ΠΑΛΙΟ ΜΙΚΡΟ ΧΩΡΙΟ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ

Το ορεινό Παλιό Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, χτισμένο μέσα σε ένα πυκνό ελατοδάσος στις πλαγιές του όρους Χελιδώνα, σε υψόμετρο περίπου 900-950 μέτρων, αποτελεί έναν δημοφιλή τουριστικό προορισμό, κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες, παρά τον μικρό πληθυσμό του (20 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2011). Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε τμήματα οχύρωσης πλησίον της περιοχής του Αγίου Σώστη, στα νότια του Μικρού Χωριού, η οποία χρονολογήθηκε περί τα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. Αλλού, αναφορά γίνεται σε γραπτές μαρτυρίες της υπάρξεως του Μικρού Χωριού Ευρυτανίας, με το όνομα "Τζίρο", κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, βάσει σχετικού οθωμανικού φορολογικού καταλόγου. Οι πρώτοι οικιστές του Μικρού Χωριού θεωρείται πως ήσαν "πετράδες", ήτοι τεχνίτες/μάστορες που ασχολούνταν με την επεξεργασία και τη δόμηση (χτίσιμο) της πέτρας. Αναφορές στο Μικρό Χωριό και στη ζωή των Μικροχωριτών υφίστανται σε κείμενα διαφόρων ξένων περιηγητές του 17ου και του 18ου αιώνα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στις αρχές του 1800, το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας καταγραφόταν ως "Πολιτοχώρι", ήτοι ως ένα από τα χωριά εκ των οποίων προέρχονταν κάτοικοι που μετανάστευσαν στην Κωνσταντινούπολη προς εύρεση εργασίας (σσ. μάλιστα αρκετοί εξ αυτών, επέστρεψαν στα πατρώα εδάφη μετά από χρόνια, έχοντας αποκτήσει πλέον περιουσία και έκτισαν σπίτια στο Μικρό Χωριό). 

Όπως μαρτυρά σχετική στήλη η οποία βρίσκεται έξωθεν του ιερού ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Παλιό Μικρό Χωριό, στο χώρο όπου παλαιότερα βρισκόταν η αυλή του δημοτικού σχολείου του χωριού (νυν Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο), ο Ιωάννης Ζορμπαλόπουλος, τοπικός αγωνιστής του Αγώνα του 1821, είχε λάβει μέρος σε διάφορες πολιορκίες και μάχες κατά την περίοδο 1821-1823, συμπεριλαμβανομένης και της Εξόδου του Μεσολογγίου. 

Κάτοικοι του Μικρού Χωριού, έλαβαν μέρος τόσο στις επιχειρήσεις των Βαλκανικών Πολέμων, όσο και στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Στα χρόνια της Κατοχής, στις 18 Δεκεμβρίου του 1942, καταγράφηκε ένοπλη σύγκρουση στην περιοχή μεταξύ ομάδας ανταρτών του ΕΛΑΣ από το αρχηγείο της Ρούμελης και της εμπροσθοφυλακής ενός ιταλικού Συντάγματος το οποίο είχε αναχωρήσει από το Καρπενήσι για περιπολία. Στην εν λόγω σύγκρουση / ενέδρα, γνωστή ως "Μάχη του Μικρού Χωριού", οι ιταλικές δυνάμεις υπέστησαν αξιοσημείωτες απώλειες μεταξύ των οποίων και ο διοικητής του ιταλικού Συντάγματος. Μετά την μάχη του Μικρού Χωριού, οι Ιταλοί μπήκαν στο χωριό, συνέλαβαν δεκάδες άνδρες αλλά και ορισμένες γυναίκες τόσο από το Μικρό Χωριό όσο και από το Μεγάλο Χωρίο. Λίγες μέρες αργότερα, την παραμονή των Χριστουγέννων, ξεχώρισαν 13 άνδρες. Εξ αυτών, ο ιερέας Δ. Βαστάκης και ο ενωμοτάρχης Χ. Κατσίμπας αφού βασανίστηκαν, κάηκαν ζωντανοί στην πλατεία του χωριού κάτω από τον μεγάλο πλάτανο. Οι υπόλοιποι 11 άνδρες, αφού υποχρεώθηκαν να σκάψουν οι ίδιοι τους τάφους, εκτελέστηκαν ως αντίποινα για την ενέδρα. Ακολούθησε πυρπόληση πολλών σπιτιών του Μικρού Χωριού, των οποίων οι κάτοικοι είχαν καταφύγει στα γύρω βουνά. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά το έτος 1943, στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας λειτούργησε το Τυπογραφείο της Αντίστασης, ενώ τον Αύγουστο του 1944, το υπό εξέτασιν μέρος έγινε ξανά στόχος, αυτή την φορά των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής, οι οποίοι το πυρπόλησαν για ακόμα μια φορά καταστρέφοντας όσα σπίτια ακόμη στέκονταν όρθια και το σχολείο του χωριού. Μετά την Απελευθέρωση, ο Εμφύλιος που ακολούθησε (1946-1949) έδωσε το τελικό πλήγμα στο Μικρό Χωριό το οποίο ερήμωσε. 

Κατά τη δεκαετία του 1950, το Μικρό Χωριό ανοικοδομήθηκε και οι καταστροφές που άφησε πίσω του ο Πόλεμος, η Κατοχή και ο Εμφύλιος αποκαταστάθηκαν. Όμως, στις 13 Ιανουαρίου του 1963, μεγάλες κατολισθήσεις που σημειώθηκαν στην πλαγιά βορειοδυτικά του Μικρού Χωριού καταπλάκωσαν μεγάλο αριθμό σπιτιών, προκαλώντας την ισοπέδωση αξιοσημείωτου τμήματος του χωριού και τον θάνατο 13 Μικροχωριτών!

Έπειτα από την ανεπανάληπτη καταστροφή, η πλειοψηφία των Μικροχωριτών εγκατέλειψε το χωριό. Λίγους μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του έτους 1964, μπήκαν τα θεμέλια του Νέου Μικρού Χωριού, σε απόσταση περίπου 3 χιλιομέτρων στα βόρεια του Παλιού Μικρού Χωριού, πλησίον του ποταμού Καρπενησιώτη, σε σχέδια του Τεχνικού Γραφείου Δοξιάδη. 

Στο Παλιό Μικρό Χωριό του 21ου αιώνα, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 15 χιλιομέτρων (σσ. περίπου 25 λεπτά με ΙΧ) από το Καρπενήσι, σημεία αναφοράς παραμένουν η εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος με το καμπαναριό της, το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο και η πλατεία του χωριού με τον χαρακτηριστικό μεγάλο πλάτανο όπου υφίσταται μια πέτρινη στήλη στην μνήμη των δυο προαναφερομένων θυμάτων της Εθνικής Αντίστασης, του ιερέα Δημητρίου Βαστάκη και του ενωμοτάρχη Χαρίλαου Κατσίμπα, οι οποίοι βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν από τους Ιταλούς κατακτητές την 24η Δεκεμβρίου του 1942 σε εκείνο το σημείο. Στο Παλιό Μικρό Χωριό υφίστανται ορισμένες επιλογές ως προς τα καταλύματα και την εστίαση, πλην όμως αυτές είναι αρκετά περιορισμένες σε σχέση με το Νέο Μικρό Χωριό και κυρίως σε σύγκριση με το Μεγάλο Χωριό. 

Τοπικά αξιοθέατα θεωρούνται επίσης η λίμνη του Παλαιού Μικρού Χωριού πλησίον της οποίας υφίσταται το Μνημείο των 13 θυμάτων της Κατολίσθησης του 1963, η βρύση του Μάρκου Μπότσαρη (σσ. εκεί όπου ξαπόσταση ο Σουλιώτης Αγωνιστής του '21 λίγο πριν ξεψυχήσει, μετά τον τραυματισμό του στην μάχη του Κεφαλόβρυσου τον Αύγουστο του 1823) καθώς επίσης το σχετικά δυσπρόσιτο μνημείο του δεκαεπτάχρονου μαχητή του ΕΛΑΣ Κώστα Μπίρτσα ("Κλέαρχος"), από το Περίβλεπτο Φθιώτιδας, ο οποίος σκοτώθηκε στην προαναφερθείσα ενέδρα κατά των Ιταλών την 18η Δεκεμβρίου του 1942, στην πλαγιά του βουνού.

Ο ιερός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Παλιό Μικρό Χωριό Ευρυτανίας:

Το καμπαναριό της εκκλησίας της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Παλιό Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, το οποίο κατασκευάστηκε το 1894 με έξοδα του Δημητρίου Σιδέρη. Ο υιός του, ο επιχειρηματίας Ιωάννης Δ. Σιδέρης, ιδρυτής της Αδελφότητας Μικροχωριτών της Κωνσταντινούπολης, δώρισε το ρολόι που κοσμεί το καμπαναριό εις μνήμη της μητρός του Ελένης κατά το έτος 1924. Αξιοσημείωτο είναι πως το εν λόγω ωρολόγιον αντί για αριθμούς φέρει το όνομα "ΕΛΕΝΗ Δ. ΣΙΔΕΡΗ". 

Η είσοδος του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείο στο Παλιό Μικρό Χωριό Ευρυτανίας το οποίο διαθέτει μια αξιοσημείωτη συλλογή αντικειμένων προερχόμενων από δωρεές κατοίκων, η οποία εστιάζει στην καθημερινότητα των Μικροχωριτών και στους αγώνες για ανεξαρτησία στα χρόνια της Επανάστασης του 1821, στα χρόνια της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης.

 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το εν λόγω επίμηκες κτίριο κτίστηκε κατά το έτος 1934, σύμφωνα με σχέδια του Υπουργείου Παιδείας, με προσωπική εργασία των κατοίκων του Μικρού Χωριού και δομικά υλικά προερχόμενα από την γύρω περιοχή.

Ο καλαίσθητος υπαίθριος χώρος μνήμης, στο σημείο όπου βρισκόταν παλαιότερα η αυλή του δημοτικού σχολείου του χωριού, με τις προτομές του Ι. Ζορμπαλόπουλου, Αγωνιστή του 1821, του Γ. Ε. Παπαδή, πρώτου Μικροχωρίτη δασκάλου και του Γ.Α. Κεράνη. 

Λεπτομέρεια της επιστύλιας προτομής του Γεωργίου Α. Κεράνη (1903-1948), ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας στις αρχές του 20ου αιώνα, προτού αναχωρήσει σε νεαρή ηλικία για την Αθήνα και τον Πειραιά, όπου ίδρυσε την ομώνυμη, πάλαι ποτέ κραταιά, καπνοβιομηχανία "Έθνος". 

Ακολουθούν ορισμένες ενδεικτικές φωτογραφίες από το καταπράσινο και ήσυχο Παλιό Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, όπως καταγράφηκαν την άνοιξη του έτους 2025:

         

 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• https://www.mikrohorio.gr/
• Τύπος Εποχής

Φωτογραφίες:

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.