ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΑΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΡΩΣΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ [ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ]

Στο βορειοδυτικό κομμάτι του Νεκροταφείου της Αναστάσεως, πλησίον του τμήματος που έχει παραχωρηθεί για τον ενταφιασμό των Καθολικών Χριστιανών, ο επισκέπτης αντικρίζει τον ιδιαίτερο περιφραγμένο χώρο του Μνημειακού Νεκροταφείου του Ρωσικού Ναυτικού.

Μια μαρμάρινη επιγραφή στα ελληνικά μας πληροφορεί ότι το Μνημειακό Νεκροταφείο του Ρωσικού Ναυτικού βρίσκεται υπό την αιγίδα της Ρωσικής Πρεσβείας στην Ελλάδα. Η προαναφερόμενη επιγραφή συνοδεύεται από μια σαφέστατα πιο επεξηγηματική περιγραφή στη ρωσική γλώσσα. 

Η παρουσία ενός ξεχωριστού ρωσικού κοιμητηρίου εντός των τειχών του νεκροταφείου της Αναστάσεως στον Πειραιά διόλου πρέπει να μας ξενίζει. Το ελληνικό και το ρωσικό έθνος, ανέκαθεν είχαν μια πολύ στενή σχέση, σε πολλαπλά επίπεδα με κύριο βέβαια κοινό σημείο αναφοράς την ορθοδοξία. Στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο μπορεί κάποιος να συναντήσει αρκετά ρωσικά κοιμητήρια με Ρώσους πεσόντες από την εποχή των μαχών του Ναβαρίνου μέχρι και την εποχή των δυο Παγκοσμίων Πολέμων καθώς και άπειρα μνήματα και τύμβους Ρώσων οι οποίοι μετοίκησαν/κατοίκησαν και απεβίωσαν στην Ελλάδα ενώ αντίστοιχα, σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας, έζησαν και άκμασαν κατά καιρούς μεγάλες ελληνόφωνες πληθυσμιακές ομάδες / μειονότητες αλλά και διάφορες ιστορικές προσωπικότητες. Αξίζει έστω και εντελώς ενδεικτικά να αναφερθούμε στα Ορλοφικά, στην προεπαναστατική οργάνωση της Φιλικής Εταιρίας η οποία συστάθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας από τους  Εμμανουήλ Ξάνθο, το Νικόλαο Σκουφά, Αθανάσιο Τσακάλωφ, στον πρίγκηπα Αλέξανδρο Υψηλάντη, γόνο εύπορης Φαναριώτικης οικογένειας ο οποίος αποτέλεσε μέλος της έφιππης αυτοκρατορικής ακολουθίας του Τσάρου Αλέξανδρου Α' της Ρωσίας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, στον ιδιαίτερο ρόλο της Τσαρικής Ρωσίας στα πλαίσια των διπλωματικών / γεωπολιτικών ζυμώσεων μεταξύ των Τριών Προστάτιδων Δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) κατά τη διάρκεια του εθνικό-απελευθερωτικού αγώνα του 1821, στον Ιωάννη Καποδίστρια, πρώτο Κυβερνήτη του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ο οποίος είχε νωρίτερα διατελέσει Υπουργός των Εξωτερικών της Αυτοκρατορικής Ρωσίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι σχέσεις του ελληνικού Βασιλικού Οίκου με την Τσαρική Ρωσία έγιναν ακόμη πιο στενές καθώς η Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων (στα Ρώσικα: Ольга Константиновна Романова / Olga Konstantinovna Romanova), σύζυγος του Γεωργίου Α΄, υπήρξε μέλος της δυναστείας των Ρομανόφ και εγγονή του τσάρου Νικολάου Α΄. 

Η Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων, η οποία διακρίθηκε για το φιλανθρωπικό της έργο, υπήρξε αρωγός κάθε τύπου στήριξης προς την ακμάζουσα ρωσική κοινότητα των Αθηνών και του Πειραιά. Επί των ημερών της, εκτός από το Νοσοκομείο του Ευαγγελισμού στην Αθήνα, ιδρύθηκε και λειτούργησε το Ρωσικό Νοσοκομείο του Πειραιά (και αργότερα το ρωσικό παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου). Την ίδια εποχή, στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν και πρώτο-λειτούργησε το νέο Νεκροταφείο της Αναστάσεως στη θέση του παλαιότερου πρώτου νεκροταφείου της πόλης του Πειραιά στον Άγιο Διονύσιο, η Βασίλισσα Όλγα πέτυχε να δοθεί ένα τμήμα του κοιμητηρίου για τον ενταφιασμό των ορθόδοξων Ρώσων της ρωσικής κοινότητας του Πειραιά όπως επίσης και για τον ενταφιασμό των Ρώσων ναυτικών/στρατιωτικών που υπηρετούσαν σε διάφορα σημεία της Ελλάδος όπως λ.χ. στον Ρωσικό Ναύσταθμο του Πόρου και για τον ενταφιασμό ναυτικών/στρατιωτικών οι οποίοι υπηρετούσαν σε ρωσικά πολεμικά πλοία τα οποία ναυλοχούσαν κυρίως στον Πειραιά και τα οποία αναφέρονται συχνά σε σχετικές αναφορές του Ημερησίου Τύπου της εποχής εκείνης. 

Άφιξις Ρωσσικών Οικογενειών εις τον Πειραιάν

Η δε ρωσική κοινότητα στον Πειραιά, την ίδια εποχή, ήτοι περί τα τέλη του 19ου / αρχές του 20ου αιώνα, αριθμούσε ολοένα και περισσότερα μέλη, κυρίως στρατιωτικούς, ιατρούς, ναυτικούς αλλά και εύπορες εμπορικές οικογένειες, όπως λ.χ. η οικογένεια του Ιωάννη Βρυώνη, το επώνυμο του οποίου έχει ονοματίσει μέχρι τις ημέρες μας την ομώνυμη συνοικία της πόλης. 

Έτος 1898 - Ρώσος Ναύτης (Φωτογραφείο Θερμογιάννη-Γιαννόπουλου)

Δίχως άλλο, ένα μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από την Ρωσία προς την Ελλάδα δημιουργήθηκε τα πρώτα χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και την επικράτηση του κινήματος των Μπολσεβίκων από πολλούς Ρώσους που διαφωνούσαν με το νέο καθεστώς και έψαξαν την τύχη τους σε χώρες της Δύσης, μεταξύ των οποίων και η ομόθρησκη Ελλάδα, ενισχύοντας με την παρουσία τους την ήδη υφιστάμενη ρωσική παροικία των Αθηνών και του Πειραιώς.

Η σημερινή εικόνα του Ρωσικού Κοιμητήριου εντός του Νεκροταφείου της Αναστάσεως με τα καλό-συντηρημένα μνήματα ορισμένα εκ των οποίων φέρουν αναφορές στην ελληνική γλώσσα και άλλα στη ρωσική:

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), στον φυλασσόμενο χώρο του Μνημειακού Ρωσικού Κοιμητηρίου εντός του Νεκροταφείου της Αναστάσεως στον Πειραιά δεσπόζει ο ορθόδοξος ναός της Αγίας Όλγας, ο οποίος έχει επενδυθεί από μαρμάρινες επιτύμβιες πλάκες παλαιών μνημάτων Ρώσων που είχαν ενταφιαστεί στο νεκροταφείο καθώς και ένα μνημείο υπέρ των Ρώσων πεσόντων ναυτικών με μια χαρακτηριστική άγκυρα. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η σημερινή έκταση του Ρωσικού Κοιμητηρίου εντός της Αναστάσεως είναι εξαιρετικά περιορισμένη σε σχέση με την αρχική έκταση που καταλάμβανε το κοιμητήριο στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Τότε, η ρωσική κοινότητα ήταν πολυάριθμη και ισχυρή και, μοιραία, οι ενταφιασμοί περισσότεροι. Ακολούθησε μια περίοδος παρακμής και εγκατάλειψης του Ρωσικού Κοιμητηρίου με ταυτόχρονη μείωση του πληθυσμού της ρωσικής παροικίας η οποία σήμερα αριθμεί λιγοστά μέλη. Ειδικότερα κατά την περίοδο της Χούντας, το ρωσικό κοιμητήριο φέρεται να κινδύνεψε με ολική απαλλοτρίωση. Οι επιτύμβιες πλάκες, οι οποίες όπως προείπαμε αποτελούν την επένδυση του ιερού ναού της Αγίας Όλγας, φέρουν διάφορες ημερομηνίες και ονοματεπώνυμα γραμμένα κυρίως στα ρώσικα, δίχως βέβαια να λείπουν και εγγραφές στα ελληνικά. Οι πλάκες αυτές διασώθηκαν από τον αρχιμανδρίτη Τιμόθεο Σακκά, Έλληνα εκ Ρωσίας, πρώην Ηγούμενο της Ρωσικής Εκκλησίας και Υπεύθυνο για το παλαιό Ρωσικό Γηροκομείο που λειτουργεί στην Αργυρούπολη εντός του οποίου υφίσταται ένα μικρό μουσείο αφιερωμένο στη ρωσική μετανάστευση στην Ελλάδα, με πλήθος τεκμηρίων, αρχείων και μιας μεγάλης βιβλιοθήκης.

Με την αρωγή της Ρωσικής Πρεσβείας, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, το Ρωσικό Κοιμητήριο παρουσιάζει εκ νέου μια εικόνα τάξεως και καθαριότητας καθώς πολλά παλαιά μνήματα έχουν συντηρηθεί και αναστηλωθεί. Κατά το έτος 2015, όταν πραγματοποιήθηκε η ως άνω επίσκεψη και φωτογράφηση του χώρου, το Μνημειακό Κοιμητήριο του Ρωσικού Ναυτικού αποτελούσε ίσως τη μοναδική γωνιά του απαξιωμένου και εγκαταλειμμένου στη λήθη Νεκροταφείου της Αναστάσεως.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Ιστορικό / Φωτογραφικό Οδοιπορικό στο Νεκροταφείο της Αναστάσεως

Ο Ιωάννης Βρυώνης και η Συνοικία του Βρυώνη

Το Ρωσικό Νοσοκομείο του Πειραιά

Το Παρεκκλήσιο της Αγίας Όλγας

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Στα ίχνη της ρωσικής παρουσίας στην Ελλάδα

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.