Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΣΜΟΛΕΝΣΚΥ 4

Δίχως άλλο, ο εγκαταλειμμένος πετρόκτιστος τριώροφος πύργος στην αρχή της οδού Σμολένσκυ, αν και σχετικά "κρυμμένος από τα αδιάκριτα μάτια" πίσω από τα συρματοπλέγματα, από τα υπολείμματα του παλαιού μαντρότοιχου και από τις πυκνές φυλλωσιές των δέντρων, αποτελεί ένα από τα πλέον εντυπωσιακά αξιοθέατα της περιοχής του νέου Φαλήρου, ένα οικοδόμημα το οποίο παραπέμπει σε άλλες εποχές και το οποίο διαθέτει τη δική του ξεχωριστή διαδρομή μέσα στο χρόνο.

Το ιδιότυπο αρχιτεκτονικά κτίριο των 372 τετραγωνικών μέτρων, το οποίο έχει κηρυχθεί ως διατηρητέο από το έτος 1987, στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οπότε και καταγράφηκε φωτογραφικά, βρισκόταν σε μια ομολογουμένως κακή έως τραγική κατάσταση, γεγονός το οποίο πιστοποιείται τόσο από την εμφάνιση της προσόψεώς του, όσο και από φωτογραφίες του εσωτερικού του οι οποίες κυκλοφορούσαν στο διαδίκτυο. Η λιθόκτιστη τοιχοποιία είχε αποσαθρωθεί τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, τα ξύλινα κουφώματα είχαν καταστραφεί, τμήματα της κεραμοσκεπής είχαν καταρρεύσει ενώ η εσωτερική ξύλινα σκάλα σύνδεσης των ορόφων είχε επίσης καταρρεύσει τμηματικά.

• Τα μεταφυσικά φαινόμενα και οι κυνηγοί φαντασμάτων

Η εν λόγω έπαυλις, για αρκετά χρόνια, αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα γνωστό και δημοφιλές μέρος επίσκεψης για τους λάτρεις των μεταφυσικών φαινομένων. Σύμφωνα λοιπόν με τους αστικούς μύθους, το κτίριο ήταν στοιχειωμένο και εξ ου, δεχόταν πλήθος επισκέψεων / εξερευνήσεων / εξορμήσεων από τους οπαδούς των μεταφυσικών φαινομένων και "κυνηγούς φαντασμάτων". Μάλιστα, αρκετοί εξ αυτών το συμπεριελάμβαναν σε έναν ιδιότυπο κατάλογο με τα πλέον γνωστά και δημοφιλή στοιχειωμένα κτίρια όλης της Ελλάδας.

• Η εμπορική οικογένεια Κούρταλη

Ο υπό εξέτασιν πύργος της οδού Σμολένσκυ, κατασκευής 19ου αιώνα, μέχρι τουλάχιστον την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, βρισκόταν υπό την ιδιοκτησία της οικογενείας Μπενάκη. Σε ορισμένες πηγές, η εν λόγω κατοικία καταγράφεται ως θέρετρο του Εμμανουήλ Μπενάκη, δίχως όμως να υπάρχει σχετική τεκμηρίωση.

Έτος 1905 - Οικία Μπενάκη, οδός Σμολένσκυ 3

Αργότερα, ο πύργος της οδού Σμολένσκυ 3, σύμφωνα με την τότε ισχύουσα αρίθμηση, πέρασε στην κυριότητα της οικογενείας Κούρταλη. Η επιχειρηματική δραστηριότητα της εκ Χαλκίδος ορμώμενης οικογένειας του Ιωάννη Κούρταλη στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας ξεκίνησε κατά τη δεκαετία του 1880, ως οικοτεχνία. Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς, η οικογένεια Κούρταλη ίδρυσε εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στον Πειραιά και πιο συγκεκριμένα στην φημισμένη "συνοικία των Εργοστασίων", επί της οδού Κάστορος 6, κατά το έτος 1887.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, την σκυτάλη από τον ιδρυτή Ιωάννη Κούρταλη πήραν οι γιοί του, ο Κωνσταντίνος Ι. Κούρταλης (σσ. ο οποίος αργότερα καταγράφεται ως ιδιοκτήτης του ακινήτου της οδού Σμολένσκυ) και ο αδελφός του Ελευθέριος Ι. Κούρταλης. Αμφότεροι συνέχισαν τη δραστηριότητά τους στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας μέχρι τα χρόνια του Πολέμου και της Κατοχής (1941).

Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Κωνσταντίνος Ι. Κούρταλης συμμετείχε κατά το έτος 1918 ως ιδρυτικό μέλος στη δημιουργία του Συνδέσμου Βιομηχάνων Κλωστοϋφαντουργών Αθηνών-Πειραιώς-Σύρου-Λειβαδιάς και Στυλίδος, εξέλιξη του οποίου συνδέσμου αποτελεί ο σύγχρονος Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων Κλωστοϋφαντουργών. Στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού του Πειραιώς του έτους 1906-1907, ο Κ. Κούρταλης καταγράφεται ως Κατασκευαστής Βαμβακερών Υφασμάτων με έδρα επί της οδού Κάστορος.

Λεπτομέρεια από επιστολόχαρτο του εν Πειραιεί Υφαντηρίου του Κωνσταντίνου Ι. Κούρταλη από το έτος 1910 εκ της συλλογής Ιακώβου Βαγιάκη:

Την ίδια εποχή, ο Ελευθέριος Ι. Κούρταλης δραστηριοποιείτο αναλόγως με το εν Πειραιεί Υφαντήριον Καραβόπανων "Η Μάλτα", με έδρα πάντοτε επί της οδού Κάστορος 6 και Αιτωλικού:

Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, ο Κωνσταντίνος Ι. Κούρταλης και ο Ιωάννης Ε. Κούρταλης (ήτοι θείος και ανιψιός) συνέστησαν (το 1945) μια ετερόρρυθμη εταιρεία με έδρα πάντοτε στα ακίνητα της οδού Κάστορος 6 (τα οποία είχαν βομβαρδιστεί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και είχαν επισκευαστεί) με αντικείμενο τη βιομηχανοποίηση νημάτων και υφασμάτων. Δυο χρόνια αργότερα (1947), ο Ιωάννης Ε. Κούρταλης ίδρυσε ατομική επιχείρηση και κατασκεύασε σε ιδιόκτητο οικόπεδο στο Κερατσίνι εργοστάσιο παραγωγής νημάτων και υφασμάτων.

Στις επόμενες δεκαετίες, η επιχείρηση του Κωνσταντίνου Ι. Κούρταλη πέρασε του δευτερότοκου υιού του Κυριάκου Κ. Κούρταλη (ο πρωτότοκος υιός του Κωνσταντίνου Ι. Κούρταλη απεβίωσε νέος). Υπό τη διοίκηση του Κυριάκου Κ. Κούρταλη, τελευταίου ιδιοκτήτη και ενοίκου του ακινήτου της οδού Σμολένσκυ 4, η επιχείρηση πήρε σταδιακά την "κάτω βόλτα". Αντιθέτως, η ατομική επιχείρηση του Ιωάννη Ε. Κούρταλη μετατράπηκε αρχικά σε εταιρία (το έτος 1966) με την επωνυμία Βιομηχανία Υφασμάτων Κούρταλη ΕΠΕΕ αποκτώντας μάλιστα καθετοποιημένη παραγωγή χάρις σε ένα νέο - τότε - σύγχρονο εργοστάσιο το οποίο λειτούργησε στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη ενώ δυο χρόνια αργότερα, ο Ελευθέριος Ι. Κούρταλης (τέταρτη γενιά) συνέστησε νέο ατομική επιχείρηση παραγωγής και εμπορίας υφασμάτων και νημάτων με ιδιόκτητο εργοστάσιο στα Οινόφυτα Αττικής, επιχείρηση η οποία υφίσταται μέχρι τις μέρες μας ως ανώνυμη εταιρία υπό την επωνυμία "Ελευθέριος Ι. Κούρταλης" και τον διακριτικό τίτλο "ΙΩΡΟΖΑΝ" (με συμμετοχή και της πέμπτης γενιάς απογόνων της οικογενείας). 

• Ο τελευταίος ένοικος του Πύργου της οδού Σμολένσκυ Κυριάκος Κούρταλης

Ο Κυριάκος (Κούλης) Κούρταλης, του Κωνσταντίνου και της Σταυρούλας, υπήρξε - όπως προείπαμε - ο τελευταίος ένοικος του ακινήτου. Γόνος εύπορης οικογένειας, με ανώτερες σπουδές στην Ελβετία - όπως άλλωστε και ο αδελφός του - ο Κυριάκος Κούρταλης καταστράφηκε οικονομικά λόγω συγκυριών και η επιχείρησή του έκλεισε. Διάφορες φήμες που κυκλοφορούν σε σχετικά άρθρα στο διαδίκτυο αναφέρουν λ.χ. πως ο ίδιος επιθυμούσε διακαώς να αποκτήσει κάποιο υψηλό δημόσιο αξίωμα με αποτέλεσμα οι γνωρίζοντες τις επιδιώξεις του στο νέο Φάληρο να τον αποκαλούν ειρωνικά "κύριο Δήμαρχο" ή "κύριο Υπουργό" ή επίσης, σε κάποιες άλλες πηγές αναφέρεται ότι ο εν λόγω άνθρωπος επιθυμούσε αρχικά να γίνει τενόρος δίχως την έγκριση του οικογενειακού του περιβάλλοντος το οποίο τον εμπόδισε (καθώς το θεωρούσε υποτιμητικό για έναν γόνο αριστοκρατικής οικογενείας). Τα παραπάνω όπως και κάποιες "μαρτυρίες" γειτόνων πως "ο ίδιος συχνά έβγαινε στους εξώστες του πύργου και τραγουδούσε φορώντας μια χαρακτηριστική βρώμικη ρεπούμπλικα και ένα παπιγιόν, κάνοντας στο τέλος και τις απαραίτητες υποκλίσεις" αποκρούονται από άλλες μαρτυρίες ως κακοήθειες.

Αδιαμφισβήτητα πάντως, ο εργοστασιάρχης Κυριάκος Κ. Κούρταλης φέρεται να διέμενε στο ακίνητο της οδού Σμολένσκυ 4 - πάντοτε σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες - μαζί την αδερφή του, η οποία απεβίωσε στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Ο ίδιος φέρεται να αποτραβήχτηκε πλήρως, να απομονώθηκε στο ακίνητό του και να απεβίωσε αρκετά ταλαιπωρημένος από ασθένειες και κακουχίες περί τα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Έκτοτε, ο εντυπωσιακός πύργος κατασκευής των τελών του 19ου αιώνα αφέθηκε έρμαιο των διαθέσεων διαφόρων "καλοθελητών" και κλεφτών (οι οποίοι ίσως να διέθεταν πρόσβαση στον Πύργο ακόμα και όταν ο Κυριάκος Κούρταλης βρισκόταν ακόμα εν ζωή) με αποτέλεσμα να αφαιρεθούν έργα τέχνης και άλλα διακοσμητικά στοιχεία και έπιπλα από το εσωτερικό της οικίας. Ταυτόχρονα, η εγκαταλειμμένη όψη του κτιρίου έδωσε τροφή σε σενάρια περί φαντασμάτων, πολλοί αναφέρθηκαν στον πύργο της οδού Σμολένσκυ με "πιασάρικες" ονομασίες όπως λ.χ. "το σπίτι του μαύρου λύκου" ή/και "ο πύργος των ονείρων", ενώ άλλοι κατά φαντασίαν "ερευνητές" έφθαναν στο σημείο να ισχυρίζονται πως έβλεπαν το "φάντασμα" του τελευταίου ιδιοκτήτη Κυριάκου Κούρταλη να πλανάται στα έρημα εγκαταλειμμένα δωμάτια του κτιρίου διώκοντας τους επίδοξους επισκέπτες.

Παρόλο που ομολογουμένως ο πύργος είναι εντυπωσιακός και προδιαθέτει την έξαρση της ανθρώπινης φαντασίας - ειδικότερα κατά τις βραδυνές ώρες - οι μαρτυρίες ανθρώπων της γειτονιάς είναι μάλλον ενδεικτικές της αλήθειας. Σύμφωνα λοιπόν με ένοικο διπλανής πολυκατοικίας ο οποίος ενθυμείται τον τελευταίο ένοικο Κυριάκο Κούρταλη στα "τελευταία" του, στο κτίριο δεν ουδέποτε υπήρξε κανένα ίχνος μεταφυσικής δραστηριότητας. Ο ίδιος άνθρωπος, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, ανέφερε πως ο πάλαι ποτέ πλούσιος εργοστασιάρχης πράγματι αποτραβήχτηκε εντός της οικίας του κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, όντας ένα άτομο σχετικά περίεργο και περιθωριακό (αυτήν τουλάχιστον την εντύπωση αποκόμιζαν οι γύρω του), ζώντας υπό άθλιες συνθήκες δίχως ηλεκτρικό ρεύμα και νερό, ενώ κάποιοι γείτονες και λιγοστοί φίλοι φρόντιζαν να τον βοηθούν γνωρίζοντας το παρελθόν του και την κατάστασή του. Για τον δε θάνατό του, υπήρξε πράγματι η φημολογία πως "τον έφαγαν τα ποντίκια και οι αρουραίοι" κυριολεκτικώς εντός της οικίας του αφού μάλλον κατέληξε από μόλυνση που προκλήθηκε από το δάγκωμα κάποιου τρωκτικού.

• Ο εγκαταλειμμένος πύργος της οδού Σμολένσκυ 4

Στις αρχές της δεκαετίας του 2010 η εν λόγω εγκαταλειμμένη οικία βρισκόταν, όπως προαναφέρθηκε στην εισαγωγή, ουσιαστικά υπό κατάρρευση, ενώ είναι εμφανές, πως πέραν των επισκέψεων των διαφόρων ενδιαφερομένων περί των μεταφυσικών φαινομένων, διάφοροι άστεγοι, ναρκομανείς και λοιπά περιθωριακά άτομα διαμένουν συχνά εντός του κτιρίου. Άλλωστε το συρματόπλεγμα που υποτίθεται ότι "προστατεύει" το κτίριο και την πρόσβαση σε αυτό ήταν σχεδόν ολικά κατεστραμμένο.

Ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς, το οικόπεδο, συνολικής επιφάνειας 817 τετραγωνικών μέτρων είχε περιέλθει στο Δημόσιο (από το έτος 2002) μετά από σχετική κατάσχεση λόγω οφειλών του τελευταίου ιδιοκτήτη Κυριάκου Κούρταλη. Κατά το έτος 2013, το οικόπεδο εκτέθηκε σε προγραμματισμένο πλειστηριασμό από το ΤΑΙΠΕΔ με τιμή εκκίνησης 310.000 ευρώ και εν τέλει πωλήθηκε αντί του ποσού των 434.400 ευρώ. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά τη διάρκεια του πλειστηριασμού υπήρξε έντονο ενδιαφέρον για το ακίνητο με πάνω από 20 "χτυπήματα" για την απόκτησή του. 

Ακολουθούν ορισμένες φωτογραφικές καταγραφές του πύργου της οδού Σμολένσκυ από τις αρχές της δεκαετίας του 2010:

Αντί επιλόγου και απλά για "να τονώσουμε την φαντασία κάποιων", ορίστε και μια ελαφρώς "παραποιημένη" φωτογραφία με το "φάντασμα" του πύργου σε ένα εκ των παραθύρων: 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Neoclassical Greece Blogspot - "Νέο Φάληρο: Ο πύργος Κούρταλη. Ενώ έχει φτάσει στα όρια υπηρεσίες ή πολίτες δεν κάνουν τίποτα. Ασχολούνται με τα φαντάσματα (τα κόκαλα των οποίων θα τρίζουν)"

Φωτογραφικό Οδοιπορικό στην οδό Σμολένσκυ

Η οικία του στρατηγού Σμολένσκυ στο νέο Φάληρο

Ευχαριστίες:

• Στο σημείο οφείλω να "ευχαριστήσω" όλα εκείνα τα κατ'ευφημισμόν δημοσιογραφικά websites and blogs τα οποία "ξήλωσαν" τις φωτογραφίες από το παρόν αφιέρωμα για να "ντύσουν" τα άθλια άρθρα τους περί πώλησης / πλειστηριασμού του κτιρίου - δίχως πρότερη άδεια και δίχως τουλάχιστον αναφορά στη πηγή προέλευσης. Οι περισσότεροι βέβαια συμμορφώθηκαν και απέσυραν τις φωτογραφίες με την απειλή μηνύσεων. Η Ελλάς πάντως, αναμφίβολα, διαθέτει τους κλεψίτυπους δημόσιο-κάφρους που της αξίζουν. 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• https://www.e-publicrealestate.gr/
• "Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010
• "Αναζητώντας το χθες του Πειραιώς", Ιακώβου Γ. Βαγιάκη, Συλλογές
• Τύπος Εποχή - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.