ΟΔΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ 153 & ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ 156 [ΔΡΑΓΑΤΣΕΙΟΝ - ΛΥΚΕΙΟΝ "Η ΑΘΗΝΑ" ΣΥΡΙΓΟΥ]

Στο βόρειο τμήμα των κήπων της Τερψιθέας, ένα εγκαταλειμμένο διατηρητέο κτίριο "στοιχειώνει" τη σύγχρονη οδό Καραΐσκου στον αριθμό "153", ενώ ταυτόχρονα ξεχωρίζει για ορισμένες εντυπωσιακές αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες του εξωτερικού διακόσμου οι οποίες αντιστέκονται στη φθορά του χρόνου.

Το τριώροφο νεοκλασικό δίφατσο κτίριο με είσοδο τόσο επί της οδού Καραΐσκου 153 όσο και επί της παράλληλης οδού Αλκιβιάδου 156 οικοδομήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1880 σε ένα διαμπερές οικόπεδο ιδιοκτησίας Δημητρίου Γαληνού από το έτος 1844. Το 1883, μόλις ένα χρόνο μετά την κατασκευή του κτιρίου, το ακίνητο αγοράστηκε από μέλος της εξ Ηπείρου οικογενείας Μπαλάνου, οι κληρονόμοι του οποίου θα το μεταβιβάσουν στον Σπυρίδωνα Οικονομίδη (1854-1894) το 1891.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, στο υπό εξέταση κτίριο της οδού Καραΐσκου, στεγάστηκε για λίγα χρόνια (1903-1910) το Οικοτροφείο του "Δραγάτσειου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος". Το υπό εξέτασιν κτίριο όπως καταγράφηκε κατά την εποχή που στέγαζε το Οικοτροφείο του ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου του Ιάκωβου Χ. Δραγάτση, ο οποίος μάλιστα κατοικούσε στον άνω όροφο.

Χρησιμοποιώντας ως βάση την παραπάνω ασπρόμαυρη φωτογραφία των μέσων της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα (circa 1905-1906), παραθέτουμε την παρακάτω σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut.

Το "Δραγάτσειον Εκπαιδευτικό Ίδρυμα" παρέμεινε εν λειτουργία σε δυο κτίρια επί της πλατείας της Τερψιθέας για 7 χρόνια, μέχρι το τέλος του σχολικού έτους 1909 - 1910, οπότε και λόγω της μετοίκησης του ιδίου του Ιακώβου Δραγάτση στην Αθήνα, αποφασίστηκε η μεταφορά του ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου στο Μέγαρο Γ. Φραγκόπουλου, στη συμβολή της οδού Φιλελλήνων με την οδό Ναυάρχου Νικοδήμου.

Από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1911, μια αναγγελία ενοικίασης του άνω πατώματος της "παρά την Τερψιθέαν μεγάλης οικίας Οικονομίδου":

Για την ιστορία, αξίζει να αναφέρουμε πως ο φερόμενος ως αρχικός ιδιοκτήτης της υπό εξέτασιν οικίας Σπυρίδων ή Σπύλιος ή Σπήλιος Οικονομίδης υπήρξε εκ των ιδρυτών των Χρωματουργείων Πειραιώς (ΧΡΩ.ΠΕΙ). Ο Σπήλιος Οικονομίδης αποβίωσε πρόωρα σε ηλικία μόλις 40 χρονών το 1894 με αποτέλεσμα η υπό εξέτασιν ιδιοκτησία να περάσει στην κατοχή της θυγατέρας του Θεοδώρας, η οποία αργότερα νυμφεύτηκε τον Σωτήριο Σοφιανόπουλο (Αθήνα, 1938-2020), ο οποίος συν τοις άλλοις υπήρξε και ο τελευταίος ιδιοκτήτης των ΧΡΩ.ΠΕΙ. Στις μέρες μας (21ος αιώνας), το ανεκμετάλλευτο διατηρητέο κτίριο παραμένει στην ιδιοκτησία του Πειραϊκού Συνδέσμου, ο οποίος το αγόρασε από τον προαναφερθέντα πολιτικό, επιχειρηματία και πρώην οδηγό αγωνιστικών αυτοκινήτων Σωτήριο Σοφιανόπουλο κατά το έτος 1955.

Εν τω μεταξύ, αρκετά χρόνια μετά τη μεταφορά του "Δραγάτσειου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος" στην Αθήνα, έτερο ιστορικό ιδιωτικό εκπαιδευτήριο στεγάστηκε στο ακίνητο της οδού Καραϊσκου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 λοιπόν, στο υπό εξέτασιν ακίνητο έδρευε το Λύκειον "Η Αθηνά" - του οποίου σύγχρονη μετεξέλιξη αποτελούν τα Εκπαιδευτήρια Ζηρίδη - υπό τον Αδαμάντιο Συρίγο. 

Ο Αδαμάντιος Μ. Συρίγος, το 1933, επέλεξε την τότε ακμάζουσα πόλη του Πειραιά του Μεσοπολέμου για να ιδρύσει έναν πρωτοποριακό για την εποχή εκείνη εκπαιδευτικό οργανισμό ο οποίος περιελάμβανε Δημοτικό Σχολείο, εξατάξιο Γυμνάσιο και Οικοτροφείο, έχοντας ως σύμβολο την αρχαιοελληνική θεά της σοφίας, την Αθηνά, η οποία ασκούσε έντονη επιρροή στη σκέψη του ιδρυτού.

Λύκειον και Οικοτροφείον "Αθηνά" - Α.Μ. Συρίγου (έτος 1933)

Στην κάτωθι προπολεμική ασπρόμαυρη φωτογραφία καταγράφεται το υπό εξέτασιν κτίριο της οδού Καραϊσκου ως έδρα του Λυκείου "Η Αθηνά", στη συνοικία των κήπων της Τερψιθέας στον Πειραιά:

Στην ως άνω αρχειακή ασπρόμαυρη φωτογραφία εποχής διακρίνονται καθαρά, πέραν της μεγάλης πινακίδας που βρίσκεται στη στέγη του κτιρίου, μια μικρότερη κεντρική πινακίδα που αναφέρει "Λύκειον "Η Αθηνά" Μετ' Οικοτροφείου Αδαμάντιου Μ. Συρίγου - Αρρεναγωγείον Παρθεναγωγείον" καθώς και πινακίδες επί των δυο ξεχωριστών (!) εισόδων για τους μαθητές και τις μαθήτριες αντίστοιχα οι οποίες αναγράφουν "Είσοδος Μαθητών" και "Είσοδος Μαθητριών" αντίστοιχα.

Η εν λόγω απεικόνιση του Λυκείου "Η Αθηνά" του Αδαμάντιου Μ. Συρίγου, χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τη δημιουργία σχετικής σύνθεσης / αντιπαραβολής του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", στα πλαίσια του προσωπικού πρωτότυπου project Πειραιάς Retronaut:

Παρατηρώντας την παραπάνω σύνθεση / αντιπαραβολή, πέραν του εξεταζόμενου διατηρητέου κτιρίου, μπορούμε να διακρίνουμε στο βάθος αμφοτέρων λήψεων την αποκαταστημένη πλέον πρώην οικία Χανδρή επί της οδού Καραΐσκου 149 και τον κήπο του κτιρίου επί της οδού Καραΐσκου 151, όπου κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν στεγαστεί αρκετά γνωστά στους Πειραιώτες καταστήματα εστίασης (εστιατόριο/κρεπερί "Ναπολέων", ζυθεστιατόριο Beer Academy, Che Cocina y Barra Sudamericana). Η δε νεοκλασική κατοικία επί της οδού Καραΐσκου 155, παραπλεύρως του υπό εξέταση κτιρίου, η οποία διακρίνεται στην ασπρόμαυρη φωτογραφία εποχής έχει κατεδαφιστεί και έχει αντικατασταθεί από πολυώροφη κτίριο με ισόγεια καταστήματα.

Επιστρέφοντας στα της ιστορίας του Λυκείου "Η Αθηνά", κατά το έτος 1938, παρουσιάζονται τα πρώτα σημάδια κρίσης της προπολεμικής περιόδου. Την ίδια χρονιά βέβαια, ο εκπαιδευτικός Γεώργιος Ζηρίδης - ο οποίος εργαζόταν στο σχολείο - γνωρίζει την ανιψιά του Αδαμάντιου Συρίγου, την Ήρα, η οποία εν τέλει γίνεται σύντροφος της ζωής του. 

Λύκειον "Αθηνά" - Σχολικό Έτος 1937-1938

Κατά το έτος 1940, ξεσπά ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Η σχολική χρονιά 1940-1941 είναι η τελευταία του υπό εξέτασιν Λυκείου "Η Αθηνά" στον Πειραιά.

Λύκειον "Αθηνά" Α.Μ. Συρίγου - Έτος 1940

Την επόμενη χρονιά (1941) ο Πειραιάς βομβαρδίζεται και το λιμάνι νεκρώνει, ενώ θα επακολουθήσει η δύσκολη περίοδος της Κατοχής.

Ο αντίκτυπος των βομβαρδισμών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο χώρο της παιδείας υπήρξε άμεσος αφού πολλά σχολεία διέκοψαν τη λειτουργία τους. Ο Αδαμάντιος Συρίγος και ο Γεώργιος Ζηρίδης δεν εγκατέλειψαν μεν τον χώρο της εκπαίδευσης, πλην όμως μοιραία άφησαν το νεοκλασικό της οδού Καραΐσκου, με την νέα έδρα του Λυκείου "Η Αθηνά" να μεταφέρεται σε ένα κτίριο επί της Πλατείας Κυριακού (Βικτορίας) στην Αθήνα.

Μετέπειτα, το Λύκειο "Η Αθηνά", το οποίο αρχής γενομένης από το έτος 1945 πέρασε εξ'ολοκλήρου στα χέρια του Γεωργίου Ζηρίδη, μεταστεγάστηκε στην Έπαυλη Παλιού, επί της οδού Τρίτης Σεπτεμβρίου 110 (έτος 1957) ενώ, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ακολούθησε νέα μεταστέγαση του σχολείου σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις επί της λεωφόρου Κηφισίας.

Όπως ήδη προαναφέραμε, μετά τον Πόλεμο, το υπό εξέτασιν ακίνητο συνολικής επιφάνειας 880 τετραγωνικών πήχεων αγοράστηκε από τον Πειραϊκό Σύνδεσμο (έτος 1955), επί ημερών προεδρίας Μιλτιάδη Πουρή (1954-1957). Για την αγορά του εν λόγω ακινήτου το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες των Τεχνικών Σχολών (Σχολές Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού, Ραδιοτηλεγραφητών, Μηχανοτεχνιτών Βιομηχανίας, Ηλεκτροτεχνιτών Βιομηχανίας), ο Πειραϊκός Σύνδεσμος χρησιμοποίησε συγκεντρωθείσες οικονομίες, δάνειο του ΝΑΤ ύψους 400.000 δραχμών και το κληροδότημα ύψους 1000 λιρών Αγγλίας του Μίχαλου. Ο Πειραϊκός Σύνδεσμος χρησιμοποίησε μέρος του ακινήτου για την κάλυψη αναγκών του ενώ παράλληλα προχώρησε στην εκμίσθωση ορισμένων αιθουσών σε τρίτους.

Κατ'αυτόν τον τρόπο λοιπόν, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, η Γραμματεία των Τεχνικών Σχολών του Πειραϊκού Συνδέσμου καταγραφόταν επί της οδού Καραΐσκου 153, στην Τερψιθέα, με αριθμό τηλεφώνου 472.090. 

Δέκα χρόνια αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, στο υπό εξέτασιν κτίριο στεγάζονταν τα διδακτήρια του Προτύπου Πρακτικού Ναυτικού Γυμνασίου "Ο Νηρεύς" (ιδρυτής Π. Φυτιλάς) και οι Νυχτερινές Σχολές Εργαζόμενων Νέων του Πειραϊκού Συνδέσμου (Νυκτερινό Γυμνάσιο και Νυκτερινό Δημοτικό Σχολείο).

Ακολουθεί μια ενδεικτική αρχειακή φωτογραφική καταγραφή του υπό εξέτασιν κτιρίου παρά την Τερψιθέα, ιδιοκτησίας Πειραϊκού Συνδέσμου, όπου αναμένετο να οικοδομηθεί το νέο Μέγαρο του Πειραϊκού Συνδέσμου:

Δεκαετία 1970

Η μακέτα του πολυόροφου Μεγάρου το οποίο ο Πειραϊκός Σύνδεσμος φιλοδοξούσε να αναγείρει στη θέση του ως άνω παραδοσιακού κτιρίου όπως παρουσιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του '60:

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, λίγο πριν το υπό εξέτασιν κτίριο κηρυχθεί διατηρητέο, ο Πειραϊκός Σύνδεσμος επέμενε να προσφέρει το εν λόγω ιδιόκτητο κτίριο προς "αξιοποίηση δι' ανοικοδομήσεως" (σσ. κοινώς το συγκεκριμένο διατηρητέο "γλύτωσε" από τύχη το γκρέμισμα και την αντικατάστασή του με πολυκατοικία) όπως μαρτυρά το κάτωθι σχετικό αρχειακό τεκμήριο: 

Εν τέλει, το τριώροφο δίφατσο νεοκλασικό αρχοντικό, χαρακτηρίστηκε αρχικά ως παραδοσιακό κατά το έτος 1982 βάσει του προεδρικού διατάγματος της 27/7-27/8/1982 (ΦΕΚ 410/Δ/82) και αργότερα ως διατηρητέο (απόφαση 21745/1214 της 16ης Μαρτίου 1987, όπως αυτή δημοσιεύτηκε στο Δ' Τεύχος του ΦΕΚ 420 της 15ης Μαΐου 1987):

Το υπό εξέταση διαμπερές διατηρητέο τριώροφο κτίριο, επί οικοπέδου 498 τετραγωνικών μέτρων, με κτισμένες επιφάνειες συνολικού εμβαδού 1.190 τετραγωνικών μέτρων όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Εφορείας Περιουσίας του Πειραϊκού Συνδέσμου βρέθηκε στο επίκεντρο της επικαιρότητας το καλοκαίρι του έτους 2014 όταν ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρος Ρακιντζής διερεύνησε και αποκάλυψε τη διασπάθιση με τη γνωστή μέθοδο των εικονικών τιμολογίων ποσού περίπου 700.000 ευρώ για εργασίες οι οποίες ουδέποτε πραγματοποιήθηκαν στο κτίριο. Το προαναφερόμενο ποσό είχε πιστωθεί από το Ειδικό Ταμείο Εφαρμογής Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) στον Πειραϊκό Σύνδεσμο για την αποκατάσταση συγκεκριμένου διατηρητέου κτιρίου ιδιοκτησίας του. Εκτός αυτού πάντως είχαν εγκριθεί με σχετικές υπουργικές αποφάσεις (και τροποποιητικές αποφάσεις) που υπεγράφησαν κατά τα έτη 2000, 2001 και 2004 από τους τότε Υπουργούς ΠΕΧΩΔΕ των κυβερνήσεων Σημίτη (Κώστας Λαλιώτης και Βάσω Παπανδρέου), πιστώσεις για την αποκατάσταση δυο ακόμα διατηρητέων κτιρίων του Πειραϊκού Συνδέσμου συνολικού ποσού 2,3 εκατομμυρίων ευρώ (αναλυτικά ποσό 1.027.146 ευρώ αφορούσε την αποκατάσταση του υπό εξέταση διατηρητέου, ποσό 731.675,72 ευρώ για την αποκατάσταση διατηρητέου επί της οδού Πραξιτέλους 184 στον Πειραιά και τέλος ποσό 586.940,57 ευρώ για την αποκατάσταση διατηρητέου κτιρίου επί των οδών Καραΐσκου 104 και Σωτήρος Διός - δηλαδή της έδρας του Πειραϊκού Συνδέσμου). 

Το κτίριο της οδού Καραϊσκου 153 και Αλκιβιάδου 156 όπως καταγράφηκε φωτογραφικά από τις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα:

Αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες από την πρόσοψη του υπό εξέτασιν κτιρίου επί της οδού Καραΐσκου: ο μοναδικός κεντρικός εξώστης με τα μαρμάρινα φουρούσια, η διακόσμηση των γείσων σε κάθε όροφο και βεβαίως η το περίτεχνο υπέρθυρο του κεντρικού εξώστη όπου καταγραφόταν και η ύπαρξη πινακίδας του αρχιτεκτονικού γραφείου του Νικολάου Ντόριζα: 

  

Στην εκ διαμέτρου αντίθετη πλευρά του οικοπέδου, επί της οδού Αλκιβιάδου, ένας μαντρότοιχος, μια μεταλλική αυλόπορτα και πολυκαιρισμένα κιγκλιδώματα επί του μαντρότοιχου χωρίζουν το νεοκλασικό διατηρητέο από το δρόμο.

Η όψη του υπό εξέτασιν κτιρίου από την οδό Αλκιβιάδου στις αρχές του 20ου αιώνα όταν στέγαζε το Οικοτροφείον του Δραγάτσειου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος:

Με λίγη προσπάθεια και σκαρφαλώνοντας στον μαντρότοιχο καταγράφουμε φωτογραφικά το εγκαταλειμμένο αρχοντικό και τον παραμελημένο κήπο του:

Το υπό εξέταση διατηρητέο κτίριο κατά το έτος 2016 σε μια άποψη από την οδό Καραϊσκου (σσ. παρατηρείστε πως έχει αφαιρεθεί η πινακίδα του αρχιτεκτονικού γραφείου του Ν. Ντόριζα): 

Η όψη του ιδίου κτιρίου την άνοιξη (Απρίλιος μήνας) του έτους 2018, επί της οδού Καραϊσκου, με τα ανοίγματα του κτιρίου στους ορόφους να έχουν πλέον σφραγιστεί:

Το υπό εξέτασιν διατηρητέο κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά από την πλατεία της Τερψιθέας κατά τον μήνα Μάιο του έτους 2020:

Το εγκαταλειμμένο διατηρητέο όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του έτους 2024. Όπως μπορεί να παρατηρήσει κάποιος, το ισόγειο τμήμα του κτιρίου έχει καλυφθεί με επιφάνεια επί της οποίας προβάλλεται διαφημιστικό περιεχόμενο. Κατά τα λοιπά, στις προσόψεις των διατηρητέων κτιρίων απαγορεύονται οι παρεμβάσεις, αλλοιώσεις κτλ. - ψιλά γράμματα αυτά στην Ελλάδα.

Το υπό εξέτασιν κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά τον Ιούνιο του έτους 2025.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Η Λεωφόρος Αιγέως (Δευτέρας Μεραρχίας)

Οι κήποι της Τερψιθέας. 

Λύκειον "Ελληνισμός" του Κ. Σταυριανού

Ο οίκος του Ναύτου - Η ιστορία του

Πειραϊκός Σύνδεσμος (1894)

Το Δραγάτσειον Εκπαιδευτικόν Ίδρυμα

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• "Αναζητώντας το χθες του Πειραιώς", Ιακώβου Γ. Βαγιάκη, Συλλογές
• Σύλλογος Αποφοίτων Λυκείου "Η Αθηνά"
• http://listedmonuments.culture.gr
• Πειραϊκός Σύνδεσμος
• Η Καθημερινή - Τα ευρώ δόθηκαν, εργασίες δεν έγιναν
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.