Pages

▼

Πέμπτη, Μαΐου 21, 2020

ΛΟΥΤΡΑ "ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ" - ΠΑΛΑΝΤΖΙΑΝ

Κατερχόμενοι την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου από Ταμπούρια Κερατσινίου προς Δραπετσώνα, μερικές δεκάδες μέτρα μακριά από το Νεκροταφείο της Ανάστασης, εντός των ορίων του παλαιού ομώνυμου συνοικισμού της Αναστάσεως και πίσω από το στρατιωτικό εργοστάσιο της Κοπής, είναι αδύνατον να μην σταθεί κανείς στο ιδιότυπο αρχιτεκτονικά υπερσύγχρονο κτίριο του 1ου Γυμνασίου / 1ου Λυκείου Εικαστικών Τεχνών Κερατσινίου - Δραπετσώνας - γνωστό απλά και ως Καλλιτεχνικό Σχολείο Κερατσινίου - Δραπετσώνας - το οποίο λειτούργησε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του έτους 2017.

Το προαναφερόμενο σχολικό κτίριο, στεγάζεται σε ένα χώρο με ιδιαίτερη ιστορική σημασία για την ευρύτερη περιοχή όπου επί δεκαετίες λειτουργούσαν τα λουτρά "Τα Βαλκάνια", ιδιοκτησίας Παλαντζιάν. Η ύπαρξη λουτρών για το κοινό μπορεί σήμερα να φαντάζει παρωχημένη όμως, σε εποχές όπου η προσωπική καθημερινή υγιεινή των ανθρώπων δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση, η ύπαρξή τους ήταν απαραίτητη. Έτσι λοιπόν, τόσο στον Πειραιά - όσο και σε πολλές άλλες πόλεις της χώρας - από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες λειτούργησαν διάφορες εγκαταστάσεις λουτρών, δημόσιες αλλά και ιδιωτικές, με υπηρεσίες ανατολικού τύπου (χαμάμ), ευρωπαϊκού τύπου ή/και ιαματικές. Τα Λουτρά "Τα Βαλκάνια" λοιπόν, γνωστά απλά και ως Λουτρά Παλαντζιάν από το επώνυμο του ιδιοκτήτη τους, υπήρξαν για περίπου μισόν αιώνα σημείο αναφοράς στην περιοχή της Ανάστασης του Πειραιά, προσφέροντας κοινές ή και ιδιαίτερες υπηρεσίες τουρκικών, ευρωπαϊκών αλλά και ιαματικών λουτρών.


Η υπάρχουσα βιβλιογραφία σχετικά με τα εν Πειραιεί λουτρά "Τα Βαλκάνια" είναι ελλιπής και συχνά γεμάτη με λάθη και ανακρίβειες (σσ. πολλοί μάλιστα συγχέουν τα πρώην λουτρά Παλαντζιάν με το αντίστοιχο Χαμάμ της Κοκκινιάς (Νίκαιας) το οποίο επίσης έχει αποκατασταθεί). Σύμφωνα με τα όσα καταγράφει ο Χ. Κουτελάκης (βλέπε Πηγές), στο οικόπεδο μεταξύ των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου, Αδριανού, Μητροπολίτου Χρυσοστόμου και Σπάρτης, καταγραφόταν ένα μεγάλο πηγάδι το οποίο αγοράστηκε την περίοδο 1916-1918 από τον Αρμένιο επιχειρηματία Αρτίν Παλα(ν)τζιάν (1889-1947). Η παραπάνω πληροφορία βέβαια έρχεται σε χρονολογική αντιδιαστολή με τα όσα αναφέρει ο Δ. Κρασονικολάκης στη δική του έρευνα (βλέπε Πηγές) σύμφωνα με τα οποία ο Αρτίν Παλαντζιάν (Artin Palandjian) φέρεται να μετοίκησε από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας στην Αθήνα, μαζί με τη σύζυγό του Γερανούη (Geranouchi) και τα τέκνα του Ονίκ (Onic Paladjian, 1915-1985) και Αζάντ (Azad Paladjian, 1918-1985) στα χρόνια της Καταστροφής. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η οικογένεια Palandjian παραδοσιακά ασχολείτο με τον κλάδο της υφαντουργίας στην μαρτυρική πόλη Αμάσεια (Amasya) του Πόντου ενώ ο ίδιος ο Αρτίν Παλαντζιάν διέθετε βιοτεχνία καλτσών στη Σμύρνη (σσ. στην προαναφερόμενη Αμάσεια, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και του Ελληνοτουρκικού Πολέμου που επακολούθησε, έλαβαν χώρα από πλευράς του Κεμαλικού κινήματος φοβεροί διωγμοί με μαζικές εκτελέσεις, απαγχονισμούς κ.α. εναντίον των αρμενικών και ποντιακών πληθυσμών).

Φθάνοντας ως πρόσφυγες στην Αθήνα, η οικογένεια Παλαντζιάν ασχολήθηκε με αυτό που γνώριζε καλύτερα, την υφαντουργία, κατασκευάζοντας αλατζάδες στην αυλή της οικίας τους, κάπου στου Ψυρρή. Αργότερα, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Αρτίν Παλαντζιάν φέρεται να ενοικίασε γωνιακή οικοδομή επί της οδού Αγίου Δημητρίου στον Πειραιά όπου εγκατέστησε αρχικά χειροκίνητους αυτοσχέδιους και αργότερα ηλεκτροκίνητους ξύλινους αργαλειούς φτιάχνοντας μια μικρή υφαντουργική μονάδα παραγωγής. 

Έτος 1929 - Ενίσχυσις Υφαντουργείου εν Πειραιεί

Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως ο Αρτίν Παλαντζιάν τροφοδότησε την υφαντουργική μονάδα με ηλεκτρικό ρεύμα δικής του παραγωγής, ενώ αργότερα ξεκίνησε να πωλεί ρεύμα και στη γύρω περιοχή δημιουργώντας δικό του δίκτυο παροχής. Σύμφωνα με τον Κρασονικολάκη, ο Παλαντζιάν ξεκίνησε την κατασκευή των λουτρών στις αρχές της δεκαετίας του 1930, με το σκεπτικό πως η επιτυχία του εγχειρήματος / επένδυσης θα ήταν σίγουρη καθώς τα ανατολικού τύπου λουτρά (χαμάμ) ήταν οικεία αλλά και απαραίτητα στους πολυπληθείς προσφυγικούς πληθυσμούς των γύρω περιοχών. Ο ίδιος ερευνητής τοποθετεί την ίδρυση των λουτρών "Τα Βαλκάνια" κατά το έτος 1937, παρόλα ταύτα, ιστορικά τεκμήρια όπως η κάτωθι διαφημιστική καταχώρηση του έτους 1935 αποδεικνύουν πως τα Λουτρά Καθαριότητος και Υδροθεραπευτήριον "Τα Βαλκάνια" στην Ανάσταση του Πειραιά λειτουργούσαν ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 προσφέροντας κοινό χαμάμ, ιδιαίτερο χαμάμ, χαμάμ πολυτελείας με ντουζ ευρωπαϊκά και ιαματικά καθώς και κομμωτήριο! Πέραν αυτών, το λουτροθεραπευτήριον "Τα Βαλκάνια", το οποίο λειτουργούσε όλες τις ημέρες της εβδομάδας μέχρι τις 11 το βράδυ, διέθετε ιδιόκτητο αυτοκίνητο πολυτελείας για τη μεταφορά των πελατών το οποίο στάθμευε συγκεκριμένες ώρες και σε συγκεκριμένα σημεία αναφοράς της πόλεως, στην πλατεία Αγίου Νικολάου, στην Αγορά του νέου Φαλήρου, στο Πασαλιμάνι έναντι του "Σπλέντιτ" καθώς και έναντι του Τζανείου Νοσοκομείου.


Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση των Λουτρών "Τα Βαλκάνια" από τα τέλη της δεκαετίας του 1930:


Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, τα λουτρά "Τα Βαλκάνια" - τα οποία είχαν περάσει μετά το θάνατο του Αρτίν Παλαντζιάν κατά το έτος 1947 στα χέρια των δυο υιών του, του Σέρκο και του Ονίκ, καθώς και της συζύγου του Γερανούης - συνέχισαν την επιτυχημένη πορεία τους μέσα στο χρόνο προσφέροντας τις υπηρεσίες τους τόσο σε μεμονωμένους πελάτες όσο και σε διαφόρους οργανισμούς μέσω σχετικών συμβάσεων συνεργασίας (λ.χ. ασφαλιστικά ταμεία, ταμεία συνταξιούχων, προσωπικό μέσων μαζικής μεταφοράς κ.α.) μέχρι και το 1972, έτος κατά το οποίο και σταμάτησαν να λειτουργούν.

Στον Οδηγό της Ελλάδος Ιγγλέση της περιόδου 1947-1948 τα Λουτρά "Βαλκάνια" του Α. Παλαντζιάν καταγράφονται επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, με αριθμό τηλεφώνου 47-904 στον ίδιο κατάλογο με τα Λουτρά Κατέμογλου και τα Δημόσια Λούτρα στα Ταμπούρια. Στον παρακάτω μεταπολεμικό χάρτη της δεκαετίας του 1950 έχει σημανθεί με κίτρινο χρώμα η θέση των υπό εξέτασιν λουτρών "Τα Βαλκάνια":


Το αρχιτεκτονικά ξεχωριστό κτίριο των λουτρών με την ανατολίτικη τεχνοτροπία έμεινε εγκαταλειμμένο από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, κηρύχθηκε διατηρητέο το έτος 1993 και κατόπιν απαλλοτριώθηκε για λογαριασμό του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ), για να προκύψει - όπως αναφέραμε και στον πρόλογο του παρόντος - το νέο υπερσύγχρονο κτίριο του 1ου Γυμνασίου / 1ου Λυκείου Εικαστικών Τεχνών Κερατσινίου - Δραπετσώνας εντός του οποίου ενσωματώθηκε το διασωθέν κτίριο των παλαιών λουτρών με την χαρακτηριστική οροφή με τους μικρούς και μεγάλους τρούλους που κάποτε χρησίμευαν για να διαφεύγει ο ατμός. 

Τα λουτρά Παλαντζιάν στα μέσα της δεκαετίας του 1980

Τα λουτρά Παλαντζιάν στα μέσα της δεκαετίας του 1980

Μπορεί βέβαια τα λουτρά Παλαντζιάν να αποτελούν εδώ και δεκαετίες μονάχα ανάμνηση για τους μεγαλύτερους κατοίκους του Πειραιά που έζησαν την εποχή των λουτρών, πλην όμως η έτερη δραστηριότητα της οικογένειας Παλαντζιάν, συνεχίζει να υφίσταται μέχρι τις ημέρες μας (21ος αιώνας). Πρόκειται βεβαίως για την αρχικά μικρή υφαντουργική επιχείρηση η οποία αποτέλεσε την πρώτη εν Ελλάδι δραστηριότητα του Αρτίν Παλαντζιάν μετά τον ερχομό του στη χώρα μας, η οποία μετατράπηκε σε Ανώνυμη Εταιρία υπό την επωνυμία "Ανώνυμος Ελληνική Υφαντουργία Α. Παλαντζιάν" κατά το έτος 1937, διαθέτοντας βαφείο, κλωστήριο, υφαντήριο και συσκευαστήριο, με κύρια προϊόντα - εκτός από τους περίφημους αλατζάδες - κουβέρτες, πετσέτες, τραπεζομάντηλα και άλλα λευκά είδη. 

Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, περίοδο κατά την οποία η βιοτεχνική μονάδα υπέστη καταστροφές, η παραγωγή ξεκίνησε με την επιχείρηση πλέον στα χέρια του Ονίκ Παλαντζιάν. Το 1955, στην υφαντουργική μονάδα εγκαταστάθηκαν νέοι εξ Αγγλίας υφαντουργικοί ιστοί με τεχνολογία Jacquard επιτρέποντας την παραγωγή αντίστοιχων κουβερτών, τραπεζομάντηλων και ποτηρόπανων. 

Ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις της εταιρίας Palatex (Ανώνυμη Ελληνική Υφαντουργική Εταιρία Α. Παλαντζιάν Α.Ε. - Υφαντήρια - Βαφεία - Φινιριστήρια) από τα μέσα της δεκαετίας του 1960:



Η Παλατέξ (Palatex - Λευκά Είδη Paladjian), με έτος ιδρύσεως το 1923 όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά και στον επίσημο ιστότοπο της επιχείρησης, όπως προαναφέραμε συνεχίζει την ιστορική της πορεία και στον 21ο αιώνα, όντας από τη δεκαετία του 1980 στα χέρια της τρίτης γενιάς της οικογενείας Παλαντζιάν (Σέρκο και Αρτίν). Ακολουθώντας τις επιταγές των σύγχρονων καιρών, η παραγωγή των προϊόντων της Palatex έχει μεταφερθεί εδώ και χρόνια σε τρίτες χώρες με χαμηλότερα κόστη ενώ οι πρώτες ύλες εισάγονται από χώρες της Ευρώπης και της Ασίας. Η έδρα πάντως της εταιρίας παραμένει στην ίδια περιοχή του Πειραιά, επί της οδού Αγίου Δημητρίου στον αριθμό "74", διαθέτοντας ιδιόκτητους χώρους συνολικής επιφάνειας 3.500 τετραγωνικών μέτρων. 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. 
Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:
  • Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
  • Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
@

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου