Η ΑΦΙΞΙΣ ΤΟΥ ΘΩΡΗΚΤΟΥ "ΑΒΕΡΩΦ" ΣΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ [1911]

Το ιστορικό πολεμικό πλοίο "Γεώργιος Αβέρωφ" αγοράστηκε από την ελληνική κυβέρνηση σε μια συγκυριακά κρίσιμη στιγμή της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η Ελλάδα, στις αρχές του 20ου αιώνα, διέθετε έναν αριθμητικά μειωμένο και τεχνολογικώς απαρχαιωμένο στόλο, στον οποίο ξεχώριζαν ορισμένα τορπιλοβόλα πλοία καθώς και τρία γαλλικά θωρηκτά, κατασκευής 1889. Στα προαναφερόμενα πλοία του τότε Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού προστέθηκαν στα τέλη του 1908 τέσσερα νέα αγγλικά καθώς και άλλα τέσσερα γερμανικά αντιτορπιλικά πλοία. Στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στην αγορά του θωρακισμένου καταδρομικού πλοίου που έλαβε το όνομα "Γεώργιος Αβέρωφ", πραγματοποιώντας μια στρατηγική κίνηση η οποία άλλαξε ραγδαία τις ισορροπίες ως προς τις ναυτικές δυνάμεις στο Αιγαίο Πέλαγος και όχι μόνον.

Φάληρον: Η Άφιξις του "Αβέρωφ" (Phalere: L'arrivée d'Aberof)

Το "Γεώργιος Αβέρωφ" ναυπηγήθηκε στα ιστορικά ναυπηγεία των αδελφών Orlando (Cantiere navale fratelli Orlando), στο Livorno της Ιταλίας, κατά την περίοδο 1908-1911, με βάση τα σχέδια του ναυπηγού Giuseppe Orlando, όντας αδελφό πλοίο του επίσης θωρακισμένου καταδρομικού "Pisa", το οποίο είχε ναυπηγηθεί στα ίδια ναυπηγεία, κατά την περίοδο 1907-1909, για λογαριασμό του Πολεμικού Ναυτικού της Ιταλίας.

Το υπό εξέτασιν "Γ. Αβέρωφ", όπως καταγράφηκε φωτογραφικά όντας υπό κατασκευήν, στα ναυπηγεία των αδελφών Orlando:

Για την ακρίβεια, το θωρηκτό "Γ. Αβέρωφ" προοριζόταν επίσης για λογαριασμό της Ιταλίας αλλά μετά την παραλαβή του "Pisa" και του "Amalfi", το ιταλικό κράτος ακύρωσε την παραγγελία του τρίτου πολεμικού πλοίου, γεγονός το οποίο έσπευσε να εκμεταλλευτεί η ελληνική κυβέρνηση προχωρώντας στην αγορά του σκάφους. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το ιστορικό ναυπηγείο των τεσσάρων αδελφών Orlando, το οποίο λειτουργούσε από το 1866, είχε πραγματοποιήσει αρκετές κατασκευές πολεμικών πλοίων τόσο για την Ιταλία όσο και για άλλα ευρωπαϊκά κράτη. 

Το θωρηκτό "Pisa", αδελφό-πλοίο του "Γ. Αβέρωφ" 

Η τότε νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση, υπό τον πρωθυπουργό Κυριακούλη Μαυρομιχάλη (1849 ή 1850 - 20 Ιανουαρίου 1916), φέρεται να δαπάνησε για την αγορά του πλοίου 23.650.000 δραχμές, εκ των οποίων οι 8.000.000 χρυσές δραχμές προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του επιχειρηματία Γεωργίου Αβέρωφ. Ο Γεώργιος Αβέρωφ, γεννηθείς ως Γεώργιος Αυγέρου Αποστολάκας (Μέτσοβο, 15 Αυγούστου 1815 - Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, 15 Ιουλίου 1899), με την διαθήκη του, είχε παραχωρήσει από το 1899 στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το ως άνω ποσό, το οποίο έπρεπε να διατεθεί για την ναυπήγηση πολεμικού πλοίου που θα έφερε το όνομά του και θα χρησιμοποιούταν ως Εκπαιδευτικό πλοίο και "Σχολή Ναυτικών Δοκίμων". Οι 8.000.000 δραχμές του κληροδοτήματος Αβέρωφ δόθηκαν άμεσα ως προκαταβολή για την απόκτηση του πολεμικού πλοίου, για την αγορά του οποίου επέδειξαν ενδιαφέρον - αν και με σχετική καθυστέρηση - και οι Τούρκοι! Τέλος, το υπόλοιπο ποσό, ήτοι 15.650.000 χρυσές δραχμές, καλύφθηκε από το Ταμείο Εθνικού Στόλου (Τ.Ε.Σ) με τη σύναψη σχετικού δανείου.

Γεώργιος Αβέρωφ

Όσον αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά του πλοίου, το 10.200 τόνων θωρηκτό διέθετε ιταλικές μηχανές 19.000 ίππων, 22 γαλλικούς λέβητες, γερμανικές γεννήτριες, αγγλικά πυροβόλα 190 και 234 χιλιοστών τύπου Armstrong ενώ η μέγιστη ταχύτητα που ανέπτυσσε ήταν 23 κόμβοι. 

Το εύδρομο θωρακισμένο πλοίο "Γ. Αβέρωφ" καθελκύστηκε στις 27 Φεβρουαρίου / 12 Μαρτίου του 1910 (σσ. ημερομηνίες με παλαιό και νέο ημερολόγιο). Η καθέλκυσις του "Γ. Αβέρωφ" παρουσία πλήθους κόσμου, στις 12 Μαρτίου του έτους 1910, μέσα από μια σπάνια φωτογραφική καταγραφή:

Τον Σεπτέμβριο του επόμενου χρόνου κατόπιν δοκιμών το πλοίο παρελήφθη επισήμως (16 Μαΐου 1911) και απέπλευσε με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Ι. Δαμιανό για την Αγγλία προκειμένου να λάβει μέρος στις εορτές στέψης του Βασιλιά Γεωργίου Ε' στο Spithead, αλλά και για να εφοδιασθεί με πυρομαχικά. Κατά την εκεί μεθόρμιση, στις 19 Ιουνίου του 1911, το πλοίο προσάραξε σε ύφαλο και χρειάστηκε να δεξαμενιστεί. Κατόπιν εμφανίσεως κρουσμάτων απειθαρχίας, στις 8 Ιουλίου του 1911, ο κυβερνήτης αντικαταστάθηκε από τον Πλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη, ο οποίος πέτυχε την αποκατάσταση της τάξης και τη μέγιστη απόδοση του πλοίου. Στις 20 Αυγούστου το θωρηκτό "Γ. Αβέρωφ" απέπλευσε από την Αγγλία και την 1η Σεπτεμβρίου 1911 κατέπλευσε στο νέο Φάληρο μέσα σε μια φρενήρη υποδοχή που του επιφύλαξαν όλα τα πλωτά μέσα της περιοχής που ήταν κατάμεστα κόσμου.

• Η υποδοχή του "Αβέρωφ" στο νέο Φάληρο

Ο ελληνικός Τύπος εκείνης της εποχής κάλυψε εκτεταμένα την έλευση του νέου πολεμικού πλοίου στην Ελλάδα κατά την ημέρα Πέμπτη 1η/11η Σεπτεμβρίου του 1911. Το "Γ. Αβέρωφ", προερχόμενο από την Μάλτα, πέρασε στα ελληνικά χωρικά ύδατα και στις 3.00 π.μ. βρισκόταν στο ύψος του ακρωτηρίου Μαλέας. Αργότερα, κατά το μεσημέρι το πλοίο εθεάθη στα ανοιχτά της Ύδρας και συνέχισε το ταξίδι του προς το νέο Φάληρο, εκεί όπου είχαν συγκεντρωθεί οι επίσημες αρχές του κράτους και του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού, συνοδεία πλήθους κόσμου, με σκοπό να υποδεχθούν επισήμως το νέο πλοίο με μεγάλο ενθουσιασμό.

Φάληρον - Η Άφιξις του "Αβέρωφ"

Το θωρηκτό συνόδευαν τιμητικά τα τρία παλαιότερα ελληνικά θωρηκτά "Ύδρα", "Σπέτσαι" και "Ψαρά", τα αντιτορπιλλικά "Βέλος", "Ασπίς", "Θύελλα", "Λόγχη", "Ναυκρατούσα" και "Σφενδόνη" ενώ την ναυτική πομπή πλαισίωναν δέκα τορπιλλοβόλα και ο ατμοδρόμωνας "Αλφειός" με τους Ναυτικούς Δόκιμους.

Το νέον Ελληνικόν Θωρηκτόν "Αβέρωφ"

Η Εν Φαλήρω Επίσημος Τελετή

Το σήμερον καταπλέων εις το Φάληρον Θωρηκτόν "Αβέρωφ"

Όπως προαναφέραμε, στις αποβάθρες του νέου Φαλήρου όπως και στην περίφημη Εξέδρα του Φαλήρου είχε συγκεντρωθεί πλήθος κόσμου, ενώ άλλοι Πειραιώτες και μη, σύμφωνα με τα όσα προκύπτουν από την ανάγνωση των εφημερίδων της εποχής, προτίμησαν άλλα σημεία του λόφου της Καστέλλας αλλά και την πλατεία Αλεξάνδρας στο Πασαλιμάνι για να παρακολουθήσουν την έλευση του νέου πολεμικού πλοίου. Μετά το μεσημέρι, τα δρομολόγια τόσο του Σιδηρόδρομου Αθηνών Πειραιώς όσο και του Τροχιοδρόμου προς το νέο Φάληρο πύκνωσαν μεταφέροντας μεγάλες μάζες ανθρώπων που ήθελαν να παραστούν στον επίσημο κατάπλου του νέου θωρηκτού. Ειδικότερα ο σιδηρόδρομος, για την αποφυγή του συνωστισμού, λειτούργησε κατά τις βραδινές ώρες, ώστε να μεταφερθεί ο κόσμος, ο οποίος παρέμεινε στο νέο Φάληρο και κατά τις απογευματινές ώρες, μετά την έλευση του πλοίου, παρακολουθώντας διάφορα θεάματα στο θέατρο του Φαλήρου, μουσικές παραστάσεις από διάφορες μπάντες στην πλατεία και την πλαζ του Φαλήρου, λεμβοδρομίες κ.α. έχοντας στο φόντο τον φωταγωγημένο κατά τις βραδινές ώρες ελληνικό στόλο.

Μια άποψις της κοσμοπλημμύρας εις την παραλίαν του νέου Φαλήρου

Η παρουσία του τότε Πρωθυπουργού της χώρας Ελευθερίου Βενιζέλου, του Υπουργικού Συμβουλίου, του Αντιβασιλέα - Διαδόχου του θρόνου Κωνσταντίνου μετά της πριγκίπισσας Σοφίας αλλά και της ηγεσίας των στρατιωτικών δυνάμεων της χώρας με επικεφαλής τον Αντιναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη αλλά και τον Βρετανό ναύαρχο Lionel Grand Tufnell αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για τους φωτογράφους εκείνης της εποχής.

Ο πρωθυπουργός και οι Υπουργοί κατά την άφιξιν των εις το νέον Φάληρον

Το Υπουργικόν Συμβούλιον κατερχόμενον την κλίμακα της Εξέδρας

Η χθεσινή πανηγυρική υποδοχή του Αβέρωφ

Ο "Αβέρωφ" εκ της πρύμνης

Μια άποψιν του όρμου του Φαλήρου καθ'ην στιγμήν ο "Αβέρωφ" χαιρετίζει την αποβίβασην της Α.Υ. του Διαδόχου

Ειρήσθω εν παρόδω, ιδιαίτερη μνεία γινόταν (και) στα τεχνικά - πολεμικά χαρακτηριστικά του νέου αποκτήματος του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού, τα οποία παρουσιάζονται με λεπτομέρειες και πληροφορίες στο κοινό μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων της εποχής:

Τα δυο μεγάλα πρωραία τηλεβόλα - Η αριστερή πλευρά του θωρηκτού

Το δεξιόν πυροβολείον του "Αβέρωφ" - Το Αριστερόν Πυροβολείον

Από τα αφιερώματα του Τύπου βεβαίως δε θα μπορούσε να απουσιάζει η αναφορά στο πρόσωπο του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ:

Στα αμέσως επόμενα χρόνια, το θωρηκτό "Αβέρωφ" έμελλε να συνδέσει το όνομά του με τις μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες της Ελλάδας κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ως ναυαρχίδα του Στόλου, υπό τον Υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, συμμετέχοντας στις επιχειρήσεις απελευθέρωσης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στις ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), ενάντια στον Οθωμανικό Στόλο.

Στα χρόνια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η δράση του "Αβέρωφ" υπήρξε μικρή, καθώς ο Τουρκικός Στόλος παρέμεινε κλεισμένος στα Δαρδανέλλια λόγω της ναυτικής υπεροχής των Συμμάχων. Με το τέλος του πολέμου βέβαια το ελληνικό πλοίο εισέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποθεώθηκε από τον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής.

Μια δεκαετία αργότερα, κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας, το θωρηκτό "Αβέρωφ" χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά στρατιωτών και την κάλυψη των αποβατικών επιχειρήσεων στην Ανατολική Θράκη. Λίγα χρόνια αργότερα, κατά το έτος 1925, το θωρηκτό "Αβέρωφ" αναβαθμίστηκε στα ναυπηγεία Foregs et Chantiers, στην Τουλόν της Γαλλίας, με σκοπό να ανταποκρίνεται στις καινούργιες απαιτήσεις

Κατά την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το θωρηκτό "Γ. Αβέρωφ", κατά το έτος 1941 διέφυγε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου κατόπιν πρωτοβουλίας του πληρώματος (σσ. το ΓΕΝ σχεδίασε να βυθίσει το πλοίο λόγω παλαιότητας μετά την γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του '41), όντας εκ των ελαχίστων ελληνικών πλοίων που κατάφεραν να φτάσουν σώα στην Αίγυπτο, καθώς τα περισσότερα βυθίστηκαν από τις επιδρομές γερμανικών αεροπλάνων. Στα χρόνια της Κατοχής, το "Αβέρωφ" εκτελούσε περιπολίες στον Ινδικό Ωκεανό ενώ τον Οκτώβριο του 1944, μετά την Απελευθέρωση, μετέφερε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση από την Αίγυπτο στην Αθήνα. 

Το ιστορικό θωρηκτό "Αβέρωφ" αποσύρθηκε κατά το έτος 1952, παραμένοντας αγκυροβολημένο στον Πόρο μέχρι το 1984. 

Δυο ενδεικτικά επιστολικά δελτάρια (καρτ ποστάλ) εποχής στα οποία καταγράφεται το θωρηκτόν - καταδρομικόν "Αβέρωφ" συνοδεία μιας μικρής προσωπογραφίας του Μέγα Εθνικού Ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ.

Ελλάς - Το θωρηκτόν καταδρομικόν ο "Αβέρωφ" - Καρτ Ποστάλ Εποχής

Στις μέρες μας, το θωρακισμένο καταδρομικό "Γεώργιος Αβέρωφ" (Θ/Κ "Γ. Αβέρωφ"), όντας το μοναδικό δείγμα τέτοιου τύπου πλοίου που διατηρείται στον κόσμο ως σήμερα, έχει μετατραπεί σε πλωτό-μουσείο από το 1984, ευρισκόμενο μόνιμα στον όρμο του Παλαιού Φαλήρου. 

Το Πλωτό Ναυτικό Μουσείο - Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στο Παλαιό Φάληρο κατά το έτος 2018, με την επάνοδο / επιστροφή στο μόλο του Φλοίσβου μετά το ταξίδι για εργασίες συντήρησης / επισκευής στο Σκαραμαγκά (άνοιξη 2017) και την παρουσία του πλοίου στη Θεσσαλονίκη για τους εορτασμούς της επετείου Απελευθέρωσης της πόλης στις 26η Οκτωβρίου και της Εθνικής Επετείου της 28ης Οκτωβρίου (2017).

Έτερη φωτογραφική καταγραφή του Πλωτού Ναυτικού Μουσείου - Θωρηκτού "Γεώργιος Αβέρωφ" κατά το έτος 2021:

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Cantiere navale fratelli Orlando
• Georgios Averof (incrociatore)
• Wikipedia
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Τύπος Εποχής

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.