Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ [ΣΑΛΑΜΙΝΑ]

Η Ιερά Μονή της Φανερωμένης, στα βορειοδυτικά της νήσου Σαλαμίνας, είναι ένα ιστορικό μοναστήρι - παλαιότερα ανδρικό και πλέον γυναικείο - το οποίο ιδρύθηκε περί το 1670 στα θεμέλια παλαιότερου χριστιανικού ναού από τον καλόγερο Λαυρέντιο (κατά κόσμον Λάμπρο Κανέλλο). 

Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, ο κτίστης το επάγγελμα Λάμπρος Κανέλλος, ευσεβής Χριστιανός με καταγωγή από τα Μέγαρα, είδε στον ύπνο του τρις την Παναγία να τον προστάζει να περάσει στην αντικρινή ακροθαλασσιά της Κούλουρης και να ξανακτίσει τη χαλασμένη εκκλησία που βρισκόταν εκεί (σσ. σύμφωνα με την μαρτυρία του Φώτη Κόντογλου, η Παναγία εμφανίστηκε στον Κανέλλο την ώρα που δούλευε στο χωράφι του και όχι στον ύπνο του). 

Έτσι λοιπόν, ανταποκρινόμενος στο θείο κάλεσμα, ο Κανέλλος πήγε μέχρι τη Σαλαμίνα στις 17 Μαΐου του 1640 όπου βρήκε την ερειπωμένη εκκλησία και την εικόνα της Παναγίας η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα στο παρεκκλήσιο της Μονής. Οι εργασίες για την αναστύλωση της παλαιά εκκλησίας υπήρξαν επίπονες και κράτησαν πολλά χρόνια μέχρι που στα 1670 συστήθηκε από τον μοναχό Λαυρέντιο το μοναστήρι το οποίο αφιερώθηκε στη Μεταμόρφωση του Χριστού (παρόλο που ο λαός το ονόμασε "Φανερωμένη" τιμώντας κατ'αυτόν τον τρόπο την Παναγία που "φανερώθηκε" στο συγκεκριμένο μέρος). Ο μοναχός Λαυρέντιος, κτήτορας και πρώτος ηγούμενος του μοναστηρίου, αποβίωσε στις 6 Μαρτίου του 1707, ημέρα των Αγίων Σαράντα, σύμφωνα με σχετικό παλαιό χειρόγραφο το οποίο σώζεται εντός της Μονής και ετάφη εντός αυτής. Αργότερα, η Εκκλησία της Ελλάδος τον ανακήρυξε Όσιο, εορτάζοντας τη μνήμη του στις 7 Μαρτίου κάθε έτους.

Μετά την κοίμηση του Οσίου Λαυρεντίου, η εκκλησία ανακαινίσθηκε ενώ το 1735 ο εξ Άργους σπουδαίος ζωγράφος Γεώργιος Μάρκου ή Μάρκος διακόσμησε με μέγα πλήθος αγιογραφιών μεταβυζαντινής τεχνοτροπίας το Καθολικό της Μονής. Αναφορά στις αγιογραφίες της Μονής της Φανερωμένης κάνει ο γνωστός Γάλλος διπλωμάτης, ιστορικός και περιηγητής François Charles Hugues Laurent Pouqueville ο οποίος επισκέφθηκε τη Μονή, δηλώνοντας σαστισμένος μπροστά στο "σύννεφο των Αγίων μορφών", υπερβάλλοντας όμως λίγο στον υπολογισμό τους σε 50.000 πρόσωπα. Ένας άλλος Γάλλος, ο αρχαιολόγος Adolphe Napoléon Didron, με έναν σαφώς πιο ρεαλιστικό υπολογισμό, ανέφερε πως τα πρόσωπα που είχε σχεδιάσει ο Μάρκου στο Καθολικό της Μονής ανέρχονταν σε περίπου 3.500.

Στα χρόνια του Εθνικό-απελευθερωτικού Αγώνα του 1821, η Μονή Φανερωμένης Σαλαμίνας αποτέλεσε καταφύγιο του άμαχου πληθυσμού προερχόμενου από τις γύρω περιοχές, τα Μέγαρα αλλά και την Αθήνα. Από το μοναστήρι της Φανερώμενης όπου λειτουργούσε και νοσοκομείο, πέρασαν εκτός από αμάχους και τραυματίες, αρκετοί αγωνιστές και οπλαρχηγοί που έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις της Αττικής, της Αθήνας και του Φαλήρου όπως ο Μακρυγιάννης, ο Τζαβέλας, ο Κριεζώτης, ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Μαυροβουνιώτης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης κ.α. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συνεισφορά της Ιερής Μονής στα δύσκολα χρόνια της επέλασης του Κιουταχή ο οποίος προσπάθησε ανεπιτυχώς να την καταλάβει. Τέλος, στη Μονή της Φανερωμένης μεταφέρθηκαν και προστατεύτηκαν με επιτυχία βιβλία, έγγραφα και πολύτιμα κειμήλια από διάφορα γειτονικά μέρη. Στις μέρες μας, στην αυλή της Μονής της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα, υφίσταται ο τάφος του οπλαρχηγού Γιάννη Γκούρα, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την πολιορκία της Ακροπόλεως από τον Κιουταχή την 1 Οκτωβρίου 1826, θυμίζοντας τις ένδοξες εκείνες σελίδες της ελληνικής ιστορίας.

Προς το τέλος του 19ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα κατά το έτος 1883, καταγράφεται η συγχώνευση της Μονής του Οσίου Μελετίου του νεώτερου εκ Καππαδοκίας που βρίσκεται στον Κιθαιρώνα με τη Μονή της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα ελλείψει μοναχών της πρώτης.

Ακολουθούν ορισμένες ιστορικές ασπρόμαυρες φωτογραφικές καταγραφές της Ιερής Μονής της Φανερωμένης από τα χρόνια του Μεσοπολέμου, μέσα από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών / American School of Classical Studies at Athens.

Η Ιερά Μονή της Φανερωμένης Σαλαμίνας όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 1925:

Παρόμοιες ασπρόμαυρες φωτογραφικές καταγραφές από την αρχή της δεκαετίας του 1930 (έτη 1931 και 1932): 

Η Μονή της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα παρέμεινε ανδρικό μοναστήρι μέχρι τις 27 Ιουλίου του 1944, οπότε και μετατράπηκε σε γυναικεία μονή, με απόφαση του τότε Μητροπολίτη Αττικής και Μεγαρίδος και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιακώβου (κατά κόσμον Γεώργιος Βαβανάτσος), μορφή την οποία διατηρεί ως τις μέρες μας.

Η είσοδος στις εγκαταστάσεις της Ιερής Μονής της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα, η οποία εορτάζει σε ετήσια βάση στις 23 Αυγούστου, οπότε και λαμβάνει χώρα μεγάλο πανηγύρι.

Λεπτομέρεια του τρούλου του ορθόδοξου ιερού ναού της Παναγίας της Φανερωμένης:

Μια γενικότερη άποψη των εγκαταστάσεων της Ιερής Μονής της Φανερωμένης, από την ύπαρξη της οποίας προέκυψε βέβαια και το σχετικό τοπωνύμιο της περιοχής ("Φανερωμένη"). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως πλησίον της Μονής, επί της παραλίας της Φανερωμένης, βρίσκεται η οικία - μουσείο πλέον - όπου πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Άγγελος Σικελιανός.

Διαβάστε άλλα θέματα σχετικά με την Σαλαμίνα:

Οι Ανεμόμυλοι της Σαλαμίνας

Λόφος Πατρίς

Ο Φάρος της Κόγχης

Η Βίλα Παναγιωτόπουλου και οι Μάγισσες της Σμύρνης

Το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη

Το Σπίτι του Άγγελου Σικελιανού στη Σαλαμίνα

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο που συνοδεύει τις φωτογραφίες είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές: 

Wikipedia - Μονή Φανερωμένης Σαλαμίνας
Τύπος Εποχής
ASCSA - American School of Classical Studies at Athens

Φωτογραφίες:

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.