ΤΑ ΠΑΛΑΙΑ ΖΥΘΟΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

Η πρώτη επαφή των Ελλήνων με το ζύθο (μπύρα) έχει τις ρίζες της στα πρώτα χρόνια μετά τη σύσταση του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και πιο συγκεκριμένα στην οθωνική περίοδο. Τον πρώτο μονάρχη της Ελλάδος Όθωνα συνόδεψαν στη χώρα μας αρχικά κάποιοι στρατιωτικοί ακόλουθοι και αυλικοί ενώ αργότερα (1833) ως γνωστόν εκλήθησαν επιστήμονες και τεχνίτες από την Βαυαρία. Ως αποτέλεσμα, η βαυαρική παροικία η οποία συστάθηκε στην πρωτεύουσα του νέου κράτους Αθήνα, γρήγορα απέκτησε τα δικά της στέκια ψυχαγωγίας και διασκέδασης στα οποία, όπως ήταν αναμενόμενο, εισαγόταν το εθνικό ποτό των Βαυαρών, η μπύρα!

Με το πέρασμα των δεκαετιών μοιραία ιδρύθηκαν στην Αθήνα ζυθοποιεία - ζυθοπωλεία, ώστε να αποφεύγονται οι εισαγωγές μπύρας από το εξωτερικό. Έτσι λοιπόν, κατά τη δεκαετία του 1840-1850 καταγράφονταν στην Αθήνα τα χειροκίνητα ζυθοποιεία - ζυθοπωλεία των Βαυαρών Melcher, Fisher, Bachauer, Waweck και Seel. Μετά την εκθρόνιση του Όθωνα και προς τα τέλη της δεκαετίας του 1860, ξεκίνησε η δραστηριότητα του Ιωάννη Φιξ στον κλάδο της ζυθοποιίας, ενώ σύντομα πολλοί Έλληνες θα σπεύσουν να μιμηθούν τους Βαυαρούς, ανοίγοντας ζυθοπωλεία, εκμεταλλευόμενοι τη δημοτικότητα και την απήχηση που είχε αποκτήσει ο ζύθος και στον ελληνικό πληθυσμό. 

Στον Πειραιά, κατά το έτος 1875, καταγράφονταν το ζυθοπωλείο των Κ. και Σ. Κόλα (ζύθοι Βιέννης και εντόπιοι, διάφορα αγγλικά είδη) στην οδό Ασκληπιού, του Φώτη Κόλλα (ζύθοι Βιέννης και εντόπιοι, οίνοι Ευρώπης) στο ισόγειο της ομώνυμης οικίας Κόλλα, στη συμβολή της οδού Μιαούλη με την οδό Τσαμαδού, του Μομπρών (ζύθοι Βιέννης και Αγγλίας και ποτά διάφορα) αντίκρυ από τον πρώτο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης του Πειραιά, των Κ. Μουστακόπουλου και Δ. Μπέη (ζύθοι Βιέννης και Αγγλίας) στη συμβολή της ακτής Μιαούλη με την οδό Βουβουλίνας και του Ζαχαρία Μπερνιουδάκη (ζύθοι Βιέννης και εντόπιοι) στην οδό Μιαούλη παρά τη Βασιλική Αποβάθρα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και η παρακάτω διαφημιστική καταχώρηση:

"Εν τω καταστήματι τούτω, εκτός του γνησίου Βιενναίου ζύθου και του εγχώριου, ως και των εγχωρίων οίνων Κορίνθου και Κηφισσίας εκομίσθησαν εσχάτως εκ των σπουδαιοτέρων της Ευρώπης εργοστασίων οίνοι και πνεύματα ευρωπαϊκά παντοδαπά, οίον καμπανίται, champagnes, βορδιγάλιοι bordeaux, πνεύματα liquers, οίνοι του Ρήνου κ.λ. έτι δε εδέσματα και βρώματα κρύα, ήτοι αστακοί, τόνοι, σάρδεις, χοιρομήρια, τυροί ελβετικοί και τα παραπλήσια. Περιττόν να αριθμήσωμεν τας τιμάς, οι φιλήδονοι γινώσκουσιν ότι οι διευθύνοντες το κατάστημα τυγχάνουσιν ολιγαρκείς και ουχί πλεονέκται." 

Από την ανάγνωση και μελέτη του πειραϊκού Τύπου των τελών της δεκαετίας του 1870 προκύπτει η λειτουργία του ζυθοπωλείου με την επωνυμία "Η Βιομηχανία" του Ανδρέα Καππώνη, υπό την οικία Π. Δαμάσκου, στην πλατεία Απόλλωνος, του ζυθοπωλείου "Η Καλλιθέα" στη Συνοικία Τσίλλερ υπό την διεύθυνση του Στυλιανού Μπερνιουδάκη, έτερου ζυθοπωλείου όπισθεν του Τινανείου Κήπου και υπό του Τηλεγραφείου πάλι υπό την διεύθυνση του Στυλιανού Μπερνιουδάκη, καθώς και ένα εργοστάσιο παραγωγής ζύθου των Bakauer και Σια (σσ. λογικά πρόκειται για τον Ερρίκο Μπαχάουερ - βλέπε παρακάτω), στην πλατεία της Τερψιθέας, το οποίο πωλούσε μπύρα σε χονδρική και λιανική. 

Στην Αθήνα της δεκαετίας του 1880-1890, εκτός από τους Βαυαρούς ζυθοποιούς / ζυθοπώλες και τα αρκετά πλέον ζυθοπωλεία, καταγράφονταν διάφοροι αξιοσημείωτοι Έλληνες ζυθοποιοί όπως λ.χ. ο Λορέντζος Μάμος (αρχικά στην Πάτρα και αργότερα στην Αθήνα) και μετέπειτα οι αδελφοί Κλωναρίδη. Στον βιομηχανικό Πειραιά της ιδίας περιόδου, ο οποίος ήδη αποκαλείται "Μαγχεστρία της Ανατολής", με το λιμάνι της πόλης να αποκτά ολοένα μεγαλύτερη εμπορική κίνηση μετατρεπόμενο στον μεγαλύτερο κόμβο στην Ελλάδα και σε έναν από τους μεγαλύτερους στην Μεσόγειο, οι εισαγωγές-εξαγωγές προϊόντων ακμάζουν όπως επίσης και ο κλάδος της ποτοποιίας - κονιακοποιίας. 

Ενδεικτικά ιστορικά τεκμήρια από τις αρχές της δεκαετίας του 1880 με αναφορές στο Νέον εν Πειραιεί Ζυθοπωλείον των Τζώρτζη Πόλητα και Θ. Πολάκη όπισθεν της Αγίας Τριάδας, στο ζυθοπωλείο του Δημοσθένους Λάζου (αντίκρυ της οικίας Ράλλη), καθώς και στο ζυθοπωλείο του Στυλιανού Μπερνιουδάκη (σσ. ο οποίος διέθετε και ζυθοποιείο στην Αθήνα), άνωθεν του Τινανείου Κήπου. 

Ζυθοπωλεία στον Πειραιά των τελών του 19ου αιώνα λειτουργούσαν κυρίως πλησίον των κεντρικών σημείων αναφοράς της πόλης, στις κεντρικές πλατείες (πλατεία Καραΐσκάκη, πλατεία Θεμιστοκλέους, πλατεία Κανάρη), πλησίον ή και εντός της Δημοτικής Αγοράς και του Τινανείου Κήπου, στην Τρούμπα και στο λιμάνι δίχως να λείπουν όμως και αποκεντρωμένα σημεία στην Καστέλλα, στη Φρεαττύδα και στου Ξαβέρη. Κατά το έτος 1886, το ζυθοπωλείο ο "Γαμβρινός" του Στυλιανού Τζοκαρόπουλου καταγράφεται στην πλατεία Κανάρη, στο Πασαλιμάνι ενώ τρία χρόνια αργότερα (1889) καταγράφεται το νέο ζυθοπωλείο του γνωστού κατασκευαστή ζύθου Ερρίκου Μπαχάουερ όπισθεν του Τινανείου Κήπου.

Ζυθοπωλείον Μπαχάουερ - 1889 - Υποκατάστημα εν Πειραιεί

Στα μέσα της δεκαετίας του 1890, το ζυθοποιείο / ζυθοπωλείου του προαναφερθέντος Στυλιανού Τσοκαρόπουλου καταγράφεται πλέον στην Καστέλλα. Στο εν λόγω ζυθοπωλείο φέρεται μάλιστα να σύχναζε συχνά, απαγγέλοντας μάλιστα ποιήματα, ο νεαρός τότε ποιητής Λάμπρος Πορφύρας. Το ζυθοποιείο του Στυλιανού Τσοκαρόπουλου υπήρξε τόσο δημοφιλές ώστε σε αρκετούς χάρτες υφίσταται η αναφορά στην "Συνοικία Τσοκαρόπουλου" ή "θέσις / θέση Τσοκαρόπουλου", σε μια μικρή ουσιαστικά περιοχή πάνω ουσιαστικά από την παραλία της Καστέλλας. Αξιοσημείωτο το γεγονός πως σε χάρτη του Πειραιώς του έτους 1896, το ζυθοποιείο του Σ. Τσοκαρόπουλου καταγράφεται επί της  τότε λεωφόρου Φαλήρου, πλησίον της συμβολής με τη λεωφόρο Αθηνάς (σσ. τη σημερινή Βασιλέως Γεωργίου Β'), άνωθεν της παραλίας της Καστέλλας. Στις αρχές του 20ου αιώνα (1900), ο Στυλιανός Τσοκαρόπουλος, σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, ταξίδεψε στο εξωτερικό επισκεπτόμενος αρκετές φημισμένες ζυθοποιίες και εν συνεχεία, επιστρέφοντας στην Ελλάδα και στον Πειραιά εκσυγχρόνισε με νέα μηχανήματα το εν Καστέλλα ζυθοποιείο - ζυθοπωλείο. 

Ιστορικό τεκμήριο από το έτος 1900, σχετικά με το ζυθοκαφείον "Η Πρίγκιπισσα Αλεξάνδρα", του Κ. Αυδή, στην ομώνυμη πλατεία Αλεξάνδρας του Πειραιά.

Ιστορικό τεκμήριο από το έτος 1901 σχετικά με τα εν Πειραιεί σημεία πώλησης του Ζύθου Δανίας NY Carlsberg.

Στην αυγή του 20ου αιώνα, ο Οδηγός του Πειραιώς του έτους 1902 του Γ. Βώκου καταγράφει τα ζυθοπωλεία των Θ. Δόντη (οδός Φίλωνος 102), Γουλιέλμου και Σα (στην ονομαστή για τις "μπίρες" Φρεαττύδα), Β. Κανακάκη στην οδό Φίλωνος 58, του Α. Κομ(ν)ηνού (στον Τινάνειο Κήπο και κάτωθεν του Δημαρχείου - Ωρολογίου), Δ. Κουτουρφιώτη στην πλατεία Τελωνείου και του προαναφερθέντα Σ. Τσοκαρόπουλου στην οδό Καστέλλας. 

Μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1905, καταγράφεται η έναρξη της λειτουργίας του Νέου Πειραϊκού Ζυθοπωλείου του Αριστείδου Καραμπίνη, Προμηθευτού της Ελληνικής Βασιλικής Αυλής, παρά την οδό Κολοκοτρώνη και ακριβώς κάτωθεν της μεγάλης οικίας Γεωργή.

Την ίδια εποχή (έτος 1905), το ζυθοπωλείο της πλατείας Αλεξάνδρας με την επωνυμία "Η Πριγκίπισσα Αλεξάνδρα" καταγραφόταν πλέον υπό τη διεύθυνση της οικογένειας ζυθοποιών Κλωναρίδου.

Στο σημείο αυτό, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε πως η παρούσα έρευνα δεν επεκτείνεται στο κοσμικό προάστιο του νέου Φαλήρου, στο οποίο λειτουργούσαν ζυθοπωλεία αρχής γενομένης από το 1875. 

Ζυθοπωλείον εις το Νέον Φάληρον, παραπλεύρως του Εστιατορίου Τσελεμεντέ

Πέντε χρόνια αργότερα, ο Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς του 1906-1907 καταγράφει εν Πειραιεί δυο αντιπροσώπους των δυο κυρίαρχων ζυθοποιείων εκείνων των καιρών: τον Γ. Σταϊνχάουερ στη Στοά Ριζάρη ως αντιπρόσωπο της ζυθοποιίας Κλωναρίδη και τον Ι. Δόντη, στην εμπορική οδό Φίλωνος, ως αντιπρόσωπο της ζυθοποιίας του Καρόλου Φιξ. 

Λεπτομέρεια από καρτ-ποστάλ εποχής - Ζυθεστιατόριο στη λεωφόρο Φαλήρου, Καστέλλα

Ως "ζυθοπώλαι", την ίδια περίοδο σύμφωνα με τον προαναφερθέντα Οδηγό, καταγράφονται ο Ε. Κανακάκης στην οδό Φίλωνος, ο Γ. Βερνάρδος επίσης στην οδό Φίλωνος, ο Γ. Βρεττός στη Φρεαττύδα, ο Δ. Μπέης, ο Ι. Δόντης, ο Ι. Φωτεινός και ο Ν. Κόκορης άπαντες με καταστήματα στην οδό Φίλωνος, ο Ι. Κωνσταντινίδης στην οδό Τσαμαδού, ο Παν. Μαρκέτης στην οδό Πλούτωνος, ο Κυρ. Μαστραντώνης επίσης στη Φρεαττύδα (βλέπε επόμενη εικόνα), ο Διον. Λάπος στην πλατεία Αλεξάνδρας, οι Μ. Αγγελόπουλος, Ελ. Μελισσαράτος και Ερ. Κλωναρίδης στο νέο Φάληρο, ο Θ. Βαγγής στη θέση Τσοκαρόπουλου (!) και ο Συμ. Βυνιεβέτσκης στην οδό Μιαούλη.

Ζυθοπωλείον "Μέλισσα", Κ. Μαστραντώνη, Φρεαττύδα (αρχές 20ου αιώνα)

Μάλιστα, στις σελίδες του εν λόγω Οδηγού, ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο ζυθοπωλείο του Γεωργίου Βερνάρδου όπισθεν της Αγίας Τριάδος, το οποίο προσέφερε έξοχη "μπύρα, εις καθαρά ποτήρια, δια καθαρών χειρών" καθώς και πάμπολλους μεζέδες! 

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του Ζυθοπωλείου "Το Στέμμα" του Ιωάννη Καλογήρου επί της οδού Φίλωνος το οποίο πρώτο-λειτούργησε αρχής γενομένης από την Πρωτοχρονιά του έτους 1907:

Στον Πειραιά του έτους 1912, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στον Πανελλήνιο Οδηγό υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα, λειτουργούσαν τα ζυθοπωλεία του Γ. Βρεττού στη Φρεαττύδα, του Δ. Βρεττού επί της ακτής Τρύφωνος Μουτζόπουλου, του Ι. Βενετσανόπουλου στο νέο Φάληρο, του Γ. Εργίνη στην πλατεία Αλεξάνδρας, του Π. Λάμπρου στον Τινάνειο Κήπο, του Κ. Μαστωράκη στην οδό Μιαούλη, του Β. Μαστραντώνη, του Π. Μαρκέτη στην πλατεία Καραΐσκάκη, του Κ. Μαστραντώνη στην οδό Φίλωνος, του Β. Μαμάη επίσης στην πλατεία Αλεξάνδρας, του Δ. Μαυρομάτη στην οδό Πλούτωνος, των Μπεκ και Λεοντοκανάκου στην πλατεία Λουδοβίκου, των Μεντζελιώτη και Μαστοράκη στην ακτή Μιαούλη, των Μπέη και Ολυμπίδου στην οδό Φίλωνος, του Ι. Φωτεινού επίσης στην οδό Φίλωνος και του Στ. Τσοκαρόπουλου - ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1910 φέρεται να είχε προσλάβει στην επιχείρησή του τον έμπειρο Γερμανό διπλωματούχο Ερρίκο Κρέτσμαν ώστε να βελτιώσει την ποιότητα του ζύθου του - στη λεωφόρο Φαλήρου.

Ορισμένες ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις από κάποια ζυθεστιατόρια - ζυθοπωλεία της δεκαετίας του 1910 στον Πειραιά όπως λ.χ. το Μέγα Ζυθεστιατόριον του Εμμανουήλ Κανακάκη στο Μέγαρο Σπυράκη, το Μέγα Ζυθοπωλείον "Το Πριγκηπικόν" του Εμμανουήλ Ι. Μανουσάκη, το Νέον Ζυθοπωλείον "Το Νέον Κέντρον" του Ιωάννη Πολυχρονάκη, το Νέον Ζυθεστιατόριον "Η Ακτή Ξαβερίου" του Στυλιανού Σαριδάκη, το Νέον Ζυθεστιατόριον του Νικ. Μ. Σκορδίλη (πρώην Γ. Βρεττού) στην Φρεαττύδα και το ζυθοπωλείο "Ο Αβέρωφ" του Σπυρίδωνος Γεωργίου στους πρόποδες της Καστέλλας.

Μέγα Ζυθεστιατόριο Εμμανουήλ Κανακάκη

Μέγα Ζυθεστιατόριο Εμμανουήλ Κανακάκη μετά τη μεταφορά στο Μέγαρο Σπυράκη

Μέγα Ζυθοπωλείον "Το Πριγκηπικόν" - Ε.Ι. Μανουσάκη

Νέον Ζυθοπωλείον "Το Νέον Κέντρον" - Ιωάννου Πολυχρονάκη

Νέον Ζυθεστιατόριο "Η Ακτή Ξαβερίου" - Στυλ. Σαριδάκη

Νέον Ζυθεστιατόριον Νικ. Μ. Σκορδίλη (Πρώην Βρεττού) - Φρεαττύδα

Εγκαίνια ζυθοπωλείου "Ο Αβέρωφ" στην Καστέλλα

Όπως προκύπτει από σχετική έρευνα, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, επί της οδού Πετμεζά στην Καστέλλα του Πειραιώς καταγραφόταν το ζυθοπωλείον "Πανελλήνιον".

Κατά το έτος 1924, ο "Εν Πειραιεί Σύνδεσμος Ζυθοπωλών" τίμησε τον γνωστό ζυθοποιό Πέτρο Λορέντζου Μάμ(μ)ο (1880-1957), τον πλέον γνωστό εκπρόσωπο της ομώνυμης εκ Πατρέων ζυθοποιίας, εκλέγοντάς τον ισότιμο μέλος του εν λόγω Συνδέσμου.

Την ίδια εποχή, στα μέσα της δεκαετίας του '20, στο νέο Φάληρο, μεταξύ των αρκετών ζυθοπωλείων - ζυθεστιατορίων, καταγράφηκε η λειτουργία του ζυθεστιατορίου "Μαξίμ", έναντι του ξενοδοχείου "Ακταίον Παλας". Στα τέλη της ιδίας δεκαετίας, οι αριθμοί των καταγεγραμμένων ζυθεστιατορίων και των ζυθοπωλείων του Πειραιά πολλαπλασιάστηκαν συνέπεια της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού, της εξάπλωσης της πόλης και της δημιουργίας νέων συνοικιών, ιδιαίτερα μετά το έντονο κύμα προσφυγιάς που επακολούθησε της Μικρασιατικής Καταστροφής. Κατ'αυτόν τον τρόπο λοιπόν, στον Μέγα Οδηγό του Πειραιώς της περιόδου 1928-1929 και στην αντίστοιχη συμπεπληρωμένη έκδοση της περιόδου 1929-1930, καταγράφονται επισήμως περί τα 45 ζυθεστιατόρια και περί τα 50 ζυθοπωλεία τα οποία παρατίθενται ακολούθως:

Την ίδια εποχή, η ζυθοποιία Κλωναρίδη και η ζυθοποιία "Όλυμπος - Νάουσα" (η οποία εκείνη την εποχή είχε συγχωνευτεί με τη Φιξ) διατηρούσαν αντιπροσώπους στον Πειραιά ενώ η ζυθοποιία Φιξ είχε το δικό της πρατήριο στην οδό Φίλωνος. 

Ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο των αρχών της δεκαετίας του 1930 σχετικά με την πώληση τονωτικού ζύθου Ολλανδίας "δια τους αδυνάτους, δια τας θηλάζουσας", στο "Εκλεκτόν", επί της κεντρικής λεωφόρου Σωκράτους.

Εκ των πλέον γνωστών προπολεμικών ζυθοπωλείων του Πειραιώς υπήρξε εκείνο του Εμμανουήλ Καλόξυλου, το οποίο λειτούργησε για πολλά χρόνια εντός της Κεντρικής Αγοράς της πόλεως (επί της οδού Ιπποκράτους). Αργότερα, μετά την κατεδάφιση της Αγοράς στα τέλη της δεκαετίας του 1960, το ομώνυμο ζυθοπωλείο - εστιατόριο ("του Καλόξυλου") μεταφέρθηκε επί της οδού Λουδοβίκου, έναντι της ομώνυμης πλατείας και του Μεγάρου του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου:

Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στον Οδηγό της Ελλάδος Ιγγλέση της περιόδου 1947-1948, στον Πειραιά λειτουργούσαν τα εξής ζυθεστιατόρια: Δεδούσης (ακτή Πρωτοψάλτη 4), Μ. Δερνίκος (οδός Δροσοπούλου 3), Μ. Κυπραίος (Κουμουνδούρου 52), Ν. Λαγογιάννης (Κουμουνδούρου 50), Μ. Λόγος και Χ. Κοντομηνάς (πλατεία Λουδοβίκου), Ν. Μπαρλογιάννης (Φαλήρου 55) και Ν. Παπαντώνης (Κουμουνδούρου 48).

Σε αυτό το σημείο, οφείλουμε να σημειώσουμε πως όλα τα προαναφερόμενα στοιχεία, τα οποία αποτελούν προϊόν προσωπικής συνεχούς πρωτογενούς έρευνας, είναι ενδεικτικά και μη δεσμευτικά. Άλλωστε, μελετώντας κάποιος τις πηγές μπορεί εύκολα να παρατηρήσει πως ο διαχωρισμός μεταξύ ζυθοπωλείων, καφέ-ζυθοπωλείων, ζυθεστιατορίων κ.τ.λ. δεν υπήρξε ιδιαίτερα σαφής. Ο Πειραιάς των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα και του πρώτου μισού του 20ου αιώνα διέθετε πολλά και ονομαστά ζυθοπωλεία - τις επονομαζόμενες και "μπίρες" ή "μπυραρίες -  και ζυθεστιατόρια, σε διάφορα σημεία της πόλης, αλλά όπως είναι φυσικό, ζύθο προσέφεραν και οι απλές ταβέρνες, τα μαγειρεία και τα εστιατόρια της πόλης, πολλά γνωστά καφενεία κ.ο.κ. 

Στα μέσα της δεκαετίας του '60, ο ερασιτέχνης φωτογράφος Γεώργιος Σαματούρας κατέγραψε το κλειστό τότε ζυθοπωλείο (μπυραρία) του Μπάση, επί της λεωφόρου Φαλήρου (μετέπειτα λεωφόρος Βασιλέως Παύλου / Αλέξανδρου Παπαναστασίου), στο σημείο όπου αργότερα στεγάστηκε το εκπαιδευτήριο Παπαδάκη:

Λίγα μέτρα παραπέρα, πάντοτε επί της πάλαι ποτέ λεωφόρου Φαλήρου, προ της πλατείας της Καστέλλας και πλησίον του γνωστού ζαχαροπλαστείου του Τσαμπούλα, ο ίδιος φωτογράφος κατέγραψε την μπυραρία του Κανακάκη:

Ειρήσθω εν παρόδω, σύμφωνα με την ίδια πηγή, επί της λεωφόρου Φαλήρου λειτουργούσε και το ζυθοπωλείο (μπυραρία) του Μπουκουβάλα, στο οικόπεδο του οποίου οικοδομήθηκε το πολυόροφο ξενοδοχείο "Καστέλλα".

Περισσότερα στοιχεία, πληροφορίες και ιστορικά τεκμήρια για το υπό εξέτασιν θέμα βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως θα δημοσιευτούν μελλοντικά, λόγω των συνεχών περιπτώσεων λογοκλοπής και υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας από διάφορους "ερευνητές", "συγγραφείς", "δημοσιογράφους" κτλ.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Κατάταξις Εστιατορίων και Ζυθεστιατοριών Πειραιώς και νέου Φαλήρου [1924]

Ζυθοπωλείον "Γαμβρινός" Στυλιανού Τσοκαρόπουλου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• "Η Δημιουργία κι η Ιστορική Διαδρομή του Κλάδου της Ελληνικής Ζυθοποιίας 1828-2000", Παναγής Μάμος
• "Η απαρχή της ζυθοποιίας στην Ελλάδα", Νίκος Αμμανίτης
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο - ΕΛΙΑ
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως 

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.