ΝΗΣΟΣ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ [ΣΤΑΛΙΔΑ]

Η επισήμως ονομαζόμενη νησίδα ή νήσος Κουμουνδούρου είναι μια μικρή βραχονησίδα, ευρισκόμενη μεταξύ του φυσικού λιμένος Μικρολίμανου (πρώην Τουρκολίμανο, αρχαία ονομασία λιμήν Μουνιχίας) και του λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι), περί τα 30 μέτρα απόσταση περίπου από τις πλησιέστερες ακτές των νοτίων προπόδων του λόφου της Καστέλλας δηλαδή της παραλίας της Καστέλλας, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες είθισται να ονοματίζεται "Βοτσαλάκια" ενώ παλαιότερα ήταν ευρέως γνωστή ως "του Παρασκευά" ή απλά "Παρασκευάς". 

Δοθείσης της ευκαιρίας, αξίζει να μνημονεύσουμε πως η νησίδα (του) Κουμουνδούρου συχνά ονοματίζεται, αυθαίρετα, από πολλούς κυρίως παλαιότερους Πειραιώτες ως νήσος ή "νησάκι του Παρασκευά".

Ανατρέχοντας σε παλαιούς συλλεκτικούς χάρτες της πόλης του Πειραιά των αρχών του 20ου αιώνα ή και σε ελαφρά μεταγενέστερους, η νησίδα αναφερόταν με την επίσημη ονομασία της ως νήσος Σταλίδα ή Σταλίς (γαλλιστί "Ile Stalida" ή "Ile de Stalida"):

Διαβάστε εδώ σχετικά με τον παραπάνω χάρτη του Πειραιά των τελών του 19ου αιώνα.

Η ονομασία της νησίδας ως "του Κουμουνδούρου" προέκυψε από το γεγονός ότι βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδας (πρώην ΒΝΟΕ), στο σημείο όπου μέχρι τις αρχές του έτους 1935 βρισκόταν η έπαυλις (βίλα) του εκ Μάνης καταγόμενου πρωθυπουργού της Ελλάδος Αλέξανδρου Κουμουνδούρου. 

Η προαναφερθείσα αυθαίρετη λαϊκή ονομασία της βραχονησίδας ως "νησάκι του Παρασκευά" οφείλεται στην ύπαρξη των λουτρών του Παρασκευά (από τις αρχές του 20ου αιώνα) και αργότερα στη γνωστή ομώνυμη ταβέρνα / κοσμικό νυχτερινό κέντρο "Η Σπηλιά του Παρασκευά", το οποίο λειτουργούσε στον χώρο του αρχαίου Σηραγγείου επί της παραλίας της Καστέλλας, η οποία σήμερα είναι γνωστή ως  "παραλία του Παρασκευά" ή απλά "Παρασκευάς" ή και με την νεώτερή της ονομασία ως "παραλία Βοτσαλάκια".

Περί τα μέσα της δεκαετίας του 1920 καταγράφεται η σύσταση μιας ειδικής επιτροπής, της οποία σκοπός υπήρξε η διόρθωση τοπωνυμιών και σημείων του Πειραιά. Η επιτροπή εκείνη λοιπόν αποφάσισε την επαναφορά του ονόματος του αρχαίου λιμένος της Μουνιχίας (ή Μουνυχίας) - για το σημερινό Μικρολίμανο - ενώ ονομάτισε ως νήσο Μουνιχίας την βραχονησίδα του Κουμουνδούρου. Ουδέποτε βέβαια η νέα αυτή ονομασία έγινε αποδεκτή.

Πριν τον Πόλεμο πάντως, οι βαρκάδες από και προς την νήσο ήταν σύνηθες φαινόμενο και επί τούτω υπήρχαν βαρκάρηδες που αναλάμβαναν έναντι αμοιβής το εν λόγω δρομολόγιο ενώ υπήρχαν άλλοι που ξεκινούσαν από το Πασαλιμάνι ή και την Φρεαττύδα και έκαναν βαρκάδα μέχρι το νησάκι του Κουμουνδούρου ή και λίγο πιο μακριά, μέχρι το νέο Φάληρο. 

Μετά την ολοκλήρωση των έργων επιχωμάτωσης και διαμόρφωσης της παραλίας της Καστέλλας που έλαβαν χώρα στα χρόνια δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση (περίοδος Χούντας), η νήσος Κουμουνδούρου κατέληξε να απέχει πλέον εγγύτερα από την παραλία σε σχέση με το παρελθόν.

Άποψη της νήσου Κουμουνδούρου σε μια ασπρόμαυρη μεταπολεμική φωτογραφία / carte postale από τις εκδόσεις Δέλτα με τίτλο "Πειραιεύς: Γραφικά Ακρογιάλια":

Σε διάφορα διαθέσιμα μεταπολεμικά ιστορικά τεκμήρια η υπό εξέτασιν βραχονησίδα συνέχισε να ονοματίζεται είτε ως Σταλίδα, είτε ως νήσος του Κουμουνδούρου, όπως λ.χ. σε άρθρο από τον ημερήσιο Τύπο της 10ης Μαϊου του 1949 σύμφωνα με το οποίο "μέγα σκυλόψαρον" είχε θεαθεί ενάμισι μίλι μακριά από τη μικρή νησίδα. Ομοίως, στο παρακάτω ιστορικό τεκμήριο του έτους 1965, η νησίδα Σταλίδα περιλαμβάνεται στον κατάλογο 70 νήσων και βραχονησίδων εντός του Σαρωνικού κόλπου, τα οποία το ελληνικό κράτος φερόταν να διαπραγματευόταν την πώληση:

"70 Νησιά στο Σαρωνικό - Τα πιο πολλά ανήκουν στο Δημόσιο"

Η νήσος Κουμουνδούρου περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960 όπως καταγραφόταν μαζί με τμήμα της παραλίας της Καστέλλας στην Εικονογραφημένη Έκδοση Πειραϊκής Προβολής "Πειραιεύς 1966":

Έχοντας ως βάση την παραπάνω ασπρόμαυρη φωτογραφία των μέσων της δεκαετίας του 1960 παρουσιάζουμε την ακόλουθη σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", στα πλαίσια του πρωτότυπου προσωπικού project Πειραιάς Retronaut:

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας διάφορα σχέδια και προτάσεις σχετικά με την "αξιοποίηση" της βραχονησίδας. Μια από τις πλέον πρωτότυπες και τολμηρές προτάσεις, το 1969, αφορούσε τη δημιουργία υποβρυχίου κέντρου!

Υποβρύχιον Κέντρον στην Καστέλλα (1969)

Αρκετές δεκαετίες αργότερα, κατά το έτος 2012, ύστερα από σχετικές εξαγγελίες του Δήμου Πειραιώς περί αξιοποίησης της παραλίας "Βοτσαλάκια", κυκλοφόρησαν σχετικές φήμες για την αξιοποίηση και της νήσου Κουμουνδούρου, δίχως πάντως να γίνει οτιδήποτε σχετικό.

• Η νήσος Κουμουνδούρου κατά τον 21ο αιώνα

Φωτογραφικές καταγραφές της υπό εξέτασιν νήσου του Κουμουνδούρου κατά το έτος 2009:

Ομοίως, φωτογραφικές καταγραφές της νήσου Κουμουνδούρου κατά το έτος 2011:

Η παραλία της Καστέλλας και η νησίδα του Κουμουνδούρου την άνοιξη του έτους 2013:

Ακόμα μια άποψη της νήσου του Κουμουνδούρου με φόντο τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος από το έτος 2015. Η φωτογραφία έχει ληφθεί με χρήση τηλεφακού από τον λιμενοβραχίονα της Φρεαττύδος: 

Η νήσος του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (Ν.Ο.Ε.): 

Η νήσος Κουμουνδούρου το καλοκαίρι του έτους 2016:

Η νήσος Κουμουνδούρου στα τέλη Μαΐου του έτους 2017:

Η νήσος Κουμουνδούρου και η παραλία της Καστέλλας στις αρχές του καλοκαιριού του έτους 2017:

Η νήσος του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (Ν.Ο.Ε.) κατά το μήνα Μάιο του έτους 2018:

Ερασιτέχνες αλιείς στο άκρο της παραλίας της Καστέλλας, κάτωθεν της ερειπωμένης και εγκαταλειμμένης επαύλεως οικογενείας Μαυρομιχάλη, έναντι της νήσου Κουμουνδούρου, κατά το μήνα Δεκέμβριο του έτους 2019:

Η νήσος Κουμουνδούρου και το εντευκτήριο του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (ΝΟΕ) όπισθεν αυτής, όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά κατά το μήνα Δεκέμβριο του έτους 2021:

Η υπό εξέτασιν νησίδα του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του έτους 2022:

Η νήσος του Κουμουνδούρου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το φθινόπωρο του έτους 2023:

 

 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Μέγα σκυλόψαρον πλησίον της Καστέλλας

Η παραλία της Καστέλλας - Εικονογραφημένη Ιστορική Αναφορά

Το εν Πειραιεί Σηράγγιον

Η έπαυλις Μαυρομιχάλη στην Καστέλλα

Ο Πύργος της οικογενείας Οριγώνη

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Wikipedia
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• "Πειραιεύς 1966", Εικονογραφημένη Έκδοση Πειραϊκής Προβολής, Έκδοσις - Επιμέλεια Θ. Βλάσση, Εκτύπωσις Τυποτεχνική Πειραιώς
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.