Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΟΔΗΣΣΟΥ

Η εν Πειραιεί πλατεία Λουδοβίκου, στα ανατολικά της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών - Πειραιώς, οριοθετήθηκε στα χρόνια της κατασκευής του πρώτου σιδηροδρομικού σταθμού του Πειραιώς η οποία περατώθηκε με μεγάλες καθυστερήσεις κατά το έτος 1882 (σσ. πλατεία με ίδια ονομασία υπήρχε στην Αθήνα από τα μέσα της δεκαετίας του 1870, έναντι του Δημοτικού Θεάτρου της πόλεως - πρόκειται για την σημερινή πλατεία Κοτζιά). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η έγκριση για την κατασκευή του πρώτου σταθμού του σιδηροδρόμου στον Πειραιά δόθηκε κατά το έτος 1871, όπερ σημαίνει πως μετά την οριοθέτηση του χώρου του σταθμού, ξεκίνησε η ανάπτυξη της άτυπης πλατείας πέριξ αυτού.

Επίσης, άξιο μνείας είναι το γεγονός πως όλοι οι επίσημοι ξένοι επισκέπτες που προσέγγιζαν τον Πειραιά δια θαλάσσης κατά το δεύτερο μισό του 19ου και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, συνήθως αποβιβάζονταν σε ειδικό διαμορφωμένο χώρο επί της προκυμαίας έναντι του σταθμού του σιδηροδρόμου και της αδιαμόρφωτης πλατείας Λουδοβίκου (λ.χ. ενδεικτικό παράδειγμα, η επίσκεψη του Βασιλέα της Ιταλίας Vittorio Emanuele III). Στην μεγάλη έκταση της πλατείας συνωστιζόταν κόσμος άλλοτε για να υποδεχθεί τον ξένο γαλαζοαίματο επισκέπτη ή το σημαίνον πρόσωπο που επισκεπτόταν τη χώρα και άλλοτε την εγχώρια βασιλική οικογένεια η οποία κατερχόταν στον Πειραιά σε συγκεκριμένες περιστάσεις (λ.χ. Θεοφάνια) κάνοντας χρήση του σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς, οπότε μοιραία η υποδοχή λάμβανε χώρα στην υπό εξέτασιν πλατεία Λουδοβίκου.

Με βάση τα ως άνω δεδομένα, στις σελίδες του Εμπορικού Γεωγραφικού και Ιστορικού Οδηγού των Πλείστων Κυριωτέρων Πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875 του Μιλτιάδου Μπούκα υφίστανται αναφορές σε επιχειρήσεις με έδρα είτε αντίκρυ του σταθμού του (ανενεργού) σιδηροδρόμου είτε στην πλατεία σιδηροδρόμου (λ.χ. κατάστημα αποικιακών του Γεωργίου Μέρμηγκα, ζυθοπωλείο του Μομπρών, αλευρόμυλος του Δημητρίου Σεφερλή "Ο Αγαμέμνων", καθεκλοποιείο Απόστολου Μαρούκα). 

Λίγα χρόνια αργότερα, σε σχετικό τοπογραφικό / χάρτη των τελών της δεκαετίας του 1880, η πλατεία έναντι του πρώτου σιδηροδρομικού σταθμού της πόλεως ο οποίος ήδη λειτουργούσε δεν καταγραφόταν με κάποια ονομασία. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως επί της υπό εξέτασιν πλατείας υφίστατο σταθμός του ιπποσιδηροδρόμου καθώς και σταθμός αμαξών.

Αντίθετα, στην κάτωθι λεπτομέρεια από χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896, η υπό εξέτασιν πλατεία έμπροσθεν του Σταθμού του Σιδηροδρόμου Πειραιώς - Αθηνών (ΣΠΑ), καταγράφεται ως πλατεία Λουδοβίκου:

Η ονομασία της εν λόγω πλατείας όπως επίσης της μικρής οδού η οποία διερχόταν μπροστά από την πλατεία (οδός Λουδοβίκου) αναφερόταν στον Λουδοβίκο Α' της Βαυαρίας (Ludwig I, 25 Αυγούστου 1786, Στρασβούργο - 29 Φεβρουαρίου 1868, Νίκαια), Ηγεμόνα του Βασιλείου της Βαυαρίας από το 1825 μέχρι το 1848. Ο Λουδοβίκος Α', ο οποίος χαρακτηριζόταν ως σπουδαίος φιλέλληνας, φανατικός ελληνιστής, λάτρης της κλασικής αρχαιότητας, συλλέκτης και φίλος των τεχνών, υπήρξε πατέρας του Όθωνα Α' (Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, 1 Ιουνίου 1815 - 26 Ιουλίου 1867), ήτοι του πρώτου Βασιλέα του ελληνικού κράτους (Βασιλεύς της Ελλάδος). Κατά τη διάρκεια του Αγώνα του 1821, ο Λουδοβίκος Α' φέρεται να απέστειλε μεγάλα χρηματικά ποσά και πολεμικούς συμβούλους στους επαναστατημένους Έλληνες, ενώ ταυτόχρονα ασκούσε σχετική πολιτική και διπλωματική επιρροή υπέρ της Ελλάδος στις Μεγάλες Δυνάμεις. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως μετά την νίκη του Γεωργίου Καραΐσκάκη στην Αράχοβα, ο Λουδοβίκος φέρεται να αναφώνησε ευτυχής την φράση: "Ανεστήθη η Ελλάς μου"! Ως προς την προαναφερθείσα χρηματοδότηση της Επαναστάσεως, αξίζει να αναφερθεί πως αρχικά ο Λουδοβίκος προσέφερε ανώνυμα 20.000 φιορίνια με την αιτιολόγηση πως προέρχονταν "από έναν παλιό φίλο των Ελλήνων" σε σχετικό Ταμείο που είχε ανοιχθεί για αυτόν τον σκοπό στο Μόναχο, ενώ αργότερα απέστειλε στον Γάλλοελβετό τραπεζίτη Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδο (Jean-Gabriel Eynard) το ποσό των 435.000 φράγκων, για την απελευθέρωση των γυναικόπαιδων που μετά την καταστροφή του Μεσολογγίου είχαν πέσει στα χέρια των Τούρκων και θα πωλούνταν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Την ίδια εποχή, ο ίδιος χρηματοδότησε την αποστολή 12 Βαυαρών αξιωματικών, οι οποίοι μισθοδοτούνταν κανονικά και εντελώς επίσημα από το κρατικό ταμείο του Μονάχου, για να βοηθήσουν στην συγκρότηση τακτικού ελληνικού στρατού. Μετά την επιλογή του δεκαεπτάχρονου δευτερότοκου υιού του, του Όθωνα Α', ως νέου μονάρχη της Ελλάδος (Συνθήκη του Λονδίνου, 1/13 Φεβρουαρίου 1832), ο Λουδοβίκος φέρεται να βοήθησε ποικιλοτρόπως το νεοσύστατο ελληνικό κράτος τόσο κατά την περίοδο της Αντιβασιλείας (1833-1835) όσο και μετά την ενηλικίωση και την ενθρόνιση του Όθωνα (λ.χ. αποστολή του ζωγράφου Peter Von Hess στην Ελλάδα για να εμπνευστεί από τα πεδία στα οποία εκτυλίχθηκαν οι σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης, αποστολή μηχανικών / αρχιτεκτόνων και άλλων επιστημόνων στην Αθήνα, χρηματοδότηση της κατασκευής των Ανακτόρων του Όθωνα κ.α.). Ιδιαίτερη δε πρόνοια υπήρξε για τα ορφανά των αγωνιστών της Επανάστασης πολλά εκ των οποίων μεταφέρθηκαν στο Μόναχο για σπουδές, όπως επίσης για διάφορους Έλληνες φοιτητές στους οποίους προσφέρθηκαν υποτροφίες, ενώ αξιομνημόνευτες υπήρξαν οι αρκετές δωρεές προς την ελληνική παροικία του Μονάχου. Άξιο μνείας είναι επίσης το γεγονός πως ο Λουδοβίκος Α', κατά την πρώτη επισκέψή του στην Ελλάδα το χειμώνα του έτους 1835, έφθασε μοιραία δια θαλάσσης στον τότε ερημικό και υπό ανασύσταση Πειραιά προερχόμενος από την Ancona, ενώ κατά την τρίμηνή του παραμονή στην Ελλάδα, χρησιμοποίησε το υποτυπώδες λιμάνι του Πειραιώς ως ορμητήριο για τα ταξίδια του προς την Αίγινα, τα Δαρδανέλια και το Ναύπλιο. 

Λουδοβίκος Α' της Βαυαρίας

Επανερχόμενοι στα του Πειραιώς, αξίζει να αναφέρουμε πως κατά τη διάρκεια των δυο τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα, αρκετές γνωστές πνευματοποιίες εκείνης της εποχής (λ.χ. ποτοποιία Κοτσώνη-Κολοσούκα και μετέπειτα Κοτσώνη, ποτοποιία Ευσταθίου Φινόπουλου, ποτοποιία Γ. Ν. Πιπινέλη) διατηρούσαν εγκαταστάσεις ή γραφεία στα πέριξ της πολυσύχναστης, ελέω σιδηροδρόμου, πλατείας Λουδοβίκου. 

Ακολουθούν ορισμένες ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις επιχειρήσεων που διατηρούσαν εγκαταστάσεις στην πλατεία Λουδοβίκου των αρχών του 20ου αιώνα (λ.χ. γραφεία ποτοποιίας Ν. Κοτσώνη, εργοστάσιο κονιάκ Π.Ν. Κουρτέση, κλινοποιείον Γ. Λαμπρόπουλου, πρακτορείο της Γαλλικής Πυρασφαλιστικής Εταιρίας "Η Ελπίς").

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του εν Πειραιεί Γενικού πρακτορείου Μεταναστεύσεως "Ερμείον" του Γ. Παπαντωνόπουλου το οποίο καταγραφόταν στην πλατεία Λουδοβίκου "παρά τω Σιδηροδρομικώ Σταθμώ Πειραιώς - Αθηνών", μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1905:

Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του 1906-1907, η πλατεία Λουδοβίκου καταγραφόταν ως "η έξωθεν του σταθμού Σιδηροδρόμου Π.Α". Στα πέριξ της υπό εξέτασιν πλατείας διατηρούσαν γραφεία ή / και εγκαταστάσεις διάφοροι επαγγελματίες εκείνων των καιρών, όπως λ.χ. (ενδεικτικές αναφορές) ο γαιανθρακέμπορος Γ. Καζανόβας, οι καθεκλοποιοί Χ. Μπισλάνης, Α. Κουλούρης και Δ. Λάμπρου, ο προαναφερθείς ποτοποιός Ν. Κοτσώνης, ο έμπορος υφασμάτων Θ. Χατζόπουλος αλλά και το Ξενοδοχείο "Νέα Υόρκη". 

Εγκαίνια των εργασιών ασφαλτοστρώσεως των δρόμων της πόλεως "εν τη πλατεία Λουδοβίκου, όπου θα τελεσθή ο αγιασμός", μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1909: 

Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, η πλατεία Λουδοβίκου καταγραφόταν σταθερά ως "'η έμπροσθεν του Σιδηροδρομικού Σταθμού Αθηνών - Πειραιώς", στον Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912, υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα. Επίσης, γύρω από την πλατεία Λουδοβίκου, διατηρούσαν την έδρα τους πληθώρα επαγγελματιών και εμπόρων της πόλεως όπως λ.χ. (ενδεικτικές αναφορές) οι ανθρακασβεστέμποροι Αφοί Δαφρά, ο έμπορος βιομηχανικών ειδών Χρ. Παπαμανώλης, ο δικηγόρος Κ. Ζαροκώστας, ο έμπορος γυναικείων ενδυμάτων Αθ. Πετρόχειλος, το ζυθοπωλείο Μπεκ - Λεοντοκανάκου, το ποτοπωλείο Α. Μπέη, το οινοπωλείο Κ. Κεχρουλά κ.α. ενώ δεν εξέλειπαν βιομηχανικές / βιοτεχνικές εγκαταστάσεις όπως λ.χ. τα καθεκλοποιεία Δημητρίου Αρτεμίου, Α. Κουλούρη, Χ. Μπισμπλάνη και Κ. Μπρούζα και το εργοστάσιο σιδηρών κλινών Λαμπρόπουλου. Επίσης, στην πλατεία Λουδοβίκου εκείνων των καιρών καταγράφονταν επίσης τα προξενεία του Βελγίου, της Δανίας και της Σουηδίας. Κατά το έτος 1913, βάσει επίσημης αποφάσεως της Αστυνομίας, η πλατεία Λουδοβίκου οριζόταν ως σταθμός αμαξών.

Κατά το έτος 1916, σύμφωνα με σχετικό Οδηγό, η πλατεία Λουδοβίκου καταγραφόταν έμπροσθεν του σιδηροδρομικού σταθμού Αθηνών - Πειραιώς. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως στην πλατεία Λουδοβίκου κατέληγε το υπ'αριθμόν "20" τραμ ("Νέο Φάληρο - Καστέλλα - Δημαρχείο - Σταθμός ΣΑΠ"), από την πλατεία Λουδοβίκου εκκινούσε το υπ'αριθμόν "19" τραμ ("Σταθμός ΣΑΠ - Ηφαίστου - Βενιζέλου - Φρεαττύδα") ενώ ο τροχιόδρομος της παραλίας που συνέδεε την ακτή Ξαβερίου με τον σιδηροδρομικό σταθμό Λαρίσης επίσης περνούσε και έκανε στάση στην πλατεία Λουδοβίκου. 

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο / τιμολόγιο του εν Πειραιεί Φανοποιείου Γ. Κανελλόπουλου και Α. Πιτσολάντη, το οποίο βρισκόταν επί της πλατείας Λουδοβίκου, έναντι του Σιδηροδρομικού Σταθμού Α.Π.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, ο υφιστάμενος μέχρι τότε πρώτος σιδηροδρομικός σταθμός της πόλεως του Πειραιώς κατεδαφίστηκε και αντικαταστάθηκε από νέο περικαλλές Μέγαρο, ευρωπαϊκών προδιαγραφών, το οποίο περατώθηκε κατά την περίοδο 1926-1929. Στις σελίδες σχετικού Οδηγού Αθηνών-Πειραιώς του 1927 της Εκδοτικής Α.Ε., η πλατεία Λουδοβίκου καταγραφόταν έμπροσθεν του τότε νεόδμητου σταθμού ΣΑΠ. 

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη αρχειακή φωτογραφία των μέσων της δεκαετίας του 1920, καταγράφεται ο προαναφερθείς παλαιός (πρώτος) σιδηροδρομικός σταθμός της πόλης του Πειραιώς και η υπό εξέτασιν πλατεία Λουδοβίκου, επί της οποίας είχαν ξεκινήσει έργα (εκσκαφές) για τη θεμελίωση του νέου σταθμού (σσ. στο βάθος ξεχωρίζει το Μέγαρο της Ιονικής Ατμοπλοΐας των Αδελφών Γιαννουλάτου στα Λεμονάδικα).

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 λοιπόν, νέο σημείο αναφοράς επί της πλατείας Λουδοβίκου υπήρξε ο κάτωθι εικονιζόμενος επιβλητικός και περικαλλής σταθμός του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου, ο οποίος υφίσταται μέχρι τις μέρες μας (21ος αιώνας) εντός του οποίου στεγάστηκαν αρκετοί επαγγελματίες και εταιρίες εκείνης της εποχής. Κατά την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Μέγα Οδηγό του Πειραιώς του 1929-1930, η υπό εξέτασιν πλατεία Λουδοβίκου καταγραφόταν σταθερά ως "έμπροσθεν σταθμού ΣΑΠ" στον σχετικό κατάλογο των εν Πειραιεί πλατειών. Την ίδια εποχή, στα κτίρια επί της πολύβουης πλατείας Λουδοβίκου δραστηριοποιούνταν δεκάδες επαγγελματίες και εταιρίες (ενδεικτικά αναφέρουμε εκ πρωτογενούς έρευνας το εργοστάσιο αεριούχων ποτών Γ.Ε. Καββαδία και Σια, τα γραφεία των εισαγωγέων αλευριού Θ. Κουμάνταρου και Π. και Θ. Νικολετόπουλου, τα γραφεία της ποτοποιίας του Πέτρου Θωμόπουλου, οι εισαγωγείς αλίπαστων Αγγελοπούλου Υιού και Σια, η Βαλκανική Εμπορική Εταιρία, το κατάστημα αποικιακών / αποθήκη βουτύρου των αδελφών Καταίβα και Μπιργάλια, το αρωματοπωλείο / κουρείο του Θ. Μεγαλοοικονόμου, τα γραφεία αντιπροσώπευσης διαφόρων ασφαλιστικών εταιριών ("Πρώτη", "Πανελλήνιος"), το κατάστημα μπαχαρικών Στ. Αντάκη, το κατάστημα βιομηχανικών ειδών Ι.Γ. Σιδέρη, ο αντιπρόσωπος - εισαγωγέας των γραφομηχανών Remington Κ.Α. Σπηλιωτόπουλος, διάφορα καταστήματα εγχώριων προϊόντων και εδώδιμων, το επιπλοποιείο Ι. Αρτεμίου, τα πρατήρια ζακχαρωδών προϊόντων του Ι. Χατζηγιάννη και της εταιρίας "Ήλιος Α.Ε.", η οδοντίατρος/στοματολόγος Αμαλία Αθανασιάδου, το καθεκλοποιείο Π. Κοντούλη, τα καφενεία Αρ. Βρανίκα, Αι. Καφούρα, Α. Καζούρη, Ι. Ποδιώτη και Αθ. Πρωτοψάλτη, τα κλινοπωλεία των Α. Αντωνίου, Γουδή και Ρήγα, Λαμπρόπουλου Γ. και Σια και Χ. Μπισλάνη, το κατάστημα ναυτιλιακών ειδών Παπαδοπούλου και Μπούλα κ.α.). 

Επίσης, επί της πλατείας Λουδοβίκου, εκτός από τις στάσεις των τροχιοδρόμων του νέου Φαλήρου, της Φρεαττύδος και της παραλίας λιμένος, καταγράφονταν οι αφετηρίες των επιβατικών αυτοκινήτων λεωφορείων για Καστέλλα και Φρεαττύδα καθώς επίσης στάση αυτοκινήτων πολυτελείας! 

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1930 με αναφορά στο προαναφερθέν πρατήριο σακχαρωδών προϊόντων του Ι. Εμ. Χατζηγιάννη, στην πλατεία Λουδοβίκου, έναντι Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Πειραιά (σσ. η εν λόγω επιχείρηση διέθετε εργοστάσιο επί της οδού Αγίου Διονυσίου):

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, σε σχετικό Οδηγό Αθηνών - Πειραιώς - Περιχώρων και Συνοικισμών, η πλατεία Λουδοβίκου καταγραφόταν ως "έμπροσθεν του Σταθμού των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών - Πειραιώς". Ομοίως, στα μέσα της ιδίας δεκαετίας, σε σχετικό χάρτη της περιοχής της Διοικήσεως Πρωτευούσης, η πλατεία Λουδοβίκου καταγραφόταν μπροστά από τον σταθμό του Ηλεκτρικού Σιδηρόδρομου.

Ενδεικτική προπολεμική άποψη τμήματος της πλατείας Λουδοβίκου με τα κτίρια που προϋπήρχαν στη συμβολή των οδών Αλιπέδου, Ναυαρίνου και Λουδοβίκου. Μεταξύ των άλλων διακρίνονται οι πινακίδες των γραφείων της οινοπνευματοποιίας του Ευσταθίου Φινόπουλου και της Ανωνύμου Ασφαλιστικής Εταιρίας "Αθηναϊκή" επί της οδού Ναυαρίνου, ένα όχημα του τροχιοδρόμου της παραλίας και αχθοφόροι. Τα εικονιζόμενα ακίνητα αγοράστηκαν από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς στα μέσα της δεκαετίας του 1930 με σκοπό την κατασκευή της νέας έδρας του Επιμελητηρίου, πλην όμως η κατεδάφισή τους έλαβε χώρα μετά τον Πόλεμο, στα τέλη της δεκαετίας του 1940.

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως αρχής γενομένης από τον μήνα Ιούλιο του έτους 1936, η πλατεία Λουδοβίκου αποτέλεσε την αφετηρία του λαοφιλούς τροχιοδρόμου (τραμ) του Περάματος, το οποίο ως γνωστόν λειτούργησε επί 4 και πλέον δεκαετίες, μέχρι την 4η Απριλίου του έτους 1977, συνδέοντας τον Πειραιά με το Πέραμα.

Μετά την επιβολή του καθεστώτος της 4 Αυγούστου του 1936 από τον Ιωάννη Μεταξά, η υπό εξέτασιν πλατεία μετονομάστηκε σε πλατεία 4ης Αυγούστου.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η περιοχή πέριξ της πλατείας Λουδοβίκου επλήγη βαρύτατα κατά τους βομβαρδισμούς της πόλεως του Πειραιώς.

Μετά τον Πόλεμο, σε σχετικό ήμι-κτηματολογικό χάρτη του Πειραιώς, η υπό εξέτασιν πλατεία συνεχίζει να καταγράφεται ως "πλατεία Λουδοβίκου", έναντι του σταθμού των ΣΑΠ, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του '40 ξεκίνησε η κατασκευή του νέου σημείου αναφοράς της πλατείας, του Μεγάρου του Εμπορικού Επιμελητηρίου Πειραιώς.

Σε σχετικό Οδηγό Αθηνών - Πειραιώς Προαστίων και Συνοικισμών του 1947, η υπό εξέτασιν πλατεία καταγραφόταν με την ονομασία που προέκυψε κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ως πλατεία Φραγκλίνου Ρούσβελτ, "έμπροσθεν Ηλεκτρικού σταθμού". Η εν λόγω ονομασία δόθηκε προς τιμήν του 32ου προέδρου των ΗΠΑ Φράνκλιν Ντελέινο Ρούζβελτ ή Ρούσβελτ (Franklin Delano Roosevelt, 30 Ιανουαρίου 1882 - 12 Απριλίου 1945). Την ίδια εποχή, εκτός από τον τροχιόδρομο (τραμ) που ξεκινούσε από την υπό εξέτασιν πλατεία προς τον Άγιο Γεώργιο Κερατσινίου και το Πέραμα, επί της πλατείας Ρούσβελτ καταγραφόταν η αφετηρία του αυτοκινήτου (λεωφορείου) "60" με δρομολόγιο "Σταθμός Ηλεκτρικού (παραλία) - Ταμπούρια". 

Στις αρχές της δεκαετίας του '50, στο ανατολικό άκρο της πλατείας Ρούσβελτ ολοκληρώθηκε η κατασκευή του νεοκλασικού Μεγάρου του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς (ΕΒΕΠ),  επί της συμβολής των οδών Αλιπέδου, Ναυαρίνου και Λουδοβίκου 1. Στα μέσα της προαναφερόμενης δεκαετίας, επί της πλατείας Λουδοβίκου υφίσταντο οι αφετηρίες των συγκοινωνιών "21" του Αγίου Βασιλείου (5ο ΚΤΕΛ), "20" της Καστέλλας, "88α" του Περάματος (επίσης 5ο ΚΤΕΛ) και Φρεαττύδος.

Στις αρχές της δεκαετίας του '60, σύμφωνα με τα αναφερόμενα σε Οδηγό Αθηνών - Πειραιώς Προαστίων και Συνοικισμών των εκδόσεων Γαβριηλίδου, η υπό εξέτασιν πλατεία Ρούσβελτ καταγραφόταν έναντι του σταθμού του Ηλεκτρικού. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως εκείνη την εποχή, στην πλατεία Ρούσβελτ (Λουδοβίκου) και στην ομώνυμη οδό Λουδοβίκου μπροστά στην πλατεία καταγράφονταν οι αφετηρίες του προαναφερομένου τροχιοδρόμου του Περάματος, αστικών λεωφορείων, του τρόλεϊ "20" της Καστέλλας αλλά και πιάτσα ταξί. Ταυτόχρονα, με το πέρασμα των χρόνων, τα κατά κύριο λόγο ισόγεια ή διώροφα παλαιά κτίρια που υπήρχαν στην οδό Λουδοβίκου έναντι της πλατείας, άρχισαν να κατεδαφίζονται παραχωρώντας τη θέση τους σε πολυώροφα κτίρια καταστημάτων και γραφείων, τα οποία φυσικά άλλαξαν ριζικά την όψη της περιοχής.

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1963 σχετικά με έργα αποχετεύσεως και εξυγιάνσεως στον Πειραιά, με αναφορά στην πλατεία Ρούζβελτ (Λουδοβίκου - Ηλεκτρικού Σταθμού):

Λίγα χρόνια αργότερα, σε διαθέσιμους Οδηγούς του έτους 1967, προκύπτει ότι η υπό εξέτασιν πλατεία καταγραφόταν στους καταλόγους με τις πλατείες της πόλεως με αμφότερες ονομασίες, "Λουδοβίκου" και "Ρούσβελτ". Στους ίδιους Οδηγούς, επί της πλατείας Ρούσβελτ καταγράφονταν οι αφετηρίες των συγκοινωνιών "20" - Ηλεκτρικός - Καστέλλα, "21" - Πειραιεύς - Άγιος Βασίλειος, "164" - Ηλεκτρικός - Προφήτης Ηλίας (Καστέλλα) καθώς και των κυκλικών γραμμών "78/158" - Ηλεκτρικός - Χατζηκυριάκειο - Φρεαττύδα - Ηλεκτρικός και "158/78" - Ηλεκτρικός - Φρεαττύς - Χατζηκυριάκειο - Ηλεκτρικός. Την ίδια εποχή, σημεία αναφοράς αποτελούσαν επίσης το Ξενοδοχείον "Κεντρικόν" (Β' Κατηγορίας, Λουδοβίκου 16) αλλά και η Ε' Εφορία και Ταμείο εντός του Μεγάρου του Ηλεκτρικού. 

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως μετά την κατεδάφιση της Κεντρικής Δημοτικής Αγοράς του Πειραιώς στις αρχές του έτους 1969, το γνωστό ζυθοπωλείο - εστιατόριο του Εμμανουήλ Καλόξυλου μεταφέρθηκε στη συμβολή των οδών Ναυαρίνου και οδού Λουδοβίκου, έναντι της ομώνυμης πλατείας και του Μεγάρου του Ηλεκτρικού, αποτελώντας για αρκετά χρόνια σημείο αναφοράς μαζί με τα εστιατόρια"Διεθνές" και "Κυψέλη" αλλά και το μπουγατσάδικο "Η Θεσσαλονίκη" (Γ. Χατζόπουλος και Σια). 

Κατά το έτος 1994, με αφορμή τον εορτασμό των 200 ετών από την ίδρυση της πόλεως της Οδησσού, η υπό εξέτασιν πλατεία μετονομάστηκε σε πλατεία Οδησσού. Ως γνωστόν, η πόλη της Οδησσού στον Εύξεινο Πόντο, η οποία ιδρύθηκε κατά το έτος 1794 από την Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας, διέθετε έντονο ελληνικό στοιχείο ενώ εκεί συστάθηκε η Φιλική Εταιρία κατά το έτος 1814. 

Στην επόμενη φωτογραφική καταγραφή απεικονίζεται η μαρμάρινη επιγραφή που υφίσταται επί της προσόψεως του Σταθμού του Ηλεκτρικού στον Πειραιά, με την ονομασία της πλατείας Οδησσού να αναγράφεται στα ελληνικά και στα ρώσικα.

• Η πλατεία Οδησσού κατά τον 21ο αιώνα

Κατά το έτος 2006, στο δυτικό άκρο της υπό εξέτασιν πλατείας κατασκευάστηκε και παραδόθηκε προς χρήση μια υπέργεια καλωδιωτή πεζογέφυρα, με ανελκυστήρες, συμβατικές και κυλιόμενες σκάλες, η οποία συνέδεσε την αποβάθρα του λιμανιού του Πειραιώς με την πλατεία Οδησσού και τον σταθμό του Ηλεκτρικού. Το κόστος του έργου, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) ανήλθε στα 2,6 εκατομμύρια Ευρώ ενώ τα επίσημα εγκαίνια έλαβαν χώρα στις 9 Αυγούστου του 2006.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, η κάτωθι εικονιζόμενη πλατεία Οδησσού, πολυσύχναστη κατά τις πρωινές ώρες και λιγότερο κατά τις απογευματινές / βραδινές, αποτελούσε στέκι αστέγων, τοξικομανών, περιθωριακών εν γένει ατόμων και βεβαίως παράνομων μικροπωλητών οι οποίοι συχνά εξαπλώνονταν σε όλη την έκταση της πλατείας, χρησιμοποιώντας πάγκους και τα σεντόνια προς επίδειξη της πραμάτειας τους, εκμεταλλευόμενοι την απουσία / αδιαφορία των αρμοδίων τοπικών αρχών. 

Το συντριβάνι επί της πλατείας Οδησσού, ως συνήθως ρυπαρό και ακάθαρτο, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2013:

Άποψη της πλατείας Οδησσού, από την προαναφερθείσα πεζογέφυρα του ΟΛΠ, όπως καταγράφηκε κατά το θέρος του έτους 2014. Όπως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, ένα μεγάλο τμήμα της υπό εξέτασιν πλατείας είχε κλείσει με περίφραξη λόγω των έργων κατασκευής του υπογείου σταθμού Μετρό:

Η κλειστή και περιφραγμένη λόγω των έργων του Μετρό πλατεία Οδησσού, η ανενεργή πεζογέφυρα του ΟΛΠ, τα παράνομα σταθμευμένα ΙΧ, ο ανενεργός ρομποτικός κάδος (μνημείο της περιόδου δημαρχίας Φασούλα) και το καθημερινό λαθρεμπόριο / παρ-εμπόριο επί της οδού Λουδοβίκου όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά κατά το έτος 2016, σε μια λήψη η οποία αντικατοπτρίζει εύγλωττα την μιζέρια, την ανομία και την τριτοκοσμία της συγκεκριμένης τοποθεσίας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα.

Η οδός Λουδοβίκου και η περιφραγμένη - κλειστή λόγω των έργων του Μετρό πλατεία Οδησσού στις αρχές του έτους 2017:

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως κατά τον μήνα Μάιο του έτους 2017, αποφασίστηκε η μετονομασία της οδού Λουδοβίκου σε οδό Γεωργίου Κασιμάτη (1951-2013), τιμώντας με αυτόν τον τρόπο τον επί σειρά ετών πρόεδρο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς (Ε.Β.Ε.Π.).

Στην κλειστή - λόγω έργων του Μετρό -, ακάθαρτη και γεμάτη παράνομους μικροπωλητές πλατεία Οδησσού, το φθινόπωρο του έτους 2020:

Κατά τον μήνα Σεπτέμβριο του έτους 2021, έλαβαν χώρα τα επίσημα αποκαλυπτήρια του κάτωθι εικονιζόμενου Μνημείου των Φιλικών, επί της προσόψεως του Μεγάρου του ΕΒΕΠ, σε μια εκδήλωση αφιερωμένη στα 200 χρόνια ελευθερίας (1821-2021), παρουσία της Προέδρου της Επιτροπής "Ελλάδα 2021" Γιάννας Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, τοπικών αρχών και βουλευτών/υπουργών.

Τμήμα της σταθερά απαξιωμένης, υποβαθμισμένης και ρυπαρής πλατείας Οδησσού στη σκιά του ιστορικού διατηρητέου Μεγάρου του Ηλεκτρικού, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το μήνα Δεκέμβριο του έτους 2021:

Η υπό εξέτασιν πλατεία Οδησσού όπως καταγράφηκε στα τέλη Οκτωβρίου του έτους 2022 μετά την έναρξη της λειτουργίας του νέου σταθμού του Μετρό "Πειραιάς" και την μερική απομάκρυνση του σχετικού εργοταξίου.

Η πλατεία Οδησσού όπως καταγράφηκε περί τα μέσα Απριλίου του έτους 2023, μετά την οριστική και πλήρη απομάκρυνση του εργοταξίου του Μετρό. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ορισμένες νέες επενδύσεις σε κτίρια επί της οδού Γ. Κασιμάτη (λ.χ. άνοιγμα ξενοδοχείου "The Port Square", επιχειρήσεων εστίασης κ.ο.κ.) έδωσαν μια νέα νότα στα πέριξ της υπό εξέτασιν πλατείας.

 

Δυστυχώς πάντως, η όψη της υπό εξέτασιν πλατείας μετά την απομάκρυνση του εργοταξίου του Μετρό παραμένει σταθερά απαξιωμένη και ρυπαρή. Αρνητική εντύπωση προκαλεί δε το γεγονός πως ο Δήμος Πειραιώς δεν απαίτησε, όπως θα μπορούσε, την ανάπλαση / ανακατασκευή της πλατείας με έξοδα της εταιρίας Αττικό Μετρό, όπως συνέβη σε άλλες παρόμοιες περίπτωσης. Αντί αυτού, η εταιρία Αττικό Μετρό παρέδωσε την επί μια δεκαετία κλειστή πλατεία προς χρήση σε ίσως χειρότερη κατάσταση από εκείνη που βρισκόταν στις αρχές της δεκαετίας του 2010!

Τα ξημερώματα της 27ης Σεπτεμβρίου του 2023, μια μεγάλη πυρκαγιά η οποία ξέσπασε στο ισόγειο τμήμα της πεζογέφυρας του ΟΛΠ επί της πλατείας Οδησσού, προκάλεσε σημαντικές ζημίες στις κυλιόμενες σκάλες της πεζογέφυρας της οποίας η χρήση απαγορεύτηκε για ακόμα μια φορά! 

Η υπό εξέτασιν πλατεία Οδησσού όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στις αρχές του έτους 2024 από την οδό Ναυαρίνου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η πλατεία παραμένει σταθερά ακάθαρτη, ασυντήρητη, τα παρτέρια είναι ρυπαρά, ενώ στη γωνία Αλιπέδου και Ναυαρίνου λειτουργεί άτυπο ουρητήριο από τους μικροπωλητές που δραστηριοποιούνται παράνομα επί της πλατείας και στα γύρω στενά με αποτέλεσμα μια αφάνταστη δυσοσμία. 

"Καλύτερα πολίτης της Ελλάδας παρά κληρονόμος του θρόνου". 

Λουδοβίκος Α'

Περισσότερα στοιχεία, πληροφορίες και ιστορικά τεκμήρια για το υπό εξέτασιν θέμα βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως θα δημοσιευτούν μελλοντικά, λόγω των συνεχών περιπτώσεων λογοκλοπής και υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας από διάφορους "ερευνητές", "συγγραφείς", "δημοσιογράφους" κτλ.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Ο πρώτος σιδηροδρομικός σταθμός του Πειραιά (1882)

Ο τροχιόδρομος του Περάματος στην πλατεία Λουδοβίκου

Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς

Το Μέγαρο των ΗΣΑΠ στον Πειραιά (Ηλεκτρικός)

Μια βραδιά στην πλατεία Οδησσού

Από τον Λουδοβίκο Α' της Βαυαρίας στον Γ. Κασιμάτη

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

"Οδωνυμικά του Πειραιά", Μάρω Βουγιούκα / Βασίλης Μεγαρίδης, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1996

"Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς

Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες

[Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως το βιβλίο "Οδωνυμικά του Πειραιά", Μάρω Βουγιούκα / Βασίλης Μεγαρίδης, Εκδόσεις Φιλιππότη, (1996), περιέχει σημαντικά λάθη στο λήμμα περί πλατείας Λουδοβίκου].

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.