Στα τέλη του 19ου αώνα, οι γέφυρες του περνούσαν πάνω από τις γραμμές του Ηλεκτρικού (τότε Σ.Α.Π. - Σιδηρόδρομος Αθηνών Πειραιώς) κατά μήκος της διαδρομής από τον Σταθμό του Πειραιά (σσ. αρχικά από τον πρώτο σιδηροδρομικό σταθμό του Πειραιά και αργότερα από το Μέγαρο του Ηλεκτρικού που υφίσταται μέχρι σήμερα) μέχρι το νέο Φάληρο ονοματίζονταν με βάση κάποιο κοντινό σημείο αναφοράς. Έτσι λοιπόν, στα όρια της συνοικίας της Γούβας (Λάκκας) του Βάβουλα και των Καμινίων, εκατέρωθεν των γραμμών του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου, κατασκευάστηκε γέφυρα η οποία ένωσε ουσιαστικά την οδό Αλιπέδου (παλαιότερη ονομασία οδός Καραϊσκάκη και αρχικά "πάροδος Σιδηροδρόμου) με την οδό Τροχιοδρόμων (σήμερα Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση). Το πολυδιάβατο αυτό σημείο ονομάστηκε "γέφυρα (του) Καλαμάκη", λόγω της υπάρξεως του ατμόμυλου του Δημητρίου Καλαμάκη (καταγραφή σε Χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896 και στον Οδηγό του Γ. Βώκου του έτους 1902) ο οποίος λειτουργούσε σε εκείνο το σημείο στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα (σσ. κατά τον ίδιο τρόπο, η επόμενη γέφυρα προς νέο Φάληρο ονομάστηκε "γέφυρα Φουστάνου" καθώς βρισκόταν έναντι του ομώνυμου εργοστασίου Φουστάνου). Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως στο συγκεκριμένο κομβικό σημείο της πόλεως, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, λειτούργησαν δυο από τα παλαιότερα βιομηχανικά κτίρια (εργοστάσια) του Πειραιά, ο ατμόμυλος του Ν. Σταματόπουλου (έτος ίδρυσης 1873) και το κλωστήριο-υφαντήριο του Χ. Σταμόπουλου (έτος ιδρύσεως το 1874 ή 1875), τα οποία αμφότερα καταγράφονται στον Εμπορικό, Γεωγραφικό και Ιστορικό Οδηγό των Πλείστων Κυριοτέρων Πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875, του Μιλτιάδου Μπούκα. Στο ίδιο περίπου σημείο της πόλης, κατά την τελευταία πενταετία του 19ου αιώνα, λειτουργούσε ένα από τα κλωστοϋφαντουργικά εργοστάσια των αδελφών Ρετσίνα καθώς και το εργοστάσιο ζαχαροπλαστικής του Κ.Ν. Οικονόμου (σσ. όλα τα προαναφερόμενο βιομηχανικά / βιοτεχνικά καταστήματα των τελών του 19ου αιώνα καταγράφονται σε σχετικό χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896 - βλέπε παρακάτω). Ο δε υπό εξέτασιν ατμόμυλος του Δ. Καλαμάκη καταγράφεται τόσο στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του 1906-1907 επί της οδού Αθηνών, όσο και στον αντίστοιχο Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912, υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα, στον αριθμό "39" της οδού Αθηνών.
Στην ακόλουθη φωτογραφία των τελών της δεκαετίας του 1930, καταγράφεται η ως άνω "γέφυρα του Καλαμάκη" (σσ. η οποία καταγράφεται αλλού και ως "γέφυρα των μύλων") καθώς και το καπνεργοστάσιο του Κεράνη, κατόπιν έργων εξωραϊσμού και βελτίωσης που έλαβαν χώρα επί δημαρχίας Μιχαήλ Μανούσκου (περίοδος καθεστώτος Ιωάννου Μεταξά):
Στην κάτωθι λεπτομέρεια από χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896 (Εκδόσεως Γ. Κασδονη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας) καταγράφεται η ακριβής θέση του ατμόμυλου του Δ. Καλαμάκη:
Ενδεικτικός τίτλος είκοσι πέντε (25) μετοχών της Ανωνύμου Εταιρίας Κυλινδρόμυλοι Δ. Καλαμάκη από τα μέσα της δεκαετίας του 1920:
Ο Δημήτριος Γ. Καλαμάκης αποβίωσε πλήρης ημερών, το καλοκαίρι του έτους 1936, όπως άλλωστε φανερώνει και το ακόλουθο ιστορικό τεκμήριο από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου. Ο ίδιος χαρακτηριζόταν από τον Τύπο της εποχής ως "εκ των αρχαιοτέρων αλευροβιομηχάνων της πόλεως" ενώ υπήρξε και πρόεδρος της σχετικής ενώσεως αλευροβιομηχάνων Πειραιώς.
Μεταπολεμική φωτογραφική καταγραφή του τροχιόδρομου υπ'αριθμόν "17" (Άγιος Βασίλειος - Νέο Φάληρο) επί της οδού Τροχιοδρόμων (σήμερα Δ.Ο. Σκυλίτση) στο ύψος της υπό εξέτασιν γέφυρας Καλαμάκη, με φόντο το εργοστάσιο (Κυλινδρόμυλος) Γεωργή και Νικολετόπουλου (αριστερά) και το καπνεργοστάσιο του Κεράνη (στο δεξί άκρο):
Τοπογραφικό Διάγραμμα 1:1000 της περιοχής της γέφυρας Καλαμάκη (Κάτοψις Στάσεως ΕΗΣ, Μάιος 1953, Β. Βεάτσος):
Η Γέφυρα του Καλαμάκη και η οδός Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση, όπως καταγράφηκαν μέσα από τα κινηματογραφικά πλάνα της ταινίας "Le Casse", μιας γαλλικής παραγωγής του έτους 1971 σε σκηνοθεσία Henri Verneuil, η οποία - ως γνωστόν - περιλάμβανε σκηνές καταδίωξης με αυτοκίνητα μεταξύ των πρωταγωνιστών της (Jean-Paul Belmondo και Omar Sharif) στους δρόμους του Πειραιά.
Δεχόμενοι ως δεδομένο πως η ονομασία της ως άνω γέφυρας προήλθε από το επώνυμο του αλευροβιομηχάνου Καλαμάκη, είναι απορίας άξιον το γεγονός πως τόσο σε αρκετά μεταπολεμικά άρθρα του Τύπου η γέφυρα καταγράφεται ως "Καλαμάκι" (λάθος ορθογραφικό). Επίσης, στο ίδιο μήκος κύματος, αρκετοί Πειραιώτες αναφέρονται στην εν λόγω γέφυρα ως "γέφυρα Καλαμακίου" (λάθος) ή/και "γέφυρα Καλαμάκι" (πάλι λάθος ορθογραφίας) ενώ και η σχετική στάση της ΕΘΕΛ ακολουθεί την ανορθογραφία ("Καλαμάκι" αντί για το ορθό που είναι "Καλαμάκη").
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειώσουμε πως η οδός Τροχιοδρόμων (αναφερόμενη συχνά και ως "οδός Τροχιόδρομου" ή/και "Τροχειοδρόμων"), στις αρχές του 20ου αιώνα, ξεκινούσε από την πλατεία Ιπποδαμείας και τερμάτιζε στο Αμαξοστάσιο των τροχιοδρόμων στο νέο Φάληρο, εξ'ου και η ονομασία της. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η υπό αναφορά οδός καταγράφεται δίχως όνομα σε σχετικό χάρτη με την σημείωση βέβαια πως από εκεί διερχόταν ο ιπποσιδηρόδρομος (πρόδρομος του ηλεκτροκίνητο τροχιόδρομου).
Αναφορές σε ατυχή γεγονότα / ατυχήματα που έλαβαν χώρα στην οδό Τροχιοδρόμου την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα:
Η αρχική ονομασία της οδού Τροχιοδρόμων (προ δηλαδή της ελεύσεως του αρχικά ιππήλατου τροχιοδρόμου στον Πειραιά), σύμφωνα με την Μαλικούτη (βλέπε Πηγές) ήταν οδός Φαλήρου. Αξίζει να αναφέρουμε πως η οδός Τροχιοδρόμων υπήρξε ανέκαθεν ένας δρόμος με βιομηχανικές/ βιοτεχνικές εγκαταστάσεις, αποθήκες, μάντρες υλικών και εργοστάσια. Ενδεικτικά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα στην οδό Τροχιοδρόμων καταγραφόταν μεταξύ των άλλων το μηχανουργείο (ατμοπριονών) του Ν. Βράϊλα, το εργοστάσιο ξυλουργικής του Γ. Βράϊλα, το υφαντήριο Σ. Γαβριήλ, το κλωστήριο του Ι. Δημητρόπουλου, το εργοστάσιο νηματουργίας Τσάουση, το κλωστοϋφαντουργείο Α. Φουστάνου, η Ελληνική Εταιρία Οινοπνευματοποιϊας Βατίστα - Ησαϊα - Σαμαρά (στον αριθμό "11"), η σαπωνοποιϊα / ελαιουργεία Σπυράκη - Βελλή, το εργοστάσιο χρηματοκιβωτίων του Ν. Ποριώτη, το εργοστάσιο της κονιακοποιίας των αδελφών Μπαρμπαρέσου, το εργοστάσιο παραγωγής αμύλου/σιροπιού εκ σίτου και αραβόσιτου του Γεωργίου Η. Νικολόπουλου, το εργοστάσιο Μωσαϊκών Πλακών και οικοδομικών υλών του Αγγέλου Κοσμή κ.α.
Ενδεικτική καταχώρηση από τον πειραϊκό Τύπο του έτους 1922 με αναφορά σε νυχτερινή πυρκαγιά στο επί της λεωφόρου Τροχιοδρόμων αρτοποιείον του Δ. Πριφτάκη.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, στον αριθμό "33" της οδού Τροχιοδρόμων καταγραφόταν το Ηλεκτροκίνητον Εργοστάσιον Λευκοσιδήρων Δοχείων και Κονσερβοποιϊας Ν.Ι. Λυμπέρη και Ι. Παραμάνη (πρώην Αθανασιάδου):
Στον Μέγα Οδηγό του Πειραιώς του 1929-1930, η οδός Τροχιοδρόμων καταγράφεται "παρ' Ιπποδαμείας" ενώ στον Νέο Πλήρη Οδηγό Αθηνών - Πειραιώς Περιχώρων και Συνοικισμών του 1931 - 1932 (Εκδοτικός Οίκος "Αστήρ") υπάρχει αναφορά στην οδό Τροχιοδρόμων.
Η μετονομασία της οδού Τροχιοδρόμων σε οδό Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση έλαβε χώρα προπολεμικά, μετά το θάνατο του Δημοσθένη Ομηρίδη Σκυλίτση, ο οποίος είχε διατελέσει δήμαρχος Πειραιώς κατά την περίοδο 1907 - 1914. Ο Δημοσθένης Ομηρίδης Σκυλίτσης αποβίωσε στις 29 Ιουλίου του 1935 και κηδεύτηκε την επομένη:
Ως προς τα παραπάνω, σε σχετικό προπολεμικό χάρτη του Πειραιώς της περιόδου Μεταξά, η οδός Τροχιοδρόμων καταγράφεται με διπλή ονομασία αναφέροντας και την νέα ονομασία ως "Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση" εντός παρενθέσεως. Μετά τον Πόλεμο, σε Οδηγό Αθηνών - Πειραιώς Προαστίων και Συνοικισμών του έτους 1947 η οδός Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση καταγράφεται να διασταυρώνεται με την οδό Ντενί Κοσσέν (σσ. η σημερινή 34ου Συντάγματος Πεζικού).
Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση της Ξηράς Ζύμης ΖΑΑΕ από την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων του έτους 1946, με την βιομηχανία να καταγράφεται επί της οδού Τροχιοδρόμων.
Ενδεικτική μεταπολεμική διαφημιστική καταχώρηση του καταστήματος επιπλώσεων Ν. Παΐζη, το οποίο διέθετε εργοστάσιο επί της οδού Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση 46:
Έτερη ενδεικτική μεταπολεμική διαφημιστική καταχώρηση της Καρφοβελοποιείας - Συρματουργείας Αλεξ. Γ. Παναγιωτίδου, με έδρα στην οδό Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση:
Επί της οδού Τροχιοδρόμων (μετέπειτα οδός Δ.Ο. Σκυλίτση) και πιο συγκεκριμένα στο Ο.Τ. που ορίζεται από τις οδούς Δ.Ο. Σκυλίτση, Κουντουριώτου, Σκυλίτση και Υψηλάντου βρισκόταν μεγάλες αποθήκες της ξυλείας με την επωνυμία EVGE που εισήγαγε ο Ευγένιος Ευγενίδης από την Σκανδιναβία (Σουηδία και Φιλανδία).
Άποψη των εγκαταλειμμένων και αναξιοποίητων (εκτός από ένα τμήμα που χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης) παλαιών αποθηκών του Ευγενίδη, των οποίων η στέγη έχει καταρρεύσει, όπως καταγράφηκε από τα σκαλάκια της οδού Κουντουριώτου:
Αναφορά από τον Τύπο του έτους 1950 σε πυρκαγιά στο επί της οδού Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση εργοστάσιο ΖΑΑΕ (μετέπειτα ΑΖΕΛ).
Σε αντίστοιχο Οδηγό Πειραιώς - Προαστίων και Συνοικισμών του έτους 1967 (εκδόσεων Γαβριηλίδου), η οδός Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση ορίζεται από την πλατεία Ιπποδάμειας μέχρι την οδό Τζαβέλα με ενδιάμεση διασταύρωση στην οδό 34ου Συντάγματος Πεζικού.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του καφέ / μπαρ "Πειραϊκόν", του Αναστάσιου Ι. Νέγκα, στον αριθμό "19" της οδού Δ.Ο. Σκυλίτση.
Στις μέρες μας (21ος αιώνας), μετά την περάτωση των έργων του σύγχρονου τροχιόδρομου (τραμ) το οποίο θα προσεγγίζει το κέντρο του Πειραιώς από το νέο Φάληρο, η οδός Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση - πάλαι ποτέ οδός Τροχιοδρόμων - απέκτησε ξανά τροχιοδρομικές γραμμές.
Διαβάστε σχετικά θέματα:
Κείμενο - Πηγές:
Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.
Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:
- "Οδωνυμικά του Πειραιά", Μάρω Βουγιούκα / Βασίλης Μεγαρίδης, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1996
- "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
- Πειραϊκόν Ημερολόγιον, Ν. Κατσικάρος, Αρχείον Πειραϊκών Σπουδών, Πειραιεύς, 1966
- Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
- Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Χάρτες
Φωτογραφίες:
- Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
- Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
- Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου