ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ

Η σύγχρονη οδός Θερμοπυλών στον Πειραιά αποτελεί έναν δρόμο ο οποίος άρχεται από το κεντρικό λιμάνι της πόλης (σσ. πιο συγκεκριμένα από τον λιμένα των Αλών), στη συμβολή με την ακτή Γ. Κονδύλη, όπισθεν του ιερού ναού του Αγίου Διονυσίου και αφού διατρέξει την περιοχή όπισθεν και βορειοανατολικά της προαναφερομένης εκκλησίας, μετά τις ανενεργές γραμμές του σιδηροδρόμου συνεχίζει διατρέχοντας τμήμα της συνοικίας της Αγίας Σοφίας και των Μανιάτικων, τερματίζοντας στο μικρό άλσος του Βώκου, πάντοτε εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Πειραιώς, ελάχιστα μέτρα από την λεωφόρο Πέτρου Ράλλη στη Νέα Κοκκινιά (Νίκαια), στο ύψος της πλατείας Χαλκηδόνος.

Μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, η σημερινή αρχή της υπό εξέτασιν οδού, πλησίον της παραλίας λιμένος, αποτελούσε τμήμα του πρώτου νεκροταφείου της πόλεως του Πειραιώς στον Άγιο Διονύσιο. Μετά την μεταφορά του νεκροταφείου στην Ανάσταση και την αλλαγή των πληθυσμιακών συνθηκών μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και τον ξεριζωμό των προσφύγων, ακολούθησε η απαλλοτρίωση των εκτάσεων του παλαιού κοιμητηρίου και η αξιοποίησή τους. Η περιοχή όπισθεν του ιερού ναού του Αγίου Διονυσίου, παρότι βρισκόταν πλησίον του βιομηχανικού πυρήνα που υφίστατο στους δρόμους άνωθεν του λιμένος των Αλών, εντούτοις εξυπηρέτησε και οικιστικούς σκοπούς. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920, όπως προκύπτει εκ πρωτογενούς έρευνας σε σχετικό Οδηγό του Πειραιώς, η οδός Θερμοπυλών καταγραφόταν σε κατάλογο με τις νέες προσθήκες οδών. Στα τέλη της ιδίας δεκαετίας, ο Μέγας Οδηγός Πειραιώς του έτους 1929-1930 καταγράφει την οδό Θερμοπυλών ως πάροδο της ακτής Αγίου Διονυσίου (σσ. πρόκειται για την σημερινή ακτή Γ. Κονδύλη). Στις αρχές της δεκαετίας του '30, έτερος Οδηγός Αθηνών Πειραιώς Περιχώρων και Συνοικισμών καταγράφει την οδό Θερμοπυλών ως "από ακτής Αγίου Διονυσίου (ναός)". Κατά παρόμοιο τρόπο, η οδός Θερμοπυλών καταγράφεται σε σχετικό προπολεμικό Χάρτη Διοικήσεως Πρωτευούσης να άρχεται από τον λιμένα των Αλών και να τερματίζει στο ύψος των οδών Πατρών και Πέντε Πηγαδιών, προ του βραχώδους υψώματος του Μικρού Καραβά. Ειρήσθω εν παρόδω, αρχής γενομένης από το καλοκαίρι του 1936, ο τροχιόδρομος (τραμ) του Περάματος, εισερχόταν στην αρχή της οδού Θερμοπυλών από την παραλία λιμένος, όπισθεν του ιερού ναού του Αγίου Διονυσίου και την διέτρεχε μέχρι τη συμβολή με την οδό Αγίου Γεωργίου (μετέπειτα Μαρίας Κιουρί).

Μετά τον Πόλεμο, η οδός Θερμοπυλών καταγράφεται σταθερά αρχόμενη όπισθεν της εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου, σε μια περιοχή άκρως βιομηχανική η οποία χαρακτηριζόταν από την ύπαρξη σιδηρουργείων, μηχανουργείων, αποθηκών ναυτικών ειδών κ.α., αποκαλούμενη εν συντομία ως "Σίδερα" ή "Λαμαρίνες" ενώ διατηρούσε τον κακόφημο προπολεμικό χαρακτήρα με την παρουσία πλήθους εκδιδόμενων γυναικών κατά τις βραδινές ώρες. Μετά το φυλάκιο στις γραμμές του σιδηροδρόμου, η οδός Θερμοπυλών ανηφόριζε προς τα Μανιάτικα, έχοντας την οδό Αγίου Δημητρίου και την οδό Δερβενακίων ως πρώτες παράλληλες προς δυσμάς και προς ανατολάς αντίστοιχα. Στη διασταύρωση της οδού Θερμοπυλών με την οδό Θεσσαλονίκης και την οδό Βιτωλίων καταγραφόταν το 11ο δημοτικό σχολείο ενώ βορειότερα, μεταξύ των οδών Καπετάν Ματαπά και Καπετάν Γέρμα, η υπό εξέτασιν οδός περνούσε όπισθεν του ιερού ναού του Αγίου Δημητρίου, τερματίζοντας στο άλσος του Μικρού Καραβά. 

Στα μέσα της δεκαετίας του '50, η οδός Θερμοπυλών (Πειραιάς - Ταμπούρια), καταγραφόταν ως αρχόμενη από την ακτή Κονδύλη. Την ίδια εποχή, η πρώτη στάση του τροχιοδρόμου του Περάματος καταγραφόταν στην υπό εξέτασιν οδό. Στις αρχές της δεκαετίας του '60, η οδός Θερμοπυλών καταγραφόταν στον Άγιο Διονύσιο, αρχόμενη από το ύψος της ακτής Κονδύλη 50, ενώ μια δεκαετία αργότερα, σύμφωνα με σχετικό Οδηγό Αθηνών Πειραιώς Προαστίων και Συνοικισμών του 1972, η οδός Θερμοπυλών ξεκινούσε από το ύψος της ακτής Κονδύλη 50 και τεμνόταν με την οδό Αγχιάλου στον αριθμό "127".

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 / αρχές της δεκαετίας του 1970, ο γνωστός φωτογράφος Στέλιος Σκοπελίτης, κατέγραψε με τον φακό του το κάτωθι κάδρο, στην αρχή της οδού Θερμοπυλών, πλησίον του λιμένος Πειραιώς. Το χαρακτηριστικό σιμητοποιείον / εργαστήριο / παρασκευαστήριο πιτών για σουβλάκια του ερυθρόλευκων φρονημάτων Ντούμη βρισκόταν στον αριθμό "8" της οδού Θερμοπυλών (σσ. τα εικονιζόμενα κτίρια έχουν κατεδαφιστεί και στη θέση τους έχει ανεγερθεί σύγχρονο μέγαρο στο οποίο στεγάζονταν τα γραφεία της Minoan Lines S.A.).

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να υπογραμμίσουμε πως τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά, η οδός Θερμοπυλών όπισθεν του Αγίου Διονυσίου και μέχρι τις γραμμές του σιδηροδρόμου καθώς επίσης και πέριξ των οδών Μεσολογγίου, Μεθώνης και Σαλαμίνος υπήρξε κατά πλειοψηφία βιομηχανική, ενώ άνωθεν των γραμμών και προς Ταμπούρια - Μανιάτικα - Καραβά, το τοπίο υπήρξε κυρίως οικιστικό. Στη συμβολή των οδών Αγίου Όρους 24 και Θερμοπυλών 87 διασώζεται μέχρι τις μέρες μας (21ος αιώνας), σε κακή κατάσταση, το κάτωθι εικονιζόμενο ιδιαίτερα αξιόλογο κτίριο, κτισμένο κατά τα πρότυπα του πρώιμου αθηναϊκού κλασικισμού.

Το ως άνω κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά τον μήνα Μάιο του έτους 2025:

Περιττό να αναφέρουμε πως η υπό εξέτασιν οδός τιμά με την ονομασία της την ομώνυμη γεωγραφική στενωπό - πλάτους ολίγων μόλις μέτρων κατά την αρχαιότητα - ανάμεσα στο όρος Καλλίδρομο και τον Μαλιακό Κόλπο, στη Φθιώτιδα, όπου έλαβε χώρα το 480 π.Χ. η περίφημη μάχη των Θερμοπυλών ανάμεσα στον πολυάριθμο στρατό του Ξέρξη και τους 300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα συνεπικουρούμενων από 700 Θεσπιείς. Στην εν λόγω θρυλική μάχη η οποία έμεινε στην ιστορία, σκοτώθηκαν όλοι οι Έλληνες πολεμιστές κατόπιν ηρωικής αντιστάσεως προξενώντας μεγάλες απώλειες στον περσικό στρατό. Η δε ονομασία της αρχαίας στενωπού οφείλεται στις θερμές πηγές που υπάρχουν στην περιοχή. 

Καταγράφοντας την οδό Θερμοπυλών, όπισθεν της εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου, με τις γραμμές του παλαιού τροχιοδρόμου του Περάματος, τα εγκαταλειμμένα κτίρια, τις αποθήκες / βιομηχανικούς χώρους και τις αφετηρίες των αστικών λεωφορείων, στις αρχές της δεκαετίας του 2010:

 

 

 

 

 

Η οδός Θερμοπυλών στη συμβολή με την οδό Καλλέργη, όπως καταγράφηκε στα μέσα της δεκαετίας του 2010.

Στην αρχή της οδού Θερμοπυλών, πλησίον της συμβολής με την ακτή Γ. Κονδύλη:

Εν σειρά βιομηχανικοί / αποθηκευτικοί χώροι, στη συμβολή των οδών Θερμοπυλών και Δραγατσανίου:

Το Δημοτικό Γήπεδο Αγίου Διονυσίου, στο Ο.Τ. που ορίζεται από τις οδούς Θερμοπυλών, Παπαστράτου, Θεσμοφορίου και Δραγατσανίου.

Οι γραμμές του παλαιού τροχιοδρόμου του Περάματος επί της οδού Θερμοπυλών στο ύψος της συμβολής με την οδό Γραβιάς:

Παλαιοί βιομηχανικοί / αποθηκευτικοί χώροι που έχουν μετατραπεί σε αίθουσες / πολυχώρους εκδηλώσεων στη συμβολή των οδών Θερμοπυλών και Παπαστράτου 61 (αρχικά Ναϊάδες, μετέπειτα Αβάκιον).

Έτερο διατηρητέο βιομηχανικό κτίριο επί της συμβολής των οδών Θερμοπυλών 30, Παπαστράτου 58 και Σφακτηρίας 25-27 (Ο.Τ. 181), το οποίο μετατράπηκε αρχικά στις αρχές της δεκαετίας του 2010 σε πολυχώρο δεξιώσεων ("Πειραιάς 1911") και αργότερα σε μουσικό μεζεδοπωλείο ("Εις Υγείαν").

Η τομή της οδού Θερμοπυλών από τις (εγκαταλειμμένες) γραμμές του σιδηροδρόμου και την οδό Θεσμοφορίου:

Η οδός Θερμοπυλών, όπισθεν Αγίου Διονυσίου, στα τέλη της δεκαετίας του 2010:

Στις 16 Ιανουαρίου του έτους 2020, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς, έλαβε χώρα ενώπιον του πρωθυπουργού της χώρας Κ. Μητσοτάκη και πλήθους εκπροσώπων του πολιτικού, επιχειρηματικού και δημοσιογραφικού κόσμου, η παρουσίαση ενός Προγράμματος Αστικής Ανάπλασης, μέσα από ένα πλαίσιο συνδυαστικών ενεργειών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με σκοπό την αναμόρφωση και την ανάπτυξη της ιστορικής περιοχής του Αγίου Διονυσίου.

Τα πρώτα έργα ανάπλασης στην περιοχή του Αγίου Διονυσίου ξεκίνησαν κατά το έτος 2021 (διαπλατύνσεις πεζοδρομίων, κατασκευή ποδηλατοδρόμων, ανακατασκευή οδοστρώματος, ηλεκτροφωτισμός δρόμων κ.α. συναφή).

Η κατερχόμενη για τα ΙΧ οδός Θερμοπυλών με κατεύθυνση προς την οδό Μεθώνης:

Η όψη της οδού Θερμοπυλών, στη συμβολή με την οδό Κάστορος, όπισθεν ιερού ναού Αγίου Διονυσίου, όπως καταγράφηκε στις αρχές του έτους 2025, μετά την ολοκλήρωση των προαναφερομένων έργων ανάπλασης κατά τα οποία αφαιρέθηκαν οι παλαιές γραμμές του τροχιοδρόμου του Περάματος. 

Σημαντική Σημείωση:

Περισσότερα στοιχεία, πληροφορίες και αρχειακά τεκμήρια εκ πρωτογενούς έρευνας για το υπό εξέτασιν θέμα βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως θα δημοσιευτούν μελλοντικά, λόγω των συνεχών περιπτώσεων λογοκλοπής και υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας από διάφορους "ερευνητές", "συγγραφείς", "δημοσιογράφους" κτλ.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Η συνοικία του Αγίου Διονυσίου

Το πρώτο νεκροταφείο του Πειραιά

Ο τροχιόδρομος του Περάματος

Ο λιμήν των Αλών

Τα παλιά μηχανουργεία του Πειραιά

Οδός Παπαστράτου 58 - Θερμοπυλών 30 - Σφακτηρίας 25-27

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

"Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά", Φωτογραφικό Λεύκωμα, Στέλιος Σκοπελίτης (1975)

ΥΠΕΚΑ

Συλλεκτικοί Χάρτες - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες:

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.