Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΟΥΡΗΣ ΚΑΙ Η ΠΟΤΟΠΟΙΪΑ ΤΟΥ

Ο Δημοσθένης Π. Πουρής (1847-1918), με καταγωγή από την Κυνουρία της Πελοποννήσου, αποτελεί ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά παραδείγματα πετυχημένων ποτοποιών του Πειραιά των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα.

"[...] Όστις εγεννήθη εν Καστανίτση της επαρχίας Κυνουρίας. Παιδίον ανέπνευσεν εις τα πρώτα του έτη την ζείδωρον του Πάρνωνος αύραν, ο δε πατήρ αυτού εξασκών τότε εν Αθήναις το του ξυλεμπόρου επάγγελμα και καταβλέπων οσημέραι του παιδός την όλην εξαίρετον ιδιοφυίαν δεν εβράδυνε καίτοι μικροτάτον όντα να καλέση πλησίον του και εγγράψη εις τας Σχολάς των Αθηνών προορίζων αυτόν δι'ανώτερον το του Εμπόρου επάγγελμα [...]". 

• Το Μέγα Εργοστάσιον Οινοπνευμάτων και Ποτών "Η Ρέα"

Εν τέλει, η επαγγελματική δραστηριότητα του Δημοσθένους Πουρή έμελλε να εξελιχθεί απείρως περισσότερο από αυτήν ενός απλού εμπόρου. Μετά την εγκατάλειψη των σπουδών του, ο Δ. Πουρής ίδρυσε κατά το έτος 1868 στον Πειραιά ένα ιδιόκτητο "Εργοστάσιον Οινοπνευματοποιίας και Ποτοποιίας" υπό την επωνυμία "Ρέα", το οποίο μάλιστα εξόπλισε με τεχνολογικά προηγμένα μηχανήματα απόσταξης της γαλλικής εταιρίας Vereine Fils et Cie. Η τεχνολογική υποδομή του εργοστασίου του Δ. Πουρή επέτρεπε την παραγωγή καθαρού οινοπνεύματος 97 βαθμών από σταφύλι, το οποίο χρησίμευε σε δεύτερη φάση για την παρασκευή ποτών, αρωμάτων και φαρμακευτικών προϊόντων.

Η ανάπτυξη του ποτοποιίας του Δημοσθένη Πουρή υπήρξε ραγδαία, με την ζήτηση των προϊόντων του να αυξάνεται κατακόρυφα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, όπου πραγματοποιούνταν εξαγωγές. Οι διασυνδέσεις και η κοινωνική δικτύωση του Δημοσθένη Πουρή έπαιξαν σαφέστατα μείζονα ρόλο στην ανάπτυξη της επιχείρησής του καθώς και η ενασχόλησή του με τα κοινά. 

Στις αρχές του 20ου αιώνα, το εργοστάσιο της Οινοπνευματοποιϊας του Πουρή καταγραφόταν επί της οδού Αθηνών, μπροστά στις γραμμές του σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς.

Το τμήμα της ποτοποιίας παρήγαγε σχεδόν όλα τα οινοπνευματώδη και ζαχαρώδη προϊόντα της εποχής, ηδύποτα, ρούμι, μαστίχα, ούζο κ.ο.κ ενώ το τμήμα της οινοποιίας παρήγαγε οίνους "[...] εκ σταφίδος γλυκείς τύπου Σάμου και ξηροί λευκοί και μέλανες αμφότεροι αρίστης ποιότητος [...]". Τα δε κρασιά της οινοπνευματοποιϊας Πουρή εξάγονταν σε μεγάλες ποσότητες στο εξωτερικό, ιδίως στην Γαλλία.

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο - επιστολόχαρτο / δελτίο παραγγελίας της εν Πειραιεί Οινοπνευματοποιϊας του Δημοσθένους Πουρή (με σχετική αναφορά και στην γαλλική γλώσσα: Fabrique d'eau-de-vie de vin, D. Pouris, Le Pirée) από τις αρχές του 20ου αιώνα. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως στο εν λόγω ιστορικό τεκμήριο καταγράφεται συν τοις άλλοις και μια εικόνα της προαναφερθείσης εργοστασιακής εγκατάστασης. 

Ένα από τα πλέον ονομαστά προϊόντα του εργοστασίου του Δημοσθένη Πουρή υπήρξε το Κονιάκ εξ' αποστάγματος οίνου (Eau de vie de vin - Cognac Superieur), προϊόν το οποίο απέσπασε πλήθος βραβείων και μεταλλίων σε διεθνείς εκθέσεις στο εξωτερικό. Η παρακάτω τετράγλωσση καταχώρηση του εργοστασίου του Δημοσθένους Π. Πουρή "Ρέα", σε ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και ελληνικά αποδεικνύει την εξαγωγική δραστηριότητα του υπό εξέτασιν πειραϊκού οίκου:

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως στην αυγή του 20ου αιώνα, εκτενή αφιερώματα στον Δημοσθένη Πουρή, με πληροφορίες για την εν γένει δράση του και την ποτοποιία του, υφίστανται τόσο στο Λεύκωμα του Ηρ. Παπαμανώλη (1901) όσο και στον Οδηγό του Πειραιώς (1901) του Γ. Βώκου. Στο μεν Λεύκωμα του Παπαμανώλη υπάρχει ολοσέλιδο αφιέρωμα (μετά φωτογραφίας) στον βιομήχανο - δημοτικό σύμβουλο Δημοσθένη Πουρή, στον δε Οδηγό του Πειραιώς του Γ. Βώκου, η Μεγάλη Οινοπνευματοποιϊα και Κονιακοποιϊα "Ρέα" του Δημοσθένη Πουρή καταγράφεται πρώτη στην κατηγορία "Βιομηχανία του Κονιάκ" με τρισέλιδη αναφορά μετά φωτογραφίας.

Στον Οδηγό του Πειραιώς του επομένου έτους (1902) του Γ. Βώκου, το πνευματοποιείο του Δ. Πουρή καταγραφόταν επί της οδού Τσαμαδού, ενώ υφίστατο η ακόλουθη εικονογραφημένη καταχώρηση με φωτογραφία του ιδίου του Δημοσθένη Πουρή:

Ολοσέλιδη αναφορά στο Μέγα Εργοστάσιον Οινοπνευμάτων και Ποτών "Η Ρέα" του Δημοσθένους Π. Πουρή μέσα από τις σελίδες του Πλήρους Οδηγού της πόλης του Πειραιώς του 1906-1907. Όπως μπορεί κάποιος εύκολα να παρατηρήσει, τα γραφεία του επιχείρησης καταγράφονταν επί της οδού Τσαμαδού 6 ενώ το εργοστάσιο επί της οδού Αθηνών.

Στα δυο κάτωθι εικονιζόμενες πολύγλωσσες ετικέτες κονιάκ του Δ. Πουρή (σσ. σε ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά και αραβικά), μπορεί κάποιος να παρατηρήσει το πλήθος των εγχώριων αλλά και διεθνών διακρίσεων που είχε λάβει το συγκεκριμένο προϊόν της ιστορικής ποτοποιίας.  

Ενδεικτικά αναφέρουμε το γεγονός ότι ο Δημοσθένης Πουρής πέτυχε να εισαχθεί το κονιάκ (σσ. το οποίο ο ίδιος παρήγαγε) στα δημόσια νοσοκομεία ως ρόφημα δυναμωτικό για τους ασθενείς χάρη στις ποικίλες διασυνδέσεις του και την ισχύ του. Χαρακτηριστικό το "σλόγκαν" της ποτοποιίας του Πουρή "Η Ρέα παρέχει την υγεία, την ροδόχρουν μορφή!"

Αξιομνημόνευτο είναι επίσης το γεγονός πως ο Δημοσθένης Πουρής συμμετείχε στην πρωτοβουλία των ποτοποιών / εργοστασιαρχών του Πειραιά η οποία έλαβε χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 1910, με την ίδρυση της Ανωνύμου Εταιρίας Οινοπνευματοποιίας "Η Ένωσις", η οποία είχε έδρα στον Πειραιά και μετοχικό κεφάλαιο 5.000.000 δρχ., διατελώντας μάλιστα πρόεδρος του Δ.Σ. της προαναφερθείσης εταιρίας μέχρι το θάνατό του.

Στον Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912, υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα, η επιχείρηση του Δημοσθένους Πουρή με την επωνυμία "Ρέα" καταγράφεται τόσο ως οινοπνευματοποιία, όσο και ως οινοποιία και ποτοποιία. 

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο - πρόσκληση της Γενικής Συνελεύσεως των Μετόχων της Ανωνύμου Εταιρείας Οινοπνευματοποιίας από τον μήνα Φεβρουάριο του έτους 1913, με τον Δημοσθένη Πουρή να υπογράφει ως πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου:

Ενδεικτική ξενόγλωσση διαφήμιση του κονιάκ της ποτοποιίας Πουρή (Cognac Demosthene Pouris, Le Pirée, Maison Fondée en 1868): 

Λεπτομέρεια κεφαλίδας επιστολόχαρτου της εν Πειραιεί οινοπνευματοποιίας του Δημοσθένους Πουρή από τα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα:

Μετά το θάνατο του Δημοσθένη Πουρή τον Οκτώβριο του έτους 1918, οι γιοί του Παναγιώτης (Τάκης) και Μιλτιάδης (Μίλτος) Πουρής ανέλαβαν την διεύθυνση της ποτοποιίας. Ο Δημοσθένης Πουρής όπως καταγράφηκε φωτογραφικά δια χειρός Ιπποκράτη Παππαδόπουλου (φωτογραφείο "Σικ"), σε προχωρημένη ηλικία:

Ακολουθεί μια ενδεικτική ολοσέλιδη διαφημιστική καταχώρηση της επιχείρησης του Δημοσθένη Π. Πουρή, από τις αρχές της δεκαετίας του 1920:

Κατά το έτος 1922, το Εργοστάσιον Οινοπνευματοποιίας και Ποτοποιίας του Δημοσθένη Πουρή καταγραφόταν στο Πανελλήνιο Λεύκωμα Εθνικής Εκατονταετηρίδος ως εξής: 

Στις σελίδες του εν λόγω λευκώματος, ιδιαίτερη μνεία γινόταν στον ίδιο τον Δημοσθένη Πουρή, στις διάφορες διακρίσεις με τις οποίες είχε τιμηθεί όντας εν ζωή (Αργυρός Σταυρός του Τάγματος των Ιπποτών του Σωτήρος, Χρυσός Σταυρός του Ιταλικού Στέμματος, Ταξιάρχης του Παναγίου Τάφου των Ιεροσολύμων) καθώς και στα διάφορα δημόσια αξιώματα τα οποία είχε λάβει:

Στην επόμενη εικόνα απαριθμούνται συνοπτικά οι τιμητικές διακρίσεις και τα βραβεία που είχαν αποσπάσει τα προϊόντα του εργοστασίου οινοπνευματοποιίας και ποτοποιίας του Δημοσθένη Πουρή μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1920 σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο:

"Το Μέγα Εργοστάσιον Κονιακοποιΐας Δημοσθένους Πουρή εύχεται εις πάντας ευτυχισμένον το νέον έτος 1922":

Το πρατήριο της ποτοποιίας του Δημοσθένη Πουρή στον Πειραιά, όπως ήδη αναφέραμε βρισκόταν στην οδό Τσαμαδού 6, σε στρατηγική θέση πλησίον της Κεντρικής Δημοτικής Αγοράς, του σιδηροδρομικού σταθμού, της πολύβουης πλατείας Καραΐσκάκη αλλά και του κεντρικού λιμένος. 

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη φωτογραφία του έτους 1925, εκ του αρχείου Βοβολίνη, καταγράφεται η πρόσοψη του κτιρίου όπου στεγαζόταν το πρατήριο του Δημοσθένους Πουρή επί της οδού Τσαμαδού 6:

Η όψη του κτιρίου όπου στεγαζόταν το πρατήριο του Πουρή στην οδό Τσαμαδού (σσ. σήμερα η αρίθμηση έχει αλλάξει, το κτίριο είναι στον αριθμό "5" της οδού Τσαμαδού) όπως καταγράφηκε κατά το έτος 2016:

Οι αποθήκες της εταιρίας (1925 - Αρχείο Βοβολίνη):

Αποστολή κιβωτίων στο εξωτερικό (1925 - Αρχείο Βοβολίνη):

Η κάτωθι διαφημιστική καταχώρηση της ποτοποιίας Πουρή με πρατήριο επί της οδού Τσαμαδού 6, "παρά τη Αγορά", μέσα από τις σελίδες του ημερησίου Τύπου του έτους 1928:

Στα τέλη Δεκεμβρίου της ιδίας χρονιάς (1928), απεβίωσε ο κάτωθι εικονιζόμενος πρωτότοκος υιός του Δημοσθένους Πουρή, Παναγιώτης (Τάκης) Δ. Πουρής, ο οποίος εκτός των άλλων είχε εκλεγεί βουλευτής Αττικοβοιωτίας.

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του Εργοστασίου Οινοπνευμάτων και Οίνων του Δ. Πουρή από το έτος 1930:

Μια ίσως προκλητική για την εποχή της έγχρωμη διαφημιστική καταχώρηση του εν Πειραιεί Κονιάκ Δημοσθένη Πουρή:

Η ποτοποιία Πουρή συνέχισε την ιστορική διαδρομή μεταπολεμικά. Η κάτωθι διαφημιστική καταχώρηση αποστάγματος οίνου της υπό εξέτασιν ποτοποιίας του Δημοσθένη Πουρή, από το έτος 1948, προέρχεται από τα ψηφιοποιημένα αρχεία του ΕΛΙΑ:

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση της ποτοποιίας του Δημοσθένους Πουρή, μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1951.

• Ο Πολιτικός Βίος του Δημοσθένους Πουρή:

Ο Δημοσθένης Πουρής, όντας ένας σημαντικός και ισχυρός οικονομικός παράγοντας των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, ενεπλάκη έντονα στην πολιτική σκηνή του Πειραιώς, διατελώντας επί σειρά ετών δημοτικός σύμβουλος, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Πειραιώς, ενώ εξελέγη Βουλευτής το 1910 κατά την Πρώτη Αναθεωρητική Βουλή. 

Δημοσθένης Πουρής

Ορισμένα ενδεικτικά ιστορικά τεκμήρια από τις σελίδες του Τύπου των αρχών του 20ου αιώνα που αφορούν τον πολιτικό βίο του Δημοσθένη Πουρή στον Πειραιά: 

Έτος 1899, περιοδεύοντας με τον υποψήφιο Δήμαρχο Τρύφωνα Μουτζόπουλο:

Έτος 1899, ως μέλος επιτροπής περί της φορολογίας των οινοπνευμάτων:

Έτος 1900, αίτηση προς το Υπουργείο των Οικονομικών των ποτοποιών Κοτσώνη, Καμπά και Πουρή:

Συνάντηση με τον πρωθυπουργό Γ. Θεοτόκη, κατά το έτος 1904:

Προεκλογική δραστηριότητα στον Πειραιά του έτους 1905:

Τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών του έτους 1905 στον Πειραιά:

Έτος 1906, περί του χρίσματος του Ραλλικού υποψηφίου στον Πειραιά:

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως ο Δημοσθένης Πουρής διατέλεσε συν τοις άλλοις Πρόεδρος της Λιμενικής Επιτροπής Πειραιώς (πρόδρομος του ΟΛΠ) και Πρόεδρος του Ορφανοτροφείου Αρρένων Πειραιώς Ελένης Τζαννή.

• Ο Δημοσθένης Πουρής και ο Τεκτονισμός

Παρόλο που - για ευνόητους λόγους - δεν υπάρχουν σαφείς αναφορές στις διάφορες ιστορικές πηγές, ο Δημοσθένης Πουρής δεν διαφοροποιήθηκε της πλειοψηφίας των ισχυρών οικονομικών ανδρών της εποχής του ανήκων σε τεκτονική στοά, δρόμο τον οποίον ακολούθησαν και οι δυο γιοί του, ο ο Παναγιώτης (Τάκης) Πουρής και ο Μιλτιάδης Πουρής (Πειραιάς, 1883 – Αθήνα, 1969), οι οποίοι όπως προαναφέραμε ανέλαβαν την επιχείρηση του πατέρα τους μετά τον θάνατό του. Ο Μιλτιάδης Πουρής ο οποίος διετέλεσε Πρόεδρος του Πειραϊκού Συνδέσμου καθώς και μέλος και Πρόεδρος πολλών σωματείων (όπως λ.χ. η Αγιοταφική Εταιρεία, η Εταιρεία Φίλων του Λαού, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, το Άσυλο Αστέγων, το Λαϊκό Πανεπιστήμιο, ο Ερυθρός Σταυρός, το Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων, η Αρχαιολογική Εταιρεία κ.α.) υπήρξε από τους γνωστότερους Τέκτονες του Πειραιά (στην στοά Μιαούλη) λαμβάνοντας μάλιστα τον τίτλο του ισόβιου Μέγα Διδασκάλου το 1930.

• Εμπορικά σήματα και προϊόντα της Ποτοποιίας Πουρή:

Ακολουθούν ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα εμπορικών σημάτων (ετικετών) προϊόντων των εργοστασίων του Δημοσθένους Π. Πουρή (Τριαντάφυλλο, Πίπερμαν, Βενεδεικτίνη, Κακάο, Βανάνα, Σαρτρέζ, Ούζο, Απόσταγμα Οίνου, Μαστίχα, Ρούμι, Μπράντυ, Βερμούτ κ.α.)

• Η Οδός Δημοσθένους Πουρή:

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), στον Πειραιά, το ονοματεπώνυμο του Δημοσθένη Πουρή έχει δοθεί σε μια μικρή οδό, παραπλεύρως του ιερού ναού του Αγίου Σπυρίδωνα - του οποίου ειρήσθω εν παρόδω ο Δημοσθένης Πουρής υπήρξε μέγας ευεργέτης. Η παλαιότερη ονομασία της εν λόγω οδού, η οποία άρχεται στη συμβολή με την ακτή Μιαούλη και καταλήγει στην οδό Φίλωνος, υπήρξε οδός Οδυσσέως, ενώ καταγραφόταν στα τέλη του 19ου αιώνα και ως πάροδος Αγίου Σπυρίδωνος.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Οι παλιές ποτοποιίες του Πειραιά

Η κονιακοποιία Μεταξά (1885)

Η ποτοποιΐα των Αδελφών Μ. Μπαρμπαρέσου (1845)

Ποτοποιία "Αίγλη" Αγγελέτου

Ο Δημοσθένης Πουρής και η Ποτοποιία του

Η Πνευματοποιία "Ήβη" - Φινόπουλου (Νέο Φάληρο)

Η ποτοποιία του Πέτρου Χ. Θωμόπουλου

Εργοστάσιον Εσέντζων και Αιθέριων Ελαίων Χριστιανού Γκραίν (1887)

Ποτοποιία Γεωργίου Σ. Μεγαλοοικονόμου

Ποτοποιία Αδελφών Ν. Σταυρόπουλου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Piraeus: From Porto Leone to the Manchester of the Orient", Liza Micheli, Editions Dromena, 1989
• Πανελλήνιο Λεύκωμα Εθνικής Εκατονταετηρίδος
• Πειραιώς Ενθύμια: Ιακώβου Βαγιάκη - Περιοδική Έκδοση Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "Ο Άγιος Παύλος", Τεύχος 5 - Μέρος Α'
• "Αναζητώντας το χθες του Πειραιώς", Ιακώβου Γ. Βαγιάκη, Συλλογές
• Εμπόριο και Τράπεζες στον Πειραιά, Νίκος Μέλιος - Ευαγγελία Μπαφούνη - Γιώργος Σταϊνχάουερ, ΙΜΤΙΙΕ - Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς - Β' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Πειραιάς, 2002
• Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς 1906-1907, Γ.Ν. Αλεξάκη - Επανέκδοση Εμπορικού Συλλόγου Πειραιώς (1990)
• Μέγας Οδηγός Πειραιώς 1929-1930, Επίσημος Έκδοσις, Εταιρεία Εκδόσεων και Τεχνών "Αρτία", Αλ. Φωτεινός και Σια, Πειραιεύς (Δευτέρα Έκδοσις Συμπεπληρωμένη)
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Πειραϊκόν Ημερολόγιον, Ν. Κατσικάρος, Αρχείον Πειραϊκών Σπουδών, Πειραιεύς, 1966
• Τύπος Εποχής

Φωτογραφίες - Εικόνες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες και εικόνες / εμπορικά σήματα του παρόντος αφιερώματος παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.