ΣΤΟΝ ΑΗ ΓΙΑΝΝΗ ΤΟ ΡΕΝΤΗ

Η ευρύτερη περιοχή που σήμερα ονομάζουμε Ρέντη ή Άγιο Ιωάννη Ρέντη ανήκε, από τον 1ο μ.Χ. αιώνα έως και τον 12ο μ.Χ. στο δήμο Ελαιέων. Περί το 16ο αιώνα μ.Χ., σύμφωνα με τα όσα επικαλούνται διάφορες πηγές, το τοπωνύμιο "Ρέντης" ή "Άγιος Ιωάννης Ρέντης" κάνει την εμφάνισή μαζί με την ύπαρξη και του ομώνυμου πρώτου ναϊσκου. Σύμφωνα με αρκετούς μελετητές, ο ναός του Αγίου Ιωάννη υπήρξε ο οικογενειακός ιδιωτικός ναός της γνωστής και επιφανούς οικογενείας Ρέντη ή Ρένδη, με κλάδους τόσο στην Αθήνα όσο και στην Κορινθία, η οποία άκμασε στους χρόνους της Φραγκοκρατίας. Ο Δημήτριος Ρέντης (1330 ή 1335 - 1402) φέρεται να έζησε στην Αθήνα της εποχής της Φραγκοκρατίας εργαζόμενος ως νοτάριος και προσφέροντας τις στρατιωτικές υπηρεσίες του στους Καταλανούς που στρέφονταν εναντίον του εξ Φλωρεντίας Ιταλού ευγενούς Nerio I Acciaioli. Ο Ρέντης έλαβε ως αντάλλαγμα για τις πολύτιμες υπηρεσίες του μεγάλες εκτάσεις ενώ αργότερα συμφιλιώθηκε με το Acciaioli, ο οποίος είχε γίνει Δούκας των Αθηνών, προσφέροντάς του μάλιστα και την κόρη του Μαρία ως παλλακίδα.

Παρότι οι απόψεις σχετικά με την ονομασία της περιοχής του Ρέντη διίστανται, καθώς υπάρχουν μελετητές που αμφισβητούν την προέλευση από το επώνυμο του κτηματία Δημητρίου Ρέντη αλλά αναφέρονται σε άλλες εκδοχές (όπως λ.χ. ο Κ. Μπίρης ο οποίος αναφέρει πως η λέξη "Ρέντη" η οποία σημαίνει "βαρύς", "βαρετός" έχει αρβανίτικες ρίζες και πως η περιοχή είχε εποικιστεί από Αρβανίτες που ακολούθησαν τους Καταλανούς κατακτητές στην Αθήνα περί το 1310 μ.Χ.), το σίγουρο είναι πως στην περιοχή υπήρξε, από τον 14ο αιώνα το ομώνυμο εκκλησάκι του Αη Γιάννη για την κατασκευή και την χρονολογία κατασκευής του οποίου επίσης υπάρχουν διάφορες εκδοχές και απόψεις.

Ως πρώτος κτήτορας του ναού του Ρέντη κατά τα νεότερα χρόνια αναφέρεται ο αναχωρητής Αγαθόνικος, ο οποίος φέρεται να έστησε ασκητάριο στη θέση αυτή περί τα 1665. Το 1694, ο εξ Κωνσταντινούπολης ιερομόναχος Βαρλαάμ ίδρυσε στο όνομα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και της ομώνυμης ιερής μονής της Κωνσταντινούπολης από την οποία και ο ίδιος προερχόταν, ένα μικρό ναό, με μικρό αριθμό κελιών, στα ερείπια του αρχαίου ναού Κυαμίτιδος Αρτέμιδος. Στα κελιά αυτά, σύμφωνα με την παράδοση, φιλοξενήθηκαν αρκετοί Έλληνες αλλά και Τούρκοι κρυπτοχριστιανοί. Στα μετεπαναστατικά χρόνια, ο μικρός εκείνος αρχικός ναός επισκευάστηκε και ανήκε στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννου Χριστοκοπίδου της συνοικίας Ψυρρή. Στον μεγάλο τοπογραφικό χάρτη Αθηνών και Περιχώρων (Topographique d'Athènes et de ses environs dressé par F. Aldenhoven, A. Phorster) του 1837 καταγράφεται ένα Εκκλησίδιον, παρά τον Κηφισό ποταμό, ακριβώς στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα ο σύγχρονος ναός του Αγίου Ιωάννη του Ρέντη.

Στα μέσα προς τέλη του 19ου αιώνα λοιπόν, ο Ρέντης, με σημείο αναφοράς τους λαχανόκηπους, τα ελαιόδενδρα αλλά και τον ομώνυμο μικρό ναό του Αη Γιάννη, αποτελούσε ένα εξοχικό προάστιο στο οποίο προσέτρεχαν Πειραιώτες και Αθηναίοι για τους εορτασμούς κυρίως της Πρωτομαγιάς αλλά και της Αναστάσεως. Από εκείνα τα χρόνια ονομαστή υπήρξε η εορτή της αποτομής της Τιμίας Κεφαλής του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή και Προδρόμου από τον Ηρώδη, η οποία εορτάζεται μέχρι τις ημέρες μας στις 29 του Αυγούστου κάθε χρόνου. Το δε πανηγύρι του ιερού ναού υπήρξε διαχρονικά λαοφιλές με πλήθος προσκυνητών και επισκεπτών να εορτάζουν κάτω από τα πυκνά δέντρα της περιοχής πέριξ του μικρού ναού. 

Οι παρακάτω ανακοινώσεις / καταχωρήσεις της Εταιρίας Σιδηροδρόμου αφορούν την ημέρα του πανηγυριού του Αγίου Ιωάννη κατά το έτος 1898:

Κατά το έτος 1904, όπως φανερώνει και η επόμενη καταχώρηση από τον Ημερήσιο Τύπο της εποχής, δε πρέπει να μας προξενεί έκπληξη η εμπλοκή του ονόματος του Δημάρχου Αθηνών Σπύρου Μερκούρη, ο οποίος είχε αναλάβει το έργο της επισκευής της γέφυρας των αντιπλημμυρικών η οποία εξυπηρετούσε τους επισκέπτες του Ρέντη που θα έφθαναν στο Μοσχάτο με το σιδηρόδρομο. Η περιοχή του Ρέντη αποτελούσε από τα μέσα του 19ου αιώνα κιόλας σημείο έριδας, προστριβής και δικαστικών διαμαχών μεταξύ του Δήμου Αθηναίων και του Δήμου Πειραιώς, αφού αμφότεροι διεκδικούσαν τα εύφορα καλλιεργήσιμα χωράφια και τους λαχανόκηπους, με τις εντάσεις και τα επεισόδια συχνά να κορυφώνονται ιδιαίτερα κοντά στην ημερομηνία της εορτής του Αγίου Ιωάννου στις 29 Αυγούστου με ξυλοδαρμούς και μαχαιρώματα μεταξύ των κουμπουροφόρων κτηματιών του Ψυρρή - οι οποίοι θεωρούσαν την εκμετάλλευση του ναού δικό τους κεκτημένο δικαίωμα - και των Πειραιωτών επιτρόπων της Αγίας Τριάδας οι οποίοι επίσης εφορμούσαν προς την περιοχή με παρόμοιες βλέψεις.

Καταχώρηση του έτους 1907 σχετική με την πανήγυρη του ιερού ναού του Αγίου Ιωάννου του Ρέντη. Εκείνη την εποχή ο Άγιος Ιωάννης (Ρέντης) αναφέρεται στον Οδηγό του Πειραιώς ως μια από τις προτεινόμενες εξοχές πλησίον της πόλης: "Απέχει του Πειραιώς 1/2 ώραν μόνον. Αρκετά ωραία εξοχή. Υπάρχουν πλείστοι όσοι κήποι και ωραία πλατεία, εν τω μέσω δε αυτής κείται η ομώνυμως Εκκλησία".

Κάπως έτσι παρουσιάζει το "χθεσινόν γλέντι εις τον Ρέντην", με αφορμή την πανήγυρη του ναού ο Τύπος του έτους 1911: 

Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912 (υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα), ως ιερέας της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη στο Ρέντη καταγραφόταν ο Αναστάσιος Παπαδημητρίου.

Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως τα περιβόλια και οι κήποι του Ρέντη καταγράφονται τόσο κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα όσο και κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα ως ένα εκ των πλέον δημοφιλών τόπων συνάθροισης και συγκέντρωσης κόσμου - ιδίως λαϊκών/εργατικών στρωμάτων από τις πέριξ του Πειραιώς περιοχές - κατά τους εορτασμούς της παραμονής της Πρωτομαγιάς (εορτής των άνθεων). 

Η θέση "Άγιος Ιωάννης" όπως σημειώνεται σε τοπογραφικό χάρτη του έτους 1923 (Συλλογή Γ. Βεράνη), δυο μόλις χρόνια προ της ανακήρυξης της περιοχής του Ρέντη σε κοινότητα. 

Στις επόμενες ασπρόμαυρες φωτογραφίες του έτους 1965 (εκ του προσωπικού αρχείου του καθηγητή Γεωργίου Μπακούρου - κοινοποίηση / παρουσίαση κατόπιν σχετικής αδείας) καταγράφεται ο προγενέστερος ιερός ναός του Αγίου Ιωάννη του Ρέντη:

Ο Τύπος του καλοκαιριού του 1970 περιγράφει τα της πανήγυρης του καθεδρικού ναού του Αγίου Ιωάννη Ρέντη, την εποχή της κατασκευής και αποπεράτωσης του σημερινού σύγχρονου ναού. 

Σύγχρονες φωτογραφικές καταγραφές του ιερού ναού του Αγίου Ιωάννη Ρέντη επί της ομώνυμης πλατείας από τις αρχές της δεκαετίας του 2010:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της πλατείας του Ρέντη

Στο Παλαιό Βυρσοδεψείο

Ο Σαλονικιός του Ρέντη

Στην οδό Μπιχάκη

Ένα σπίτι στο "ποτάμι"

Ο συνοικισμός του Απόλλωνα

Πηγές - Κείμενο:

Το κείμενο που συνοδεύει τις φωτογραφίες είναι κατά βάση πρωτότυπο.

Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και πληροφορίες από τις κάτωθι πηγές:

• Άγιος Ιωάννης Ρέντης - Η ιστορική και η πολεοδομική του εξέλιξη, Γιάννης Κανετάκης, Ελένη Μπενέκη, Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης, Δήμος Αγίου Ιωάννη Ρέντη, 2002
• Φωτογραφικό Αρχείο Γεωργίου Μπακούρου
• http://myrentis.gr/
• Ημερήσιος Τύπος - Οδηγοί Πόλεως - Χάρτες

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.