Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ WILLIAM J. WOODHOUSE [ΑΡΧΕΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ NICHOLSON]

Ο William John Woodhouse (7 Νοεμβρίου 1866 – 26 Οκτωβρίου 1937) υπήρξε ένας μελετητής της κλασικής Ελλάδος, συγγραφέας και καθηγητής Αρχαίων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ. 

Αναλυτικότερα, ο William John γεννήθηκε στο μικρό χωριό Clifton, στο Westmorland της Αγγλίας, όντας ο υιός του σταθμάρχη Richard Woodhouse και της Mary, το γένος Titterington. Μετά την ολοκλήρωση των βασικών σπουδών στο Sedbergh School του Yorkshire, ο Woodhouse κέρδισε μια υποτροφία στο Queen's College της Οξφόρδης, από όπου αποφοίτησε με ένα πτυχίο (έτος 1889) και ένα μεταπτυχιακό (έτος 1895) στις κλασσικές σπουδές (Literae Humaniores). Ακολούθως, διορίστηκε στο Βρετανικό Σχολείο των Αθηνών και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1890 ταξίδεψε ανά την ελληνική επικράτεια, διευθύνοντας μεταξύ των άλλων τις ανασκαφές στη Μεγαλόπολη. Μετά από έναν ακόμη χρόνο στην Οξφόρδη, ο Woodhouse ανακηρύχθηκε υπότροφος και επέστρεψε στην Ελλάδα για άλλα δυο χρόνια, κατά τα οποία απασχολήθηκε κυρίως με ανασκαφές και έρευνες στην περιοχή της Αιτωλίας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο Woodhouse έλαβε ένα ιδιαίτερο βραβείο (Conington memorial prize) στην Οξφόρδη για ένα δοκίμιό του (έτος 1894), το οποίο αργότερα επεκτάθηκε σε ένα μεγαλύτερου όγκου κεφάλαιο σχετικά με την Αιτωλία. Κατά το έτος 1897, ο Woodhouse κατέλαβε θέση λέκτορα κλασικών σπουδών στο University College of North Wales, στην πόλη Bangor της Ουαλίας και, τρία χρόνια αργότερα, ανακηρύχθηκε λέκτορας αρχαίας ιστορίας και πολιτικής φιλοσοφίας στο University of St Andrews, στην Σκωτία.

Στην αυγή του 20ου αιώνα, κατά το έτος 1901, ο Woodhouse κατέλαβε την έδρα του καθηγητή Αρχαίων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Sydney της Αυστραλίας, την οποία κράτησε μέχρι το θάνατό του. Ταυτόχρονα, ο Woodhouse υπήρξε επίτιμος έφορος του πανεπιστημιακού Αρχαιολογικού Μουσείου Nicholson (Nicholson Museum of Antiquities), το οποίο αναπτύχθηκε ιδιαίτερα επί των ημερών του. Κατά το έτος 1908, ο William J. Woodhouse επέστρεψε για ακόμα μια φορά στην Ελλάδα, όπου σύστησε ένα ίδρυμα για την συλλογή εκμαγείων γλυπτικής για το προαναφερθέν Μουσείο. 

Σύμφωνα με τα όσα είναι γνωστά, ο Woodhouse εκτός από ένας καθηγητής που προσπαθούσε να εμπνεύσει τα μέγιστα στους μαθητές του, υπήρξε ταυτόχρονα ένας ακάματος ερευνητής και ένας πολυγραφότατος συγγραφέας, εκδίδοντας διάφορες δικές του έρευνες και συμμετέχοντας σε συλλογικά έργα. Το τελευταίο βιβλίο του Woodhouse (σσ. μια μελέτη περί Σόλωνος) ολοκληρώθηκε ελάχιστες εβδομάδες πριν τον θάνατό του και εκδόθηκε μετά θάνατον. Ο William J. Woodhouse αποβίωσε από καρκίνο στο Gordon του Sydney στις 26 Οκτωβρίου του έτους 1937. 

Κατά την διάρκεια των ταξιδιών του στην Ελλάδα, ο William J. Woodhouse κατέγραψε φωτογραφικά διάφορες τοποθεσίες της ελληνικής επικράτειας των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, κυρίως σε άμεση συνάρτηση με τις αρχαιολογικές έρευνες και ανασκαφές που αποτελούσαν το αντικείμενο μελέτης του. Στις συλλογές του Nicholson Museum βρέθηκαν πάνω από 1800 γυάλινες πλάκες (αρνητικά) των εν λόγω φωτογραφικών λήψεων του William J. Woodhouse οι οποίες, με εξαίρεση ορισμένες οικογενειακές φωτογραφίες, καταγράφουν σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, αξιοσημείωτα τοπία, κτίρια αλλά και πρόσωπα με τα οποία ο Woodhouse ήρθε σε επαφή κατά την διάρκεια των οδοιπορικών του στην Ελλάδα. Οι πολύτιμες αρχειακές φωτογραφίες του Woodhouse, ορισμένες εκ των οποίων έχουν συμπεριληφθεί στα βιβλία του, αποτυπώνουν αρκετές τοποθεσίες προ της εκτέλεσης αρχαιολογικών ανασκαφών, φανερώνοντας την ιδιαίτερη σχέση του μελετητή/καθηγητή/συγγραφέα/φωτογράφου με την αρχαία κλασική αρχαιολογία αλλά και την αγάπη του προς την Ελλάδα και τους Έλληνες. 

Οι εν Ελλάδι φωτογραφικές καταγραφές της συλλογής του William J. Woodhouse ψηφιοποιήθηκαν και αναρτήθηκαν πριν από αρκετά χρόνια στο διαδίκτυο μέσω της φωτογραφικής πλατφόρμας Flickr από το Μουσείο Nicholson, ενώ ταυτόχρονα κοινοποιήθηκε μια έκκληση για την παροχή πληροφοριών σχετικά με αυτές, με σκοπό οι εν λόγω πληροφορίες να χρησιμοποιηθούν σε μια μελλοντική έκδοση. Ειρήσθω εν παρόδω, αρκετές φωτογραφίες του εν λόγω αρχείου κυκλοφορούν είτε άνευ επαρκούς τεκμηρίωσης, είτε με λανθασμένες πληροφορίες, στο ελληνικό διαδίκτυο, χωρίς αναφορά στο αρχείο από το οποίο προέρχονται. 

Το ιστολόγιο του MLP ανταποκρίθηκε στο ως άνω κάλεσμα του Μουσείου αποστέλλοντας πληροφορίες σχετικά με αρκετές φωτογραφίες που αφορούν τον Πειραιά, λαμβάνοντας τις σχετικές ευχαριστίες για την συνεισφορά.

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να τονίσουμε πως το Αρχαιολογικό Μουσείο Nicholson, ιδρυθέν κατά το έτος 1860, το οποίο διέθετε την μεγαλύτερη συλλογή αρχαιοτήτων της Αυστραλίας και του Νοτίου Ημισφαιρίου, συμπεριλαμβάνοντας τεκμήρια από την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία και την Μέση Ανατολή, εν τέλει έκλεισε τον Φεβρουάριο του έτους 2020. Οι δε συλλογές του Μουσείου, μεταφέρθηκαν στο επίσης πανεπιστημιακό Chau Chak Wing Museum το οποίο άνοιξε τις πύλες του τον Νοέμβριο του 2020.

Στο παρόν αφιέρωμα του ιστολογίου του MLP παρουσιάζονται αρχειακές λήψεις εκ της φωτογραφικής συλλογής του William J. Woodhouse που αφορούν τον Πειραιά, ψηφιακά επεξεργασμένες, συνοδεία σχολίων τεκμηρίωσης. 

Εν πρώτοις, ακολούθως παρουσιάζεται μια ασπρόμαυρη καταγραφή του κεντρικού λιμένος Πειραιώς από το ύψος της Ηετιώνειας ακτής. Στο φωτογραφικό κάδρο καταγράφονται ένας συρμός στις σιδηροδρομικές γραμμές του Λαρισαϊκού (ο φωτογράφος βρισκόταν πλησίον του σιδηροδρομικού σταθμού Λαρίσης Πειραιώς), ιστιοφόρα και σκάφη στον λιμένα των Αλών ενώ στο βάθος, με προσεκτική μελέτη διακρίνονται το Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς, το Ωρολόγιον, ο ιερός ναός της Αγίας Τριάδος Πειραιώς αλλά και το Μέγαρο ιδιοκτησίας του Δημοτικού Νοσοκομείου στη συμβολή της οδού Μακράς Στοάς (νυν Δ. Γούναρη) και της παραλιακής λεωφόρου (τότε οδός Πλούτωνος). Στο φόντο της εν λόγω λήψεως, ο σχεδόν αδόμητος ορεινός όγκος της Καστέλλας.

Από το ίδιο περίπου σημείο, ο William J. Woodhouse κατέγραψε μερικώς τον κεντρικό λιμένα Πειραιώς, σε μια λήψη της οποίας δυστυχώς το αρνητικό / γυάλινη πλάκα έχει υποστεί, όπως είναι εμφανές, εκτενείς βλάβες. Στο κάδρο, εκτός από τα ιστιοφόρα και τα πλοία του λιμανιού, καταγράφεται το κτίριο του Χρηματιστηρίου (Ρολόι), ο Τινάνειος Κήπος, και ο ιερός ναός του Αγίου Σπυρίδωνος με την "στοιχειωμένη" οικία του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη έμπροσθεν αυτού.

Παραμένοντας στα βορειοδυτικά του κεντρικού λιμένος Πειραιώς, ο William J. Woodhouse κατέγραψε τους πύργους της Ηετιώνειας Πύλης, ευρισκόμενος στο σημείο όπου στις μέρες μας (21ος αιώνας) βρίσκεται ο σχετικός αρχαιολογικός χώρος.

Λίγα βήματα παραπέρα, ο William J. Woodhouse κατέγραψε μαζί με τα αρχαιολογικά ευρήματα της Ηετιώνειας ακτής, την μόνιμη δεξαμενή, το ναυπηγείο του Βασιλειάδη, το άκρο Κράκαρη και το άκρο Θεμιστοκλέους, ενώ διακρίνεται αμυδρά το Παλατάκι.

Μεταφερόμαστε στην περιοχή των αρχαίων αστικών πυλών του Πειραιώς, εκεί όπου ο William J. Woodhouse κατέγραψε τα αρχαιολογικά ευρήματα των σχετικών ανασκαφών με φόντο το κτίριο του Ορφανοτροφείου Αρρένων Ελένης Ζαννή. Σε αμφότερα φωτογραφικά κάδρα, εκτός από τα Μακρά Τείχη, όπισθεν των εγκαταστάσεων του ως άνω Ορφανοτροφείου καταγράφεται επίσης το διυλιστήριο (εργοστάσιο διϋλιστικών μηχανημάτων δι'απόσταξιν κονιάκ και οινοπνεύματος) του Γεωργίου Σαραβάνου επί της οδού Ιπποδάμειας (παλαιότερα οδός Ορφανοτροφείου, νυν οδός Ευαγγελιστρίας). 

Δρόμος με αρχαίο τείχος εν Πειραιεί, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται από την πηγή προέλευσης των φωτογραφιών, πιθανότατα στα πέριξ της Πύλης του Άστεως (σσ. παρατηρήστε τις χαρακτηριστικές ξύλινες κολώνες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος καθώς και τις καπνοδόχους που μαρτυρούν βιομηχανική περιοχή, σε αντιπαραβολή με τις παραπάνω λήψεις).

Δυο φωτογραφικές καταγραφές του αρχαίου λιμένα της Μουνιχίας (μετέπειτα Τουρκολίμανο, νυν Μικρολίμανο) δια χειρός William J. Woodhouse, στις οποίες βεβαίως δεσπόζει η έπαυλις του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου επί του προνομιακού υψώματος. Στην πρώτη, κάτωθι, ασπρόμαυρη αρχειακή λήψη, μεταξύ των διαφόρων επαύλεων, διακρίνονται τα δίδυμα πυργόσπιτα της οδού Παυσιλύπου.

Στην επόμενη αρχειακή ασπρόμαυρη καταγραφή, ο William J. Woodhouse στέκεται σε κάποιο βραχώδες ύψωμα, άνωθεν της ακτής Ξαβερίου. Μεταξύ των άλλων, στο φωτογραφικό κάδρο διακρίνεται το Βασιλικό Περίπτερο (Παλατάκι), στο άκρο της Πειραϊκής Χερσονήσου.

Ο ορμίσκος της Φρεαττύδος όπως καταγράφηκε από το σημείο όπου βρίσκονταν οι καμπίνες των θαλασσίων λουτρών. Ανάμεσα στα κτίρια που αποτυπώθηκαν στην λήψη του William J. Woodhouse διακρίνεται το Δημοτικό Νοσοκομείο, ενώ σε έναν τοίχο επί της παραλιακής οδού αξιοσημείωτη είναι η διαφήμιση του γνωστού εμπορικού καταστήματος Σερφιώτη το οποίο λειτουργούσε στον Πειραιά από το έτος 1891.

Άνωθεν της βραχώδους ακτής της Φρεαττύδος, στη θέση η οποία έγινε αργότερα γνωστή ως Τερψιχόρη, ο William J. Woodhouse κατέγραψε τα απομεινάρια των αρχαίων τειχών καθώς επίσης τα ελάχιστα κτίρια της περιοχής, μεταξύ των οποίων η έπαυλις του Στεφάνου Σκουλούδη.

Τελευταίος φωτογραφικός σταθμός μέσω του αρχείου του Μουσείου Nicholson στο νέο Φάληρο με τον William J. Woodhouse να καταγράφει το ταφικό μνημείο-οστεοφυλάκιο του στρατάρχη Γεωργίου Καραϊσκάκη και το μνημείο των πεσόντων, αλλά στην αρχική θέση που αυτά είχαν τοποθετηθεί, ήτοι στα βορειοανατολικά του Ποδηλατοδρομίου και πλησίον του Άγγλο-γαλλικού νεκροταφείου. Στο εν λόγω φωτογραφικό κάδρο διακρίνονται επίσης ορισμένα σημεία αναφοράς του τότε κοσμικού προαστίου όπως λ.χ. η οικία Αλέξανδρου Βλάγκαλη (κατασκευή των αρχών του 20ου αιώνα), το ξενοδοχείο του Σταθμού και το θέατρο του Φαλήρου. 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Ιστότοπος Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ

Μουσείο Nicholson 

Wikipedia

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος προέρχονται από το αρχείο του William J. Woodhouse