Η κάτωθι εικονιζόμενη μαρμάρινη προτομή του Κωνσταντίνου Βολανάκη (17.03.1837 ή κατ'άλλους 1839 - 29.06.1907), έργο του γνωστού Έλληνα γλύπτη και χαράκτη Νικόλα (Νικόλαος Παυλόπουλος, 13.12.1909 – 10.10.1990), άνωθεν του πάλαι πότε όρμου της Φρεαττύδος, επί της ακτής Θεμιστοκλέους, τιμά την μνήμη του προαναφερομένου διεθνούς φήμης ζωγράφου ο οποίος έχει ανακηρυχθεί "πατέρας της θαλασσογραφίας στην Ελλάδα".
.jpeg)
Η οικογένεια Βολανάκη ή Βολονάκη ή Βολωνάκη (κατά τις διάφορες εκδοχές του εν λόγω επωνύμου), με καταγωγή από το χωριό Βολάνι ή Μπολάνι(α) - εξ'ου και το επώνυμο - κοντά στο Ρέθυμνο Κρήτης, εγκαταστάθηκε στον Πειραιά προερχόμενη από την Ερμούπολη της Σύρου, εκεί όπου ο γεννημένος στο Ηράκλειο της Κρήτης, εκ πατρός Σαμίου και μητρός Σμυρναίας, Κωνσταντίνος Βολανάκης ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές κατά το έτος 1856 . Κατόπιν σχετικής εισήγησης των μεγαλυτέρων αδελφών του Αθανασίου και Ιωάννη, ο νεαρός Κωνσταντίνος Βολανάκης μετοίκησε στην Τεργέστη της Ιταλίας, όπου εργάστηκε στον εμπορικό οίκο του Γεωργίου Αφεντούλη, αδερφού του Θεόδωρου Αφεντούλη.
Η υπόλοιπη οικογένεια Βολονάκη εγκαταστάθηκε, όπως προαναφέραμε, στο ραγδαίως αναπτυσσόμενο εκείνη την εποχή λιμάνι του Πειραιώς, όπου ο προαναφερόμενος μεγαλύτερος αδερφός του Κωνσταντίνου, Αθανάσιος Βολανάκης, ίδρυσε αρχικά κατά το έτος 1869 νηματουργείο και αργότερα, κατά το έτος 1873 εργαστήριο αγγειοπλαστικής.
Εν τω μεταξύ, στην Τεργέστη, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης εργαζόταν μεν στο λογιστήριο του εμπορικού οίκου προϊόντων ζαχάρεως του Γεωργίου Αφεντούλη αλλά ταυτόχρονα άρχισε να φανερώνεται η κλίση του προς την ζωγραφική και η αγάπη του προς τη θάλασσα. Τα σκίτσα μικρών ιστιοφόρων πλοίων, λιμανιών και τοπίων τα οποία ο νεαρός Βολανάκης "σκάρωνε" δίπλα στα λογιστικά βιβλία υπέπεσαν στην αντίληψη του Αφεντούλη ο οποίος εκτίμησε το ταλέντο του νεαρού υπαλλήλου του και αποφάσισε να τον ενισχύσει οικονομικά στέλνοντάς τον να σπουδάσει ζωγραφική στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου (Münchner Akademie der Bildenden Künste). Εκεί, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης θα σπουδάσει την τέχνη της ζωγραφικής πλάι σε αναγνωρισμένους δασκάλους όπως ο Karl von Piloty (1826-1886). Την ίδια εποχή, κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο Μόναχο, ο Βολανάκης θα συνδεθεί φιλικά με τον επίσης Έλληνα ζωγράφο Νικόλαο Γύζη (Σκλαβοχώρι Τήνου, 1 Μαρτίου 1842 – Μόναχο, 22 Δεκεμβρίου 1900 / 4 Ιανουαρίου 1901) καθώς και με τους μετέπειτα διάσημους επίσης ζωγράφους Νικηφόρο Λύτρα (Πύργος Τήνου, 1832 – Αθήνα, 13 Ιουνίου 1904) και Πολυχρόνη Λεμπέση (Σαλαμίνα, 1848 – Αθήνα, 1913).
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης |
Μετά το τέλος των σπουδών του στο Μόναχο, ο Βολανάκης ακολούθησε την εσωτερική κλίση του και επιδόθηκε στη θαλασσογραφία. Επιστρέφοντας για λίγο στην Ελλάδα και στον Πειραιά, νυμφεύθηκε την Φανή Ιωάννου Χρησαϊδου, κόρη της αδελφής του Θεόδωρου Αφεντούλη. Μετά τον γάμο του, ο Βολανάκης αναχώρησε ξανά για το Μόναχο όπου εγκαταστάθηκε κατόπιν σχετικών υποδείξεων τόσο του αδελφικού φίλου του Νικολάου Γύζη όσο και του δασκάλου του Karl von Piloty. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στο Μόναχο γεννήθηκαν τα τρία πρώτα τέκνα του, η Πολυξένη, ο Δημήτριος και ο Γεώργιος (σσ. την Πολυξένη βάπτισε ο Νικόλαος Γύζης ενώ τον Γεώργιο ο Πολυχρόνης Λεμπέσης).
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης |
Εν τω μεταξύ, εκείνη την εποχή, ο Βολανάκης, ο οποίος είχε ήδη αναγνωριστεί ως δόκιμος θαλασσογράφος από τα μεγαλύτερα καλλιτεχνικά κέντρα της Ευρώπης, διατηρούσε κοινό ατελιέ με τον φημισμένο Γερμανό ζωγράφο Friedrich August von Kaulbach. Η θάλασσα, τα πλοία και τα λιμάνια αποτελούσαν μόνιμη πηγή έμπνευσης του Βολανάκη, ο οποίος είχε σαφέστατα επηρεαστεί από την ολλανδική θαλασσογραφία του 17ου αιώνα αλλά και από την ιταλική σχολή πανοραμικής αποτύπωσης των πόλεων.
Το έτος 1867, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης συμμετείχε σε έναν διαγωνισμό σχεδίου που προκήρυξε ο τότε αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος - Ιωάννης Β' με θέμα τη ναυμαχία της Λίσσης (Battle of Lissa) μεταξύ Αυστριακών και Ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων. Ο Βολανάκης κατέκτησε με την σύνθεσή του την πρώτη θέση ανάμεσα σε όλους τους ζωγράφους που συμμετείχαν στο διαγωνισμό και η φήμη του εδραιώθηκε. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, μετά την βράβευσή του, ο Βολανάκης επιβιβάστηκε στον Αυστριακό Στόλο και για χρονικό διάστημα περίπου ενός χρόνου περιηγήθηκε στις δαλματικές ακτές και την Αδριατική Θάλασσα μελετώντας τον τόπο της εν λόγω ναυμαχίας. Επιστρέφοντας από το ταξίδι αυτό, ο Βολανάκης παρουσίασε το έργο πλέον σε ελαιογραφία την οποία αγόρασε ο ίδιος ο Αυτοκράτωρ της Αυστρίας προσφέροντάς την ως δώρο στην Πινακοθήκη της Βιέννης. Στις μέρες μας (21ος αιώνας), ο εν λόγω κάτωθι εικονιζόμενος πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη κοσμεί τα Ανάκτορα της Βιέννης!
Στα τέλη της δεκαετίας του 1860, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης συνέχισε τις θαλασσογραφίες συμμετέχοντας σε διαγωνισμούς και εκθέσεις ανά την Ευρώπη. Εκείνη την εποχή μάλιστα συνθέτει τον περίφημο πίνακα "Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ", μια θαλασσογραφία η οποία αγοράστηκε από αξιωματικούς του πολεμικού ναυτικού στο Λονδίνο για να στολίσει την Λέσχη τους ενώ αργότερα κατέληξε στο Βρετανικό Υπουργείο Ναυτιλίας όπου βρίσκεται ως σήμερα.
Η κλονισμένη υγεία της συζύγου του Βολανάκη λόγω του κλίματος του Μονάχου αποτέλεσε την αιτία της επιστροφής του Κωνσταντίνου Βολανάκη στον Πειραιά. Το 1884, ο ίδιος δέχθηκε την πρόταση της ελληνικής Κυβέρνησης η οποία του πρότεινε μια θέση καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών και επέστρεψε στον Πειραιά παρά τις αντίθετες συμβουλές του φίλου του Νικολάου Γύζη ο οποίος απαξιωτικά πλην όμως ρεαλιστικά του τόνιζε πως "θα πας εις ένα τόπον όπου οι πίνακες πωλούνται εις τον Τινάνειον Κήπον"! Ο Βολανάκης πάντως, για χάριν της υγείας της συζύγου του, επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε αρχικά στην οικία Καστριώτη (Σωτήρος Διός και Δεληγιώργη) ενώ αργότερα μετακόμισε σε έτερη οικία στη συμβολή της οδού Σωτήρος Διός με την σημερινή οδό Γρηγορίου Λαμπράκη. Στον Πειραιά γεννήθηκαν τα δυο επόμενα τέκνα της οικογενείας Βολανάκη, ο Άγγελος και η Μαίρη ενώ, μετά την εγκατάσταση στην οικία Σκληρή επί της οδού Αθηνάς (μετέπειτα λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου Α') 16, γεννήθηκαν άλλα δυο τέκνα, ο Σπυρίδων και ο Μιλτιάδης. Στην προαναφερόμενη διεύθυνση, ο Βολανάκης έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του διατηρώντας μάλιστα ατελιέ όπου τον επισκέπτονταν καλλιτέχνες, φιλότεχνοι και διακεκριμένοι ξένοι.
Το έτος 1867, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης συμμετείχε σε έναν διαγωνισμό σχεδίου που προκήρυξε ο τότε αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος - Ιωάννης Β' με θέμα τη ναυμαχία της Λίσσης (Battle of Lissa) μεταξύ Αυστριακών και Ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων. Ο Βολανάκης κατέκτησε με την σύνθεσή του την πρώτη θέση ανάμεσα σε όλους τους ζωγράφους που συμμετείχαν στο διαγωνισμό και η φήμη του εδραιώθηκε. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, μετά την βράβευσή του, ο Βολανάκης επιβιβάστηκε στον Αυστριακό Στόλο και για χρονικό διάστημα περίπου ενός χρόνου περιηγήθηκε στις δαλματικές ακτές και την Αδριατική Θάλασσα μελετώντας τον τόπο της εν λόγω ναυμαχίας. Επιστρέφοντας από το ταξίδι αυτό, ο Βολανάκης παρουσίασε το έργο πλέον σε ελαιογραφία την οποία αγόρασε ο ίδιος ο Αυτοκράτωρ της Αυστρίας προσφέροντάς την ως δώρο στην Πινακοθήκη της Βιέννης. Στις μέρες μας (21ος αιώνας), ο εν λόγω κάτωθι εικονιζόμενος πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη κοσμεί τα Ανάκτορα της Βιέννης!
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Η Ναυμαχία της Λίσσης |
Στα τέλη της δεκαετίας του 1860, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης συνέχισε τις θαλασσογραφίες συμμετέχοντας σε διαγωνισμούς και εκθέσεις ανά την Ευρώπη. Εκείνη την εποχή μάλιστα συνθέτει τον περίφημο πίνακα "Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ", μια θαλασσογραφία η οποία αγοράστηκε από αξιωματικούς του πολεμικού ναυτικού στο Λονδίνο για να στολίσει την Λέσχη τους ενώ αργότερα κατέληξε στο Βρετανικό Υπουργείο Ναυτιλίας όπου βρίσκεται ως σήμερα.
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Η Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ |
Η κλονισμένη υγεία της συζύγου του Βολανάκη λόγω του κλίματος του Μονάχου αποτέλεσε την αιτία της επιστροφής του Κωνσταντίνου Βολανάκη στον Πειραιά. Το 1884, ο ίδιος δέχθηκε την πρόταση της ελληνικής Κυβέρνησης η οποία του πρότεινε μια θέση καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών και επέστρεψε στον Πειραιά παρά τις αντίθετες συμβουλές του φίλου του Νικολάου Γύζη ο οποίος απαξιωτικά πλην όμως ρεαλιστικά του τόνιζε πως "θα πας εις ένα τόπον όπου οι πίνακες πωλούνται εις τον Τινάνειον Κήπον"! Ο Βολανάκης πάντως, για χάριν της υγείας της συζύγου του, επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε αρχικά στην οικία Καστριώτη (Σωτήρος Διός και Δεληγιώργη) ενώ αργότερα μετακόμισε σε έτερη οικία στη συμβολή της οδού Σωτήρος Διός με την σημερινή οδό Γρηγορίου Λαμπράκη. Στον Πειραιά γεννήθηκαν τα δυο επόμενα τέκνα της οικογενείας Βολανάκη, ο Άγγελος και η Μαίρη ενώ, μετά την εγκατάσταση στην οικία Σκληρή επί της οδού Αθηνάς (μετέπειτα λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου Α') 16, γεννήθηκαν άλλα δυο τέκνα, ο Σπυρίδων και ο Μιλτιάδης. Στην προαναφερόμενη διεύθυνση, ο Βολανάκης έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του διατηρώντας μάλιστα ατελιέ όπου τον επισκέπτονταν καλλιτέχνες, φιλότεχνοι και διακεκριμένοι ξένοι.
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Καράβια, καΐκια, βάρκες φέρνοντας την ψαριά |
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Τα έργα διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου |
 | |
|
Πέραν των λυρικών θεμάτων, ο Βολανάκης επιδόθηκε με επιτυχία στη σύνθεση έργων με εθνικό / ιστορικό θέμα όπως λ.χ. τον πίνακα που απεικονίζει την "Ναυμαχία της Σαλαμίνας", την "Έξοδο του πλοίου "Άρης" από το Ναυαρίνο", την "Πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη", την "Αποβίβαση των Αργοναυτών" κ.α.
 | |
|
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Αργώ |
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Η αποβίβαση των Αργοναυτών |
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Η πυρπόληση της τουρκικής ναυμαχίας από τον Κανάρη |
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε ξεχωριστά στον παρακάτω εικονιζόμενο πίνακα του Βολανάκη, διαστάσεων 146 x 219 εκατοστών, στον οποίον απεικονίζεται η άφιξη του Γεωργίου Καραΐσκάκη στο Φάληρο. Το εν λόγω έργο τέχνης, δημοπρατήθηκε από τον γνωστό οίκο δημοπρασιών Sotheby's στο Λονδίνο στις 11.11.2008, σε μια τιμή η οποία έφθασε τα 2 εκατομμύρια ευρώ (1,609,250 GBP / βρετανικές λίρες για την ακρίβεια). Ο πίνακας αυτός, ο οποίος φιλοτεχνήθηκε κατά την περίοδο 1885-1888, πέρασε κατά το παρελθόν από την κατοχή δυο μεγάλων αθηναϊκών οικογενειών και πουλήθηκε σε γνωστό διεθνούς φήμης συλλέκτη έργων τέχνης.
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Η άφιξη του Γεωργίου Καραϊσκάκη στο Φάληρο |
Στις αρχές της δεκαετίας του 1890, εποχή κατά την οποία ο Βολανάκης συνέχιζε να διδάσκει στην Σχολή Καλών Τεχνών, εκτέθηκαν για πρώτη φορά δυο έργα του "Το λιμάνι του Πειραιά από την βασιλική προβλήτα" και η "Η άφιξη της πριγκίπισσας Σοφίας στο Φάληρο".
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Το λιμάνι του Πειραιά από την βασιλική προβλήτα |
 | |
|
Κατά την περίοδο 1895-1896, με πρωτοβουλία διαφόρων καλλιτεχνών ιδρύθηκε στον Πειραιά, υπό την διεύθυνση του Βολανάκη, σχολή ζωγραφικής, υπό την ονομασία το "Καλλιτεχνικόν Κέντρον", σε χώρους που είχε παραχωρήσει ο Δήμος Πειραιώς. Πολλοί νεαροί - τότε - καλλιτέχνες συνέρρεαν για να μάθουν δίπλα στον "δάσκαλο" Κωνσταντίνο Βολανάκη. Βέβαια, κατά τα τελευταία έτη της ζωής του, ο Βολανάκης δεν αμειβόταν ανάλογα της αξίας της εργασίας του και υπό το βάρος της συντήρησης μιας πολυμελούς οικογενείας αναγκαζόταν να πωλεί τους πίνακές του σε τιμές δυσανάλογες της πραγματικής αξίας τους.
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Το θαλάσσιο τοπίο, Ακρογιαλιά µε ψαράδικη βάρκα |
 | |
|
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης - Στον Κεράτιο Κόλπο |
Ακολουθούν ορισμένα ενδεικτικά έργα του Κωνσταντίνου Βολανάκη με θέμα τον Πειραιά:
Κατά το έτος 1903, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης ο οποίος έπασχε από κήλη, έπαθε όξυνση της ασθένειας, με αποτέλεσμα να παραιτηθεί από την Σχολή Καλών Τεχνών. Έκτοτε, ο διεθνούς φήμης θαλασσογράφος ζούσε μονάχα από την σύνταξή του και την εργασία του, ενώ αρκετοί έμποροι έργων τέχνης εκμεταλλεύτηκαν την οικονομική του κατάσταση προς πλουτισμό των ιδίων.
 |
| Κωνσταντίνος Βολανάκης |
Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης παρέμεινε στον Πειραιά μέχρι το θάνατό του, στις 29 Ιουνίου του 1907. Κηδεύτηκε ξεχασμένος την επόμενη ημέρα (ήταν ημέρα Δημοτικών Εκλογών) και στην κηδεία του παρευρέθηκαν ελάχιστα άτομα μεταξύ των οποίων ο Παύλος Νιρβάνας, ο οποίος χαρακτηριστικά έγραψε: "Ήτο σπαραγμός. Πέντε άνθρωποι ακολουθούσαν την κηδεία του".
Ιστορικά τεκμήρια από τον Τύπο του έτους 1907 σχετικά με τον θάνατο του Κωνσταντίνου Βολανάκη:
Διαβάστε εδώ σχετικά με το ψήφισμα της Ελληνικής Καλλιτεχνικής Εταιρίας "επί τω θανάτω Κωνσταντίνου Βολανάκη":
Στις μέρες μας (21ος αιώνας), οι περίφημες θαλασσογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη κοσμούν ανάκτορα και επίσημες αίθουσες στην Αυστρία, στην Γερμανία αλλά και στην Ελλάδα, ενώ πολλοί πίνακες του ιδίου έχουν πωληθεί κατά καιρούς σε διεθνείς δημοπρασίες σε τιμές που ανέρχονται σε αρκετές εκατοντάδες ευρώ.
Όσον αφορά τον Πειραιά, ορισμένα έργα του Κωνσταντίνου Βολανάκη εκτίθενται ελάχιστα μόλις μέτρα από το σημείο όπου βρίσκεται η προτομή του, ήτοι στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, ενώ αντίγραφα θαλασσογραφιών υπάρχουν στους τοίχους του Σταθμού του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου στον Πειραιά. (πρώην Μέγαρο των ΗΣΑΠ).
Αντί επιλόγου, ακολουθούν ορισμένες σύγχρονες φωτογραφικές καταγραφές από το σημείο όπου βρίσκεται η προτομή του Βολανάκη στη Φρεαττύδα:
Η ιστορία της Φρεαττύδος
Οι θαλασσογραφίες στον Σταθμό του Ηλεκτρικού
Ο Πειραιάς μέσα από την ζωγραφική
Κείμενο - Πηγές:
Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.
Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:
- "Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010
- Wikiart
- Sothebys
- Τύπος Εποχής
Φωτογραφίες:
- Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
- Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
- Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου