Υ/Κ "ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ"

Το υπερωκεάνιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" ναυπηγήθηκε στις εγκαταστάσεις του ιστορικού αγγλικού οίκου Cammell, Laird & Co (έτος ιδρύσεως 1828) με έδρα στην πόλη Birkenhead, στις δυτικές όχθες του ποταμού Mersey, απέναντι από την πόλη και το λιμάνι του Liverpool. Η καθέλκυση του πλοίου που έφερε τιμητικά το όνομα του Βασιλέα Κωνσταντίνου Α' της Ελλάδος (Αθήνα, 2 Αυγούστου 1868 - Παλέρμο 11 Ιανουαρίου 1923) έγινε στις 9 Ιουνίου του 1914 - ήτοι χρονικά μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους και λίγο πριν την έξαρση του Εθνικού Διχασμού - για λογαριασμό της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος. Το "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" ως προς τις προδιαγραφές του είχε μήκος 470 πόδια (143,3 μέτρα), πλάτος 58,1 πόδια (17,7 μέτρα) και βύθισμα 32,7 πόδια (10,0 μέτρα), ενώ μπορούσε να μεταφέρει 60 επιβάτες στην Α' θέση, 450 επιβάτες στην Β' θέση και 1.800 επιβάτες στην Γ' θέση, έχοντας πλήρωμα 300 ατόμων, καθώς επίσης φορτία συνολικού βάρους 4.000 τόνων. Μηχανολογικά, το πλοίο ήταν εφοδιασμένο με διπλούς ατμοκινητήρες και διπλές έλικες / προπέλες που διασφάλιζαν ταχύτητα 15,5 κόμβων (28,7 km/h).

Ενδεικτικό αρχειακό δίγλωσσο επιστολικό δελτάριο εποχής με κεντρικό θέμα το μέγα ελληνικό υπερωκεάνιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" (Le Grand Vaisseau Grec "Vassilefs Constantinos"):

Η κατασκευή του υπερωκεανίου "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" ολοκληρώθηκε με καθυστέρηση τον Δεκέμβριο του έτους 1914 λόγω των γεγονότων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και εν τέλει το υπό εξέτασιν ατμόπλοιο, το οποίο εγγράφηκε στο νηολόγιο της νήσου Άνδρου, αναχώρησε για την Ελλάδα και τον λιμένα του Πειραιώς.  

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο, εκ πρωτογενούς έρευνας, σχετικά με τον κατάπλου στον Πειραιά του σημαιοστόλιστου νεότευκτου υπερωκεανίου της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος "Βασιλεύς Κωνσταντίνος", το οποίο χαρακτηριζόταν ως το "μέγιστον των ελληνικών υπερωκεανίων", στις 15 Απριλίου του έτους 1915! Σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στα εκτενή αφιερώματα του πειραϊκού Τύπου, το νέο υπερωκεάνιο υποδέχθηκαν επί ενός ρυμουλκού οι διευθυντές της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος αδελφοί Λεωνίδας και Μάρης Εμπειρίκος, συνοδεία του εν Πειραιεί πράκτορα της εταιρίας Χαραλάμπη. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως λίγες ημέρες αργότερα, στις 22 Απριλίου του 1915, ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, συνοδεία πέντε αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού, επισκέφθηκε το νέο υπερωκεάνιο το οποίο βρισκόταν στην αποβάθρα έναντι του Τελωνείου / Λιμεναρχείου και ξεναγήθηκε σε αυτό.

Το παρθενικό ταξίδι του νεότευκτου υπερωκεάνιου κολοσσού της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος από Πειραιά προς Νέα Υόρκη έλαβε χώρα στις 30 Απριλίου του 1915 (σσ. με το παλιό ημερολόγιο), με διάρκεια ταξιδιού 11 ημέρες! Το εν λόγω πρώτο ταξίδι ολοκληρώθηκε μεν με επιτυχία, παρόλα ταύτα το πλοίο κρατήθηκε για λίγες ώρες σε σταθμό καραντίνας έξω από το λιμάνι της Νέας Υόρκης λόγω ενός υπόπτου κρούσματος τύφου, με αποτέλεσμα οι επιβάτες να αποβιβαστούν την επόμενη ημέρα στις ΗΠΑ. 

Ακολουθούν ορισμένες ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος, μέσα από τις σελίδες του ημερησίου Τύπου εκείνων των καιρών, σχετικά με τις αναχωρήσεις του νέου υπερωκεανίου "Βασιλεύς Κωνσταντίνος", το οποίο χαρακτηριζόταν ως "η τελευταία λέξη της αγγλικής ναυπηγικής τέχνης", κατά τους θερινούς μήνες του έτους 1915:

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως το υπερωκεάνιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" δεν εξυπηρετούσε μονάχα μεταναστευτικές ροές από την Ελλάδα προς τις ΗΠΑ, αλλά και τις αντίστροφες ροές παλιννόστησης μεταναστών που επέστρεφαν στα πατρώα εδάφη: 

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως διαμέσου του συγκεκριμένου πλοίου, αρκετοί Έλληνες έφεδροι στρατιώτες που κατοικούσαν στις ΗΠΑ, επέστρεψαν στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 1915, μετά την ανακοίνωση της συστράτευσης της Βουλγαρίας με την Γερμανία και εν αναμονή της επιθέσεως στη Σερβία - με την οποία Σερβία η Ελλάδα είχε συνάψει Συνθήκη Ειρήνης, Φιλίας και Αμοιβαίας Συνεργασίας κατά το έτος 1913. 

Ενδεικτική αναγγελία σύνδεσης Πειραιώς - Νέας Υόρκης διαμέσου του θαλαμηγού υπερωκεανίου "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος από τον μήνα Δεκέμβριο του έτους 1915:

Όπως προκύπτει από σχετική πρωτογενή έρευνα, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, το υπερωκεάνιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος συνέχισε τα υπερατλαντικά ταξίδια μέχρι τουλάχιστον τα τέλη του έτους 1916.

Κατά τον μήνα Μάιο του έτους 1917, το υπερωκεάνιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" επιτάχθηκε για να χρησιμεύσει ως πλωτό νοσοκομείο από τις γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις που είχαν επιβάλει ναυτικό αποκλεισμό στο λιμάνι του Πειραιώς. 

Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις αρχές Ιουνίου του 1917, το επιταχθέν υπερωκεάνιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά 30 γνωστών προσωπικοτήτων, προερχόμενων από τον αντιβενιζελικό χώρο, μετά των οικογενειών τους, μεταξύ των οποίων ο πρώην πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης, o πρώην δήμαρχος Αθηναίων Σπυρίδων Μερκούρης, ο πρώην αρχηγός του Επιτελείου Στρατού Βίκτωρ Δούσμανης, ο υπαρχηγός του επιτελείου Ιωάννης Μεταξάς, ο βουλευτής Ίων Δραγούμης, ο βουλευτής και ιδρυτικό μέλος του Λαϊκού Κόμματος Γεώργιος Πεσμαζόγλου, οι οποίοι απελάθηκαν στη Γαλλία. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι ως άνω αναφερόμενοι μαζί με τις οικογένειές τους, συγκεντρώθηκαν στην Βασιλική Αποβάθρα του Πειραιώς, έναντι του Δημαρχείου, παρουσία ισχυρής δύναμης Γάλλων στρατιωτών, την 6η Ιουνίου 1917 (με το τότε ισχύων παλαιό ημερολόγιο), από όπου με βοηθητικά πλοία μεταφέρθηκαν στο Κερατσίνι, όπου επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος".

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο του απόπλου προς Μασσαλία του υπερωκεάνιου "Βασιλεύς Κωνσταντίνος", με Γάλλο πλοίαρχο και πλήρωμα, το απόγευμα της 6ης Ιουνίου του έτους 1917:

Το επιταγμένο υπερωκεάνιο όπως καταγράφηκε κατά τον μήνα Ιούλιο του έτους 1917 από τους Γάλλους στρατιωτικούς φωτογράφους που συνόδευαν το εκστρατευτικό σώμα που είχε καταλύσει στον Πειραιά:

Ακολούθως, παρατίθενται ενδεικτικές αρχειακές καρτ-ποστάλ, γαλλικής προελεύσεως, από τα χρόνια της επίταξης του υπερωκεανίου "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" και της χρήσης του ως βοηθητικό πλοίο σε διάφορες αποστολές:

Campagne d'Orient (1914-1917) Vasilefs Constantinos

Vasilef-Constantinos: Transport Auxiliaire Francais de 1er Rang

Vasilefs Constantinos: Croiseur Auxiliaire Francais de 1er rang

Κατά το έτος 1919, το επιταγμένο υπερωκεάνιο "Βασιλεύς Κωνσταντίνος" επεστράφη στην ιδιοκτήτρια εταιρία, η οποία εν συνεχεία το μετονόμασε σε "Μεγάλη Ελλάδα", καθώς σε εκείνη την χρονική συγκυρία το όνομα του Βασιλέα Κωνσταντίνου Α', ο οποίος είχε αποχωρήσει από την χώρα δίχως να έχει παραιτηθεί από τον θρόνο, ευρισκόμενος εξόριστος στο εξωτερικό κατόπιν πιέσεων των Προστάτιδων Δυνάμεων, θεωρείτο ως μη αποδεκτό. 

Όπως προκύπτει από σχετική πρωτογενή έρευνα, αρχής γενομένης από τον μήνα Ιούνιο του 1919, το υπερωκεάνιο "Μεγάλη Ελλάδα" της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος εκτελούσε ξανά δρομολόγια προς την Νέα Υόρκη:

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο, με αναφορά στο υπερωκεάνιο "Μεγάλη Ελλάς", από την άνοιξη του έτους 1921:

Την επόμενη χρονιά (1922), το υπό εξέτασιν υπερωκεάνιο μεταβιβάστηκε από την Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος στην αγγλική εταιρία Byron Steamship Company, με έδρα το Λονδίνο, συμφερόντων Λεωνίδα Α. Εμπειρίκου. Ειρήσθω εν παρόδω, η εν λόγω αγγλική εταιρία είχε ιδρυθεί από την οικογένεια Εμπειρίκου μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ως όχημα για την απόκτηση πρώην γερμανικών πλοίων που είχαν παραχωρηθεί στην Αγγλία ως πολεμική αποζημίωση, υπό βρετανική σημαία. Μετά την ως άνω μεταβίβαση, το υπερωκεάνιο "Μεγάλη Ελλάς" μετονομάστηκε σε "Βύρων" (SS Byron), προς τιμήν του γνωστού φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα (George Gordon Byron, 6th Baron Byron, 22 Ιανουαρίου 1788 – 19 Απριλίου 1824) και της προσφοράς του στον Εθνικό-απελευθερωτικό Αγώνα του 1821, υψώνοντας την αγγλική σημαία. Αρχής γενομένης από τον Ιανουάριο του έτους 1923, το υπερωκεάνιο "Βύρων" δρομολογήθηκε στη γραμμή Κωνσταντινούπολης - Νέας Υόρκης με ενδιάμεσους σταθμούς στον Πειραιά, στην Πάτρα και στη Μασσαλία, ενώ από τις αρχές Αυγούστου του ιδίου έτους, στους ενδιάμεσους σταθμούς προστέθηκε το λιμάνι της Κωστάντζα στην Ρουμανία.

Στις 5 Οκτωβρίου του 1926, στο κύτος του υπερωκεανίου "Βύρων", το οποίο προσέγγιζε την Νέα Υόρκη μεταφέροντας 697 άτομα (επιβάτες και πλήρωμα), ξέσπασε πυρκαγιά. Παρόλα ταύτα, το πλοίο, υπό τις διαταγές του πλοιάρχου Δημητρίου Σιγάλα και με την συνδρομή των μελών του πληρώματος, του πιλότου που είχε ανέλθει κανονικά επί του σκάφους και δυο ρυμουλκών, υπό την ταυτόχρονη παρουσία πυροσβεστικών/σωστικών από τον λιμένα της Νέας Υόρκης, κατάφερε να φθάσει με την μηχανή του μέχρι τον τελικό προορισμό, ήτοι το Λοιμοκαθαρτήριο της Νέας Υόρκης, καταγράφοντας μονάχα υλικές ζημιές χιλιάδων δολαρίων σε φορτία που κάηκαν. 

Εκτενή ρεπορτάζ σχετικά με το συμβάν έκαναν την εμφάνισή τους στις σελίδες του ελληνικού Τύπου με καθυστέρηση πολλών ημερών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το υπό εξέτασιν πλοίο "Βύρων" καταγραφόταν ως "ιδιοκτησία της Εθνικής Ατμοπλοίας", παρόλο που πρακτικά ανήκε στην προαναφερθείσα αγγλική θυγατρική. 

Περίπου έναν χρόνο αργότερα, στις 21 Αυγούστου του 1927, το υπό αγγλική σημαία ατμόπλοιο "Βύρων" υπήρξε το πρώτο πλοίο που πλεύρισε τις νέες εγκαταστάσεις του λιμένος Πειραιώς στην Ηετιώνεια ακτή. Μάλιστα, επί του υπό εξέτασιν πλοίο, το οποίο προερχόταν εκ Νέας Υόρκης, δόθηκε η σχετική δεξίωση μετά την τελετή των εγκαινίων των λιμενικών έργων, παρουσία επισήμων προσκεκλημένων. 

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο του ταξιδιωτικού πρακτορείου "Ο Φάρος", με αναφορά στο υπερωκεάνιο "Βύρων", το οποίο αναμένετο να αναχωρήσει εκ Πειραιώς για Νέα Υόρκη στις 5 Νοεμβρίου του 1927.

Την επόμενη χρονιά (έτος 1928), το "Βύρων" επανήλθε στην ιδιοκτησία της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος, υψώνοντας ξανά την ελληνική σημαία, επιστρέφοντας στο νηολόγιο της Άνδρου. Μέχρι το έτος 1935, κατά το οποίο παροπλίστηκε, το "Βύρων" εκτέλεσε δρομολόγια από Πειραιά προς Νέα Υόρκη και Βοστόνη, με ενδιάμεσους σταθμούς το λιμάνι της Χάιφα αλλά και το λιμάνι της Λισσαβόνα. 

National Greek Line ship named Byron

Το τελευταίο καταγεγραμμένο ταξίδι του ατμόπλοιου "Βύρων" πραγματοποιήθηκε στις 2 Οκτωβρίου του 1935, από Πειραιά προς Λισσαβόνα - Νέα Υόρκη - Βοστόνη μετ'επιστροφής. Μετά την διακοπή της γραμμής προς Αμερική και την διάλυση της Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος, το πλοίο πωλήθηκε και οδηγήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου του 1937 προς διάλυση στο λιμάνι της La Spezia, στη βόρεια Ιταλία. 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Τύπος Εποχής
• Wikipedia
• Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας
• RUcore: Rutgers University Community Repository

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.