ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ

Βαδίζοντας στην Βιέννη της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, αναζητώντας ψήγματα της παλαιάς ελληνικής παροικίας της πόλεως, τα βήματά μας μοιραία φθάνουν στην μικρή ως προς το μήκος της οδό των Ελλήνων (Griechengasse), η οποία ενώνει ουσιαστικά δυο ελληνορθόδοξους ιερούς ναούς, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Τριάδος.

Ως γνωστόν, η Βιέννη, ήδη από τον 17ο αιώνα αποτέλεσε σημαντικό κέντρο δραστηριότητας των εμπόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίοι προέρχονταν κατά κύριο λόγο από τις τουρκοκρατούμενες περιοχές της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας (σσ. στην απογραφή του 1766/1767, στη Βιέννη καταγράφονταν 134 έμποροι, Οθωμανοί υπήκοοι, εκ των οποίων οι 82 Ελληνορθόδοξοι, ήτοι ελληνικής καταγωγής). Η Ελληνική Κοινότητα του Αγίου Γεωργίου (Αδελφότητα των Ελλήνων Ορθοδόξων Οθωμανών Υπηκόων) συγκροτήθηκε περί τις αρχές της δεκαετίας του 1680, στην τότε πρωτεύουσα της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, από Έλληνες εμπόρους των οποίων η παρουσία στη Βιέννη μαρτυρείται από το 1600 περίπου. Αργότερα, η σταδιακή δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων για την εμπορική δραστηριοποίηση ορθόδοξων Βαλκανίων εμπόρων στη Βιέννη, ως αποτέλεσμα της υπογραφής διαφόρων συνθηκών μεταξύ Αυστροουγγρικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οδήγησε στην προσέλκυση ακόμη περισσοτέρων Ελλήνων εμπόρων στη Βιέννη και ως επακόλουθο στην δημιουργία μιας δυναμικής παροικίας. Με το πέρασμα των δεκαετιών, οι εν λόγω έμποροι, πολλοί εκ των οποίων νυμφεύτηκαν ντόπιες, αναμείχθηκαν και κυριάρχησαν επιχειρηματικά στην τοπική κοινωνία, προσφέροντας σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό έργο, φθάνοντας στο σημείο να καταλαμβάνουν συχνά ανώτερες κυβερνητικές θέσεις, τίτλους ευγενείας και αξιώματα. 

Κατά το έτος 1723, κατόπιν σχετικής παρέμβασης του στρατιωτικού των Αψβούργων πρίγκηπα Ευγένιου της Σαβοΐας (Eugen Franz, Prinz von Savoyen-Carignan, 18 Οκτωβρίου 1663 - 21 Απριλίου 1736) προς τον Αυτοκράτορα Κάρολο ΣΤ' της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Karl VI., Βιέννη, 1 Οκτωβρίου 1685 – Βιέννη, 20 Οκτωβρίου 1740), οι Έλληνες Οθωμανοί υπήκοοι της Βιέννης απέκτησαν δικαίωμα ίδρυσης εκκλησίας, η οποία αρχικά φιλοξενήθηκε στην οικία του Φαναριώτη ιατρού και διπλωμάτη Αλέξανδρου Ν. Μαυροκορδάτου (7 Σεπτεμβρίου 1641 – 23 Δεκεμβρίου 1709). Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως αρχής γενομένης από το έτος 1723, οι Σέρβοι μητροπολίτες διεκδίκησαν την κυριότητα του εν λόγω ιερού ναού, ενώ μάλιστα δεν έλειψαν ακραίες αντιδράσεις, όπως λ.χ. το σφράγισμα της εκκλησίας από τους Έλληνες κατά την περίοδο 1761-1776 (σσ. τελικά το ζήτημα διευθετήθηκε οριστικά στις 2 Μαρτίου 1776 με την έκδοση υψηλού αυτοκρατορικού προνομίου από τη Αυτοκράτειρα Μαρία-Θηρεσία, το οποίο επιδίκαζε την κυριότητα του ναού αποκλειστικά στην ελληνική Κοινότητα). Εν τέλει, η κοινότητα του Αγίου Γεωργίου απέκτησε ιδιόκτητο ιερό ναό στις αρχές της δεκαετίας του 1800, όταν εγκαταστάθηκε μόνιμα επί της οδού Griechengasse, στο σημείο όπου βρίσκεται μέχρι τις μέρες μας. 

 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το κτίριο στο οποίο στεγάζεται ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου αγοράστηκε από τον Γεώργιο Καραγιάννη [Georg von Karajan (1743–1813)], γόνου της εκ Κοζάνης καταγόμενης οικογενείας Καραγιάννη (Karajan), κατά το έτος 1802, με την εκκλησία να αποπερατώνεται τέσσερα χρόνια αργότερα (έτος 1806).  Στην εν λόγω εκκλησία υπηρέτησαν ως ιερείς γνωστές προσωπικότητες όπως οι σπουδαίοι λόγιοι και εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού Νεόφυτος Δούκας και Άνθιμος Γαζής, ο μετέπειτα Πατριάρχης Ιωακείμ Γ' ο Μεγαλοπρεπής, ενώ στον υπό αναφορά ιερό ναό εκκλησιάζονταν μεταξύ των άλλων ο Ρήγας Φεραίος, o Αλέξανδρος Υψηλάντης και πολλά από τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Τέλος, ως γνωστόν, στην εν λόγω εκκλησία τοποθετήθηκε το λείψανο του Αλέξανδρου Υψηλάντη (12 Δεκεμβρίου 1792 - 31 Ιανουαρίου 1828) για την νεκρώσιμη ακολουθία προτού ενταφιαστεί αρχικά στο νεκροταφείο του Αγίου Μάρκου της Βιέννης, ενώ αργότερα, η καρδιά του, κατόπιν σχετικής επιθυμίας του ιδίου, αφού φυλάχτηκε για κάποιο χρονικό διάστημα στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου, απεστάλη στην Ελλάδα. 

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, πλήρως ανακαινισμένη κατά το έτος 2016, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά την άνοιξη του έτους 2024:

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως πλησίον της εισόδου του ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου υφίσταται η κάτωθι εικονιζόμενη μαρμάρινη επιγραφή η οποία τοποθετήθηκε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 200 ετών από τον μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα Βελεστινλή - Φεραίου (Βελεστίνο, 1757 - Βελιγράδι, 24 Ιουνίου 1798).

Η σύντομη διαδρομή μέσω της οδού Griechengasse μας οδηγεί από τον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Αγία Τριάδα. Ο πρώτος αρχικός ελληνορθόδοξος ιερός ναός της Αγίας Τριάδος λειτούργησε στο συγκεκριμένο σημείο της Βιέννης από το έτος 1787, ως αποτέλεσμα σχετικού προνομίου το οποίο εξέδωσε κατά το προαναφερθέν έτος ο Αυτοκράτορας Ιωσήφ Β'. Αξιοσημείωτο είναι ότι το γεγονός πως στην Κοινότητα της Αγίας Τριάδας ανήκαν κυρίως Έλληνες ή Βλάχοι οι οποίοι είχαν λάβει την αυστριακή υπηκοότητα, σε αντίθεση με την προαναφερθείσα - πρώτη χρονικά - κοινότητα του Αγίου Γεωργίου στην οποία συμμετείχαν κυρίως Έλληνες Οθωμανοί υπήκοοι. Ο ιερός ναός της Αγίας Τριάδος της Βιέννης ο οποίος υφίσταται ως τις μέρες μας (21ος αιώνας) επί της οδού Fleischmarkt 13, αποτελεί ουσιαστικά ριζική ανακατασκευή του παλαιότερου κτιρίου και η μετατροπή του νέο-βυζαντινό ρυθμό κατά την περίοδο 1857-1859, σε σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν (Baron Theophil Edvard von Hansen, 13 Ιουλίου 1813 – 17 Φεβρουαρίου 1891). Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως κύριος αρωγός και μέγας χρηματοδότης της ανακατασκευής του ιερού ναού της Αγίας Τριάδος υπήρξε ο εθνικός ευεργέτης, διπλωμάτης και επιχειρηματίας Σίμων Σίνας (Βιέννη, 15 Αυγούστου 1810 - 15 Απριλίου 1876).

Ο ελληνορθόδοξος ιερός ναός της Αγίας Τριάδος στη Βιέννη (Griechenkirche zur Heiligen Dreifaltigkeit), ο οποίος εγκαινιάσθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 1858, όπως καταγράφηκε την άνοιξη του 2024:

  

Παραπλεύρως του προαναφερομένου ιερού ναού, πάντοτε επί της οδού Fleischmarkt, λειτουργεί από το 1774 ίσως το παλαιότερο παραδοσιακό εστιατόριο αυστριακής κουζίνας της Βιέννης, το "Griechenbeisl", ήτοι σε ελεύθερη μετάφραση "η ταβέρνα των Ελλήνων". Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε πως το συγκεκριμένο εστιατόριο αρχικά λειτούργησε υπό τις ονομασίες "Gasthaus zum gelben Adler" και αργότερα ως "Gasthaus zum goldenen Engel", πλην όμως, μετά την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού Ελλήνων εμπόρων στην ευρύτερη περιοχή, άλλαξε την ονομασία σε "Griechenbeisl", την οποία διατηρεί ως τις μέρες μας (21ος αιώνας)! 

Επί αρκετούς αιώνες, το εστιατόριο "Griechenbeisl", εκτός από σημείο συνάντησης της ελληνικής κοινότητας της Βιέννης, υπήρξε κέντρο συνάθροισης διαφόρων σπουδαίων προσωπικοτήτων όπως λ.χ. o Ludwig van Beethoven, o Wolfgang Amadeus Mozart, o Mark Twain, ο Karl Lueger, ο Graf Bismarck, ο Egon Schiele αλλά και οι νεώτεροι Johnny Weissmüller, Luciano Pavarotti και Johnny Cash. 

H "ταβέρνα των Ελλήνων", σύμφωνα με τον θρύλο, είναι επίσης γνωστή για το γεγονός πως κατά τον 17ο αιώνα, ένας αυτοσχέδιος μουσικός του δρόμου / οργανοπαίκτης γκάιντας, ο Marx Augustin, όντας μεθυσμένος, έπεσε ένα βράδυ σε έναν λάκκο (ομαδικό τάφο), από τους πολλούς που υπήρχαν στα χρόνια της μεγάλης επιδημίας πανούκλας. Εν τέλει, ο Augustin επέζησε, διασώθηκε το επόμενο πρωινό και συνέχισε να διασκεδάζει τους θαμώνες των βιεννέζικων εστιατορίων με τα τραγούδια του και τις μελωδίες του, μεταξύ των οποίων και στην "ελληνική ταβέρνα". Μάλιστα, στις μέρες μας, υφίσταται ένα παιδικό τραγούδι εκείνης της μακρινής εποχής (γραμμένο περί το 1800), το οποίο τιτλοφορείται "Der Liebe Augustin" και παραμένει ιδιαιτέρως δημοφιλές στην Αυστρία. 

Στην πρόσοψη του κτιρίου όπου στεγάζεται το εστιατόριο "Griechenbeisl" υφίσταται η κάτωθι εικονιζόμενη χαρακτηριστική πινακίδα στην οποία απεικονίζεται ο Augustin, ενώ εντός του εστιατορίου υπάρχει ένα αντίγραφο του λάκκου στον οποίον είχε πέσει ο οργανοπαίκτης! 

Μερικές δεκάδες μέτρα μακριά από την ελληνική ταβέρνα και τον ιερό ναό της Αγίας Τριάδος, στη συμβολή της οδού Fleischmarkt με την Rotenturmstraße, υψώνεται το κάτωθι εικονιζόμενο κίτρινο πολυόροφο κτίριο, στο οποίο λειτούργησε το τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου, εκδοτών της πρώτης σωζόμενης ελληνικής εφημερίδας που τυπώθηκε στη Βιέννη το 1786 και στενών συνεργατών του Ρήγα Φεραίου. Οι αδελφοί Πούλιου μεταξύ των άλλων υπήρξαν εκείνοι που εκτύπωσαν μεταξύ των άλλων τα βιβλία του Ρήγα "Σχολείον των ντελικάτων εραστών", "Φυσικής Απάνθισμα", "Ηθικός Τρίπους" κ.α. καθώς και το επαναστατικό μανιφέστο που περιείχε την Επαναστατική Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου και τον Θούριο, ενώ επίσης ανέλαβαν την πώληση και τη διακίνηση της περίφημης Χάρτας της Ελλάδος (Χάρτας του Ρήγα).

Στην είσοδο του εν λόγω κτιρίου, επί της οδού Rotenturmstraße, υφίσταται η κάτωθι εικονιζόμενη δίγλωσση επιγραφή με αναφορά στους αδελφούς Μαρκίδες Πούλιου αλλά και στον Ρήγα Βελεστινλή (Φεραίο), του οποίου αντικρίζουμε την μορφή μαζί με την γνωστή ρήση του "Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά".

Ανάμεσα στους πολυπληθείς ισχυρούς εμπορικούς παράγοντες που μεγαλούργησαν στην Βιέννη ( εμπορικοί οίκοι Σίνα, Δούμπα, Δάρβαρη, Πωπ, Καραγιάννη, Μπέλιου, Νάκου, Τίρκα, Σπίρτα, Κάπρα κ.α.) αξίζει τον κόπο να αναφερθούμε έστω και επιγραμματικά στον Στέργιο Δούμπα και στον υιό του Νικόλαο.

Ο μεν Στέργιος Δούμπας (Βλάστη (Μπλάτσι) Κοζάνης, 1794 - Βιέννη, 28  Ιανουαρίου 1870), γόνος βλαχόφωνης οικογενείας, μετοίκησε στη Βιέννη το 1815, εργαζόμενος αρχικά στην εμπορική επιχείρηση του μετέπειτα πεθερού του Μιχαήλ Κούρτη. Το 1817 ίδρυσε στις Σέρρες μαζί με τα αδέρφια του Θεόδωρο και Νικόλαο τον εμπορικό οίκο "Αυτάδελφοι Μιχαήλ Δούμπα". Στη Βιέννη ο Στέργιος Δούμπας, παντρεύτηκε την Μαρία Μιχαήλ Κούρτη στον προαναφερθέντα ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου των Τουρκομεριτών Ελλήνων, απέκτησε μαζί της δυο τέκνα, τον Μιχαήλ και Νικόλαο, και αναδείχθηκε σε σημαντικό οικονομικό παράγοντα της πόλεως χάρη στην ενασχόλησή του με το εμπόριο βάμβακος και τις χρηματιστηριακές δραστηριότητες. Ο ίδιος δώρισε μεγάλα ποσά για την ίδρυση και συντήρηση σχολείων και ορφανοτροφείων τόσο στην γενέτειρά του και στις Σέρρες, ενώ αντίστοιχες δωρεές έγιναν στην Αθήνα (Προπύλαια, Στοά Πανεπιστημίου) και στην Κωνσταντινούπολη. 

Ο Νικόλαος Σ. Δούμπας (Βιέννη, 24 Ιουλίου 1830, Βουδαπέστη, 23 Μαρτίου 1900), μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, ασχολήθηκε με διάφορες βιομηχανικές και χρηματιστηριακές επενδύσεις αυξάνοντας την ήδη μεγάλη περιουσία που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του. Ασχολήθηκε επίσης με την πολιτική εκλεγόμενος στην Κάτω Βουλή, υπήρξε μέλος της Αναλογικής Αυστρο-Ουγγρικής Αντιπροσωπείας (1874) ενώ αργότερα διορίστηκε ισόβιος γερουσιαστής στην Άνω Βουλή διατελώντας επίσης μυστικοσύμβουλος του αυτοκράτορα. Αξιοσημείωτες είναι οι διάφορες δωρεές που πραγματοποίησε κατά τη διάρκεια της ζωής του προσφέροντας, όπως και ο πατέρα τους, επιχορηγήσεις στα ελληνικά σχολεία στο Μπλάτσι και τις Σέρρες, συνεισφέροντας εξαιρετικά μεγάλα ποσά για την ανέγερση του Αυστριακού Κοινοβουλίου, του Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας των Τεχνών, του Δημαρχείου της Βιέννης, του Καθεδρικού ναού του Αγίου Στεφάνου της Βιέννης καθώς και του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης (Wiener Musikverein / Haus des Wiener Musikvereins). Μάλιστα, o Νικόλαος Δούμπας, όντας ένας μαικήνας των τεχνών, υπήρξε εκ των πλέον σπουδαίων χρηματοδοτών και υποστηρικτών του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης. Συν τοις άλλοις, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Νικόλαος Δούμπας ανέλαβε τα έξοδα ανακαίνισης και αναδιαμόρφωσης του ελληνορθόδοξου ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου της Βιέννης.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο Νικόλαος Δούμπας υπήρξε προσωπικός φίλος του συνθέτη και ποιητή Richard Wagner καθώς και του συνθέτη Johann Strauss του νεώτερου. Μάλιστα, σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, ο  Johann Strauss συνέθεσε και πρωτοπαρουσίασε το πασίγνωστο βαλς "Γαλάζιος Δούναβης" ("An der schönen blauen Donau") στην εξοχική κατοικία που διέθετε ο Δούμπας στις όχθες του Δούναβη! Συν τοις άλλοις, ο Δούμπας υπήρξε μέγας υποστηρικτής του Αυστριακού επίσης συνθέτη Franz Schubert και θεωρείται πως εκείνος συνέβαλε στο να γίνει γνωστός. 

Το κάτωθι εικονιζόμενο Μέγαρο Δούμπα (Palais Dumba) στη Βιέννη, κατασκευάστηκε κατά την περίοδο 1865-1866 σε σχέδια των Αυστριακών αρχιτεκτόνων Johann Romano von Ringe και August Schwendenwein von Lanauberg, στην αριστοκρατική περιφερειακή βιεννέζικη λεωφόρο Ringstrasse. Το τετραώροφο Μέλαθρον Δούμπα, του οποίου την διακόσμηση είχαν επιμεληθεί γνωστοί καλλιτέχνες εκείνης της εποχής όπως λ.χ. ο Hans Makart, ο Friedrich Silcher και ο Gustav Klimt - o οποίος μεταξύ των άλλων φιλοτέχνησε για το σαλόνι του Μεγάρου το έργο "Αλληγορία της Μουσικής" καθώς και το έργο "Ο Σούμπερτ στο Πιάνο" (Schubert am Klavier) -  αποτέλεσε πόλο έλξης και απόλυτο σημείο συνάθροισης σπουδαίων παραγόντων της καλλιτεχνικής, της πνευματικής και της οικονομικής ζωής της Βιέννης στα τέλη του 19ου αιώνα. Στο εν λόγω Μέγαρο, στην είσοδο του οποίου ο Δούμπας είχε τοποθετήσει μια κεντημένη κουρτίνα επί της οποίας με χρυσά μεγάλα γράμματα αναγραφόταν η ελληνική λέξη "Χαίρε", φιλοξενήθηκαν κατά καιρούς διάσημοι συνθέτες όπως ο Johannes Brahms και ο Richard Wagner, διάφοροι αριστοκράτες και συγγενείς του Αυτοκράτορα της Αυστρίας αλλά και ο Γεώργιος Αβέρωφ!

Το πάλαι ποτέ Μέλαθρον Δούμπα, στην οδό Parkring 4, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά την άνοιξη του έτους 2024, όντας πλέον ένα εμπορικό κτίριο γραφείων και ισογείων καταστημάτων.

Ο Νικόλαος Δούμπας εν ζωή τιμήθηκε ποικιλοτρόπως διατελώντας μεταξύ των άλλων επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης, Πρόεδρος της ελληνικής αδελφότητας του Αγίου Γεωργίου Βιέννης, μέλος της επιτροπής του προγράμματος επέκτασης της Βιέννης, αντιπρόεδρος και διευθυντής της Εταιρείας Φίλων της Μουσικής, συνιδρυτής και επιμελητής του Αυστριακού Μουσείου Τέχνης και Βιομηχανίας, Γενικός Πρόξενος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Βιέννη κ.α. ενώ τιμήθηκε με πλήθος μεταλλίων από την Αυστροουγγρική αυτοκρατορία αλλά και από άλλες χώρες (Ελλάδα, Ρουμανία, Οθωμανική Αυτοκρατορία). Προς τιμήν του Νικολάου Δούμπα, ο συνθέτης Anton Kral έγραψε το Dumba Marsch ενώ στις μέρες μας, πλησίον του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης, υφίσταται μια οδός που φέρει το όνομά του (Dumbastraße):

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

Οι Έλληνες της Βιέννης

Ναός Αγίου Γεωργίου, Βιέννη

Wikipedia - Νικόλαος Δούμπας

Wikipedia - Οι αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου

Κοζανίτες στην Ελληνική Παροικία της Βιέννης (16ος-19ος αι.)

Οι ελληνικές παροικίες της Αυστρίας: ο Ελληνισμός της Βιέννης

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.