ΝΗΣΟΣ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ [ΣΤΑΛΙΔΑ]

Η επισήμως ονομαζόμενη νησίδα ή νήσος Κουμουνδούρου είναι μια μικρή βραχονησίδα, ευρισκόμενη μεταξύ του φυσικού λιμένος Μικρολίμανου (πρώην Τουρκολίμανο, αρχαία ονομασία λιμήν Μουνιχίας) και του λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι), περί τα 30 μέτρα απόσταση περίπου από τις πλησιέστερες ακτές των νοτίων προπόδων του λόφου της Καστέλλας δηλαδή της παραλίας της Καστέλλας, η οποία αρχής γενομένης από την δεκαετία του 1970 ονοματίζεται ως "πλαζ Βοτσαλάκια", ενώ προγενέστερο ήταν ευρέως γνωστή από την λειτουργία των λουτρών του Παρασκευά και αργότερα και του Αδαμόπουλου. 

Δοθείσης της ευκαιρίας, αξίζει να μνημονεύσουμε πως η νησίδα (του) Κουμουνδούρου συχνά ονοματίζεται, αυθαίρετα, από κυρίως παλαιότερους Πειραιώτες ως νήσος ή "νησάκι του Παρασκευά".

Σε σχετικό χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896, η υπό εξέτασιν νήσος καταγράφεται με την επίσημη ονομασία της ως "Σταλίδα". Ομοίως, στον κάτωθι εικονιζόμενο χάρτη του Πειραιώς των τελών του 19ου αιώνα καθώς επίσης σε παρόμοιους ελαφρώς μεταγενέστερους, η εν λόγω νησίδα αναφερόταν πάντοτε την επίσημη ονομασία της ως νήσος Σταλίδα ή νήσος Σταλίς (γαλλιστί "Ile Stalida" ή "Ile de Stalida"):

Η επιπρόσθετη ονομασία της νησίδας ως "του Κουμουνδούρου" προέκυψε από το γεγονός ότι βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από την έπαυλη του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, η οποία κατεδαφίστηκε στις αρχές του έτους 1935 και στη θέση της έχουν οικοδομηθεί οι εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδας (πρώην ΒΝΟΕ).

Η προαναφερθείσα αυθαίρετη λαϊκή ονομασία της βραχονησίδας ως "νησάκι του Παρασκευά" οφείλεται στην ύπαρξη των λουτρών του Παρασκευά (από τις αρχές του 20ου αιώνα) και αργότερα στη γνωστή ομώνυμη ταβέρνα / κοσμικό νυχτερινό κέντρο "Η Σπηλιά του Παρασκευά", το οποίο λειτουργούσε στον χώρο του αρχαίου Σηραγγείου επί της παραλίας της Καστέλλας.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως περί τα μέσα της δεκαετίας του 1920 καταγράφεται η σύσταση μιας ειδικής επιτροπής, της οποία σκοπός υπήρξε η διόρθωση τοπωνυμιών του Πειραιώς. Η εν λόγω επιτροπή λοιπόν αποφάσισε την επαναφορά του ονόματος του αρχαίου λιμένος της Μουνιχίας (ή Μουνυχίας) - για το σημερινό Μικρολίμανο - ενώ ονομάτισε ως νήσο Μουνιχίας την βραχονησίδα του Κουμουνδούρου. Βέβαια, ουδέποτε η νέα ονομασία έγινε αποδεκτή και δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως.

Ειρήσθω εν παρόδω, τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά, οι βαρκάδες από και προς την νήσο Σταλίδα υπήρξαν ιδιαίτερα δημοφιλείς. Για την εξυπηρέτηση των ενδιαφερομένων υπήρχαν βαρκάρηδες που αναλάμβαναν έναντι αμοιβής το εν λόγω δρομολόγιο εκκινώντας είτε από το Πασαλιμάνι και την Φρεαττύδα, είτε από το Τουρκολίμανο, φθάνοντας μέχρι το νησάκι του Κουμουνδούρου ή και λίγο πιο μακριά, μέχρι το νέο Φάληρο. 

Άποψη της νήσου Κουμουνδούρου σε μια ενδεικτική ασπρόμαυρη μεταπολεμική φωτογραφία / επιστολικό δελτάριο από τις εκδόσεις Δέλτα με κωδικό "Δ-1145" και τίτλο "Πειραιεύς. Γραφικά Ακρογιάλια":

Σε διάφορα διαθέσιμα μεταπολεμικά ιστορικά τεκμήρια η υπό εξέτασιν βραχονησίδα συνέχισε να ονοματίζεται είτε ως Σταλίδα, είτε ως νήσος του Κουμουνδούρου, όπως λ.χ. σε άρθρο από τον ημερήσιο Τύπο της 10ης Μαϊου του 1949 σύμφωνα με το οποίο "μέγα σκυλόψαρον" είχε θεαθεί ενάμισι μίλι μακριά από τη μικρή νησίδα. Ομοίως, στο παρακάτω ιστορικό τεκμήριο του έτους 1965, η νησίδα Σταλίδα περιλαμβάνεται στον κατάλογο 70 νήσων και βραχονησίδων εντός του Σαρωνικού κόλπου, τα οποία το ελληνικό κράτος φερόταν να διαπραγματευόταν την πώληση:

"70 Νησιά στο Σαρωνικό - Τα πιο πολλά ανήκουν στο Δημόσιο"

Η νήσος Κουμουνδούρου περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, όπως καταγραφόταν μαζί με τμήμα της παραλίας της Καστέλλας στην Εικονογραφημένη Έκδοση Πειραϊκής Προβολής "Πειραιεύς 1966":

Έχοντας ως βάση την ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφία των μέσων της δεκαετίας του 1960 παρουσιάζουμε την ακόλουθη σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", στα πλαίσια του πρωτότυπου προσωπικού project Πειραιάς Retronaut:

Έγχρωμη καρτ-ποστάλ της δεκαετίας του 1960 η οποία τιτλοφορείτο "Πειραιεύς: Στα μπάνια του Παρασκευά", από τις εκδόσεις Εμμ. Διακάκης και Υιός, στην οποία καταγράφεται η νήσος του Κουμουνδούρου:

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας διάφορα σχέδια και προτάσεις σχετικά με την "αξιοποίηση" της βραχονησίδας. Μια από τις πλέον πρωτότυπες και τολμηρές προτάσεις, το 1969, αφορούσε τη δημιουργία υποβρυχίου κέντρου!

Υποβρύχιον Κέντρον στην Καστέλλα (1969)

Μετά την ολοκλήρωση των έργων επιχωμάτωσης και διαμόρφωσης της παραλίας της Καστέλλας που έλαβαν χώρα στα χρόνια δημαρχίας Αριστείδη Σ. Σκυλίτση (περίοδος Χούντας), η νήσος Κουμουνδούρου κατέληξε να απέχει πλέον εγγύτερα από την παραλία σε σχέση με το παρελθόν.

Αρκετές δεκαετίες αργότερα, κατά το έτος 2012, ύστερα από σχετικές εξαγγελίες του Δήμου Πειραιώς περί αξιοποίησης της παραλίας "Βοτσαλάκια", κυκλοφόρησαν σχετικές φήμες για την αξιοποίηση και της νήσου Κουμουνδούρου, δίχως πάντως να γίνει οτιδήποτε σχετικό.

• Η νήσος Κουμουνδούρου κατά τον 21ο αιώνα

Φωτογραφικές καταγραφές της υπό εξέτασιν νήσου του Κουμουνδούρου κατά το έτος 2009:

Ομοίως, φωτογραφικές καταγραφές της νήσου Κουμουνδούρου κατά το έτος 2011:

Η παραλία της Καστέλλας και η νησίδα του Κουμουνδούρου την άνοιξη του έτους 2013:

Ακόμα μια άποψη της νήσου του Κουμουνδούρου με φόντο τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος από το έτος 2015. Η φωτογραφία έχει ληφθεί με χρήση τηλεφακού από τον λιμενοβραχίονα της Φρεαττύδος: 

Η νήσος του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (Ν.Ο.Ε.): 

Η νήσος Κουμουνδούρου το καλοκαίρι του έτους 2016:

Η νήσος Κουμουνδούρου στα τέλη Μαΐου του έτους 2017:

Η νήσος Κουμουνδούρου και η παραλία της Καστέλλας στις αρχές του καλοκαιριού του έτους 2017:

Η νήσος του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (Ν.Ο.Ε.) κατά το μήνα Μάιο του έτους 2018:

Ερασιτέχνες αλιείς στο άκρο της παραλίας της Καστέλλας, κάτωθεν της ερειπωμένης και εγκαταλειμμένης επαύλεως οικογενείας Μαυρομιχάλη, έναντι της νήσου Κουμουνδούρου, κατά το μήνα Δεκέμβριο του έτους 2019:

Η νήσος Κουμουνδούρου και το εντευκτήριο του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (ΝΟΕ) όπισθεν αυτής, όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά κατά το μήνα Δεκέμβριο του έτους 2021:

Η υπό εξέτασιν νησίδα του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του έτους 2022:

Η νήσος του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το φθινόπωρο του έτους 2023:

 

 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Μέγα σκυλόψαρον πλησίον της Καστέλλας

Η παραλία της Καστέλλας - Εικονογραφημένη Ιστορική Αναφορά

Το εν Πειραιεί Σηράγγιον

Η έπαυλις Μαυρομιχάλη στην Καστέλλα

Ο Πύργος της οικογενείας Οριγώνη

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Wikipedia
• "Πειραιεύς 1966", Εικονογραφημένη Έκδοση Πειραϊκής Προβολής, Έκδοσις - Επιμέλεια Θ. Βλάσση, Εκτύπωσις Τυποτεχνική Πειραιώς
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.