ΚΤΗΜΑ ΣΥΓΓΡΟΥ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

Το κτήμα Συγγρού αποτελεί έναν ελαφρώς παραμελημένο και σχετικά άγνωστο στο ευρώ κοινό δημόσιο χώρο πρασίνου έκτασης περίπου 950 στρεμμάτων μεταξύ των δήμων Κηφισιάς και Αμαρουσίου. Για να φθάσει κανείς στο πευκοδάσος του Συγγρού, αρκεί να κινηθεί επί της λεωφόρου Κηφισίας και να εισέλθει στο κτήμα από την είσοδο που βρίσκεται στο ύψος του ΚΑΤ. Η πρόσβαση στο κτήμα Συγγρού δύναται να επιτευχθεί και από τις άλλες περιμετρικές εισόδους, πλην όμως η κύρια είσοδος - αν και με ελλιπή σήμανση - και ο υπαίθριος χώρος στάθμευσης βρίσκονται, όπως προαναφέραμε, επί της λεωφόρου Κηφισίας.

• Συνοπτική Ιστορική Αναδρομή

Ο τραπεζίτης και επιχειρηματίας Ανδρέας Συγγρός (Κωνσταντινούπολη, 1830 - Αθήνα, 1899) μετά την μόνιμη εγκατάστασή του στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1870, αγοράζει ένα κτήμα με σκοπό την ανέγερση μιας θερινής οικίας μακρυά από το κέντρο της Αθήνας. Έτσι λοιπόν, περί τα 1875, το κτήμα το οποίο φέρεται να είχε αποτελέσει πρωτύτερα περιουσιακό στοιχείο δυο αρχαιολόγων, αρχικά του Βρετανού Stin και μετέπειτα του επίσης Βρετανού Will, πέρασε στην ιδιοκτησία του Ανδρέα Συγγρού.

Ανδρέας Συγγρός

Το 1875, ο Ανδρέας Συγγρός νυμφεύθηκε σε ηλικία 45 ετών την Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου (1842-1921), χήρα Αντωνιάδη, με την οποία δεν απέκτησε παιδιά. Λίγα χρόνια αργότερα, κατά τα έτη 1879-1880, ο Συγγρός ανέθεσε στο γνωστό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ (Ernst Ziller) τη μελέτη κατασκευής μιας εξοχικής επαύλεως στο κτήμα των Αναβρύτων, με σκοπό να την προσφέρει ως δώρο στη σύζυγό του. Μετά το θάνατο του Ανδρέα Συγγρού το 1899, η σύζυγός του Ιφιγένεια έζησε για 20 και πλέον έτη στην έπαυλη των Αναβρύτων, αφιερώνοντας το υπόλοιπο της ζωής της σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες.

Ανδρέας Συγγρός - Δεκαετία 1890 (Φωτογράφος: Σόλων Βάθης)

Συν τοις άλλοις, η Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου χήρα του Ανδρέα Συγγρού και αποκλειστική κληρονόμος της ακίνητης περιουσίας του, μερίμνησε για δημοσίευση των Απομνημονευμάτων του Ανδρέα Συγγρού, για την ανέγερση του Νοσοκομείου "Ανδρέας Συγγρός", για τη κατασκευή της λεωφόρου που φέρει το όνομα του εθνικού ευεργέτη κ.α. Με την από 31.05.1921 μυστική διαθήκη της η οποία δημοσιεύτηκε από το Πρωτοδικείο Αθηνών στις 21.06.1921, η Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου - Συγγρού κληροδότησε στο Υπουργείο Εξωτερικών το Μέγαρο Συγγρού επί της συμβολής της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας και της οδού Ζαλοκώστα, διέθεσε σημαντικά χρηματικά ποσά για σκοπούς κοινωφελών ιδρυμάτων, ενώ ολόκληρο το κτήμα Συγγρού κληροδοτήθηκε στην τότε Γεωργική Εταιρία, με σκοπό την ίδρυση σχολής κηπουρικής, πτηνοτροφίας, μελισσοκομίας, σηροτροφίας, και κτηνοτροφίας. 

\

Χαρακτηριστικό είναι το κάτωθι απόσπασμα από την προαναφερθείσα διαθήκη της Ιφιγένειας Μαυροκορδάτου - Συγγρού: [...] "Κληροδοτώ την μεταξύ Κηφισίας και Αμαρουσίου γνωστήν έπαυλήν μου Ανάβρυτα μεθ' όλης της περιοχής αυτής, μεθ' όλων των εν αυτή οικοδομημάτων, επιστατικών και εργατικών οικιών... εις την εν Αθήναις υπό την προστασίαν της Α. Μεγαλειότητος του Βασιλέως Γεωργικήν Εταιρείαν."[...]  

• Η Έπαυλις του Ανδρέα Συγγρού

Ο Ερνέστος Τσίλλερ σχεδίασε για τον Ανδρέα Συγγρό μια έπαυλη στην οποία κυριαρχεί το φεουδαρχικό σύμβολο του πύργου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως, το τεχνικό γραφείο των αδερφών Τσίλλερ είχε κτίσει αρκετές παρόμοιες επαύλεις στη Σαξονία, ενώ ο Ερνέστος Τσίλλερ είχε εφαρμόσει πανομοιότυπη αρχιτεκτονική στα πρώτα σχέδια των Ανακτόρων στο Τατόι και στους Πεταλιούς καθώς και σε αρκετές βίλες επωνύμων στο προάστιο της Κηφισιάς. Στο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης διασώζεται ένα "Σχεδιάγραμμα της Επαύλεως του κ. Α. Συγγρού" δια χειρός Ερνέστου Τσίλλερ, όπου το εικονιζόμενο κτίριο φέρει πολλά κοινά στοιχεία με την έπαυλη που υφίσταται μέχρι τις ημέρες μας εντός του κτήματος Συγγρού, έστω και εάν δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση.

Η όψη της επαύλεως του Ανδρέα Συγγρού στις αρχές της δεκαετίας του 2010:

Η αποκαταστημένη πλέον έπαυλις του Ανδρέα Συγγρού, αν και εν τέλει οικοδομήθηκε με παρεκκλίσεις από το αρχικό σχέδιο του Τσίλλερ, ακολουθεί μια αυστηρή δυτική τυπολογία "chateuax": επάλξεις, πυργοειδή στοιχεία, ένα πρόπυλο στο ισόγειο του οποίου δημιουργείται loggia και στον όροφο ανοικτή βεράντα που εξασφάλιζε άπλετη θέα στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Στο εσωτερικό, η έπαυλη ακολουθούσε την τυπική διαμόρφωση των οικοδομών του Τσίλλερ: χώροι υποδοχής στο ισόγειο τμήμα, υπνοδωμάτια στον όροφο, τοιχογραφίες και οροφογραφίες σε όλα τα επίπεδα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν μετά το θάνατο της Ιφιγενείας Μαυροκορδάτου συζύγου Ανδρέα Συγγρού, το εσωτερικό και το εξωτερικό της επαύλεως αλλοιώθηκαν σημαντικά από αλλεπάλληλες διαφορετικές χρήσεις του κτιρίου και τροποποιήσεις. Σήμερα, η έπαυλις Συγγρού, η οποία όπως και ολόκληρο το κτήμα Συγγρού τελεί υπό τη διαχείριση του Ινστιτούτου Γεωργικών Επιστημών (ΙΓΕ), επισήμου φορέα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, έχει αποκατασταθεί μετά από μια μακρά περίοδο απαξίωσης και εγκατάλειψης.

Η έπαυλις του Ανδρέα Συγγρού προ της αποκατάστασης: 

Όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει, οι δυο φοίνικες που βρίσκονταν στην αυλή της επαύλεως Συγγρού εκατέρωθεν του ανδριάντα του Ανδρέα Συγγρού απουσιάζουν. Επίσης, ο μαρμάρινος ανδριάντας του Ανδρέα Συγγρού εμφανίζεται ελαφρώς βεβηλωμένος - με εμφανή τα σημάδια παλαιότερων γκράφιτι που έχουν αφαιρεθεί - παρ'όλη την παρουσία ισχυρής περιφράξεως που αποτρέπει στον οποιονδήποτε να προσεγγίσει την έπαυλη, τον κήπο αυτής και το παρακείμενο παρεκκλήσιο του Αγίου Ανδρέα. 

Στον περιποιημένο πλέον κήπο της επαύλεως παρατηρούμε λεπτομέρειες που σχετίζονται με τις σχολές, τα τμήματα και τις δραστηριότητες του ΙΓΕ:

• Το παρεκκλήσιο του Αγίου Ανδρέα

Όπως προαναφέραμε, παραπλεύρως της επαύλεως του Ανδρέα Συγγρού υφίσταται ένα μικρό παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Άγιο Ανδρέα. Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου ναού έγκειται στο γεγονός ότι πρόκειται για την μοναδική ορθόδοξη εκκλησία στην Ελλάδα που ακολουθεί τον γοτθικό ρυθμό. Παρόλο που δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία που να το τεκμηριώνουν επαρκώς, όλα τα αρχιτεκτονικά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά της μικρής βασιλικής οδηγούν στο συμπέρασμα πως αποτελεί επίσης έργο του Ερνέστου Τσίλλερ. 

Ο μικρός ναός του Αγίου Ανδρέα ομοιάζει αρκετά με τον καθολικό ναό του Αγίου Λουκά, στο νέο Ηράκλειο Αττικής, εκκλησία η οποία θεμελιώθηκε το 1842 και οικοδομήθηκε βάσει σχεδίων του Θεόφιλου Χάνσεν (Theophilus Hansen), δασκάλου του Τσίλλερ. Επίσης, το παρεκκλήσιο του κτήματος των Αναβρύτων ομοιάζει με αρκετές άλλες παρόμοιες κατασκευές ναών του Χάνσεν στη Βιέννη, έργα από τα οποία σίγουρα ο Τσίλλερ είχε επηρεαστεί.

Η εικόνα του μικρού ιδιότυπου αρχιτεκτονικά παρεκκλησίου προ της αποκατάστασής του:

Η εικόνα του παρεκκλησίου του Αγίου Ανδρέα κατά το έτος 2013:

• Το Κτήμα Συγγρού

Ως Κτήμα Ανδρέα Συγγρού ορίζουμε ουσιαστικά τον περιβάλλοντα της επαύλεως Συγγρού χώρο και τη δασική έκταση. Εντός του πευκόφυτου δάσους μπορεί κανείς να διακρίνει μια σειρά παλαιών βοηθητικών εγκαταστάσεων και κτιρίων (εργατικές οικίες, στάβλοι, αμαξοστάσια, βουστάσια, αλευρόμυλος, ελαιοτριβείο κ.α.), συγκεντρωμένα κυρίως προς την βορειοδυτική πλευρά του κτήματος, πλησίον της επαύλεως.

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), το κτήμα Συγγρού, αποτελεί όπως προείπαμε και στον πρόλογο του σημερινού αφιερώματος έναν εκ των ελαχίστων πνευμόνων του Λεκανοπεδίου Αττικής. Παρόλο που η Αθήνα στερείται παρομοίων χώρων πρασίνου, η τόση κοντινή αυτή εξοχή δε προτιμάτε ιδιαίτερα.

Στο κτήμα Συγγρού υπάρχουν στεγάζονται οι εγκαταστάσεις του ΙΓΕ (γραφεία, αίθουσες διδασκαλίας, θερμοκήπια, καλλιέργειες κ.α.), οι περισσότερες εκ των οποίων βρίσκονται σε παλαιά αποκαταστημένα κτίρια του κτήματος. Στο κτήμα μπορεί κανείς επίσης να δει τα σχολεία των Αναβρύτων, ένα ΙΕΚ και ένα ΤΕΕ, ένα Σύστημα Αεροπροσκόπων.

Δυστυχώς, ο χώρος πλησίον των σχολικών / εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι αρκετά ακάθαρτος ενώ βανδαλισμοί παρατηρούνται σε αρκετές υποδομές.

Πολλά από τα παλαιότερα κτίσματα του κτήματος, εκτός από τη φυσική φθορά του χρόνου, έρχονται αντιμέτωπα με τους βανδαλισμούς των επισκεπτών (;) του κτήματος.

Ευτυχώς, όσο πιο βαθιά προχωρήσει κάποιος εντός του δάσους στο κτήμα Συγγρού απομακρυνόμενος από τα σημεία όπου δρα ο "ανθρώπινος παράγοντας", τόσο πιο ισχυρή και ανέγγιχτη είναι η παρουσία της φύσεως.

Παρήγορο το γεγονός πως στο κτήμα Συγγρού βαδίζουν και τρέχουν άνθρωποι κάθε ηλικίας! Άλλοι περπατούν συζητώντας σε παρέες, άλλοι απολαμβάνουν μοναχικούς περιπάτους. Ποδηλάτες με ποδήλατα ανώμαλου δρόμου αλλά και πολλοί ιδιοκτήτες σκύλων με τα συμπαθή τετράποδα.

Τα "χρώματα" της φύσης μας μαγεύουν και μας "ταξιδεύουν":

Περπατώντας πλησίον της λεωφόρου Κηφισίας, ο πολύβουος δρόμος με τους ήχους των αυτοκινήτων υπενθυμίζουν ότι βρισκόμαστε ακόμη στην Αθήνα:

Αξιέπαινη και αξιομνημόνευτη είναι και η προσπάθεια των "Φίλων του Δάσους Συγγρού" οι οποίοι καθαρίζουν εθελοντικά το κτήμα δυο φορές το χρόνο, φυτεύουν νέα δέντρα και περιποιούνται τα υπάρχοντα.

 

Το κτήμα Συγγρού παραμένει προσβάσιμο καθημερινά από την ανατολή του ηλίου μέχρι τη δύση. Κάντε τον επόμενό σας περίπατο στο δάσος του Συγγρού και γνωρίστε τα μονοπάτια του!

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Ένας Κυριακάτικος περίπατος στο Δάσος Συγγρού

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών - Επίσημη Ιστοσελίδα
• Φίλοι Δάσους Συγγρού - Επίσημη Ιστοσελίδα
• Wikipedia
• "Ερνστ Τσίλλερ: Η τέχνη του Κλασικού", Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.