ΙΩΣΗΦ ΜΠΟΥΣΤΙΝΤΟΥΙ [JOSÉ DE BUSTINDUY]

Ο José Bustinduy Bolinaga (καταγραφόμενος και ως José de Bustinduy, εξελληνισμένο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ), του Nicolás και της Josefa Ramona, γεννήθηκε στην πρωτεύουσα της Χώρας των Βάσκων San Sebastian, στις 30 Απριλίου 1882. 

José Bustinduy Bolinaga (Αρχείο ΕΛΙΑ)

Σε ηλικία εννέα ετών, ευρισκόμενος στη γενέτειρά του, ξεκίνησε μαθήματα μουσικής και εκμάθησης βιολιού αρχικά με τον καθηγητή Guimón και εν συνεχεία με τον Alfredo Larrocha. Προτού κλείσει τα 15 έτη, ο  Bustinduy έχοντας λάβει ήδη διακρίσεις, έδωσε συναυλίες διαμέσου των οποίων τράβηξε την προσοχή των φημισμένων Ισπανών μουσικών και συνθετών Isaac Albéniz και Enrique Fernández Arbós, οι οποίοι τον προέτρεψαν να μετοικήσει στις Βρυξέλλες και να συνεχίσει τις σπουδές του στο ιστορικό Ωδείο των Βρυξελλών (Conservatoire Royal de Bruxelles ή Koninklijk Conservatorium Brussel), δίδοντάς του μάλιστα και σχετικές γραπτές συστάσεις (σσ. τόσο ο Albéniz όσο και ο Arbós είχαν μαθητεύσει στο εν λόγω Ωδείο). Στις Βρυξέλλες, ο Bustinduy, υπό την επίβλεψη του Βέλγου βιολονίστα, συνθέτη και καθηγητή César Thomson τελειοποίησε τις γνώσεις του ως προς το βιολί ενώ σπούδασε αρμονία ως μαθητής του Gustave Huberti και του Edgar Tinel. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, ο Bustinduy εμφανίστηκε με επιτυχία στις Βρυξέλλες, σε διάφορες άλλες πόλεις του Βελγίου καθώς και στην Αίθουσα Érard (Salle Érard) στο Παρίσι. Κατά το έτος 1903, επιστρέφοντας στην Ισπανία, ο Bustinduy έδωσε διάφορα ρεσιτάλ ως σολίστ ανά την χώρα ενώ αιτήθηκε την έδρα του καθηγητή στο Ωδείο της Μαδρίτης, το οποίο τον απέρριψε λόγω της νεαρής ηλικίας του βάσει κανονισμών! 

Την επόμενη χρονιά (1904), κατόπιν σχετικής συστάσεως του César Thomson προς τον τότε Διευθυντή του Ωδείου Αθηνών καθηγητή Γεώργιο Νάζο (1862-1934), ο José de Bustinduy ήρθε στην Ελλάδα όπου διορίστηκε ως καθηγητής βιολιού και μουσικής δωματίου. Αρχής γενομένης από την ίδια χρονιά (1904), ο Bustinduy υπήρξε το πρώτο βιολί της συμφωνικής ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών, θέση την οποία κράτησε μέχρι το 1921!

Ορισμένα ενδεικτικά κριτήρια από τις εμφανίσεις του José de Bustinduy σε συναυλίες του Ωδείου Αθηνών κατά τα έτη 1904 και 1905:

Αξιοσημείωτο το γεγονός πως κατά το έτος 1905, ο Bustinduy έδωσε τις πρώτες συναυλίες μουσικής δωματίου με τον φημισμένο διδάσκαλο κλειδοκύμβαλου (πιάνου) Ludwig von Wassenhoven:

Δυο χρόνια αργότερα (1906), ο Bustinduy ξεκίνησε να διδάσκει βιολί, παράλληλα με το Ωδείο Αθηνών, στο Ωδείο Πειραιώς (του Πειραϊκού Συνδέσμου), δις την εβδομάδα. 

Έτος 1906

Από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1920, ο José Bustinduy έδωσε πλήθος ρεσιτάλ και συμμετείχε σε μεγάλο αριθμό συναυλιών σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος αλλά και στο εξωτερικό (μεταξύ των άλλων στη Σμύρνη, στη Κωνσταντινούπολη, στην Αλεξάνδρεια, στο Κάιρο, στη Βιέννη, στις Βρυξέλλες, σε διάφορες πόλεις της Ισπανίας συμπεριλαμβανομένης και της γενέτειράς του, το San Sebastian κ.α.), αποσπώντας πάντοτε εγκωμιαστικές και θριαμβευτικές κριτικές. 

Ενδεικτική αναφορά στο "μαγικό δοξάρι" του Μπουστίντουϊ μέσα από τις σελίδες του ημερησίου Τύπου του έτους 1908:

Ενδεικτικό τεκμήριο από συναυλία του Ωδείου Αθηνών, στην οποία συμμετείχε ο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ, από το έτος 1909:

Έτερο ενδεικτικό τεκμήριο από το έτος 1910:

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο Bustinduy είχε σχηματίσει ήδη από την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα ένα κουαρτέτο (quartetto) στο οποίο συμμετείχαν, εκτός του ιδίου, διακεκριμένοι καλλιτέχνες και διδάσκαλοι όπως ο Βέλγος Armand Marsick (1877–1959), ο Ολλανδός Tony Schultze (Amsterdam, 1880 - Αθήνα, 1954) και ο Carl Bemmer (σσ. όλοι οι ανωτέρω δίδαξαν για αρκετά χρόνια στο Ωδείο Αθηνών). Αργότερα, το κουαρτέτο του Bustinduy άλλαξε σύνθεση και αποτελείτο από την σύζυγό του - και πρώην μαθήτριά του - βιολονίστα Ελένη Γεωργαντοπούλου - Bustinduy, τον βιολοντσελίστα Αχιλλέα Παπαδημητρίου και την επίσης βιολονίστα Αντιγόνη Κοψιδά. 

Έτος 1914

Έτος 1915

Έτος 1915

Ενδεικτικά ιστορικά τεκμήρια από το έτος 1916 με αναφορά σε συναυλίες που έλαβαν χώρα στο φουαγιέ (foyer) του Βασιλικού Θεάτρου των Αθηνών:

Πρόγραμμα συναυλίας που πραγματοποιήθηκε από τον Jose de Bustinduy, υπό την προστασία του Πρέσβη της Ισπανίας Κόμη De Velle, στην αίθουσα του Βασιλικού θεάτρου Αθηνών στις 15 Μαρτίου 1916.

"Λαμπράν συναυλίαν μουσικής του δωματίου μας υπόσχεται ο κ. δε Μπουστιντουΐ δια το προσεχές Σάββατον 18 Ιανουαρίου εις το Ωδείον Αθηνών" (από τον Τύπο του έτους 1920):

Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως ο Bustinduy, εκτός από την παιδαγωγική του ενασχόληση και την συμμετοχή του σε συναυλίες, ανέπτυξε γρήγορα την κλίση του ως διευθυντής ορχήστρας. Μάλιστα, κατά το έτος 1922, μετά την αποχώρηση του Armand Marsick, ανέλαβε τη διεύθυνση της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών, οργανώνοντας τις πρώτες λαϊκές συναυλίες, κυρίως στο κινηματοθέατρο "Αττικόν":

 

Έτος 1923

Έτος 1924

Έτος 1927

Έτος 1927

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Bustinduy διηύθυνε την Συμφωνική Ορχήστρα της γενέτειράς του, στο San Sebastian, της οποίας έγινε επίτιμος διευθυντής. Στην Ελλάδα, στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ανέλαβε τη διεύθυνση του Ωδείου Πειραιώς και την επόμενη χρονιά (1931), μαζί με τον στενό του συνεργάτη στα Ωδεία Αθηνών και Πειραιώς καθηγητή κλειδοκύμβαλου (πιάνου) Μιχαήλ Βελούδιο (1865 – 1953), τη διεύθυνση της Φιλαρμονικής Εταιρίας Ωδείο Πατρών (έτος ίδρυσης 1892).  

Έτος 1933 - Ωδείον Πειραιώς (Πειραϊκού Συνδέσμου)

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο - πρόγραμμα λαϊκής συναυλίας που πραγματοποιήθηκε από την Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών, υπό την διεύθυνση του José de Bustinduy, στο θέατρο "Ολύμπια" της Αθήνας, στις 4 Μαρτίου 1934 και η οποία διοργανώθηκε υπό την Γενική Διεύθυνση των Συμφωνικών και Λαϊκών Συναυλιών του Ωδείου Αθηνών.

Κατά το έτος 1936, το Ωδείο Πειραιώς διοργάνωσε μια σειρά συμφωνικών συναυλιών υπό την διεύθυνση του Διευθυντού του και καθηγητή Ιωσήφ Μπουστίντουϊ, με την σύμπραξη της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών. 

Αρχής γενομένης από το έτος 1939, ο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ ανέλαβε τη διεύθυνση της Ορχήστρας του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ), θέση την οποία κράτησε για δυο δεκαετίες! Τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά, ο Μπουστίντουϊ μέσα από το διδακτικό έργο του επηρέασε και διαμόρφωσε εκατοντάδες μαθητές των Ωδείων με τα οποία συνεργαζόταν, μεταξύ των οποίων ο Νίκος Σκαλκώτας, ο Δημήτριος Χωραφάς, ο Βύρων Κολάσης, ο Δημήτριος Αγραφιώτης, ο Δήμος Μούτσης, ο Ανδρέας Καρμπόνε, ο Χριστόδουλος Κεφαλάς, ο Στάθης Κουκουλάρης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος κ.α. Η εν Ελλάδι διδακτική προσφορά και έργο του Ιωσήφ Μπουστίντουϊ δεν περιορίστηκε μονάχα στην Αθήνα και στον Πειραιά, αλλά και σε άλλες πόλεις της επαρχίας (λ.χ. στην Πάτρα, στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, δημιουργήθηκε η πρώτη Πατρινή Συμφωνική Ορχήστρα τη Διεύθυνση της οποίας είχε αναλάβει ανιδιοτελώς ο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ). 

Έτος 1954 - Συμφωνική Συναυλία της ορχήστρας του Ε.Ι.Ρ. υπό τη διεύθυνση του Ι. Μπουστίντουϊ

Μεταπολεμικά, κατά το έτος 1947, ο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ έλαβε την ελληνική υπηκοότητα.

Κατά το έτος 1956, ο Πειραϊκός Σύνδεσμος εόρτασε τα πενήντα χρόνια προσφοράς του Ιωσήφ Μπουστίντουϊ ως καθηγητού του Ωδείου Πειραιώς με σχετική μουσική εκδήλωση στην οποία απονεμήθηκε αναμνηστική πλάκα στο τιμώμενο πρόσωπο, παρουσία πολλών διακεκριμένων καλλιτεχνών και παλαιών διπλωματούχων του εν λόγω Ωδείου που είχαν υπάρξει μαθητές του.

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του Ωδείου Πειραιώς (του Πειραϊκού Συνδέσμου), υπό τη διεύθυνση του Ιωσήφ Μπουστίντουϊ, μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1957. 

Στην προσωπική του ζωή, ο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ (José Bustinduy), όπως ήδη αναφέραμε, παντρεύτηκε την μαθήτριά του και βιολονίστα Ελένη Γεωργαντοπούλου (γεν. 30.11.1888) με την οποία απέκτησαν δυο κόρες, την Ιουλία και την Μαρία. Ειρήσθω εν παρόδω, η κάτωθι εικονιζόμενη Ελένη Γεωργαντοπούλου, υπήρξε η πρώτη πτυχιούχος βιολινίστρια του Ωδείου Αθηνών, μετά την ολοκλήρωση ενός επταετούς κύκλου σπουδών.

Ελένη Γεωργαντοπούλου

Ως προς τις δυο κόρες του ζεύγους Bustinduy, η μεν Ιουλία (1914–1996), σύζυγος του δικηγόρου Ανδρέα Ιατρίδη, μετά την ολοκλήρωση σπουδών ισπανικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και εν συνεχεία την πραγματοποίηση μαθημάτων βιολιού στο Ωδείο Αθηνών, εργάστηκε αρχικά ως καθηγήτρια ισπανικών στο Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών και έπειτα δίδαξε βιολί στο Ωδείο του Πειραϊκού Συνδέσμου ακολουθώντας τα χνάρια του πατρός της. Παράλληλα με την επαγγελματική της ενασχόληση πραγματοποιούσε και solo εμφανίσεις σε ευρωπαϊκές ορχήστρες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, εμφανίστηκε στη λογοτεχνία δημοσιεύοντας διηγήματα στο περιοδικό Νέα Εστία ενώ αργότερα απέσπασε αρκετά βραβεία και διακρίσεις. Η δεύτερη κόρη του ζεύγος, η Μαρία (1925-2009), σύζυγος του δικηγόρου Κωνσταντίνου Πωπ, αφού σπούδασε μουσική και δραματική στο Ωδείο Αθηνών και στη Σχολή Εθνικού Θεάτρου αντίστοιχα, ξεκίνησε να ζωγραφίζει κατά το έτος 1952, αντλώντας τη θεματολογία της από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τα προσωπικά της βιώματα, πραγματοποιώντας πολλές ατομικές εκθέσεις, συμμετέχοντας σε ομαδικές και ταξιδεύοντας ανά την Ευρώπη ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν στην εν Αθήναις Ισπανική Πρεσβεία. Στις μέρες μας (21ος αιώνας), έργα της Μαρίας Πωπ υφίστανται σε πολλές πινακοθήκες της Ελλάδος και του εξωτερικού. 

Ο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ, κατά τη διάρκεια του βίου του τιμήθηκε με πάμπολλα μετάλλια και διακρίσεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως υπήρξε αντεπιστέλλον μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Αγίου Φερδινάνδου - Real Academia de Bellas Artes de San Fernando (Ισπανία), Ιππότης του Τάγματος του Σωτήρος εν Ελλάδι, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας (Académie française), κάτοχος του αργυρού μεταλλίου του Τάγματος της Villaviciosa (Ισπανία) , Ιππότης του Τάγματος του Βασιλέα Αλφόνσου Χ του Σοφού - Orden Civil de Alfonso X el Sabio (Ισπανία) κ.α.

Εν κατακλείδι, δεν είναι υπερβολή να αναφέρουμε πως ο Ιωσήφ Μπουστίντουϊ, ο οποίος αποβίωσε στις 17 Μαΐου του 1964, σφράγισε τη μουσική ζωή του τόπου με την προσφορά του επί έξι δεκαετίες ως καθηγητής βιολιού και μαέστρος.  

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Πειραϊκός Σύνδεσμος [1894]

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• Rogelio del Villar: Músicos Españoles, II, Compositores-Directores-Concertistas-Críticos, "JOSE BUSTINDUY", Ed. Hernando, S.A., Madrid
• Wikidata
• Εθνικό Ευρετήριο Αρχείων
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.