Ο ιερός ναός της Αγίας Σοφίας Πειραιώς, στην ομώνυμη συνοικία της πόλεως, θεμελιώθηκε στις 31 Μαΐου του έτους 1898, επί δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου, σε οικόπεδο το οποίο αγοράστηκε από τον Δήμο Πειραιώς για τον συγκεκριμένο σκοπό στην τότε απομακρυσμένη συνοικία Μελετόπουλου - σσ. η ιστοσελίδα της Ιερής Μητρόπολης Πειραιώς και όσοι ιστότοποι έχουν αντλήσει πληροφορίες εξ'αυτής αναφέρουν λανθασμένα πως η θεμελίωση της υπό εξέτασιν εκκλησίας έλαβε χώρα το έτος 1900.
.jpg)
Προς επιβεβαίωση των ως άνω, παρατίθενται τα ακόλουθα αρχειακά τεκμήρια μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1898, σύμφωνα με τα οποία η κατάθεση της θεμελίου λίθου του "εν Νεαπόλει ανεγερθησέμενου ναού επ'ονόματι της Αγίας Σοφίας" θα λάμβανε χώρα την Κυριακή 31η Μαΐου του έτους 1898 (σσ. η συνοικία του Μελετόπουλου, ονοματιζόταν και ως "Νεάπολη"). Ειρήσθω εν παρόδω, την ίδια εποχή αποφασίστηκε η κατασκευή δυο νέων δημοτικών σχολείων, ένα στη Λάκκα (Γούβα) του Βάβουλα και έτερο στην υπό εξέτασιν συνοικία της Νεαπόλεως. Μάλιστα, ως προς τη θέση που επιλέχθηκε να κτιστεί ο ιερός ναός της Αγίας Σοφίας, καταγράφεται το ονοματεπώνυμο του δημοτικού συμβούλου του Δήμου Πειραιώς Γ. Πυρπασόπουλου, ο οποίος υπήρξε εκείνος που επέμεινε να οικοδομηθεί ο ιερός ναός στην συγκεκριμένη θέση, και όχι στη θέση όπου τελικά οικοδομήθηκε το δημοτικό σχολείο της συνοικίας.
Στα πεπραγμένα του έτους 1898, όπως παρουσιάστηκαν μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου των αρχών του έτους 1899, καταγράφεται η κατασκευή δυο νέων ιερών ναών στην πόλη του Πειραιώς, με δαπάνες του Δήμου, ενός "παρά το νέον Γηροκομείον, ο της Ευαγγελιστρίας" και ο έτερος "εις την Νεάπολιν, ο της Αγίας Σοφίας". Ειρήσθω εν παρόδω, ο υπό εξέτασιν ιερός ναός της Αγίας Σοφίας Πειραιώς στη συνοικία του Μελετόπουλου ή Καραβά, όπως άλλωστε και ο προαναφερόμενος της Ευαγγελίστριας δίπλα στο Γηροκομείο Πειραιώς, ολοκληρώθηκαν στις αρχές της τελευταίας θητείας (01.12.1899 - 30.11.1903) του μακροβιότερου Δημάρχου Πειραιώς Τρύφωνος Μουτζόπουλου, ο οποίο εκλέχθηκε για έσχατη φορά Δήμαρχος Πειραιώς, με μικρή πλειοψηφία στις εκλογές του έτους 1899.
Ως προς την ονομασία του ιερού ναού, αξίζει να επισημάνουμε πως όλες οι διαθέσιμες πληροφορίες συγκλίνουν στο γεγονός πως η εν λόγω εκκλησία αφιερώθηκε στην Αγία Σοφία προς τιμήν της μνήμης της Σοφίας συζύγου Τρύφωνος Μουτζόπουλου, η οποία είχε αποβιώσει στις 13 Ιανουαρίου του έτους 1896. Η Σοφία Μουτζοπούλου, γεννημένη στο Ναύπλιο το 1834, υπήρξε κόρη του εκ Χίου Σταμάτιου Σέρμπου, ενός εκ των πρώτων οικιστών του Πειραιώς, και σύζυγος του εμπόρου και πολιτικού Τρύφωνος Μουτζόπουλου τον οποίο παντρεύτηκε σε ηλικία 18 ετών αποκτώντας έναν υιό (Αθανάσιο) και τρεις θυγατέρες (Μαρία, Άννα και Αργυρώ). Αξιομνημόνευτη υπήρξε η έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα της προαναφερομένης Σοφίας Τρυφ. Μουτζόπουλου καταγραφόμενη επί χρόνια ως Πρόεδρος της Φιλόπτωχου Αδελφότητος των Κυριών Πειραιώς.
Το καλοκαίρι του έτους 1899, σε διάφορα αρχειακά τεκμήρια καταγράφεται η παρουσία του "νέου μεγαλοπρεπούς ναού εις Καραβά".
Ειρήσθω εν παρόδω, στην κάτωθι εικονιζόμενη μαρμάρινη επιγραφή, καταγράφεται πως "ο ναός ιδρύθη επί δημαρχίας Τρύφωνος Μουτσόπουλου εν έτει 1900"!
Κατά το έτος 1901, στις σελίδες του πειραϊκού Τύπου, ιδιαίτερη αναφορά γινόταν στο ζήτημα της διαφωνίας του Δήμου Πειραιώς με τον εργολάβο Ι. Κουρή - ο οποίος συν τοις άλλοις είχε αναλάβει την ανέγερση της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας Πειραιώς - ως προς το ύψος της αποζημίωσης του τελευταίου. Τελικά, το συγκεκριμένο ζήτημα έληξε με συμβιβασμό μεταξύ των δυο πλευρών.
Τελικά, τα εγκαίνια του ιερού ναού της Αγίας Σοφίας στην τότε συνοικία της Νεαπόλεως Πειραιώς έλαβαν χώρα την Κυριακή, 15η Σεπτεμβρίου του έτους 1902, ημέρα κατά την οποία σύμφωνα με τις διατάξεις της εκκλησίας τοποθετήθηκαν τα Άγια Λείψανα επί της βάσεως της Αγίας Τράπεζας. Πιο συγκεκριμένα, τα ιερά λείψανα Μαρτύρων τα οποία προορίζονταν για την καθιέρωση του ιερού ναού της Αγίας Σοφίας είχαν κατατεθεί την προηγούμενη ημέρα στον καθεδρικό ιερό ναό της Αγίας Τριάδος Πειραιώς, υπό την επιμέλεια του ενταύθα αρχιερατικού επιτρόπου Αρχιμανδρίτη Κυρίλλου Γεωργιάδη, χοροστατούντος του οποίου εψάλη εσπερινός. Την επομένη ημέρα (Κυριακή), εψάλη η ακολουθία του όρθρου στην Αγία Τριάδα Πειραιώς παρουσία των Αρχιερέων πρώην Πατρών Αβερκίου και πρώην Κεφαλληνίας Κομποθέκρα, μετά το τέλος του οποίου ακολούθησε πανηγυρική πομπή και μεταφορά των Αγίων Λειψάνων από την Αγία Τριάδα προς τον νεόδμητο ιερό ναό της Αγίας Σοφίας μέσα της παραλιακής οδού και την οδού Πλούτωνος παρουσία του λοιπού κλήρου, πλήθους λαού και πολλών επισήμων μεταξύ των οποίων ο γηραιός Δήμαρχος Τρύφων Μουτζόπουλος, ο πρώην βουλευτής Αττικής Αθανάσιος Δ. Μουτζόπουλος, οι δημοτικοί σύμβουλοι της πόλεως και άλλοι επίσημοι. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως όταν η πομπή έφθασε προ του ιερού ναού της Αγίας Σοφίας, λόγω του συγκεντρωμένου πλήθους, χρειάστηκε η συνδρομή των αστυνομικών δυνάμεων ώστε να ανοιχθεί μια στενή δίοδος γύρω από την εκκλησία ώστε να πραγματοποιηθεί η περιφορά των Λειψάνων εις τριπλούν. Μετά το τέλος των τριών περιστροφών, ο Αρχιερέας εισήλθε από την μεγάλη πύλη του ιερού ναού και προχώρησε στην τοποθέτηση των Αγίων Λειψάνων σε μικρά αργυρά δοχεία στη βάση της Αγίας Τράπεζας του κεντρικού ναού και των παρεκκλησίων - το δεξιό (νότιο) επ'ονόματι της Ζωοδόχου Πηγής και το δε αριστερό (βόρειο) επ'ονόματι του Αγίου Τρύφωνος. Ακολούθησε ο επιμελής καθαρισμός και ο Αγιασμός της Αγίας Τράπεζας, η τοποθέτηση των μορφών των τεσσάρων Ευαγγελιστών στις 4 γωνίες αυτής και τέλος η επάλειψη σταυροειδώς με Άγιο Μύρο όλων των κιόνων και των τοίχων του ιερού ναού, προτού τελεστεί Θεία Λειτουργία η οποία ολοκληρώθηκε περί τη μεσημβρία.
Άξιο μνείας το γεγονός πως αμέσως μετά τα εγκαίνια του ιερού ναού της Αγίας Σοφίας, ο τότε δημοτικού σύμβουλος και μεγαλοβιομήχανος Σπυρίδων Μεταξάς, ανακοίνωσε προς τον Δήμαρχο της πόλεως και προς τους Επιτρόπους του ναού, εκ μέρους του ιδίου και των αδερφών του Ηλία και Αλεξάνδρου, τη δωρεά μεγάλου ιδιόκτητου γηπέδου (οικοπέδου) όπισθεν της νεόδμητης εκκλησίας για τη δημιουργία άλσους!
Έτερο αρχειακό τεκμήριο μέσα από της σελίδες του Τύπου του έτους 1902 με αναφορά στον τότε νεόδμητο ιερό ναό της Αγίας Σοφίας καθώς και στις διάφορες δωρεές που είχαν πραγματοποιήσει διάφοροι επιφανείς Πειραιείς, όπως λ.χ. η προαναφερθείσα δωρεά οικοπέδου εκ μέρους του βιομηχάνου / ποτοποιού Σπυρίδωνα Μεταξά, η δωρεά διαφόρων εικόνων μεγάλης αξίας εκ μέρους του Τρύφωνος Μουτζόπουλου κ.α.
Στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού Πειραιώς του 1906-1907, ο ιερός ναός της Αγίας Σοφίας "εν τη συνοικία Νεαπόλεως (Μελετόπουλου)" καταγραφόταν με ιερείς τους Γ. Κυρήκο και Μ. Δερδίμα, ενώ ως επίτροποι αναφέρονταν οι Η. Παπανικολάου, Στ. Λαγουδάκης και Κ. Κακαβούλης.
Γεγονός πως είναι πως σπανίζουν οι φωτογραφικές καταγραφές της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας από τις αρχές του 20ου αιώνα. Αξιομνημόνευτο πάντως είναι το γεγονός πως η υπό εξέτασιν εκκλησία αποτυπώθηκε μερικώς, σε μια φωτογραφική καταγραφή του εργοστασίου πλινθοκεραμοποιίας Δηλαβέρη.
Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912 (υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα), ως ιερεύς της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας στη Συνοικία Μελετόπουλου καταγραφόταν ο Γ. Παπασωτηρίου.
 |
| Πιστοποιητικόν Βαπτίσεως από τον εν Πειραιεί Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας (μέσα δεκαετίας 1920) |
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, στον υπό εξέτασιν ιερό ναό καταγράφονταν οι ιερείς Δ. Μηλιαρέσης, Αχ. Κρίθαρης και ο διάκονος Ν. Λιδωρικης. Την ίδια εποχή, ως Επίτροποι αναφέρονταν οι Χ. Ψιμίτης, Ν. Αγοραστής, Αντ. Μονογυιός και Π. Κοντούλης.
Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο από το καλοκαίρι του έτους 1928, με αναφορά στον έλεγχο της διαχειρίσεως του έτους 1927-1928 του Ιερού Ναού της Αγίας Σοφίας Πειραιώς, στον οποίο αναφέρονταν διαχειριστικές ανωμαλίες και ελλείμματα.
Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, η υπό εξέτασιν εκκλησία της Αγίας Σοφίας Πειραιώς, καταγραφόμενη επί της οδού Ασκληπιού, συνέχισε να αποτελεί επίκεντρο και απόλυτο σημείο συναντήσεων της ομώνυμης συνοικίας, τόσο στις χαρμόσυνες (βαπτίσεις, γάμοι) όσο και στις δυσάρεστες στιγμές (κηδείες, μνημόσυνα).
Στις διαθέσιμες πηγές, καταγράφεται μεταπολεμικά έντονη δραστηριότητα διακόσμησης και αγιογράφησης του ιερού ναού υπό τους αγιογράφους Σούτσο και Γραικό, με την αθρόα συνδρομή εξωραϊστικού συλλόγου που είχε ιδρυθεί εκείνην την εποχή από τον Αρχιμανδρίτη Ιερόθεο Καρέλλα (σσ. ιδρυτή, συν τοις άλλοις, και του τοπικού Φιλανθρωπικού Συνδέσμου "Αγία Βαρβάρα"). Ως προς την αγιογράφηση του ιερού ναού, αξιομνημόνευτο είναι επίσης το γεγονός πως οι εικόνες του τέμπλου έχουν φιλοτεχνηθεί από τον κληρικό και αγιογράφο Αχίλλειο Κρίθαρη.
 |
| Πανήγυρις ιερού ναού Αγίας Σοφίας Πειραιώς (έτος 1966) |
- Ο ιερός ναός της Αγίας Σοφίας Πειραιώς κατά τον 21ο αιώνα
Κατά τη διάρκεια της νεώτερης / σύγχρονης ιστορικής διαδρομής του ιερού ναού της Αγίας Σοφίας Πειραιώς, σημαντικός σταθμός αποτέλεσε η έναρξη λειτουργίας του Πνευματικού Κέντρου της ενορίας, επί ημερών του Μητροπολίτη Πειραιώς Καλλίνικου Καρούσου (Βαρθολομιό Ηλείας, 1926 - Πειραιάς, 2020).
Κατά το έτος 2002, ο υπό εξέτασιν ιερός ναός γιόρτασε τα 100 χρόνια από την λειτουργία του.
Δυο χρόνια αργότερα, στις 6 Ιουνίου του έτους 2004, στον προαύλιο χώρο του ιερού ναού, εγκαινιάστηκε το ιερό παρεκκλήσιο των Αγίων Ελέσας (1 Αυγούστου), Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου) και Γεωργίου (23 Απριλίου).
Ο τρισυπόστατος ιερός ναός της Αγίας Σοφίας Πειραιώς, ο οποίος ακολουθεί τον ρυθμό της Βασιλικής με τρούλο, όπως καταγράφηκε τον δεκαπενταύγουστο του έτους 2022:
Άποψη του ιερού ναού της Αγίας Σοφίας Πειραιώς όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το καλοκαίρι του έτους 2025.
Η Συνοικία της Αγίας Σοφίας
Κείμενο - Πηγές:
Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:
Τύπος Εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες - Οδηγοί Πόλεως
Φωτογραφίες:
- Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
- Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
- Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου