Ο μικρός, ανύπαρκτος ουσιαστικά, Πειραιεύς του έτους 1832 με την μεγάλη ερημική παραλία της οποίας την μονοτονία διέκοπτε μονάχα η παρουσία του Μοναστηρίου του Αγίου Σπυρίδωνα, τα ερείπια ενός μεσαιωνικού πύργου και ένας ξύλινος οικίσκος που χρησίμευε ως σταθμός του Τελώνου (Τελωνείο), στο πέρασμα των χρόνων άρχισε να μεταβάλλεται ως προς την όψη του: κόσμος από διάφορα μέρη της Ελλάδος ξεκίνησε να καταφθάνει αναζητώντας ένα καλύτερο "αύριο" κοντά στη νέα πρωτεύουσα της Ελλάδος Αθήνα (σσ. από το 1834 η Αθήνα ήταν πλέον η νέα πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους) προκαλώντας την αναγέννηση μιας μεγάλης εμπορικής πόλεως.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ραγδαίας ανασύστασης της πόλεως του Πειραιώς και ενάντια σε πάρα πολλά προβλήματα, οι πρώτοι οικιστές της πόλεως, μετά την αναγνώριση του Πειραιά ως Δήμο, φρόντισαν και για την αναζήτηση των κατάλληλων προσώπων προς εύρεση πνευματικής τροφής.
Έτσι λοιπόν διορίστηκαν στον Πειραιά του έτους 1837 ως πρώτοι δημοδιδάσκαλοι της πόλεως η Μαρούκα Χατζή-Λαγουδάκη, απόφοιτος της τότε ακμάζουσας αμερικανικής σχολής Χίλλ για το σχολείο θηλέων, ο δε Ηλίας Χριστοφίδης, μετέπειτα φροντιστής του Πολεμικού Ναυτικού, για το σχολείο των αρρένων. Οι δε μισθοί των κάτωθι εικονιζόμενων (σε μεγαλύτερη ηλικία) πρώτων παιδαγωγών του Πειραιώς υπήρξαν 60 δραχμές το μήνα για την Μαρούκα Χάτζη-Λαγουδάκη (συν 15 δραχμές για την πληρωμή του ενοικίου του σπιτιού της) και 30 δραχμές το μήνα για τον Ηλία Χριστοφίδη.
Αξίζει να σταθούμε στο γεγονός πως ο Πειραιάς εκείνης της τόσο μακρινής εποχής (1837), όταν και ξεκίνησε η λειτουργία του πρώτου δημοτικού σχολείου αρρένων και του πρώτου δημοτικού σχολείου θηλέων (παρθενικό), διέθετε μόλις 1011 κατοίκους συνολικά, εκ των οποίων οι 253 ήταν άνδρες, οι 168 γυναίκες, 45 παιδιά άρρενα, 140 θήλεα (μέχρι 18 ετών), 55 νέοι 18 έως 25 ετών ήταν ανύπανδροι, με τον συνολικό αριθμό των οικογενειών που κατοικούσαν στην πόλη να ανέρχεται σε 146, ο ολικός αριθμός δημοτών σε 161, των ετεροδημοτών σε 100 και των αλλογενών σε 68.
Επιπλέον, στον συγκεκριμένο κατάλογο τον οποίο παραθέτει ο Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης σε ένα κείμενο το οποίο υπέγραψε τον Σεπτέμβριο του έτους 1900 για λογαριασμό του Φιλολογικού Επιστημονικού Χρονογραφικού Ευθυμογραφικού Λευκώματος του Ηρακλή Ν. Παπαμανώλη (έκδοσις εν Πειραιεί, εκ του Τυπολιθογραφείου "Σφαίρας", έτος 1901) καταγράφονται μηδέν γεωργοί (!), ένας μοναδικός ποιμήν, 81 τεχνίτες, 8 μεγαλεμποροι, 51 μικρέμποροι, 139 άλλοι βιομήχανοι, 9 μεγάλοι κτηματίες, 1 ιατρός, 1 ιερεύς και 20 πολιτικοί υπάλληλοι.
- Η Μαρούκα Χατζή-Λαγουδάκη
Η Μαρούκα Χατζή-Λαγουδάκη, σύμφωνα με τα βιογραφικά στοιχεία που μας παρέχει ο Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης μέσα από τις σελίδες του προαναφερόμενου Οδηγού, εκ πατρός Χίου και μητρός εκ Κωνσταντινουπόλεως, φέρεται να γεννήθηκε το 1821 στην Κωνσταντινούπολη από την οποία η οικογένειά της εκδιώχθηκε αμέσως μετά το ξέσπασμα της εθνικό-απελευθερωτικής Επαναστάσεως του 1821. Η Μαρούκα Χάτζη-Λαγουδάκη φέρεται να φοίτησε στο σχολείο του Χιλλ, εκ του οποίου εξήλθε σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών. Δυο χρόνια αργότερα (ήτοι σε ηλικία μόλις 16 ετών) η Μαρούκα Χάτζη-Λαγουδάκη διορίστηκε διδασκάλισσα και διευθύντρια του πρώτου δημοτικού Παρθεναγωγείου Πειραιώς το οποίο είχε ιδρυθεί κατόπιν σχετικής αιτήσεως των κατοίκων της πόλεως με ημερομηνία 11 Ιανουαρίου του 1837 και το οποίο στεγάστηκε αρχικά στην οικία Κ. Αδαμόπουλου, "προς την οδόν Καραϊσκάκην". Η λειτουργία του προαναφερόμενου σχολείου άρχισε στις 24 Ιουλίου του έτους 1837 και στα εγκαίνια μίλησε ο μέγας διδάσκαλος Νεόφυτος Βάμβας (1770-1855), ο οποίος στον εμπνευσμένο λόγο του, αφού υπογράμμισε τη σημασία της μορφώσεως και της αγωγής των αυριανών μητέρων, έπλεξε και το εγκώμιο της δεκαεξάχρονης κοπέλας που έπαιρνε στους ώμους της το βάρος της ευθύνης για τη μόρφωσή τους: "...Η δέ νέα, ήτις αναδέχεται το σχολείον τούτο, μας δίδει τας πλέον αγαθάς ελπίδας και δια την προκοπήν της και δια την μέθοδον και δια τα άμεμπτα ήθη της. Είναι μια από τα πλέον αξιολόγους διδασκάλους, τας οποίας έδωκεν εις διάφορα μέρη της Ελλάδος το προ τοσούτων χρόνων συσταθέν κοινωφελάστατον σχολείον του αιδεσίμου φιλέλληνος κυρίου Χίλλ..."
Η Μαρούκα Χατζή-Λαγουδάκη προσέφερε τις υπηρεσίες της στον Πειραιά για μόλις πέντε χρόνια καθώς στις 3 Αυγούστου του έτους 1842, ο τότε Δήμαρχος Πειραιώς Κυριάκος Σερφιώτης, διόρισε στη θέση της την εκ Ναυπλίου Πολυτίμη Κούσκουρη επειδή "η καθηγήτρια της παρθενικής σχολής συνελθούσα εις γάμου κοινωνίαν ηναγκάσθη να δώση την παραίτησίν της". Η Μαρούκα Χατζή-Λαγουδάκη, πρώτη δασκάλα του νεώτερου Πειραιώς, έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής της στην πόλη όπου δημιούργησε οικογένεια με τον σύζυγό της Εμ. Περαντζάκη και απεβίωσε σε ηλικία 75 ετών το 1896.
Όπως τονίζει ο Γιάννης Χατζημανωλάκης στο "Πειραϊκόν Ημερολόγιον" του Κατσικάρου (1966), τα παραπάνω στοιχεία που μας παρέχει ο Ι.Χ. Δραγάτσης περιέχουν δυο ανακρίβειες: α. Τον Αύγουστο του 1842 οπότε και παραιτήθηκε η Χατζή-Λαγουδάκη, Δήμαρχος Πειραιώς δεν ήταν πλέον ο Υδραίος Κυριάκος Σερφιώτης αλλά ο Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης και β) την Μαρούκα Χατζή-Λαγουδάκη, στο "Παρθενικόν Σχολείον" δεν την διαδέχθηκε αμέσως η προαναφερόμενη Πολυτίμη Κούσκουρη αλλά πρώτα η Ελένη Παπαδάκη (μέχρι και το έτος 1846, οπότε και ανέλαβε η φωτισμένη παιδαγωγός Κούσκουρη η οποία παρέμεινε στο Παρθενικό Σχολείο του Πειραιώς μέχρι το έτος 1851).
Επιστρέφοντας στα της πρώτης γυναίκας διδασκάλου του Πειραιώς όμως, ο Γ. Χατζημανωλάκης τονίζει πως μπορεί μεν οι γνώσεις της να ήταν περιορισμένες (γεγονός το οποίο αποδεικνύεται από σωζόμενα έγγραφά της προς τη δημοτική αρχή Πειραιώς και προς της Επιθεώρηση των "εκπαιδευτικών καταστημάτων" τα οποία έχουν αρκετές ανορθογραφίες), μπορεί να δίδασκε στις μαθήτριές της "ολίγα μόνον γράμματα" και περισσότερο οικοκυρική και χειροτεχνία (σύμφωνα και με τις παιδαγωγικές αντιλήψεις εκείνων των καιρών), μπορεί να μην διέθετε λαμπρούς τίτλους σπουδών όμως προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες ως προς τη διαπαιδαγώγηση των νέων κοριτσιών εργαζόμενη με συγκινητική αφοσίωση κερδίζοντας δικαίως την εκτίμηση της υπό διαμόρφωσης ακόμη πειραϊκής κοινωνίας.
- Ο Ηλίας Χριστοφίδης
Ο Ηλίας Χριστοφίδης, γεννηθείς το 1793 στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας, με γονείς από την Σίλια της Μικράς Ασίας (πλησίον της αρχαίας Λυκαονίας) αλλά με μακρινή καταγωγή από το Λεωνίδιο της Κυνουρίας, προοριζόταν να συνεχίσει το επάγγελμα του πατέρα του (έμπορος υφασμάτων και γουναρικών) και γι'αυτό το λόγο διδάχθηκε αρχικά την Ελληνική και την Ιταλική γλώσσα καθώς και την Τουρκική. Όμως, ο ίδιος έδειξε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα γράμματα και τις επιστήμες παρά για τα υφάσματα και τις γούνες του πατρός του με αποτέλεσμα το 1815 να βρίσκεται στην Πίζα της Ιταλίας ασχολούμενος με την Ιατρική! Αργότερα, ο Χριστοφίδης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία μεταβαλλόμενος από υποψήφιος ιατρός σε Απόστολο της Εθνικής Ιδέας. Παραμονές της έναρξης της Επαναστάσεως του 1821 ο Ηλίας Χριστοφίδης διετάχθη να μεταβεί στην Τεργέστη όπου και παρέμεινε εκτελώντας εντολές και προσφέροντας υπηρεσίες μέχρι το τέλος του έτους 1821 οπότε και αναχώρησε με προορισμό την Ύδρα. Από το 1822 μέχρι το 1828, ο Χριστοφίδης καταγράφεται ως αξιωματικός γραμματεύς επί διαφόρων πολεμικών πλοίων υπό τον αντιναύαρχο Γ. Σαχτούρη και τους πλοιάρχους Κ. Μπουκουβάλα, Δ.Ν. Λάμπρο, Ι. Μπαράντη και Ανδριανό Α. Σωτηρίου, λαμβάνοντας μέρος στις ναυμαχίες της Σάμου, του Μεσολογγίου, του Κρισσαϊκού κόλπου, στον αποκλεισμό των Μεσσηνιακών Φρουρίων (1826 και 1828) καθώς και σε άλλες ναυτικές επιχειρήσεις. Μετά το τέλος του Αγώνα και την ίδρυση του πρώτου ελεύθερου και ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ο Χριστοφίδης, κατά τη διάρκεια της Καποδιστριακής περιόδου, προσελήφθη ως διδάσκαλος της αλληλοδιδακτικής μεθόδου στην εν Αιγίνι Σχολή του Ορφανοτροφείου μέχρι το έτος 1832 οπότε και μετέβη στον Πόρο όπου ανήγειρε δημόσιο κατάστημα και ίδρυσε σχετικό αλληλοδιδακτικό σχολείο. Ομοίως, κατόπιν σχετικής εντολής, μετά τον Πόρο μετέβη στην Ύδρα όπου επίσης ίδρυσε αλληλοδιδακτικό σχολείο. Κατόπιν αυτών, το 1837, ο Ηλίας Χριστοφίδης ήρθε στον Πειραιά όπου είχε ήδη ιδρυθεί το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο της πόλης με διδάσκαλο τον Δημήτριο Κυδωνιάτη. Στον Πειραιά ο Ηλίας Χριστοφίδης προσέφερε τις υπηρεσίες του ως δημοδιδάσκαλος αλλά ταυτόχρονα ίδρυσε το πρώτο τυπογραφείο του Πειραιά υπό τον τίτλο "Η Αγαθή Τύχη" (έτος 1838) και εξέδωσε το πρώτο έντυπο του νεώτερου Πειραιά, τον "Παιδαγωγό" (έτος 1839), ο οποίος δικαίως θεωρείται πρόδρομος του πειραϊκού Τύπου.
.jpg)
Η Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τις πολύτιμες υπηρεσίες του Ηλία Χριστοφίδη κατά τη διάρκεια του Αγώνα, του απένειμε τον βαθμό του Φροντιστού β' τάξεως από του οποίου προήχθη σε Φροντιστή α' τάξεως στις 30 Ιανουαρίου του 1848, βαθμό με τον οποίον αποστρατεύτηκε το 1856. Γι'αυτόν ακριβώς το λόγο στην ως άνω φωτογραφία του Ηλία Χριστοφίδη εικονίζεται αυτός ο απλός διδάσκαλος με επίσημη στρατιωτική στολή φέροντας εκτός των άλλων το παράσημο του Αργυρού του Αγώνος Σταυρού και το αντίστοιχο των Ιπποτών του Σωτήρος.
Διαβάστε σχετικά θέματα:
Πηγές:
Το κείμενο είναι πρωτότυπο. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:
- Πειραϊκόν Ημερολόγιον, Ν. Κατσικάρος, Αρχείον Πειραϊκών Σπουδών, Πειραιεύς, 1966
- Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
- Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου