ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΑΜΥΛΟΥ ΚΑΙ ΑΜΥΛΟΣΑΚΧΑΡΟΥ Α.Ε. [ΒΙΑΜΥΛ]

Η ιστορική διαδρομή της Βιομηχανίας Αμύλου και Αμυλοσάκχαρου (ΒΙΑΜΥΛ) ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Τότε, ένας νεαρός χημικός μηχανικός, ο Σπυρίδων Κουβερτάρης (1897 - 1964), με σπουδές στη Λοζάνη της Ελβετίας και εξειδίκευση στην πυρίτιδα, βασιζόμενος στην πρότερη εμπειρία του εξ Αλεξανδρείας Αιγύπτου επιχειρηβεσοματία Σαρκάκη ο οποίος διέθετε στην Αίγυπτο εργοστάσιο παραγωγής γλυκαντικών υλών από καλαμπόκι, αναζήτησε τα απαραίτητα κεφάλαια για την δημιουργία ενός ανάλογου εργοστασίου εν Ελλάδι. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ο πατέρας του Σπυρίδωνος Κουβερτάρη, Κωνσταντίνος, υπήρξε ποτοποιός, με αναφορές σε διάφορους Οδηγούς από τις αρχές της δεκαετίας του 1910 (ποτοποιία Κουβερτάρη - Κατέχου) μέχρι και μετά τον Πόλεμο (ποτοποιία Κουβερτάρη - Βουτυρίτσα). Μετά την εύρεση των απαραίτητων χρηματικών πόρων για την υλοποίηση της επιχειρηματικής ιδέας του Σπυρίδωνος Κουβερτάρη με την συνδρομή / χρηματοδότηση του γνωστού τραπεζίτη / βιομηχάνου Ανδρέα Σπυράκη, η νέα βιομηχανία παραγωγής αμύλου και αμυλοσακχάρου ιδρύθηκε και εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Ρέντη κατά το έτος 1926.

Η νέα εργοστασιακή μονάδα που λειτούργησε στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη παρήγαγε κυρίως άμυλο, το οποίο χρησιμοποιείτο στη βιομηχανία τροφίμων με πελάτες όπως λ.χ. την εταιρία του Ιωάννη και της Μαρίας Γιώτη (έτος ιδρύσεως 1930) αλλά και μικρότερες βιοτεχνίες χαλβάδων, ζαχαροπλαστεία, παραγωγούς γλυκών του κουταλιού κ.ο.κ. 

Η χρήση βέβαια του αμύλου δεν περιοριζόταν μονάχα στα ανωτέρω, αλλά εξαπλωνόταν στην χαρτοποιία, στην υφαντουργία και σε άλλους παραγωγικούς κλάδους. Ο Σπύρος Κουβερτάρης, παρά το νεαρόν της ηλικίας του, αποδείχθηκε επί της πράξεως πετυχημένος ως διευθυντής της ΒΙΑΜΥΛ, η οποία σύντομα γιγαντώθηκε, με τον ίδιο να επιτυγχάνει τελικά να παραμείνει μοναδικός ιδιοκτήτης της εταιρίας, με την σταδιακή εξαγορά όλων των μετοχών του Ανδρέα Σπυράκη στα μέσα της δεκαετίας του 1930. 

Αμυλοσάκχαρον ΒΙΑΜΥΛ

Ειρήσθω εν παρόδω, εκείνη την εποχή, στον ίδιο κλάδο με την ΒΙΑΜΥΛ λειτουργούσαν οι ανταγωνιστικές εταιρίες ΖΑΑΕ (Ζύμαι Αρτοποιίας ΑΕ Χημικά Εργοστάσια - μετέπειτα ΑΖΕΛ) στον Πειραιά καθώς και η ΒΕΣΟ (Βιομηχανία Ελαιών Σαπώνων Οίνων - Οινοπνευμάτων ΑΕ) με εργοστάσια στον Πειραιά και στην Πάτρα.

Σχέδιο του Εργοστασίου της ΒΙΑΜΥΛ στον Α.Ι. Ρέντη

Την ίδια εποχή πάντως, στα μέσα της δεκαετίας του 1930, δεν εξέλειπαν φωνές διαμαρτυρίας και καταγγελίες για κακές συνθήκες εργασίας στο εργοστάσιο της ΒΙΑΜΥΛ στο Ρέντη, όπως χαρακτηριστικά περιγράφονται στο κάτωθι ρεπορτάζ της εφημερίδας "Ριζοσπάστης":

Στα δύσκολα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής, το καλαμπόκι, ως γνωστόν, υπήρξε ένα από τα πλέον δυσεύρετα είδη διατροφής, πλην όμως το εργοστάσιο της ΒΙΑΜΥΛ στο Ρέντη παρέμεινε εν λειτουργία, μέχρι τον βομβαρδισμό του Πειραιά, χρησιμοποιώντας όμως αντί για καλαμπόκι, ως πρώτη ύλη, τα χαρούπια, προχωρώντας στην παραγωγή του λεγόμενου χαρουπόμελου. Το εργοστάσιο της ΒΙΑΜΥΛ στο Ρέντη επανέλαβε τις εργασίες του κατά το έτος 1945, αλλά ενδεικτικό είναι το γεγονός πως η παραγωγή του αντιστοιχούσε μόλις στο 42% της προπολεμικής παραγωγής του έτους 1939. Τα χρόνια της ανασυγκρότησης, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940, υπήρξαν εξαιρετικά δύσκολα τόσο για την ΒΙΑΜΥΛ όσο και για τις λοιπές επιχειρήσεις του κλάδου, καθώς η παραγωγή βασιζόταν σχεδόν ολοκληρωτικά μονάχα στον εγχώριο αραβόσιτο, ενώ οι εισαγωγές αρκετών χιλιάδων τόνων αμύλου και αμυλοσιροπίου εξ Αμερικής από την UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration) διατάρασσαν τους κανόνες της αγοράς. 

Σε σχετικό Οδηγό της Ελληνικής Βιομηχανίας του έτους 1949, η Βιομηχανία Αμύλου και Αμυλοσακχάρου ''ΒΙΑΜΥΛ'' Α.Ε. καταγραφόταν με έδρα επί της οδού Π. Τσαλδάρη 4, στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη.

Στην παρακάτω λεπτομέρεια από χάρτη της δεκαετίας του 1950, έχει σημανθεί με κίτρινο χρώμα το σημείο όπου βρισκόταν το εργοστάσιο της ΒΙΑΜΥΛ στο Ρέντη, επί της τότε οδού Νέου Φαλήρου (νυν οδός Φλέμινγκ). 

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο - πρόσκλησις μετόχων της Βιομηχανίας Αμύλου & Αμυλοσάκχαρου Α.Ε. σχετικά με μια αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και έκδοση νέων μετοχών, από τα τέλη του έτους 1952:

Την επόμενη χρονιά (1953), η ΒΙΑΜΥΛ προχώρησε στην ίδρυση και λειτουργία μιας νέας εργοστασιακής εγκατάστασης στην περιοχή της Πυλαίας, στη Θεσσαλονίκη, η οποία άφησε ανεξίτηλη την σφραγίδα της κατά τον περίπου μισόν αιώνα λειτουργίας της. 

Το εργοστάσιο της ΒΙΑΜΥΛ στην Πυλαία της Θεσσαλονίκης

Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφέρουμε πως ο Σπυρίδων Κ. Κουβερτάρης εκλέχθηκε (ως ανεξάρτητος υποψήφιος) Δήμαρχος Ρέντη κατά την περίοδο 1951-1955. Κατά τη διάρκεια της θητείας του, εφαρμόστηκε μια συγκεκριμένη κοινωνική πολιτική, σε μια περιοχή στην οποία έβριθε το προσφυγικό στοιχείο, ενώ υλοποιήθηκαν εκτεταμένα προγράμματα στέγασης. 

Αραβοσιτέλαιο ΒΙΑΜΥΛ - Έτος 1961

Ενδεικτικές μεταπολεμικές αρχειακές ετικέτες γλυκόζης (αμυλοσάκχαρου) ΒΙΑΜΥΛ, μέσα από τα αρχεία του ΕΛΙΑ:

Ενδεικτική αρχειακή διαφήμιση της ΒΙΑΜΥΛ (με τα δυο εργοστάσια σε Α.Ι. Ρέντη και Θεσσαλονίκη) στην οποία καταγράφονται τα κύρια προϊόντα του εργοστασίου (κόρν-φλάουρ ήτοι καλαμποκάλευρο, κρέμες και γλυκόζη). 

Αρχειακό φωτογραφικό τεκμήριο από την δεκαετία του 1950 στο οποίο καταγράφεται ο Σπυρίδων Κουβερτάρης με τα προϊόντα της εταιρίας ΒΙΑΜΥΛ (σσ. στον τοίχο, σε κάδρα, οι μακέτες των δυο εργοστασίων). 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο κάτωθι τεκμήριο από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1963, η ΒΙΑΜΥΛ, η οποία πρώτη στην Ελλάδα είχε προχωρήσει στην επιστημονική παραγωγή και επεξεργασία του αμύλου, αποτελώντας ταυτόχρονα τον κυριότερο προμηθευτή πρώτων υλών για την παραγωγή παιδικών τροφών, εισερχόταν στην απευθείας παραγωγή παιδικών τροφών εξ "ευγενούς αμύλου ΒΙΑΜΥΛ", προσφέροντας επεξεργασμένες και συσκευασμένες παιδικές τροφές κατά τα πλέον σύγχρονα επιστημονικά πρότυπα.

Τώρα μάλιστα! Πάντα νικητής με Παιδικές Τροφές "Βιαμύλ":

Δυο ενδεικτικές διαφημίσεις παιδικών τροφών της ΒΙΑΜΥΛ ("η πηγή των παιδικών τροφών από το 1926"). Τόσο στην ασπρόμαυρη όσο και στην έγχρωμη διαφήμιση της ΒΙΑΜΥΛ, στο κάτω μέρος, καταγράφονται τα εργοστάσια του Ρέντη και της Θεσσαλονίκης, ενώ μεταξύ αυτών φιγουράρει ο "αραβόσιτος" (καλαμπόκι). 

ΒΙΑΜΥΛ - "Η δεύτερη μάνα του παιδιού σας"

ΒΙΑΜΥΛ - Κρέμα με άμυλον ευγενές (γεύση Βανίλλια)

Διαφημιστική καταχώρηση της ΒΙΑΜΥΛ μέσα από το αρχείο του ΕΛΙΑ. Οι πλέον εγγυημένες παιδικές τροφές σε φακελάκια (Ορυζάλευρον και Κρέμα με άμυλον ευγενές) προσφέρονταν σε φακελάκια Steriloplast. 

Πηγή: ΕΛΙΑ

Έτερη διαφημιστική καταχώρηση Κρέμα Βανίλ(λ)ιας της ΒΙΑΜΥΛ ("το θρεπτικώτερον και ευθυνώτερον Ελληνικόν προϊόν") με τις σχετικές οδηγίες χρήσης / παρασκευής! 

Πηγή: ΕΛΙΑ

To 1964 καταγράφηκε άλλη μια μεγάλη επιτυχία της Ελληνικής Βιομηχανίας Αμύλου και Αμυλοσακχάρου ΒΙΑΜΥΛ, η παρασκευή και διάθεση αμύλου στιγμής (instant starch). Την κάτωθι ανακοίνωση της εταιρίας υπέγραφε ο Πρόεδρος του Δ.Σ., Γενικός Διευθυντής και ιδρυτής της εταιρίας Σπύρος Κουβερτάρης ο οποίος αποβίωσε στα τέλη της ιδίας χρονιάς.

Μετά τον θάνατο του Σπυρίδωνος Κουβερτάρη, στη διεύθυνση της εταιρίας τον διαδέχθηκε ο γαμπρός του, Μιχαήλ Κασιμάτης, σύζυγος της θυγατέρας του, Μαργαρίτας. 

Σπυρίδων Κουβερτάτης και Μιχαήλ Κασιμάτης έναντι του εργοστάσιου της ΒΙΑΜΥΛ

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 όμως, επί ημερών πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, οι συνθήκες ανταγωνισμού στον κλάδο είχε αλλάξει κατόπιν της ιδρύσεως της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης (ΕΒΖ) Α.Ε. με έδρα τη Θεσσαλονίκη (έτος 1960) και την λειτουργία των τριών πρώτων (εκ των συνολικά πέντε) εργοστασίων της (Λάρισα το 1961, Πλατύ το 1962 και Σέρρες το 1963), τα οποία είχαν τη δυνατότητα επεξεργασίας 2.000 τόνων ζαχαρότευτλων το εικοσιτετράωρο. Η αλλαγή των δεδομένων στην αγορά (λ.χ. κρατικές επιδοτήσεις της ΕΒΖ, έλεγχος στην τιμή του αραβόσιτου κ.α.) ανάγκασαν της ΒΙΑΜΥΛ να αναζητήσει συνεργασίες εκτός Ελλάδος, με εταιρίες όπως η αμερικανική CPC International (Corn Products Company International Inc.).

Έτος 1970

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, τα συσσωρευμένα προβλήματα και ο έντονος ανταγωνισμός υπό τις νέες συνθήκες τις αγοράς, οδήγησαν στην εξαγορά του 95% των μετοχών της ΒΙΑΜΥΛ Α.Ε. από την ιστορική βελγικών συμφερόντων εταιρία Amylum Group (σσ. η βελγική Amylum, μια από τις μακροβιότερες εταιρίες του Βελγίου με έτος ίδρυσης το 1873, είχε ήδη παραχωρήσει κατά το έτος 1976 το 33% των μετοχών της στην βρετανικών συμφερόντων Tate & Lyle PLC, η οποία κατά το έτος 1988 είχε αυξήσει την συμμετοχή της στην Αmylum στο 63%) ακολουθώντας τη μοίρα πολλών ελληνικών βιομηχανιών που πωλήθηκαν / εξαγοράστηκαν από ξένες πολυεθνικές. Η ΒΙΑΜΥΛ Α.Ε. λοιπόν μετονομάστηκε αρχικά σε Amylum Hellas A.E. - στα τέλη της δεκαετίας του 1980 - ενώ μετά το 2000, έτος κατά το οποίο η Tate & Lyle PLC απέκτησε το 100% της Amylum, μετονομάστηκε σε Tate & Lyle Greece A.E. 

Το εργοστάσιο της ΒΙΑΜΥΛ στο Ρέντη, το οποίο είχε διακόψει τις εργασίες του από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, αρχικά εγκαταλείφθηκε και εν τέλει κατεδαφίστηκε. Στο ανεκμετάλλευτο οικόπεδο της ΒΙΑΜΥΛ κατασκευάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ένα θηριώδες συγκρότημα επταώροφων πολυκατοικιών (στο Ο.Τ. επί οδών Φλέμινγκ - Σταυράκη - Μανδηλαρά), οι οποίες αρχικά προορίζονταν να πωληθούν στον ΟΕΚ (Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας) αλλά τελικά πωλήθηκαν σε ιδιώτες, γεγονός το οποίο προκάλεσε μεγάλες εντάσεις. Το συγκεκριμένο συγκρότημα πολυκατοικιών που φέρει την ονομασία "Μίκης Θεοδωράκης" (πρώην ΒΙΑΜΥΛ) παραδόθηκε κατά το έτος 1995, με αρκετές κακοτεχνίες και ελλείψεις σε βασικές υποδομές (αντιπλημμυρική προστασία, χώροι στάθμευσης, καθαριότητα, πράσινο, φωτισμός). Εν τέλει, μόλις κατά το έτος 2009, μετά από μεγάλες χρονοτριβές με ευθύνη του Δήμου Ρέντη και αργότερα του ενιαίου Δήμου Νίκαιας - Ρέντη, ολοκληρώθηκε η ανάπλαση 2.500 τ.μ. στο οικόπεδο της πρώην ΒΙΑΜΥΜ, με την δημιουργία ζώνης πρασίνου, αναψυχής και αθλοπαιδιών (παιδική χαρά, γήπεδα κτλ) δίπλα στο ανοικτό θέατρο "Μίκης Θεοδωράκης" που προϋπήρχε.

Σε αντίθεση με την μονάδα του Ρέντη, το εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης - το επονομαζόμενο από τους παλαιούς Θεσσαλονικείς ως "το εργοστάσιο των πουλιών" λόγω των πολλών περιστεριών / αγριοπερίστερων και άλλων πτηνών που μαζεύονταν εκεί αναμένοντας το καλαμπόκι - έκλεισε τον Σεπτέμβριο του 2008, όταν η εταιρία Tate & Lyle PLC αποφάσισε στα πλαίσια της αναθεώρησης της Κοινής Οργάνωσης της Αγοράς Ζάχαρης που ρυθμίζει την παραγωγή και τις τιμές της ζάχαρης και της ισογλυκόζης, την μεταφορά της μονάδας στο Razgrad της Βουλγαρίας (Tate & Lyle Amylum Bulgaria), σηματοδοτώντας ουσιαστικά το άτυπο οριστικό τέλος της πάλαι ποτέ ισχυρής ΒΙΑΜΥΛ στην Ελλάδα. Μετά το "λουκέτο" στο εργοστάσιο της πρώην ΒΙΑΜΥΛ στη Θεσσαλονίκη και την απόλυση των τελευταίων 83 εργαζομένων σε αυτό, το εν λόγω εργοστάσιο αποψιλώθηκε από τον μηχανικό εξοπλισμό και οι εργοστασιακές εγκαταστάσεις κατεδαφίστηκαν, με το ανεκμετάλλευτο οικόπεδο να αποτελεί στις μέρες μας (21ος αιώνας - έτος 2023) ένα real estate φιλέτο προς εκμετάλλευση. 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Άγιος Ιωάννης Ρέντης - Η ιστορική και η πολεοδομική του εξέλιξη, Γιάννης Κανετάκης, Ελένη Μπενέκη, Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης, Δήμος Αγίου Ιωάννη Ρέντη, 2002
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Οδηγός Ελληνικής Βιομηχανίας, έκδοση του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων, Αθήναι 1949
• Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
• Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης
• Σε χώρο πρασίνου μετατράπηκε το πρώην εργοστάσιο της ΒΙΑΜΥΛ
• Ο χημικός από τη Λωζάννη και το άμυλο
• https://www.tateandlyle.com/

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.