Η Κάνηθος (ή Καράμπαμπα) αποτελεί μια συνοικία της πόλεως της Χαλκίδας που αντιστοιχεί στο ηπειρωτικό τμήμα της πόλης. Η εν λόγω περιοχή ονομαζόταν Καράμπαμπα μέχρι το 1954, οπότε μετονομάστηκε σε Κάνηθο, λαμβάνοντας το όνομα της αρχαίας πόλης που αναφέρεται ότι υπήρχε στην περιοχή αυτή, ενώ αποτέλεσε ξεχωριστό οικισμό μέχρι το 1971, οπότε "προσαρτήθηκε" ως συνοικία στην πόλη της Χαλκίδας. Στην Κάνηθο, ως κύριο αξιοθέατο μπορεί κανείς να επισκεφθεί το Κάστρο του Καράμπαμπα, το οποίο κυριαρχεί στην κορυφή του λόφου Φούρκα πάνω από τον οικισμό. Αξιοσημείωτο το γεγονός πως στην είσοδο του κάστρου βρίσκεται ο τάφος του πρωτοπόρο Έλληνα λογοτέχνη, ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Γιάννη Σκαρίμπα (Αγία Ευθυμία Φωκίδος, 28 Σεπτεμβρίου 1893 – Χαλκίδα, 21 Ιανουαρίου 1984).
- Το Κάστρο Καράμπαμπα - Ιστορική Αναδρομή
Η θέση του Κάστρου Καράμπαμπα ταυτίζεται από διάφορους μελετητές με την αρχαία πόλη Κάνηθο, καθώς στο συγκεκριμένο σημείο διασώζονται σποραδικά ίχνη κτισμάτων και τάφων. Ο λόφος κατά πάσα πιθανότητα οχυρώθηκε για πρώτη φορά κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, αλλά είναι βέβαιο ότι δεν είχε καμία οχύρωση ούτε κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, ούτε κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας αλλά και κατά τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας. Αξιομνημόνευτο δίχως άλλο το γεγονός πως ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή περί τα 1670 στα "Ευβοϊκά" του δεν αναφέρεται στην ύπαρξη αυτού. Στις μαρτυρίες του ιδίου αναφέρεται επίσης ότι στο λόφο ήταν θαμμένος ο Καρά - Μπαμπά Σουλτάν, στον οποίον μάλλον οφείλεται η ονομασία "Καράμπαμπας", η οποία διατηρείται ως τις μέρες μας. Την ύπαρξη του υπό εξέτασιν κάστρου καταγράφει για πρώτη φορά ο Coronelli σε ένα σχεδιάγραμμα της Χαλκίδας του 1690 και το αναφέρει ως "Forte Carababa", ήτοι Φρούριο Καράμπαμπα. Σχετική αναφορά υφίσταται επίσης στη "Γεωγραφία" του Μητροπολίτη Μελέτιου. Το Κάστρο του Καράμπαμπα το οποίο σώζεται ως τις ημέρες μας οικοδομήθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους κατά το έτος 1684, με σκοπό την προστασία της Χαλκίδας από τους Βένετους, σε μια περίοδο συνεχόμενων πολεμικών συγκρούσεων με τον ενετικό στόλο. Η θέση του Κάστρου είναι σαφέστατα στρατηγικής σημασίας καθώς ελέγχει τα στενά του Ευρίπου αλλά και την πόλη της Χαλκίδας.
Ως προς την σχεδίαση, το Κάστρο Καράμπαμπα φέρεται να αποτελεί έργο του Ενετού Gerolimo Galopo, ο οποίος είχε αυτομολήσει από τις ενετικές τάξεις περνώντας στο στρατόπεδο των Τούρκων. Γι'αυτό τον λόγο άλλωστε, η αρχιτεκτονική του Κάστρου είναι περισσότερο ευρωπαϊκή και λιγότερο ανατολίτικη. Το φρούριο πολιορκήθηκε από τον Francesco Morosini το 1688 αλλά οι Τούρκοι κατόρθωσαν να διατηρήσουν την κυριότητά τους. Εκείνη την εποχή το νεόδμητο κάστρο είχε ισχυρότατο πυροβολικό, πολυάριθμη φρουρά, άφθονα πολεμοφόδια κι επικοινωνούσε με τα φρούρια της Χαλκίδας με δρόμο, ο οποίος κατέβαινε μέχρι τη θάλασσα και ήταν καλά προστατευμένος από τα πυροβόλα τόσο του Καράμπαμπα όσο και της Χαλκίδας. Η ύπαρξη του οχυρωματικού αυτού έργου αποτέλεσε κύριο παράγοντα της ήττας των Ενετών και του Francesco Morosini ο οποίος μέχρι εκείνη τη στιγμή επιδείκνυε μια νικηφόρα επέλαση στα κάστρα της Πελοποννήσου. Από τότε, το κάστρο του Καράμπαμπα δεν είχε καμία σχεδόν πολεμική δραστηριότητα μέχρι τα χρόνια της έναρξης του ελληνικού εθνικό-απελευθερωτικού Αγώνα του 1821. Με την έναρξη της Επανάστασης οι Οθωμανοί προετοίμασαν πολεμικά το κάστρο χωρίς όμως αυτό ν' απειληθεί σοβαρά από τα ελληνικά στρατεύματα ενώ μετά την αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας αναγκάστηκαν να παραδώσουν το κάστρο στην ελληνική κυβέρνηση.
Δίγλωσσο επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα (Χαλκίς: Φρούριον Καράμπαμπας / Chalkis: Forteresse de Carababa):
- Το Κάστρο Καράμπαμπα - Αρχιτεκτονική
Το σχήμα του υπό εξέτασιν φρουρίου είναι ακανόνιστο και επίμηκες προσεγγίζοντας - όπως είναι αναμενόμενο - ενετικά πρότυπα. Η μεγαλύτερη διάστασή του είναι στη διεύθυνση ανατολικά - δυτικά 240 μέτρα και το μεγαλύτερο πλάτος στη διεύθυνση βόρεια - νότια 54 μέτρα.
Δύο ισχυροί πολυγωνικοί προμαχώνες βρίσκονται στα ανατολικά και δυτικά άκρα του φρουρίου, ενώ δύο μικρότεροι σχηματίζονται στα βόρεια και νότια τείχη. Ένα χαμηλό ανάχωμα κατά μήκος του βορινού τείχους συμπληρώνει την άμυνα του φρουρίου προς την πλευρά αυτή, που είναι η σχετικά ομαλότερη.
Η είσοδος βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο και αποτελεί το χαμηλότερο σημείο του φρουρίου. Από εκείνο το σημείο, τα οχυρωματικά τείχη, το ύψος των οποίων δεν υπερβαίνει τα 6 μέτρα, φθάνουν ως το δυτικό προμαχώνα που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του λόφου. Στο επάνω τμήμα των οχυρωματικών τειχών σχηματίζονται οι θυρίδες για τα όπλα ενώ ένας διάδρομος πίσω από αυτές, κατεστραμμένος πλέον, χρησίμευε για την κίνηση των πολεμιστών. Αξιοσημείωτο το γεγονός πως στις επάλξεις διατηρούνται ακόμη δύο ρωσικής κατασκευής κανόνια του 19ου αιώνα.
Μια παλαιότερη φωτογραφική καταγραφή του ιδίου ακριβώς σημείου μέσα από ένα μεταπολεμικό επιστολικό δελτάριο (καρτ ποστάλ) των εκδόσεων Στουρνάρα.
Οι επιφάνειες των οχυρωματικών τειχών του Κάστρου Καράμπαμπα, τα οποία είναι γενικώς κατασκευασμένα με επιμελημένη τοιχοποιία, είναι κατά κύριο λόγο κατακόρυφες και μόνον οι προμαχώνες παρουσιάζουν κεκλιμένες τις εξωτερικές επιφάνειες. Οι δε προμαχώνες έχουν κατασκευαστεί με λίθους μεγάλου μεγέθους, και φέρουν στο επάνω μέρος κανονιοθυρίδες, και εκτός του δυτικού, στους τρεις υπόλοιπους υπάρχουν και κεκλιμένα επίπεδα που εξυπηρετούν τη μεταφορά των πυροβόλων.
Πιο συγκεκριμένα, ο ανατολικός συμπαγής προμαχώνας περιλαμβάνει έναν μόνο υπόγειο επιμήκη θολοσκεπή χώρο, που είναι πιθανό να χρησίμευε σαν αποθήκη. Οι άλλοι δυο προμαχώνες, ο βόρειος και ο νότιος είναι επίσης συμπαγείς αλλά και αρκετά μικρότεροι, χωρίς να παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τα νότια τείχη έχουν υποστεί μεγάλες φθορές ενώ αντιθέτως τα βόρεια σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση με τις επάλξεις τους, ενοποιημένες κι εξοπλισμένες με θυρίδες ελαφρών όπλων. Στη δυτική άκρη του κάστρου ξεχωρίζει ο επτάπλευρος δυτικός προμαχώνας, ο οποίος αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο του όλου φρουρίου.
Ο εν λόγω επτάπλευρος παράγωνος πύργος, με ύψος λίγο μεγαλύτερο από τα τείχη και τους προμαχώνες του κάστρου, αποτελούσε ένα ισχυρό πυροβολείο εξοπλισμένο με μεγάλα πυροβόλα για να κρατάει μακριά από το φρούριο και κατ' επέκταση από τη Χαλκίδα κάθε απειλή, η οποία θα ερχόταν από τα δυτικά. Οι έξι άνισες πλευρές του πύργου, οι οποίες έχουν μέτωπο έξω από το κάστρο, είναι εφοδιασμένες η καθεμία με μία τοξωτή θυρίδα πυροβόλου τοποθετημένης πλην εκείνης της νοτιοανατολικής πλευράς, στη μέση του μήκους της κάθε πλευράς ενώ στην έβδομη πλευρά υπάρχει το τοξωτό άνοιγμα της πύλης. Η πύλη του πύργου, όπως και εκείνη του κάστρου, έκλεινε κι ασφάλιζε με μία χοντρή ξύλινη πόρτα "σιδεροντυμένη" με ελάσματα από συμπαγές σίδερο, στερεωμένα με τεράστια καρφιά πάνω στη γεροδεμένη ξυλοκατασκευή της. Στο εσωτερικό του πύργου, ένας θολωτός διάδρομος πλάτους κυμαινόμενου από 2,70 μ. ως 3,20 μ., ακολουθεί περιμετρικά την εξωτερική τοιχοποιία του πύργου. Αντίστοιχα, ο δεύτερος εσωτερικός τοίχος, ο οποίος βαίνει παράλληλα προς την εξωτερική τοιχοποιία, σχηματίζει ένα νέο παράγωνο επτάπλευρο με άνισες πλευρές ενώ όπισθεν αυτού του δευτέρου τοίχου σχηματίζεται ένα τρίτο και τελευταίο επτάπλευρο πολύγωνο, το οποίο επίσης ακολουθεί το σχήμα της εξωτερικής τοιχοποιίας του πύργου (σσ. μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου υπάρχει ένας ακόμη θολωτός διάδρομος πλάτους δύο μέτρων). Το κεντρικό επτάπλευρο, το οποίο αποτελεί τον πυρήνα του κτιρίου, χρησιμεύει για τη στήριξη της οροφής του πύργου, ενώ στο εσωτερικό του το οποίο δεν είναι συμπαγές, σχηματίζεται μία στέρνα νερού, μάλλον θολοσκεπής, καλά προστατευμένη και ασφαλισμένη από κάθε εχθρική ενέργεια εναντίον της. Οι δύο προαναφερθέντες πολυγωνικοί διάδρομοι επικοινωνούν μεταξύ τους με μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, ένα σε κάθε πλευρά του πολυγωνικού τοίχου, τοποθετημένα πίσω από τον άξονα της κάθε θυρίδας πυροβόλου.
Η λιθοκατασκευή του πύργου, αποτελούμενη κυρίως από ακατέργαστους λίθους συνταιριασμένους με προσοχή και συγκολλημένους με κονίαμα, κρίνεται ως εξαιρετικά στερεή και γεροδεμένη. Ιδιαίτερα επιμελημένα χαρακτηρίζονται επίσης τα τόξα των αψίδων, των κανονιοθυρίδων και των ανοιγμάτων μεταξύ των δύο διαδρόμων, καθώς και οι ακμές των εξωτερικών επιφανειών των τοίχων, κατασκευασμένες από πωρόλιθο. Μια λιθόκτιστη σκάλα κοντά στην πύλη, οδηγεί στο δώμα του πύργο ενώ ορισμένα ίχνη λιθοδομής στην περίμετρο του κενού του ανοίγματος της σκάλας μαρτυρούν, ότι η έξοδος της στο δώμα ήταν στεγασμένη ώστε να μην επιτρέπεται τόσο η είσοδος των νερών της βροχής εντός του πύργου από το άνοιγμα αυτό όσο και κυρίως τα βλήματα των όλμων. Δεκατέσσερις θυρίδες πυροβόλων, δύο σε κάθε πλευρά, μαρτυρούν ότι το δώμα του πύργου ήταν εξοπλισμένο με ισάριθμα πυροβόλα. Στο κέντρο του δώματος, ένας στρογγυλά λαξευμένος γκρίζος ασβεστόλιθος διαμέτρου 72 εκ. αποτελεί το στόμιο της δεξαμενής που διέθετε πέντε αυλάκια, σε ακτινωτή διάταξη, με μικρή κλίση προς το κέντρο, τα οποία συγκέντρωναν τα νερά της βροχής από το δώμα και τα οδηγούσαν στο εσωτερικό της δεξαμενής, η οποία είχε χώρο για να δεχτεί 70 ως 80 κυβικά μέτρα νερού.
Στον ανατολικό τοίχο του περιβόλου, μεταξύ της πύλης και του ανατολικού πύργου, βρίσκεται το εικονιζόμενο κωδωνοστάσιο, στη θέση όπου βρισκόταν η καμπάνα του συναγερμού του φρουρίου.
Το μόνο καλά σωζόμενο κτίσμα μέσα στον περίβολο είναι ο κάτωθι εικονιζόμενος ιερός ναός αφιερωμένος στον Προφήτη Ηλία, του οποίου η ανέγερση χρονολογείται το έτος 1895 επί των ερειπίων παλαιότερου ναού.
- Το Κάστρο Καράμπαμπα κατά τον 21ο αιώνα
Στις μέρες μας (21ος αιώνας), το Κάστρο Καράμπαμπα έχει αποκατασταθεί σε μεγάλο βαθμό χάρη στις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 1985-2000. Στο εσωτερικό του λειτουργεί εκθεσιακός χώρος οπού εκτίθενται γλυπτά από την περιοχή της Χαλκίδας. Στο Κάστρο ο Δήμος Χαλκιδέων διοργανώνει διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις (θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες κλπ) κάθε Σαββατοκύριακο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Επίσης, μέσα στον χώρο του Κάστρου τελούνται γάμοι ή βαφτίσεις στο προαναφερθέν εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία.
Κείμενο - Πηγές:
Το κείμενο που συνοδεύει τις φωτογραφίες είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.
Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:
Φωτογραφίες:
- Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
- Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
- Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου