ΤΟ ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ [1891]

Το σύγχρονο Γηροκομείο Πειραιώς του 21ου αιώνα αποτελεί ουσιαστικά μετεξέλιξη του "Ασύλου Πενήτων Γερόντων", το οποίο ιδρύθηκε επισήμως σύμφωνα με το Βασιλικό Διάταγμα της 5ης Δεκεμβρίου του 1896, χάρη στη χρηματική συνεισφορά του πρωθιερέα Βασιλείου Αθανασίου και την ετήσια "επ' άπειρον" κάλυψη των εξόδων από το Δήμο Πειραιώς. Το πρώτο αρχικό κτίριο στο οποίο στεγάστηκε το προαναφερθέν Άσυλο ανεγέρθηκε επί δημοτικού οικοπέδου, το οποίο παραχωρήθηκε από το Δήμο Πειραιώς επί τούτω, στα όρια της συνοικίας της Λάκκας (Γούβας) του Βάβουλα και των προπόδων του λόφου της Καστέλλας, στη συμβολή των σημερινών οδών Γρηγορίου Λαμπράκη 41, Πύλης και Βούλγαρη. 

Πειραιεύς: Το Γηροκομείον Πειραιώς διευθυνόμενον παρά του κου. Δ. Αθηναίου

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως σημαντικός αρωγός και θερμός υποστηρικτής των προσπαθειών που έλαβαν χώρα για την αρχική λειτουργία του Γηροκομείου Πειραιώς περί τα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, υπήρξε αναμφίβολα ο μακροβιότερος δήμαρχος Πειραιώς Τρύφων Μουτζόπουλος, του οποίου το ονοματεπώνυμο άλλωστε μνημονεύεται στον κατάλογο με τους ευεργέτες του ιδρύματος. 

Έτος 1899 - Δωρεά Τρύφωνος Μουτζόπουλου προς το Γηροκομείο

Έτος 1899 - Επίσκεψη Τρύφωνος Μουτζόπουλου στο Γηροκομείον Ρωμανίδου

• Το Γηροκομείο του Νικηφόρου Ρωμανίδη

Η πρώτη απόπειρα παροχής κοινωφελών υπηρεσιών σε πτωχούς ηλικιωμένους στην πόλη του Πειραιώς καταγράφεται κατά το έτος 1877, με τη σύσταση του Ρωμανίδειου Γηροκομείου κατόπιν σχετικής δωρεάς του στρατιωτικού ιερέα / αρχιμανδρίτη Νικηφόρου Ρωμανίδη (1798-1877) προς τον Δήμο Πειραιώς. Στην κατοικία του δωρητή, η οποία σύμφωνα με πηγές βρισκόταν στη συμβολή της σημερινής λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου Α' με την οδό Βούλγαρη, έβρισκαν στέγη και περίθαλψη αρχικά περί τους δέκα (10) ηλικιωμένους Πειραιώτες.

Ιστορικό τεκμήριο από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1878 στο οποίο γίνεται αναφορά στο "αρτισύστατο Γηροκομείο Αρχιμανδρίτου Νικηφόρου Ρωμανίδου":

Όπως μπορεί κανείς εύκολα να συμπεράνει μελετώντας την ιστορία της πόλεως του Πειραιώς, η οικονομική δυσπραγία του Δήμου εμπόδιζε τη σύσταση, δημιουργία και άρτια λειτουργία κοινωφελών ιδρυμάτων με αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία των Ορφανοτροφείων (Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων, Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων), Νοσοκομείων (Τζάννειο Νοσοκομείο), Γηροκομείων αλλά και Σχολείων της πόλης (Σχολεία Ιωνίδων, Ράλλειος Παρθεναγωγείο, Σχολείο Υδραίικης Συνοικίας κ.α.) να εξαρτάται από τις δωρεές και τα κληροδοτήματα πλουσίων πολιτών - ευεργετών καθώς και την προσωπική συνδρομή των εκάστοτε δημάρχων που άλλωστε προέρχονταν από την ίδια εύπορη κοινωνική τάξη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο ιστορικός Π. Καμπούρογλου, στο έργο του "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833 - 1882 έτους" κατέγραφε το Γηροκομείο Ρωμανίδου ως εξής: "Τα εισοδήματα του Γηροκομείου ήσαν μέχρι του 1878 ακαθάριστα. Ο Δήμος ως κληρονόμος δεχθείς την δωρεάν επλήρωσεν όλα τα χρέη του μακαρίτου Ρωμανίδου και υπελήφθη περίσσευμα εκ δρ. 12.1000. Κατά την σύμβασιν ην είχεν ο κληροδότης μετά του Δήμου δεχθείς ούτος την δωρεάν ανεδέχθη την υποχρέωσιν να συστήση και να διατηρήση το Γηροκομείον, περιλαμβάνον εν αυτώ δέκα κατ'ελάχιστον πτωχούς γέροντας. Το Γηροκομείον συντηρείται εκ του τόκου του κεφαλαίου δρ. 12.100 και εξ αναλόγου συνδρομής του Δήμου. Γηροκομείον δεν υπάρχει εις κανένα άλλον δήμον της Ελλάδος."

Επίσης, στην εφημερίδα Πρόνοια (Φύλλο 31ης Αυγούστου 1889) συναντούμε την εξής περιγραφή του πρώτου εκείνου δημοτικού κοινωφελούς ιδρύματος: "[...] Εισερχόμενος τις εις το κατάστημα συναντά την προτομήν του αειμνήστου ιδρυτού, επί στυλοβάτου εστημένος εντός του προαυλίου, δεξιόθεν του οποίου υπάρχει μικρόν κηπάριον, αριστερόθεν δε η είσοδος, και επί μεν του πρώτου ορόφου κατοικούσιν οι άνδρες, επί δε του δευτέρου οι γυναίκες. Τα δωμάτια είναι ευρύχωρα και ανάλογα προς τους ενδιαιτωμένους 17 γέροντας... εις έκαστον όροφον υπάρχει τραπεζαρία μετά των αναγκαιούντων σκευών, έξωθεν δε το μαγειρείον και το πλυσταρειόν μετά κρήνης, πόσιμου ύδατος και φρέατος. [...]"

Τελικώς, το προαναφερθέν "Γηροκομείο Αρχιμανδρίτου Ν. Ρωμανίδου" μεταστεγάστηκε στο νέο κτίριο του Ασύλου Πενήτων αρχής γενομένης από το έτος 1900, διατηρώντας αρχικά την αυτοτέλειά του και την επωνυμία του ως "Ρωμανίδειο Τμήμα". 

• Ο Πρωθιερέας Βασίλειος Αθανασίου

Ο γεννηθείς στον Πειραιά, το 1814, Βασίλειος Αθανασίου, μετά από μακροχρόνια διαμονή στο Άγιο Όρος, διορίστηκε αρχικά εφημέριος στη Ριζάρειο Σχολή κατά τη δεκαετία του 1860. Έκτοτε, επέστρεψε στα πατρώα του εδάφη, στον Πειραιά, όπου διέμενε μόνιμα και ανέπτυξε έντονη φιλανθρωπική δράση. Αργότερα, ο ίδιος υπήρξε πρωθιερέας στους ναούς της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Σπυρίδωνα και του Αγίου Κωνσταντίνου. Αποκορύφωμα των φιλανθρωπικών προσπαθειών και έργων του Αθανασίου υπήρξε, όπως προείπαμε και στον πρόλογο του σημερινού αφιερώματος, η δημιουργία του Γηροκομείου Πειραιώς.  Στις 5 Οκτωβρίου του 1891 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το σχετικό Βασιλικό Διάταγμα "περί της εγκρίσεως Ιδρύσεως του εν Πειραιεί αγαθοεργού Ιδρύματος, υπό την επωνυμίαν Άσυλον Πενήτων Βασιλείου Αθανασίου Πρωθιερέως", μια έγκριση η οποία αποτελούσε το πρώτο βήμα για τη δημιουργία του κοινωφελούς ιδρύματος που ο Αθανασίου οραματιζόταν. 

Την επόμενη χρονιά, το 1892, ξεκίνησε η ανέγερση του πρώτου οικήματος του Γηροκομείου Πειραιώς στην πλατεία της Ευαγγελιστρίας, σε ένα οικόπεδο 3.193 τετραγωνικών μέτρων επί της τότε λεωφόρου Μουνιχίας το οποίο προσφέρθηκε, όπως αναφέραμε, από τον Δήμο Πειραιά. Για τα έργα κατασκευής, τα οποία έλαβαν χώρα σταδιακά, δαπανήθηκαν συνολικά 56.000 δραχμές, εκ των οποίων οι 50.000 δραχμές καταβλήθηκαν από τον πρωθιερέα Βασίλειο Αθανασίου, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 6.000 δραχμών καλύφθηκε από τον Δήμο Πειραιώς.

Σχέδια του πρώτου κτιρίου του Ασύλου Πενήτων (Πηγή: Μαλικούτη)

Ο Βασίλειος Αθανασίου απεβίωσε το 1894, λίγο μετά την χειροτόνησή του ως Αρχιμανδρίτης, δίχως να προλάβει την ολοκλήρωση του έργου του οποίου υπήρξε εμπνευστής, υποκινητής και χρηματοδότης. Βέβαια, ο ίδιος, με τη διαθήκη του κληροδότησε το υπό κατασκευή φιλανθρωπικό ίδρυμα με το τεράστιο για τα δεδομένα της εποχής ποσό των 90.000 δραχμών. Εν τέλει, η ανέγερση του Άσυλου Πενήτων Βασιλείου Αθανασίου Πρωθιερέως ολοκληρώθηκε το 1899, οπότε άρχισε ουσιαστικά και η λειτουργία του Ιδρύματος.

Στην παρακάτω λεπτομέρεια από χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896 (Εκδόσεως Γ. Κασδονη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας), το Γηροκομείον Πειραιώς και η ομώνυμη Πλατεία Γηροκομείου καταγράφεται στη συμβολή της τότε λεωφόρου Μουνιχίας με την οδό Πύλης και την οδό Βούλγαρη, παραπλεύρως του ιερού ναού του Ευαγγελισμού (Ευαγγελίστρια):

Ο πρώτος διευθυντής του νέου φιλανθρωπικού ιδρύματος, Γαβριήλ Καλογεράτος, εκλεκτό μέλος της παροικίας των εν Πειραιεί Κεφαλληνίων, ορίστηκε με καθυστέρηση το καλοκαίρι του έτους 1899:

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), εντός των ορίων του Δήμου Πειραιώς, η προσφορά του Βασιλείου Αθανασίου τιμάται με την ονομασία μιας μικρής οδού στην Πειραϊκή, ενώ σχετική προτομή κοσμεί τον κήπο του Γηροκομείου Πειραιώς. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στην επόμενη φωτογραφία, εκτός από την προτομή του Βασιλείου Αθανασίου, επί της προσόψεως της παλαιάς πτέρυγας αναφέρεται ως ημερομηνία ίδρυσης το έτος 1891, ημερομηνία η οποία αφορά όπως προαναφέραμε τη δημοσίευση της έγκρισης για τη λειτουργία του Ασύλου Πενήτων.

• Το Γηροκομείο Πειραιά κατά τον 20ο αιώνα

Στις αρχές του 20ου αιώνα, αμέσως μετά το τέλος των εργασιών κατασκευής του κτιρίου του Γηροκομείου επί της πλατείας Ευαγγελιστρίας, στις 22 Σεπτεμβρίου 1900, δημοσιεύτηκε σε φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως η έγκριση του πρώτου Κανονισμού του Ασύλου. Σύμφωνα με το πρώτο εκείνο Καταστατικό του Ιδρύματος, οι άποροι δημότες Πειραιώς είχαν το δικαίωμα να διαμένουν δωρεάν. Πρώτος διευθυντής του Ιδρύματος υπήρξε ο Δημήτριος Β. Αθηναίος όπως προκύπτει και από την σχετική καταχώρηση στον Οδηγό της πόλης του 1902.

Διεύθυνση και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου Γηροκομείου Πειραιώς - Έτος 1902

Στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του έτους 1906-1907, τέσσερις σελίδες αφιερώνονται στο "Γηροκομείον Πειραιώς": "... Επί της λεωφόρου Μουνιχίας και παραπλεύρως του ιερού ναού της Ευαγγελιστρίας κείται το από δωδεκαετίας δαπάναις του αοίδιμου φιλανθρώπου Βασιλείου Αθανασίου πρωθιερέως ανεγερθέν περίβλεπτον και μεγαλοπρεπές οικοδόμημα το "Γηροκομείον Πειραιώς"..."

Σε αντίστοιχο Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912, υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα, το Γηροκομείον Πειραιώς επί της λεωφόρου Μουνιχίας, αναφέρεται εκ νέου υπό τη διεύθυνση του κ. Δημητρίου Αθηναίου. Στις αρχές του 1918, κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, κατόπιν σχετικής αιτήσεως της Στρατιωτικής Αρχής, επιτάχθηκε ο πρώτος όροφος του κτιρίου για την εγκατάσταση του λόχου γραφέων και της οικονομικής υπηρεσίας του Στρατού. Το 1920 εκδόθηκε έντυπο που έφερε τον τίτλο "Κανονισμός του Ασύλου Πενήτων Γερόντων". Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας και της Καταστροφής που επακολούθησε, το Γηροκομείο Πειραιώς, όπως και πολλά άλλα εκπαιδευτικά και κοινωφελή ιδρύματα, χρησιμοποιήθηκε ως χώρος υποδοχής, περίθαλψης και διαμονής των προσφύγων που κατέφθαναν κατά εκατοντάδες στο κεντρικό λιμάνι του Πειραιά. 

Το 1924, το Υπουργείο των Στρατιωτικών, μετά από έξι χρόνια επίταξης του οικήματος, το παρέδωσε μερικώς στο Δήμο Πειραιώς. Την επόμενη χρονιά (1925) στο Ίδρυμα εισήχθησαν 58 γέροντες. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, επιχειρήθηκε η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης του Ιδρύματος και η άνοδος της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών με τη σύναψη σχετικών δανείων. Τον Ιανουάριο του 1928, ο όροφος που είχε επιταχθεί για τους πρόσφυγες του '22 εκκενώθηκε, ενώ το 1929 εγκρίθηκε η διάθεση του ποσού των 250.000 δρχ. για την επισκευή του κτιρίου.

Στο Μέγα Οδηγό Πειραιώς του 1929-1930, το Γηροκομείον Πειραιώς, καταγραφόταν επί της τότε λεωφόρου Βενιζέλου (σσ. η σημερινή Γρηγορίου Λαμπράκη), υπό τη διεύθυνση του Σ. Πλειαδάκη (εντός Καταστήματος), με γραμματέα τον Κων/νο Παπαδόπουλο, Πρόεδρο του Ιδρύματος τον Μητροπολίτη Αθηνών Χρυσόστομο Α' - κατά κόσμον Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (1868 – 1938) - Αντιπρόεδρο τον Δημήτριο Λυγινό και εφόρους τους Γρ. Γαλακάτο, Π. Θωμόπουλο, Σπυρ. Κάλλιστρο, Σπυρ. Παπαγγελή και Ευστράτιο Στρατηγό.

Κατά το έτος 1933, στο κτίριο πραγματοποιήθηκαν μικρές επισκευές σε βοηθητικούς χώρους, κατασκευάστηκαν νέα μαγειρεία ενώ εγκρίθηκε από τον Δήμο Πειραιώς το ποσό των 250.000 δραχμών, με την μορφή επιχορήγησης προς το Ίδρυμα. Κατά το έτος 1934 το Ίδρυμα φιλοξενούσε 124 τροφίμους γέροντες και διαθέτει δωδεκαμελές προσωπικό, ενώ τρία χρόνια αργότερα (έτος 1937), στο Γηροκομείο Πειραιώς σιτίζονταν 163 άτομα.

Μετά την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και κατά την θλιβερή περίοδο της Κατοχής, το κοινωφελές ίδρυμα συνέχισε τη δράση του, μέσα από τρομερές δυσκολίες που αφορούσαν κυρίως την σίτιση των υπέργηρων τροφίμων. 

Ιανουάριος 1942 - Ενίσχυσις του Γηροκομείου Πειραιώς

Μετά την Κατοχή, η Εφορεία του Ιδρύματος επιχείρησε την όσο το δυνατόν γρηγορότερη επούλωση των πληγών της περιόδου του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, αποφασίστηκε η επέκταση του υπάρχοντος κτιρίου και εκδόθηκε η σχετική άδεια. Οι εργασίες της επέκτασης / ανακαίνισης ξεκίνησαν κατά το έτος 1963, με κόστος 3.000.000 δραχμών οι οποίες προέρχονταν από το Αποθεματικό του Ιδρύματος και ολοκληρώθηκαν με αρκετές διακοπές το 1967. Το διώροφο κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα το οποίο μετατράπηκε σε τριώροφο ανακαινίστηκε πλήρως συμπεριλαμβανομένου και του ισογείου. 

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή της δεκαετίας του 1960 διακρίνεται μερικώς η όψη του Γηροκομείου Πειραιώς δίπλα στον ιερό ναό της Ευαγγελιστρίας Πειραιώς, στη συμβολή της τότε οδού Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό Πύλης. Η εν λόγω λήψη περιλαμβανόταν στην Εικονογραφημένη Έκδοση Πειραϊκής Προβολής με τίτλο "Πειραιάς 1966": 

Χρησιμοποιώντας την ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφία ως βάση, προέκυψε η ακόλουθη σύνθεση/αντιπαραβολή στα πλαίσια του πρωτότυπου προσωπικού project αντιπαραβολής παλαιών και νέων φωτογραφιών Πειραιάς Retronaut: 

Κατά το έτος 1968, Πρόεδρος του Ιδρύματος ανέλαβε ο πρώτος Μητροπολίτης Πειραιώς Χρυσόστομος (κατά κόσμον Εμμανουήλ Ταβλαδωράκης, 1909 - 1977). Τρία χρόνια αργότερα (1971), έλαβαν χώρα τα επίσημα εγκαίνια του νέου κτιρίου.

Απόκομμα Εφημερίδας - Έτος 1967

Κατά το έτος 1978, καθήκοντα Προέδρου του Ιδρύματος ανέλαβε ο επόμενος χρονολογικά Μητροπολίτης Πειραιώς Καλλίνικος Καρούσος (Βαρθολομιό Ηλείας, 1926 - Πειραιάς, 2020).

Το 1991, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Ασύλου, πραγματοποιήθηκε πανηγυρική εκδήλωση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Εφορεία του Ιδρύματος, με δεδομένο την μεγάλη ζήτηση νέων κλινών αποφάσισε την ανέγερση μια νέας πτέρυγας στο Γηροκομείο Πειραιώς. Έτσι λοιπόν, κατά το έτος 1998, εν μέσω διαδικασιών αιτήσεων στην Πολεοδομία Πειραιώς για την έκδοση αδειών κατεδαφίσεως παλαιών κτισμάτων και ανεγέρσεως της νέας πτέρυγας, εμφανίστηκε στο ίδρυμα ο Ιωάννης Κριτικός, ο οποίος ανέλαβε εξ ολοκλήρου τα έξοδα οικοδόμησης της νέας πενταώροφης πτέρυγας η οποία φέρει το ονοματεπώνυμό του. Η νέα πτέρυγα θεμελιώθηκε τον Ιανουάριο του 1999 και παραδόθηκε πλήρως εξοπλισμένη προς χρήση το Νοέμβριο του 2000, οπότε και πραγματοποιήθηκαν τα σχετικά εγκαίνια. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των εγκαινίων της νέας πτέρυγας στις 26 Νοεμβρίου 2000, ο αείμνηστος μέγας δωρητής Ιωάννης Δ. Κριτικός, ο οποίος απεβίωσε μόλις μετά από έναν χρόνο, είχε αναγγείλει την ανάληψη δαπάνης ανακατασκευής - εξοπλισμού της παλαιάς πτέρυγας του Ιδρύματος. 

• Το Γηροκομείο Πειραιά κατά τον 21ο αιώνα

Στις 23 Νοεμβρίου του έτους 2002 η ανακαινισμένη παλαιά πτέρυγα - με την νέα δεύτερη δωρεά του Ι. Κριτικού την οποία προαναφέραμε - του κοινωφελούς ιδρύματος εγκαινιάστηκε παρουσία του Πρόεδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου (Πάτρα, 15 Αυγούστου 1926 – Αθήνα, 20 Νοεμβρίου 2016).

Τα τελευταία χρόνια στο Γηροκομείο Πειραιώς περιθάλπονται, επί μονίμου σχεδόν βάσεως, περί τους διακόσιους (200) υπέργηρους τρόφιμους, οι οποίοι - σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η καλαίσθητη ομολογουμένως ιστοσελίδα του ιδρύματος - είναι κυρίως Πειραιώτες και Πειραιώτισσες, εκ των οποίων περίπου 50, άποροι Δημότες Πειραιώς, συνταξιούχοι του Ο.Γ.Α.

Η ιστορική πορεία του Γηροκομείου Πειραιώς στο χρόνο συνεχίζεται, έχοντας να επιδείξει μια άρρηκτη σχέση με την εκάστοτε κεφαλή της Πειραϊκής Εκκλησίας. Κατά το έτος 2006 παραιτήθηκε από την Μητρόπολη Πειραιώς ο επί 28 χρόνια Πρόεδρος του Ιδρύματος Καλλίνικος Καρούσος και καθήκοντα Προέδρου ανέλαβε ο νέος Μητροπολίτης Πειραιώς, Σεραφείμ Μετζελόπουλος.

Κατά τον μήνα Ιούλιο του 2007, έλαβε χώρα μια νέα δωρεά από τον Αντώνιο Ε. Κομνηνό, η οποία επέστρεψε την προσθήκη ενός πέμπτου ορόφου στο κεντρικό κτίριο του Γηροκομείου Πειραιώς. Τα εγκαίνια της νέας πτέρυγας, επιφάνειας 440 τετραγωνικών μέτρων, εις μνήμην Εμμανουήλ Κ. Κομνηνού, πραγματοποιήθηκαν στις 30 Ιουνίου 2008.

Η όψη του Γηροκομείου Πειραιώς όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το φθινόπωρο του έτους 2013:

Άποψη του Γηροκομείου Πειραιώς το καλοκαίρι του έτους 2016:

Το Σάββατο 23 Μαρτίου του έτους 2019, στην αυλή του Γηροκομείου Πειραιώς, έγιναν τα αποκαλυπτήρια προτομής του Ήρωα της Ελληνικής Επαναστάσεως 1821 Νικήτα Σταματελόπουλου, γνωστού ως "Νικηταρά" (με χορηγία Ευάγγελου Μαρινάκη, στη μνήμη του πατρός του Μιλτιάδη Μαρινάκη), από το Δήμο Πειραιώς και την Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς. 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Η συνοικία της Ευαγγελιστρίας

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Οδωνυμικά του Πειραιά", Μάρω Βουγιούκα / Βασίλης Μεγαρίδης, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1996
• "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" υπό Παντολέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών
• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• "Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010
• Οδηγός Πόλης - 1902, Γ. Βώκος
• Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς 1906-1907
• Επίσημη Ιστοσελίδα Γηροκομείου Πειραιώς
• Τύπος Εποχής - Χάρτες Εποχής

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.