Ο ΠΕΤΡΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΣΤΟ ΠΑΣΑΛΙΜΑΝΙ [ΟΙΚΙΑ ΤΖΙΒΑΝΙΩΤΗ]

Η οικία Τζιβανιώτη, η οποία σε αρκετές ιστορικές πηγές αναφέρεται μέχρι και τις αρχές του προηγούμενου (20ου) αιώνα ως "οικία Σολωμού", επίσης παλαιότερα ευρύτερα γνωστή ως "το πέτρινο σπίτι με τους φοίνικες", αποτελεί δίχως αμφιβολία ένα από τα σημεία αναφοράς του συγχρόνου λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι). Ορισμένοι παλαιότεροι ερευνητές της πόλεως ακολουθώντας το λαϊκό θρύλο, αποδίδουν στην εν λόγω κατασκευή τον χαρακτηρισμό "το σπίτι του Πασά", συνδέοντας τον με την περίοδο της Τουρκοκρατίας, επί ημερών της οποίας τοπικός Οθωμανός Πασάς φέρεται να απολάμβανε το μπάνιο του στο ερημικό λιμανάκι της αρχαίας Ζέας - εξ'ου και η ονομασία Πασαλιμάνι ή παλαιότερα Πασσαλιμάνι ή/και Πασσά - Λιμάνι. 

Ο ιδιότυπος αρχιτεκτονικά λιθόκτιστος πύργος βρίσκεται επί της παραλιακής ακτής Τρύφωνος Μουτζόπουλου (Μουτσοπούλου), στη συμβολή αυτής με τις οδούς Κάνιγγος και Σηραγγείου ξεχωρίζοντας, όπως είναι λογικό, για το νεογοτθικό μοτίβο του. 

Ανεξάρτητα με τα προλεγόμενα περί λαϊκών θρύλων, ο πέτρινος πύργος φέρεται να έχει οικοδομηθεί περί τα μέσα του 19ου αιώνα επί των ερειπίων των νεώσοικων της αρχαίας Ζέας. Ακριβή στοιχεία σχετικά με την ημερομηνία κατασκευής του πύργου δεν υπάρχουν, παρά μόνο εικασίες. 

Στις μέρες μας, ο χαρακτηριστικός καλοδιατηρημένος κήπος με τους φοίνικες δίδει μια ιδιαίτερη νότα σε ένα κτίριο το οποίο ούτως ή άλλως "κεντρίζει" τα βλέμματα κάθε Πειραιώτη ή επισκέπτη της πόλης που πραγματοποιεί τη διαδρομή από την πλατεία Αλεξάνδρας προς την πλατεία Κανάρη και αντίστροφα. Δεν είναι λίγοι μάλιστα οι τουρίστες και επισκέπτες της πόλης που τον φωτογραφίζουν κατά τη διάρκεια των περιπάτων τους στο Πασαλιμάνι! 

Στην πρόσοψη του πύργου, σχετικά κρυμμένη κάτω από τις φυλλωσιές των φοινικόδεντρων, υφίσταται η κάτωθι εικονιζόμενη επιγραφή η οποία αναγράφει "Ι. Τζιβανιώτη - 1907", λογικά κάνοντας αναφορά στο έτος μεταβίβασης του ακινήτου στην οικογένεια του Ι. Τζιβανιώτη.

Ο υπό εξέτασιν πέτρινος πύργος του Πασαλιμανιού είχε αποτυπωθεί στον φωτογραφικό φακό των αδερφών Ρωμαΐδη στα τέλη του 19ου αιώνα, παραπλεύρως της περίφημης συνοικίας Τσίλλερ και κάτω από το Θέατρο του Τσόχα. Στο κάτωθι "Πανόραμα Πειραιώς" (Panorama du Pirée) η θέση του πέτρινου πύργου έχει σημανθεί καταλλήλως προς διευκόλυνση του αναγνώστη. 

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, παρουσιάζουμε σε μεγέθυνση την παρακάτω λεπτομέρεια εκ του προαναφερόμενου πανοράματος όπου καταγράφεται το υπό εξέτασιν κτίριο: 

Δυστυχώς, οι περισσότεροι φωτογράφοι στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα, επέλεγαν την ερημική κορυφή του λόφου της Καστέλλας για τις πανοραμικές τους λήψεις, με αποτέλεσμα ο πέτρινος πύργος να μένει μοιραία συνήθως με "πλάτη" στο φακό. 

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη φωτογραφία από το αρχείο του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, η οποία τοποθετείται χρονικά περί τα μέσα της δεκαετίας του 1880, εικονίζονται τα ευρήματα των ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν εκείνη την εποχή για την αποκάλυψη των αρχαίων νεώσοικων της Ζέας με φόντο την οικία Σολωμού. 

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο από τις αρχές της δεκαετίας του 1890 με αναφορά στην οικία Σολωμού:

Στις αρχές του 20ου αιώνα, δωμάτια της επί της παραλίας Μουνιχίας οικίας Σολωμού διατίθεντο προς ενοικίαση, όπως μαρτυρά το κάτωθι αρχειακό τεκμήριο από τον πειραϊκό Τύπο του έτους 1904.

[Απαραίτητη Σημείωση: Περισσότερα στοιχεία σχετικά με την ιδιοκτησία Σολωμού βρίσκονται στη διάθεση του παρόντος ιστολογίου και θα αναρτηθούν σε μεταγενέστερη στιγμή, προς αποφυγήν των γνωστών λογοκλόπων, δήθεν ερευνητών, που καρπώνονται προϊόντα πρωτογενούς έρευνας τρίτων].

Την ίδια περίπου χρονική περίοδο, στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού του Πειραιώς του έτους 1906-1907 και πιο συγκεκριμένα στην ενότητα "Τι δύναται να ιδή αρχαιολογικώς ο ξένος εν Πειραιεί" όπου γίνεται αναφορά στους νεώσοικους της Ζέας, υφίσταται η εξής αναφορά στην οικία Σολωμού: "Λείψανα τούτων ικανά σώζονται κατά την ανατολικήν παραλίαν της Ζέας (Πασαλιμάνι), εντεύθεν της συνοικίας Τσίλλερ, πέραν της παραλιακής οδού και εν τη θαλάσση. Ενταύθα πρό της οικίας του κ. Σολωμού και εν τω παρακειμέν γηπέδω φαίνεται και το τελευταίο τείχος αυτών και το τέρμα της εσχάρας και η σειρά των εκατέρωθεν ταύτης κιόνων, των υποβασταζόντων την στέγην."

Στην επόμενη ασπρόμαυρη απεικόνιση του λιμένος της Ζέας (Πασαλιμάνι) των τελών του 19ου / αρχών του 20ου αιώνα, ο πέτρινος πύργος καταγράφεται εκ νέου επί της σημερινής ακτής Τρύφωνος Μουτζοπούλου: 

Εκ νέου με τη βοήθεια της τεχνολογίας, παρουσιάζουμε σε μεγέθυνση την παρακάτω λεπτομέρεια:

Στην επόμενη φωτογραφία των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, η θέση του υπό εξέταση πέτρινου πύργου έχει σημανθεί εντός κύκλου (στα δεξιά της εικόνας): 

Στην ακόλουθη ελαφρώς προπολεμική φωτογραφία των ανατολικών ακτών του λιμένος της Ζεας (Πασαλιμάνι) καταγράφεται - στο αριστερό άκρο - δίπλα στο ισόγειο καφενείο "Σηράγγειο" (το οποίο βρισκόταν στη συμβολή της παραλιακής ακτής Τρύφωνος Μουτζόπουλου με την ομώνυμη οδό Σηραγγείου) η πέτρινη οικία Τζιβανιώτη: 

Η κάτωθι ψηφιακά επεξεργασμένη φωτογραφία - λεπτομέρεια προέρχεται από την ως άνω φωτογραφία: 

Στην επόμενη ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή από τις αρχές του έτους 1941, η υπό εξέτασιν οικία Τζιβανιώτη καταγράφεται μερικώς, στη συμβολή της παραλιακής λεωφόρου με την οδό Κάνιγγος.

Οι δυο κάτωθι ασπρόμαυρες φωτογραφικές καταγραφές της οικίας Τζιβανιώτη, δια χειρός του ερασιτέχνη φωτογράφου Γεωργίου Σαματούρα, προέρχονται από το ψηφιοποιημένο αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου και τοποθετούνται χρονικά περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960:

Πηγή: ΕΛΙΑ

Πηγή: ΕΛΙΑ

Ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1968 με αναφορά στον ιατρό Χαράλαμπο Τζιβανιώτη, στην οδό Σηραγγίου 2 και Κάνιγγος. 

Αντί επιλόγου, αξίζει να σημειώσουμε πως γενικότερα, τέτοιου είδους κατασκευές, οι οποίες παραπέμπουν σε πύργους - επαύλεις, συνηθίζονταν σε περιοχές οι οποίες χρησίμευαν ως θέρετρα, όπως λ.χ. στην Κηφισιά και στην παραλιακή ζώνη του Φαλήρου (στο Παλαιό Φάληρο, περιοχή η οποία παλαιότερα ονομαζόταν Τρεις Πύργοι, διασώζονται μέχρι και σήμερα αντίστοιχες κατασκευές όπως λ.χ. η οικία Κουλουρά) μέχρι την Γλυφάδα.

Άλλωστε, ας μην λησμονούμε πως στα μέσα του 19ου αιώνα, το Πασαλιμάνι προς την περιοχή της σημερινής πλατείας Αλεξάνδρας παρέμενε ακόμη σχετικά ερημικό και πως η όλη περιοχή αναπτύχθηκε μετά την κατασκευή της φημισμένης "συνοικίας των επαύλεων" από τον Ερνέστο Τσίλλερ.

Το υπό εξέτασιν ιδιότυπο διατηρητέο κτίριο όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του έτους 2016 μετά την κοπή των φοινικόδεντρων από την αυλή του κτιρίου:

Φωτογραφικές λεπτομέρειες του υπό εξέτασιν κτιρίου από το καλοκαίρι του έτους 2016:

Δυο χρόνια αργότερα - καλοκαίρι του έτους 2018:

 

Η ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής οικία Τζιβανιώτη όπως καταγράφηκε με τηλεφακό τον Ιανουάριο του έτους 2020, όντας η εξαίρεση στον κανόνα των πολυώροφων κτιρίων στον λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι):

Στα μέσα του έτους 2024, στο διαδίκτυο δημοσιεύτηκαν αρκετά πανομοιότυπα άρθρα, με ελεγχόμενες ως προς την ορθότητά τους πληροφορίες, με αφορμή μια αγγελία πώλησης του εν λόγω ακινήτου 430 τετραγωνικών μέτρων αντί τιμήματος 20 εκατομμυρίων ευρώ! 

Στην κάτωθι ευρεία φωτογραφική λήψη, η υπό εξέτασιν διατηρητέα οικία όπως καταγράφεται εντός του σύγχρονου αστικού περιβάλλοντος, στο Πασαλιμάνι (λιμένας Ζέας) του 21ου αιώνα.

Σημαντική Σημείωση:

Περισσότερα στοιχεία, πληροφορίες και αρχειακά τεκμήρια εκ πρωτογενούς έρευνας για το υπό εξέτασιν θέμα βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως θα δημοσιευτούν μελλοντικά, λόγω των συνεχών περιπτώσεων λογοκλοπής και υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας από διάφορους "ερευνητές", "συγγραφείς", "δημοσιογράφους" κτλ.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Η πλατεία Αλεξάνδρας

Η συνοικία των επαύλεων του Τσίλλερ

Οι αρχαίοι νεώσοικοι της Ζέας

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο - ΕΛΙΑ
• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς 1906-1907
• Τύπος Εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.