ΣΤΟΝ ΠΑΛΑΙΟ ΣΤΡΑΤΩΝΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ο Πειραιάς των πρώτων δεκαετιών μετά την ανασύσταση / αναγέννηση της πόλεως δεν διέθετε κάποια δημόσια οικοδομή (κτίριο) προς στέγαση της μικρής στρατιωτικής δύναμης η οποία στάθμευε στην πόλη, με αποτέλεσμα να απαιτείται ένα αξιοσημείωτο μηνιαίο ενοίκιο σε ιδιωτικές οικίες για την κάλυψη των αναγκών στέγασης των στρατιωτών. Αξιοσημείωτο είναι πως τα έξοδα στέγασης των χωροφυλάκων κάλυπτε ο Δήμος Πειραιώς, την ίδια στιγμή που τα έξοδα στέγασης των στρατιωτών που αποστέλλονταν για τις ανάγκες φρούρησης της πόλεως εξ Αθηνών κάλυπτε η Κυβέρνηση. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο ίλαρχος Γ. Αγγελόπουλος, φρούραρχος Πειραιώς, στις αρχές της δεκαετίας του 1850, στο πολύτιμο έργο του "Στατιστική Πειραιώς", η κατασκευή ενός στρατώνα για την στέγαση των στρατιωτικών δυνάμεων της πόλεως γινόταν ολοένα και πιο επιτακτική λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση του πληθυσμού αλλά και την εξάπλωση των ορίων του Πειραιά. Μάλιστα, ο ίδιος, τόνιζε πως η Κυβέρνηση με την συνδρομή του Δήμου Πειραιώς, θα μπορούσαν να απαλλαγούν από τα πολυδάπανα ενοίκια των κτιρίων που χρησίμευαν για την στέγαση των στρατιωτικών δυνάμεων, χρησιμοποιώντας τον ελεύθερο χώρο που υφίστατο στον νότιο ευρύχωρο περίβολο του Στρατιωτικού Σχολείου (σσ. ο οποίος χρησίμευε ως χώρος άθλησης των Ευελπίδων), ανεγείροντας έναν στρατώνα στο υπάρχων οικόπεδο, δίχως επιπρόσθετα έξοδα για την απόκτηση του οικοπέδου. 

Προς επιβεβαίωση των ως άνω αναφερομένων από τον Γ. Αγγελόπουλο στις αρχές της δεκαετίας του 1850, η Στ. Μαλικούτη, στο έργο της "Πειραιάς 1834-1912", καταγράφει ότι ο πρώτος εν Πειραιεί στρατώνας πεζικού ανεγέρθηκε στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και Φίλωνος, σε σχέδια Ιω. Τριγγέτα, στον περίβολο της Στρατιωτικής Σχολής των Ευελπίδων, κατά το έτος 1866. Το εν λόγω μικρό, απλό και χρηστικό ισόγειο κτίσμα περιλάμβανε έναν μεγάλο κεντρικό και ενιαίο χώρο, σε εσοχή, καθώς επίσης δυο πτέρυγες ως βοηθητικούς χώρους.

Τρεις δεκαετίες αργότερα, σε σχετικό χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896, ο Στρατών της πόλεως καθώς επίσης το Φρουραρχείο, καταγράφονταν επί της συμβολής των οδών Δεληγιώργη και Τσαμαδού, στους πρόποδες της Καστέλλας. 

Στις αρχές του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του 1906-1907, ο Στρατών του Πειραιώς, όπου στάθμευαν δυνάμεις ευζώνων και πεζικού, καταγραφόταν "εν τη συνοικία Κρητικά", ενώ το Φρουραρχείον, υπό τη διοίκηση του Φρούραρχου ταγματάρχη Δ. Παπαδήμου, καταγραφόταν επίσης "πλησίον του Στρατώνος εις την συνοικίαν Κρητικά". Λίγα χρόνια μετά, στις αρχές της δεκαετίας του 1910, το Φρουραρχείον Πειραιώς καταγραφόταν πλέον στην οδό Κολοκοτρώνη 118. 

Την άνοιξη του 1921, στα χρόνια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, σύμφωνα με απόφαση του τότε Υπουργού των Στρατιωτικών και μετέπειτα πρωθυπουργού Δημητρίου Γούναρη, η διλοχία προσκολλήσεως Πειραιώς, αναβαθμίστηκε σε τάγμα προσκολλήσεως, αποτελούμενο από τέσσερις λόχους, με έδρα στον Πειραιά, και τους δυο εξ αυτών λόχους αποσπασμένους στην Αθήνα. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και στα χρόνια του Μεσοπολέμου, ο εκάστοτε Δήμαρχος Πειραιώς, κατά τις γιορτινές ημέρες των Χριστουγέννων και του Πάσχα, συνήθως επισκεπτόταν τους κατά τόπους στρατώνες της Φρουράς Πειραιώς, τη διλοχία Προσκολλήσεως Πειραιώς και τα νοσοκομεία όπου βρίσκονταν στρατιώτες. 

Ακολούθως, στα τέλη της δεκαετίας του '20, το γραφείο του ηρωικού 34ου Συντάγματος Πεζικού (ΣΠ) - το επονομαζόμενο ως "Σύνταγμα των Πειραιωτών", αφού σε αυτό κατατάσσονταν κυρίως Πειραιώτες - το οποίο έδρευε στο στρατόπεδο της Νέας Κοκκινιάς υπό τη διοίκηση του αντισυνταγματάρχη πεζικού Χρ. Σπηλιωτόπουλου, καταγραφόταν στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και Δεληγιώργη. Σε σχετικό Οδηγό του Πειραιώς του έτους 1931, το προαναφερθέν 34ο Σύνταγμα Πεζικού, αναφερόταν ξανά με έδρα επί της οδού Τσαμαδού (τηλέφωνο 1-91). 

Στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σε σχετικό χάρτη του βρετανικού War Office, οι υπό εξέτασιν στρατιωτικές εγκαταστάσεις καταγράφονταν ως Greek Military Barracks, δίχως να υφίσταται ένδειξη πως είχαν επιταχθεί από τις κατοχικές δυνάμεις (λ.χ. την ίδια εποχή, ο στρατών στα όρια Νέας Κοκκινιάς και Κουτσικαρίου (Κορυδαλλός) είχε επιταχθεί από ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις).

Στα μέσα του 20ου αιώνα, σε σχετικό ήμι-κτηματολογικό χάρτη της Αττικής, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις επί της οδού Δεληγιώργη και Τσαμαδού καταγράφονταν ως "Κρατικά" κτίρια. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε πως ήδη από την δεκαετία του 1950, ο εν λόγω χώρος της Διλοχίας όπως την αποκαλούσαν οι παλαιότεροι Πειραιείς, ιδιοκτησίας του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, είχε προταθεί για την στέγαση της Ανωτέρας Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών, η οποία είχε ιδρυθεί προπολεμικά ως Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών με έδρα στην Αθήνα και είχε μεταφερθεί μεταπολεμικά στον Πειραιά. 

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις του παλαιού Στρατώνα παρέμειναν ενεργές μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Έκτοτε εγκαταλείφθηκαν με αποτέλεσμα ο ανοικτός χώρος όπισθεν των εγκαταστάσεων να χρησιμοποιηθεί επί χρόνια ως ελεύθερος χώρος / αλάνα παιχνιδιού από τα παιδιά της ευρύτερης συνοικίας. Την ίδια στιγμή, το γωνιακό διώροφο κτίριο στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και Δεληγιώργη συνέχισε να στεγάζει στρατιωτικές / στρατολογικές υπηρεσίες. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά το έτος 1962, το 101 Στρατολογικό Γραφείο Πειραιώς μεταστεγάστηκε στην οδό Νοταρά 53. Ένα χρόνο αργότερα, σύμφωνα με τα αναφερόμενα σε σχετικό Οδηγό, το Φρουραρχείο της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας καταγραφόταν στον αριθμό "77" της οδού Τσαμαδού (τηλ 41627), ενώ περίπου μια δεκαετία αργότερα, η ΕΣΑ Πειραιώς μεταφέρθηκε στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη. 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ο καθηγητής μαθηματικών και ερασιτέχνης φωτογράφος Γεώργιος Μπακούρος απαθανάτισε το κεραμοσκεπές επίμηκες κτίριο του παλαιού στρατώνα στη συμβολή των οδών Δεληγιώργη και Τσαμαδού:

Μια λεπτομέρεια της επιβλητικής εισόδου των στρατιωτικών εγκαταστάσεων επί της οδού Δεληγιώργη, με το χαρακτηριστικό νεοκλασικό τριγωνικό αέτωμα και το σχετικό πρόστυλο.

Στις αρχές της δεκαετίας του '70, βάσει στοιχείων σχετικού Οδηγού, το Στρατολογικόν Γραφείον Πειραιώς (ΣΓ Πειραιά) καταγραφόταν επί της οδού Τσαμαδού 78 (και Δεληγιώργη). 

Μετά την κατεδάφιση του παλαιού στρατώνα, κατά τη δεκαετία του 1980, στο οικόπεδο που ορίζεται από τις οδούς Δεληγιώργη, Τσαμαδού, Θεάτρου και Καραολή-Δημητρίου, ανεγέρθηκε το κτίριο του Πανεπιστημίου Πειραιώς. 

Στην κάτωθι φωτογραφία η οποία προέρχεται από τα αρχεία του ΥΠΕΚΑ καταγράφεται το ως άνω αναφερόμενο διώροφο νεοκλασικό γωνιαίο κτίριο επί της συμβολής των οδών Τσαμαδού και Δεληγιώργη, το οποίο κηρύχθηκε διατηρητέο κατά τη δεκαετία του 1980. Όπως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, πλησίον της εισόδου επί της οδού Τσαμαδού, διακρίνεται φυλάκιο σκοπού. 

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να τονίσουμε πως τόσο το προαναφερθέν κτίριο στη συμβολή των οδών Τσαμαδού 78 και Δεληγιώργη, όσο και το γειτονικό κάτωθι εικονιζόμενο επίσης διατηρητέο κτίριο στη συμβολή των οδών Ζέας 78 και Τσαμαδού, αμφότερα ιδιοκτησίας Πανεπιστημίου Πειραιώς, αποκαταστάθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του '90 κατόπιν καθορισμού σχετικών ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης από το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, ενώ ταυτόχρονα, παραπλεύρως των δυο κτιρίων, σε ακάλυπτο τμήμα οικοπέδου επί της οδού Δεληγιώργη, επετράπη η κατασκευή ενός νέου εξαώροφου σύγχρονου κτιρίου. 

Μια σύγχρονη άποψη των προαναφερομένων διατηρητέων κτιρίων τα οποία στεγάζουν υπηρεσίες του Πανεπιστημίου Πειραιώς από την συμβολή των οδών Δεληγιώργη και Τσαμαδού.

 

Τα προαναφερόμενα διατηρητέα κτίρια όπως καταγράφηκαν κατά το έτος 2022 από την συμβολή των οδών Ζέας και Τσαμαδού:

 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς (πρώην Βιομηχανική Πειραιώς)

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

"Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς

"Στατιστική Πειραιώς" (1852), Γ. Αγγελόπουλου, Ελεύθερη Σκέψις

ΥΠΕΚΑ

Ημερήσιος Τύπος - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.