ΣΤΟ ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ

Το Σκοπευτήριο της Καισαριανής αποτελεί αναμφίβολα έναν ιστορικό χώρο, εντός των ορίων του Δήμου Καισαριανής, ο οποίος έχει συνδεθεί με την επί δεκαετίες παρουσία των εγκαταστάσεων της Πανελλήνιας Σκοπευτικής Εταιρίας (Π..Σ.Ε.) και κυρίως με τις εκτελέσεις ξένων και κυρίως Ελλήνων Αντιστασιακών από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής. 

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, ο υπό εξέτασιν χώρος φέρεται να χρησιμοποιείτο μέχρι και τη δεκαετία του 1920 από τον Ελληνικό Στρατό - και κυρίως από το Σώμα του Πυροβολικού - ως χώρος σκόπευσης. Η Πανελλήνια Σκοπευτική Εταιρία, με έτος ιδρύσεως το 1870, διέθετε σκοπευτήριο στην περιοχή της Καλλιθέας, όπου μάλιστα διεξήχθησαν τα σχετικά αθλήματα των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και της Μεσολυμπιάδας του 1906. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, η έκταση του σκοπευτηρίου της Καλλιθέας απαλλοτριώθηκε και χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση προσφυγικών κατοικιών. Ως αντάλλαγμα, στην Πανελλήνια Σκοπευτική Εταιρία παραχωρήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 μια έκταση 710 στρεμμάτων στην Καισαριανή, βάσει του σχετικού νόμου 4778/1930, εντός της οποίας κατασκευάστηκε το νέο σκοπευτήριο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι κάτοικοι της περιοχής της Καισαριανής αντέδρασαν εξ'αρχής στη δημιουργία του σκοπευτηρίου, συστήνοντας μάλιστα σχετική Επιτροπή για την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων το καλοκαίρι του 1935, πλην όμως η Νομαρχία Αττικοβοιωτίας απέρριψε τις αιτιάσεις του Δήμου Καισαριανής, με αποτέλεσμα ο χώρος τελικά να περιφραχτεί και να δημιουργηθούν χώροι σκόπευσης. Η Σκοπευτική Εταιρία λοιπόν εδραιώθηκε στην Καισαριανή από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 και μέχρι το έτος 2016, όταν βάσει νόμου (4415/2016) παραχωρήθηκε η αποκλειστική χρήση της εκτάσεως του Σκοπευτηρίου και του άλσους (συνολικής επιφάνειας 464 στρεμμάτων) στον Δήμο Καισαριανής, για μια περίοδο 40 χρόνων. Στο σημείο αυτό βέβαια οφείλουμε να τονίσουμε πως στο πέρασμα των χρόνων, αρχής γενομένης από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τόσο ο Δήμος Καισαριανής όσο και οι κάτοικοι, απαίτησαν την ανάδειξη της εκτάσεως ως ιστορικό και πολιτιστικό μνημείο με συνεχείς δράσεις, καταλήψεις, δικαστικούς αγώνες κ.α. που οδήγησαν αρχικά στον χαρακτηρισμό του Σκοπευτηρίου και του χώρου των 110 στρεμμάτων πέριξ του σημείου των εκτελέσεων ως χώρου ιστορικού / μνημειακού (έτος 1984) και εν συνεχεία, τρία χρόνια αργότερα (1987), στην άρση της αφιέρωσης του χώρου προς την Σκοπευτική Εταιρία και την επιστροφή αυτού στο Δημόσιο. 

• Το Μουσείο ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης

Προσεγγίζοντας το Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τα βορειοδυτικά και πιο συγκεκριμένα από την οδό που φέρει το ονοματεπώνυμο της αγωνίστριας της Εθνικής Αντίστασης Ηρώς Κωνσταντοπούλου (σσ. η οποία εκτελέστηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 1944 σε ηλικία 17 χρονών στο Σκοπευτήριο μαζί με άλλους 48 Έλληνες και 1 Ελληνίδα), η πρώτη στάση του φωτογραφικού φακού λαμβάνει χώρα μπροστά στο κτίριο του (κλειστού) Μουσείου της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης. Στο εν λόγω Μουσείο, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 9 Μαΐου του 2016, εκτίθενται φωτογραφίες και σημειώματα αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, εφημερίδες, αρχειακό υλικό καθώς και άλλα ιστορικά τεκμήρια.

Στην πρόσοψη του κτιρίου, κυριαρχούν διάφορα συνθήματα άκρο-αριστερού και αντί-εμβολιαστικού περιεχομένου. 

• Στο Άλσος του Σκοπευτηρίου της Καισαριανής

Αφήνοντας πίσω μας το κλειστό Μουσείο με τις αμφιλεγόμενες ώρες λειτουργίας, διαμέσου ενός πλακόστρωτου διαδρόμου, κινούμαστε ανατολικά / νοτιοανατολικά, προς έναν διαμορφωμένο χώρο (πλατεία), με δέντρα, παρτέρια και παγκάκια. 

Ο εν λόγω δημόσιος χώρος με τα σπασμένα φωτιστικά σώματα, τους βανδαλισμένους κάδους απορριμμάτων, τα συνθήματα και τα ακαλαίσθητα γκράφιτι να καλύπτουν κάθε διαθέσιμη επιφάνεια και ... τις αφίσες του ΚΚΕ χαρακτηρίζεται μάλλον επιεικώς ως απαξιωμένος. Οι μόνοι που φαίνεται να απολαμβάνουν την προαναφερθείσα κατάσταση, είναι μια σχετικά πολυάριθμη παρέα ιδιοκτητών τετράποδων που έχουν "καταλάβει" μια σειρά από παγκάκια. 

Η ίδια εικόνα εγκατάλειψης, απαξίωσης και βανδαλισμού χαρακτηρίζει και το υπόλοιπο άλσος του Σκοπευτηρίου:

Ξεχνώντας βέβαια κάποιος τις ως άνω δυσάρεστες λεπτομέρειες, το δημοτικό άλσος της Καισαριανής, όντας ένας από τους ελάχιστους "πνεύμονες" της Αθήνας, θεωρητικά αποτελεί έναν προορισμό ιδανικό για άθληση (τρέξιμο, ποδηλασία), περπάτημα και εν γένει αναψυχή. 

Κινούμενοι ελαφρώς με βόρεια κατεύθυνση, φθάνουμε σε ένα διαμορφωμένο πλάτωμα το οποίο έχει λάβει την ονομασία "Πλατεία των Διακοσίων της Πρωτομαγιάς του 1944":

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως σε διάφορες γωνιές του Σκοπευτηρίου της Καισαριανής υφίστανται διασκορπισμένα, συν τοις άλλοις, ένα Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής, υπαίθριες εγκαταστάσεις αθλοπαιδιάς (γήπεδο ποδοσφαίρου, καλαθόσφαιρας), ένα Πάρκο Σκύλων, μια Παιδική Χαρά, ένας δημοτικός θερινός κινηματογράφος (cine Αιολία), η έδρα ενός Συστήματος Προσκόπων, οι εγκαταστάσεις ενός Προτύπου Ειδικού Δημοτικού Σχολείου και ενός Βιοκλιματικού Παιδικού Σταθμού ενώ σε προκαθορισμένο χώρο λειτουργεί σε τακτά χρονικά διαστήματα η τοπική Λαϊκή Αγορά Βιολογικών Προϊόντων καθώς και η Διάθεση Προϊόντων χωρίς Μεσάζοντες.

Πλησίον της "Πλατείας των Διακοσίων της Πρωτομαγιάς του 1944" συναντούμε την κάτωθι εικονιζόμενη μαρμάρινη επιγραφή η οποία είναι αφιερούται "στους πεσόντες πρωτοπόρους εργάτες όλου του κόσμου", εκ της Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας:

Το Μνημείο της Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας στο οποίο λαμβάνουν χώρα καταθέσεις στεφάνων κάθε Πρωτομαγιά.

Λίγα μέτρα παραπέρα, ένα μάτσο πράσινα παπαγαλάκια, καμουφλαρισμένα στα χρώματα της φύσεως, χαλούν τον κόσμο με τις χαρούμενες κραυγές τους:

• Το Θυσιαστήριο της Λευτεριάς

Κατά τη διάρκεια της μαύρης περιόδου της γερμανικής/ιταλικής Κατοχής της Ελλάδος, οι εκτελέσεις στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής αποτελούσαν συχνό φαινόμενο. Ως πρώτη εκτέλεση στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής καταγράφεται εκείνη των αδελφών Άγγελου και Μαρίνου Μπάρκα, 24 και 19 ετών αντίστοιχα, η οποία έλαβε στις 26 Μαΐου 1942. Συνολικά, κατά το έτος 1942 καταγράφηκαν 13 εκτελέσεις, κατά το έτος 1943 άλλες 147, ενώ τέλος κατά το έτος 1944 και μέχρι την Απελευθέρωση υπήρξαν άλλοι 440 θάνατοι από εκτελέσεις. Εκτός αυτών, στον ίδιο χώρο έλαβαν χώρα εκτελέσεις στρατιωτών των κατοχικών δυνάμεων (Ιταλών και Γερμανών), για διάφορους λόγους και αιτίες. 

Αποκορύφωμα των τραγικών γεγονότων που έλαβαν χώρα στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής αποτέλεσε φυσικά η εκτέλεση 200 Ελλήνων ανδρών, κομμουνιστικών πεποιθήσεων, την Πρωτομαγιά του έτους 1944, ως αντίποινα για τον θάνατο του Υποστράτηγου (Generalmajor) των γερμανικών ναζιστικών δυνάμεων Φράντς Κρεχ (Franz Krech) και τεσσάρων μελών της συνοδείας του, στην περιοχή των Μολάων Λακωνίας, στις 27 Απριλίου 1944, κατόπιν σχετικής επιχείρησης από δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Οι "200 της Καισαριανής", οι οποίοι προέρχονταν κυρίως από τις φυλακές της Ακροναυπλίας και την νήσο Ανάφη που χρησίμευε ως τόπος εξορίας κομμουνιστών από τα χρόνια του καθεστώτος Ιωάννη Μεταξά, οδηγήθηκαν από τις φυλακές Χαϊδαρίου στο Σκοπευτήριο, όπου τους περίμενε το εκτελεστικό απόσπασμα με τα οπλοπολυβόλα. 

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής υφίσταται ο κάτωθι εικονιζόμενος μνημειακός τόπος, το οποίο μνημονεύεται ως το "Θυσιαστήριο της Λευτεριάς". Δυστυχώς, τόσο ο χώρος που πραγματοποιήθηκαν οι εκτελέσεις όσο και ο χώρος όπου βρίσκονται το μνημείο και οι πλάκες με τα ονοματεπώνυμα των εκτελεσθέντων (σσ. οι σοροί των οποίων ετάφησαν σε ομαδικά μνήματα στο Γ' Νεκροταφείο Αθηνών), είναι συνήθως κλειστοί προς το κοινό και μόνον κατά τύχη - όπως στην περίπτωση του γράφοντος ο οποίος "εκμεταλλεύτηκε" το γεγονός πως την ημέρα της επίσκεψης γινόταν μια οργανωμένη ξενάγηση - μπορεί κάποιος ενδιαφερόμενος να τους επισκεφθεί. 

Βαδίζοντας στο μονοπάτι προς την έξοδο από το άλσος του Σκοπευτηρίου στην Καισαριανή, με ανάμεικτα συναισθήματα, παρατηρώντας ταυτόχρονα τις εικόνες βανδαλισμού και απαξίωσης των εγκαταστάσεων του άλσους:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Στην Καλοπούλα της Καισαριανής

Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου και ο εν Πειραιεί ανδριάντας της

Κείμενο:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

https://mea.kaisariani.gr/

https://www.e-kaisariani.gr

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.