ΝΑΥΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ (ΝΝΠ) [πρώην ΡΩΣΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ] [1901]

Στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, η Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων (Όλγα Κωνσταντίνοβνα της Ρωσίας στα ρώσικα:Ольга Константиновна Романова - γέννηση 3 Σεπτεμβρίου 1851, Αγία Πετρούπολη, Ρωσική Αυτοκρατορία - θάνατος 18 Ιουνίου 1926, Ρώμη, Ιταλία), Δούκισσα της Ρωσίας και σύζυγος του Βασιλέα Γεωργίου Α', προχώρησε στην αγορά από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, αντί ποσού 150.000 δραχμών, της εν Πειραιεί μεγάλης παρά το Ζάννειον Νοσοκομείον οικίας πρώην Δ. Μελετόπουλου, η οποία βρισκόταν κτισμένη από το 1880 σε προνομιακό σημείο στα όρια του φυσικού όρμου της Φρεαττύδος και του φυσικού λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι). 

Η εν λόγω οικία προοριζόταν να χρησιμεύσει ως νοσοκομείο των ασθενών των πλοίων του ρωσικού στόλου που προσέγγιζαν το λιμάνι του Πειραιώς. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η πρώτη χρήση της εν λόγω παραθαλάσσιας επαύλεως αμέσως μετά την αγορά της από την Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων κατά το έτος 1896 υπήρξε η βραχυχρόνια στέγαση προσφύγων εκ Κρήτης.

Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων

Στην κάτωθι λεπτομέρεια η οποία προέρχεται από την επεξεργασία μιας ασπρόμαυρης φωτογραφικής καταγραφής των τελών του 19ου αιώνα, μπορεί κάποιος να παρατηρήσει προς το άνω δεξιό άκρο του κάδρου την υπό εξέτασιν έπαυλη ιδιοκτησίας Δ. Μελετόπουλου, επί της παραλιακής οδού προς Φρεαττύδα:

Έπαυλις Δ. Μελετόπουλου και Συνοικία Τσίλλερ - Δεκαετία 1890

Κατά την διάρκεια του Ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1897, το υπό εξέτασιν κτίριο του μετέπειτα Ρωσικού Νοσοκομείου χρησιμοποιήθηκε ως Νοσοκομείο από τον Βρετανικό Ερυθρό Σταυρό. Στην κάτωθι γκραβούρα από τις σελίδες του ξένου Τύπου του έτους 1897 καταγράφεται το υπό εξέτασιν κτίριο στο οποίο διακομίζονταν οι τραυματίες πολέμου. 

Σε συνέχεια των ανωτέρω, παρουσιάζεται η κάτωθι σπάνια φωτογραφική καταγραφή του Βρετανικού νοσοκομείου, δια χειρός του γνωστού φωτογράφου Αναστάσιου Γαζιάδη, από αγγλικό έντυπο του μηνός Ιουνίου του έτους 1897. Σύμφωνα με τα αναφερόμενα σε σχετικό άρθρο, το εν λόγω νοσοκομείο χρηματοδοτείτο από το Αγγλικό Εθνικό Ταμείο (English National Fund) ενώ ο δημοσιογράφος του εντύπου "Daily Chronicle" Sir Henry Norman (19 Σεπτεμβρίου 1858 – 4 Ιουνίου 1939) υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του εν λόγω εγχειρήματος που προέβλεπε συν τοις άλλοις την αποστολή Άγγλων ιατρών και νοσοκόμων στον Πειραιά. 

Το βρετανικό νοσοκομείο στην Φρεαττύδα κατά το έτος 1897

Ασθενείς, ιατροί και νοσοκομειακό προσωπικό στο βρετανικό νοσοκομείο (έτος 1897)

Μια πενταετία μετά την αγορά του εξεταζόμενου κτιρίου, στις αρχές του έτους 1901, η Βασίλισσα Όλγα εγκαινίασε το παρά την Φρεαττύδα Νοσοκομείο "δια τους Ρώσους ναύτας", το οποίο αρχικά διέθετε 24 κλίνες, σύμφωνα με τα όσα μαρτυρεί ο Τύπος εκείνης της εποχής. Ως πρώτος διευθυντής του νέου νοσοκομειακού ιδρύματος καταγραφόταν ο εν Αθήναις ιατρός Κοττάνωφ, συνεπικουρούμενος από έτερη Ρωσίδα ιατρό, που είχε κληθεί για τον αυτόν τον λόγο εκ Ρωσίας. 

Στην επόμενη ασπρόμαυρη φωτογραφία η οποία τοποθετείται χρονικά κατά το έτος 1903, καταγράφεται το άνοιγμα του λιμένος της Ζέας (Πασαλιμάνι) στα αριστερά του οποίου διακρίνονται εκτός του ιδιότυπου χαρακτηριστικού τρούλου της σωζόμενης μέχρι τις μέρες μας οικίας Πατσιάδη και της πλατείας Αλεξάνδρας, ένα τμήμα των επαύλεων της συνοικίας Τσίλλερ καθώς και το υαλουργείο των Τσίλλερ-Οριγώνη, ενώ αντίστοιχα στα δεξιά, προς την Φρεαττύδα, καταγράφεται το υπό εξέτασιν κτίριο του Ρωσικού Νοσοκομείου Πειραιώς. 

Την επόμενη χρονιά, κατά το μήνα Φεβρουάριο του έτους 1904, εντός του νοσοκομείου ιδρύθηκε ρώσικος ορθόδοξος ιερός ναός αφιερωμένος στην Αγία Όλγα - προς τιμήν βέβαια της Βασίλισσας Όλγας - ο οποίος διασώζεται εν λειτουργία μέχρι και τις ημέρες μας. Εντός του νοσοκομείου μάλιστα κατασκευάστηκαν διαμερίσματα για τη διαμονή του ψάλτη και του Ρώσου ιερέα οι οποίοι αναλάμβαναν την κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών των Ρώσων ναυτικών και όχι μόνο.

Διαβάστε το ιστορικό του παρεκκλησίου της Αγίας Όλγας συνοδεία σύγχρονων φωτογραφιών και ντοκουμέντων εποχής εδώ.

Στην παρακάτω φωτογραφία του έτους 1904, η Βασίλισσα Όλγα, η συνοδεία της, Ρώσοι ναύτες, ασθενείς, τρόφιμοι και το προσωπικό του νοσοκομείου καθώς και διάφοροι άλλοι επισκέπτες ποζάρουν στο φωτογραφικό φακό σε κάποια από τις πολυάριθμες καθόδους / επισκέψεις της Βασίλισσας Όλγας στον Πειραιά:

Ετος 1904 - Η Βασίλισσα Όλγα στο Ρώσικο Νοσοκομείο Πειραιά (Πηγή Εικόνας: ΕΛΙΑ)

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1904 αναφερόμενο σε δίωρη επίσκεψη της Βασιλίσσης Όλγας "εις το εντεύθεν της Φρεαττύος ρωσσικόν νοσοκομείον":

Η δημιουργία του συγκεκριμένου νοσοκομείου από το συγκεκριμένος μέλος της Ελληνικής Βασιλικής οικογενείας που καταγόταν από την Ρωσία με την οικονομική συνδρομή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ουδόλως πρέπει να μας ξενίζει. Η Αυτοκρατορική Ρωσία αποτελούσε μια πολύ υπολογίσιμη δύναμη εκείνη την εποχή, με ενεργό ρόλο στα εσωτερικά του ελληνικού κράτους (μαζί με την Αγγλία και την Γαλλία) και με τέτοιες κινήσεις προσπαθούσε να "αποδείξει" τον προστατευτισμό προς τον ομόδοξο ελληνικό λαό παγιώνοντας ακόμη περισσότερο τη θέση της ως "μεγάλη και προστάτιδα δύναμη". Άλλωστε, παρόμοιο νοσοκομείο ανεγέρθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα στην ανατολική Θεσσαλονίκη, με αποτέλεσμα η Τσαρική Ρωσία να διαθέτει ουσιαστικά δυο άτυπες βάσεις στα δυο σπουδαιότερα λιμάνια της Ελλάδας και των Βαλκανίων. 

Δίγλωσσο Επιστολικό Δελτάριο - Ρωσσικόν Νοσοκομείον - Hopital Russe

Η ως άνω φωτογραφία, μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project συνθέσεων / αντιπαραβολών του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" με την επωνυμία Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

Το Ρωσικό Νοσοκομείο του Πειραιά, το οποίο απασχολούσε όπως είναι λογικό και επόμενο κυρίως ρωσικής καταγωγής προσωπικό, παρείχε τρόφιμα, κατάλυμα και ιατρικές υπηρεσίες προς Ρώσους μετανάστες που αποφάσιζαν να μετοικήσουν στον Πειραιά και βεβαίως στους ναυτικούς των ρωσικών εμπορικών πλοίων που περνούσαν από το λιμάνι του Πειραιά. Βέβαια, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης του, το εν λόγω νοσοκομείο δε φάνηκε χρήσιμο μονάχα στους Ρώσους αλλά σε όλους τους κατοίκους του Πειραιά, αφού οι υπηρεσίες του διατίθεντο δωρεάν και προς αυτούς. Γύρω δε από το Ρωσικό Νοσοκομείο, αναπτύχθηκε μοιραία μια μικρή ρωσική συνοικία.

Την περίοδο 1912-1913, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, το υπό εξέτασιν νοσοκομείο διατέθηκε εξ' ολοκλήρου για τη νοσηλεία αξιωματικών και οπλιτών του Ελληνικού Στρατού. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, το νοσοκομείο παρείχε ιατρική κάλυψη και περίθαλψη σε 29.646 ασθενείς, στρατιώτες αλλά και μέλη οικογενειών των επιστρατευμένων ανδρών. Την ίδια εποχή (έτος 1912), ως διευθυντής του Ρωσσικού Νοσοκομείου επί της ακτής Τρύφωνος Μουτσοπούλου 121 παρά την Φρεαττύδα καταγραφόταν ο κ. Σφετονικώφ.

Πειραιεύς: Ρωσσικόν Νοσοκομείον / Pirée: Hopital Russe

Η ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφία η οποία χρησιμοποιήθηκε στην παραπάνω δίγλωσση καρτ ποστάλ αποτέλεσε τη βάση για μια σύνθεση / αντιπαραβολή, η οποία παρουσιάστηκε μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project συνθέσεων / αντιπαραβολών του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" με την επωνυμία Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

Ακολουθούν ορισμένα ενδεικτικά επιστολικά δελτάρια των αρχών του 20ου αιώνα με θέμα το Ρωσικό Νοσοκομείο:

Στις δυο κάτωθι εικονιζόμενες ασπρόμαυρες φωτογραφίες εκ του ψηφιοποιημένου αρχείου του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού, καταγράφονται σκηνές από την επίσκεψη του Γάλλου αξιωματούχου Justin Jodart στο Ρωσικό Νοσοκομείο του Πειραιά, εκεί όπου τον υποδέχθηκε ο ιατρός Portemann, κατά τη διάρκεια της Β' Αγγλογαλλικής Κατοχής του Πειραιά, πιθανότατα περί τα τέλη του καλοκαιριού του έτους 1917. 

Φωτογράφος Ernest Pierre Henri Miguel Machard

Φωτογράφος Ernest Pierre Henri Miguel Machard

Αρχειακά φωτογραφικά τεκμήρια, πιθανότατα από τα τέλη του έτους 1919, δια χειρός του στρατιωτικού φωτογράφου Ernest Pierre Henri Miguel Machard, από το εσωτερικό του Ρωσικού Νοσοκομείου Πειραιώς (Ambulance russe du Pirée). 

Θάλαμος ασθενών και οι ιατροί Μόσχος και Portemann

Περίπτωση ασθενούς (Έλλην στρατιώτης) με γάγγραινα

Ασθενής σε αίθουσα χειρουργείο προτού λάβει χλωροφόρμιο

Θάλαμος με ασθενείς Γάλλους ναύτες

Στις 25 Μαρτίου του 1924, το Ρωσικό Νοσοκομείο περιήλθε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Ναυτικών, αφού βέβαια στην Τσαρική Ρωσία είχε προηγηθεί η Οκτωβριανή Επανάσταση με όλα τα συνεπακόλουθά της. Μετά την εκδίωξη όλων των Ρώσων εργαζομένων, την 9η Νοεμβρίου του 1925 εκδόθηκε σχετικό κυβερνητικό διάταγμα σύμφωνα με το οποίο το κτίριο μετατρεπόταν σε Νοσοκομείο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, ιδιότητα την οποία διατηρεί μέχρι και σήμερα.

Οι επόμενες τέσσερις ασπρόμαυρες ιστορικές φωτογραφίες τοποθετούνται χρονικά στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1920. Το πάλαι ποτέ Ρώσικο Νοσοκομείο έχει ήδη περιέλθει στο ελληνικό κράτος και στην κεντρική είσοδο αναγράφεται ήδη "Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιώς":

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, το Ναυτικόν Νοσοκομείον Πειραιώς - πρώην πλέον Ρωσσικόν, παρά την Φρεαττύδα - καταγραφόταν μέσα στις σελίδες σχετικού Οδηγού της Πόλεως υπό τη διεύθυνση του Α. Σκοτάδη, με Παθολογικό, Χειρουργικό, Μικροβιολογικό, Οφθαλμολογικό και Ωτορινολαρυγγολογικό Τμήμα.

Ναυτικόν Νοσοκομείον (πρώην Ρωσσικόν) - Μέγας Οδηγός Πειραιώς - 1928/1929

Στην επόμενη ασπρόμαυρη φωτογραφία εποχής, η οποία τοποθετείται χρονικά περί τη δεκαετία του 1930, διακρίνουμε το υπό εξέτασιν κτίριο του πρώην Ρωσικού Νοσοκομείου και παραπλεύρως αυτού, επί της ακτής Τρύφωνος Μουτζοπούλου, την παραδοσιακή οικία ιδιοκτησίας Βασιλάκη - η οποία έχει πλέον κατεδαφιστεί - στην οποία στεγάστηκε μετέπειτα το Τμήμα Μεταγωγών του Πειραιά.

Φωτογράφος Λαμπράκης - Πηγή: Εθνικό Ιστορικό Αρχείο

Η ίδια λήψη, όπως παρουσιάστηκε μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project συνθέσεων / αντιπαραβολών του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" με την επωνυμία Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

Στην επόμενη μεταπολεμική ασπρόμαυρη φωτογραφία των αρχών της δεκαετίας του 1960 η οποία περιλαμβανόταν στην Εικονογραφημένη Έκδοση Πειραϊκής Προβολής "Πειραιεύς 1966", όπως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, τα έργα διαμόρφωσης της μαρίνας ελλιμενισμού των σκαφών της Ζέας βρίσκονταν εν εξελίξει μπροστά από το Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιώς:

Έχοντας ως βάση την παραπάνω ασπρόμαυρη φωτογραφία των αρχών / μέσων της δεκαετίας του 1960 παρουσιάζουμε την ακόλουθη σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", στα πλαίσια του πρωτότυπου προσωπικού project Πειραιάς Retronaut:

Το νοσοκομείο λειτούργησε ως το 1981 όποτε και το κτίριο υπέστη σημαντικές καταστροφές λόγω του σεισμού που έπληξε το λεκανοπέδιο της Αττικής. Το 1985, με πρωτοβουλίες του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, το κτίριο ανακαινίστηκε και επαναλειτούργησε με την επωνυμία Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά (ΝΝΠ), ως παράρτημα του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών (ΝΝΑ).

• Σύγχρονες Φωτογραφίες 

Η όψη του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιά (ΝΝΠ) κατά τον 21ο αιώνα, επί της ακτής Τρύφωνος Μουτζοπούλου, μέσα από μια σειρά σύγχρονων φωτογραφικών καταγραφών εκ προσωπικού αρχείου σε χρονολογική σειρά.

 

 

 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Ο σκοπός του Ναυτικού Νοσοκομείου (1928)

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα, Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνική, Πειραιάς, 2010
• Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα, Χρήστου Πατραγά, Εκδόσεις Μυτιληναίος, Πειραιάς, 2004
• "Τα κτίρια του Πειραιά κατά τον 19ο αιώνα - Δημόσια Κτίρια και Κατοικία", Νικόλας Σ. Ντόριζας, Εταιρία Φίλων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, 1997
• Γαλλικό Υπουργείο Πολιτισμού
• ΥΠΕΚΑ - Αρχείο Διατηρητέων Κτιρίων
• Τύπος Εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.