ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΖΑΒΕΛΛΑ

Η εν Πειραιεί οδός Τζαβέλλα τιμά με την ονομασία της τον Έλληνα αγωνιστή της Επανάστασης του 1821 Κυριάκο "Κίτσο" Τζαβέλλα ή Τζαβέλα (Σούλι, 1801 - Μεσολόγγι, 9 Μαρτίου 1855), δευτερότοκου υιού του Φώτου Τζαβέλα και εγγονού του Λάμπρου Τζαβέλα και της Μόσχως. Ορμώμενος από το ηρωικό Σούλι της Ηπείρου, ο Κίτσος Τζαβέλλας, γόνος γνωστής τοπικής οικογένειας, διακρίθηκε ως στρατηγός στα χρόνια του Αγώνα, λαμβάνοντας μέρος σε πολλές μάχες, πολιορκίες και στρατιωτικές επιχειρήσεις (λ.χ. Κεφαλόβρυσο Αιτωλοακαρνανίας, Αιτωλικό, Άμπλιανη Ευρυτανίας, Κρεμμύδι Πυλίας, Δίστομο, Μεσολόγγι, Κλείσοβα, Αττική) συχνά μαζί με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στη συμμετοχή του Κίτσου Τζαβέλλα στην πολιορκία της Μονής του Αγίου Σπυρίδωνος στον Πειραιά τον Απρίλιο του 1827. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως μετά τον θάνατο του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ο Κίτσος Τζαβέλλας ανέλαβε την αρχηγία του εν Πειραιεί στρατοπέδου. 

Μετά την δημιουργία του πρώτου ελεύθερου και ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ο Τζαβέλλας διατέλεσε πληρεξούσιος των Σουλιωτών στη Γ' Εθνοσυνέλευση (1827), διορίστηκε χιλίαρχος από τον Ιωάννη Καποδίστρια (1828) συνεχίζοντας την στρατιωτική δράση ενάντια σε Τουρκαλβανούς και Τουρκαιγυπτίους στην Στερεά Ελλάδα (1828-1829), μετά την δολοφονία του Καποδίστρια (1831) αναμείχθηκε στις συγκρούσεις που ακολούθησαν, στα χρόνια της Αντιβασιλείας φυλακίστηκε μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ενώ μετά την ενηλικίωση του Όθωνος (1835) διορίστηκε αρχικά υποστράτηγος και αργότερα αντιστράτηγος και υπασπιστής. Κατά το έτος 1843, ο Τζαβέλλας ανέλαβε τη θέση του Υπουργού των Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Κωλέττη, την περίοδο 1847-1848 ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας για λίγους μήνες και τέλος, κατά το έτος 1849 ανέλαβε ξανά την θέση του Υπουργού των Στρατιωτικών.

Εκτός από την εν Πειραιεί οδό Τζαβέλλα, ανάλογοι δρόμοι που έχουν λάβει το όνομά τους προς τιμήν του Κίτσου Τζαβέλλα υπάρχουν στο Πέραμα και στην Νίκαια. Αντίστοιχα, στο Κερατσίνι, υφίσταται οδός η οποία τιμά με την ονομασία της τον Λάμπρο Τζαβέλλα. 

Σε σχετικό χάρτη του Πειραιά του έτους 1896, δεν υφίσταται αναφορά στην οδό Τζαβέλλα. Αξιοσημείωτο είναι πως η οδός Πύλης, μετά την τομή της με την τότε λεωφόρο Μουνιχίας (σσ. η σημερινή Γρηγορίου Λαμπράκη), στο ύψος της πλατείας του τότε νεόδμητου Γηροκομείου, έφθανε μέχρι την οδό Νεωρίων. 

Πάντως, στον πειραϊκό Τύπο των τελών του 19ου αιώνα υφίστανται αρκετές αναφορές στην οδό Τζαβέλλα όπως λ.χ. η κάτωθι ενδεικτική:

Έτος 1899

Στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού του Πειραιώς του 1906-1907, η οδός Τζαβέλλα καταγραφόταν ως άγουσα εις νέον Φάληρον!

Ενδεικτική δημοσίευση από τον Τύπο του έτους 1903 με αναφορά στον οδοντίατρο Κάρολο Φριδερίκ, επί της οδού Τζαβέλλα 30, στο νέο Φάληρο.

Παράπονα των οικογενειών που κατοικούσαν "εις την οδόν Τζαβέλλα εν Νέω Φαλήρω" λόγω της οχλαγωγίας που παρατηρείτο κατά τις βραδινές ώρες, μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1905.

Σε σχετικούς Οδηγούς της δεκαετίας του 1920, η οδός Τζαβέλλα καταγράφεται ως "από Γηροκομείου ως Νέον Φάληρον".

Ακολουθούν ορισμένα ενδεικτικά αρχειακά τεκμήρια μέσα από τις σελίδες του Τύπου των αρχών της δεκαετίας του 1920:

"παρά την διασταύρωσιν Τζαβέλλα και Φαλήρου" (έτος 1922)

Μάνδρα εν οδώ Τζαβέλλα και παρά την στάσιν του Τροχιοδρόμου Ν. Φαλήρου (έτος 1922)

"επί της διασταυρώσεως των οδών Τζαβέλα και Τσακάλωφ" (έτος 1922)

Ειρήσθω εν παρόδω, στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και πιο συγκεκριμένα κατά το έτος 1922 συστάθηκε ο αθλητικός σύλλογος με την επωνυμία "Εθνικός Όμιλος Φιλάθλων Πειραιώς - Φαλήρου" (σσ. η επίσημη ημερομηνία ίδρυσης συμπίπτει με την ημερομηνία της αποφάσεως/εγκρίσεως του Πρωτοδικείου Πειραιώς και είναι η 21η Νοεμβρίου του 1923). Οι ζυμώσεις για την σύσταση του ιστορικού σωματείου έλαβαν χώρα στην καφενείο / ζυθεστιατόριο "Σπετσες" του Αναργύρου Κιοσέ ή Κεσσέ η οποία βρισκόταν στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Πανουργιά.

Κατά το έτος 1928, ο Γερμανός μεταλλειολόγος μηχανικός και ερασιτέχνης φωτογράφος Paul Schulz κατέγραψε φωτογραφικά την σκονισμένη / λασπωμένη οδό Τζαβέλ(λ)α, στη συμβολή με την οδό Ζέας. Σε πρώτο πλάνο καταγράφεται το ισόγειο κτίριο όπου λειτουργούσε το παντοπωλείο του Κ. Σαρανταβγά, όπως μαρτυρά η σχετική ευδιάκριτη πινακίδα. Πράγματι, κατόπιν σχετικής πρωτογενούς έρευνας σε παλαιούς Οδηγούς του Πειραιώς, προέκυψε πως το παντοπωλείο του Κ. Σαρανταυγά (ή Σαρανταβγά) βρισκόταν στις αρχές της δεκαετίας του 1910 στον αριθμό "5" της οδού Τζαβέλ(λ)α. Βέβαια, μια πιο προσεκτική ματιά στην φωτογραφία του Paul Schulz θα αποκαλύψει πως το παντοπωλείο του Σαρανταβγά μάλλον είχε κλείσει και το κτίριο χρησίμευε ως κατάστημα αποθήκευσης και πώλησης κανατιών και ίσως σημείο πώλησης ύδατος. Όπως και να έχει, το έναυσμα του Paul Schulz για την καταγραφή της συγκεκριμένης λήψης υπήρξε η παρουσία της ιππήλατης υδροφόρας (νερουλάδικο) - σσ. άλλωστε η φωτογραφία στα γερμανικά είχε σημανθεί ως "Piräus, Wasserverkäufer". Λίγα μέτρα παρακάτω, ένας άνδρας κατηφορίζει την οδό Τζαβέλ(λ)α, με τα ισόγεια και διώροφα σπίτια και τα καταστήματα, ενώ στο φωτογραφικό κάδρο περιλαμβάνονται αρκετές οικίες που βρίσκονταν κτισμένες στα υψηλότερα σημεία του λόφου της Καστέλλας.

Για την ιστορία ας αναφέρουμε πως στα τέλη της δεκαετίας του '20, όπως προκύπτει από σχετική πρωτογενή έρευνα, στην οδό Τζαβέλλα, πλην του καφενείου / ζυθεστιατορίου του Α. Κιοσέ ή Κεσσέ (στο τέρμα της οδού Τζαβέλλα), λειτουργούσαν επίσης το ζυθεστιατόριο του Γ. Σάμιου (Τζαβέλλα 107), τα καφενεία των Ν. Τσερκάκη (Τζαβέλλα 105), Π. Μαυρομάττη (Τζαβέλλα 107), Στερογιάννη Α. (Τζαβέλλα 5), Σανιδόπουλου Νικ. (Τζαβέλλα 9), Μαραγκουδάκη Γ. (Τζαβέλλα 27), Σταυριανόπουλου Κων. (Τζαβέλλα 81), Κουλούρη (Τζαβέλλα 84), Κομποθέκλα Χ. (Τζαβέλλα 92) Καλαρούτη Ζ. (Τζαβέλλα 92),  Κόλλα Γ. (Τζαβέλλα 43), Ζαϊμη Φ. (Τζαβέλλα 150) και  Γρηγοράτου Κ. (Τζαβέλλα 9), όπως επίσης το ζυθοπωλείο του Β. Παπαβασιλείου (Τζαβέλλα 96). 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, σε σχετικό Οδηγό, η οδός Τζαβέλλα καταγραφόταν ως "άρχουσα από την οδό Δεληγιώργη".

Μια ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 με την έκθεση των πετρελαιομηχανών θαλάσσης του Εμ. Η. Καστρινάκη να καταγράφεται επί της οδού Τζαβέλλα 109, όπισθεν του Θεάτρου του νέου Φαλήρου:

Σπάνια ασπρόμαυρη προπολεμική φωτογραφική καταγραφή της οδού Τζαβέλλα, στο ύψος της πέμπτης (Ε') εργοστασιακής κλωστοϋφαντουργικής μονάδας των αδελφών Ρετσίνα από τα τέλη της δεκαετίας το 1930 (έτος 1938). Ευδιάκριτες επί του δρόμου, οι γραμμές του τροχιοδρόμου που κατέληγε στο νέο Φάληρο.

Μετά τον Πόλεμο, στα τέλη της δεκαετίας του 1940, ο πολεμικός φωτογράφος Mark Kauffman, ο οποίος βρισκόταν στην Ελλάδα για λογαριασμό του περιοδικού Life, κατέγραψε την κάτωθι αεροφωτογραφία τον Νοέμβριο του 1948, στην οποία απεικονίζεται μεταξύ των άλλων μεγάλο τμήμα της οδού Τζαβέλλα. Περίοπτη θέση στο φωτογραφικό κάδρο κατέχουν βεβαίως οι εγκαταστάσεις του Ε' Εργοστασίου της Κλωστοϋφαντουργίας των αδελφών Ρετσίνα, στο οικόπεδο που ορίζεται από τις σημερινές οδούς Τζαβέλα, Πυθαγόρα, Μεγάλου Αλεξάνδρου και Αλεξάνδρου.

Ενδεικτικά αναφέρουμε πως στα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 1940, όπως προκύπτει από πρωτογενή έρευνα, στην οδό Τζαβέλλα λειτουργούσαν το εστιατόριο του Ι. Τσούκαρη (Τζαβέλλα 98), το καφενείο του Η. Βελιώνη (Τζαβέλλα 57), το καφενείο του Π. Τσάλκα (Τζαβέλλα 96), το κουρείο του Ν. Ανίση (Τζαβέλλα 2), το οπωροπωλείο του Π. Καπετανάκη (Τζαβέλλα 78), η ταβέρνα του Ο. Διακάκη (Τζαβέλλα 61), το τσαγκαράδικο του Θ. Μεταξά (Τζαβέλλα 34), το φαρμακείο του Στασινόπουλου (Τζαβέλλα 14), το φωτογραφείο του Β. Καλαφάτη (Τζαβέλλα 78) και το Παράρτημα Πειραιώς του Εθνικού Ωδείου, πλησίον της συμβολής των οδών Τζαβέλλα και Δυοβουνιώτου. 

Στην κάτωθι επεξεργασμένη λεπτομέρεια από χάρτη των αρχών της δεκαετίας του 1950, έχει σημανθεί με κίτρινο χρώμα η αρχή της οδού Τζαβέλλα, στη συμβολή με την οδό Δεληγιώργη, το 5ο Εργοστάσιο Ρετσίνα στο ύψος της πλατείας Λοχαγού Παπαδόπουλου και το τέλος της οδού Τζαβέλλα, στο Αμαξοστάσιο της ΗΕΜ. 

Στην επόμενη ασπρόμαυρη αρχειακή φωτογραφία των μέσων της δεκαετίας του 1950 καταγράφεται ένα τρόλεϊ της Καστέλλας να στρίβει από την οδό Τζαβέλλα προς την οδό Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση (πρώην Τροχιοδρόμων). Στο αριστερό άκρο της φωτογραφίας διακρίνεται μερικώς ένα ισόγειο κτίριο στο οποίο λειτουργούσε γνωστό καφενείο των Εθνικών, ενώ ακριβώς απέναντι, στην έτερη γωνία Τζαβέλλα και Πανουργιά, διακρίνεται, όπισθεν του τρόλεϊ, η προαναφερθείσα ταβέρνα "Οι Σπέτσες" των αδελφών Κιοσσέ ή Κεσσέ. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως λίγα μέτρα παρακάτω, στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Ματρόζου, καταγραφόταν το γνωστό ζαχαροπλαστείο Αλεβιζάκη και η προαναφερθείσα ταβέρνα του Ι. Τσούκαρη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα σε σχετικό Οδηγό, η οδός Τζαβέλλα ξεκινούσε από το ύψος της οδού Πύλης 50 και της οδού Ζέας 40. Στα μέσα της ιδίας δεκαετίας, ο καθηγητής μαθηματικών και ερασιτέχνης φωτογράφος Γεώργιος Μπακούρος, κατέγραψε την οδό Τζαβέλλα εκείνων των καιρών ως εξής: 

Η τότε διπλής κατεύθυνσης οδός Τζαβέλλα με τα υπέργεια καλώδια του τρόλεϊ υπ'αριθμόν "20" της Καστέλλας, στο ύψος της συμβολής με τις οδούς Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση και Πανουργιά. Στη συμβολή των οδών Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση 78 και Τζαβέλλα διακρίνεται το τριώροφο αρχοντικό στο ισόγειο του οποίου λειτουργούσε το ζαχαροπλαστείο "Πανελλήνιον" (αναφερόμενο από ορισμένους ως οικία Ντάλα). Αριστερά, στη συμβολή Τζαβέλλα και Πανουργιά, λειτουργούσε πρατήριο καυσίμων της Mobil. Στο δεξί άκρο της συγκεκριμένης φωτογραφίας διακρίνεται ελάχιστα ο τοίχος του Αμαξοστασίου της ΗΕΜ στο νέο Φάληρο το οποίο κατεδαφίστηκε ελάχιστα χρόνια αργότερα. 

Άποψη των κτιρίων που υπήρχαν στην οδό Τζαβέλλα στο ύψος του αριθμού "61" (βάσει της σύγχρονης αρίθμησης), μεταξύ των οδών Δ.Ο. Σκυλίτση και Δυοβουνιώτου. Στο δεξί άκρο του φωτογραφικού κάδρου, στο ισόγειο κτίριο με τα ακροκέραμα, διακρίνεται η πινακίδα του καπνοπωλείου - καταστήματος πώλησης ψιλικών και ειδών αλιείας του Ομήρου Διακάκη. Παραπλεύρως, διακρίνεται ισόγειο κουρείο και δίπλα έτερη ισόγεια κατοικία με ιδιαίτερο δώμα στη στέγη. Όλα τα προαναφερθέντα κτίρια έχουν κατεδαφιστεί και έχουν αντικατασταθεί από πολυκατοικία με ισόγεια καταστήματα. Προς το αριστερό άκρο της φωτογραφίας καταγράφεται άδειο οικόπεδο επί της συμβολής των οδών Τζαβέλλα και Δυοβουνιώτου, στο οποίο επίσης ανεγέρθηκε γωνιακή πενταώροφη πολυκατοικία με ισόγεια καταστήματα. Στο ίδιο φωτογραφικό πλάνο καταγράφονται επίσης τα διατηρητέα κτίρια στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Δυοβουνιώτου τα οποία διασώζονται μέχρι τις μέρες μας, ενώ στον εξώστη του ενός εκ των δυο κτιρίων, διακρίνεται ελάχιστα η πινακίδα του προαναφερομένου παραρτήματος του Εθνικού Ωδείου.

Λεπτομέρεια διακόσμησης της προαναφερθείσης ισόγειας κατοικίας με το χαρακτηριστικό δώμα επί της οδού Τζαβέλλα:

Η οδός Τζαβέλλα, στο ύψος της συμβολής αυτής με τις οδούς Πυθαγόρα (προς τα δεξιά) και Φιλίππου (προς τα αριστερά). Το τριώροφο κτίριο με τα ισόγεια καταστήματα (διακρίνονται πινακίδες "Επιπλώσεις" και "Kelvinator") επί της οδού Τζαβέλλα 41 (βάσει σύγχρονης αρίθμησης), με είσοδο επί της οδού Πυθαγόρα για τους άνω ορόφους, υφίσταται μέχρι τις μέρες μας. Περίοπτη θέση στο συγκεκριμένο φωτογραφικό κάδρο κατέχει η μάντρα του τότε ανενεργού εργοστασίου Ρετσίνα.

Άποψη της διασταύρωσης της οδού Φιλίππου - και της συνέχειας αυτής ως οδός Πυθαγόρα - με την οδό Τζαβέλλα. Στο φωτογραφικό κάδρο, εκτός από τις υπέργειες γραμμές του τρόλεϊ της Καστέλλας και τις εγκαταστάσεις του Ε' εργοστασίου Ρετσίνα, καταγράφεται επίσης ένας σταθμευμένος "σκαραβαίος" (Volkswagen Käfer).

Στη διασταύρωση της οδού Τζαβέλλα με την παλαιά λεωφόρο Φαλήρου (Βασιλέως Παύλου και μετέπειτα Αλέξανδρου Παπαναστασίου), στο ύψος της μικρής πλατείας Λοχαγού Παπαδόπουλου, στη στάση "Πέτρινο Περίπτερο", η οποία ονομάστηκε έτσι από προγενέστερη σχετική κατασκευή που υπήρχε σε τούτο το σημείο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Σε σχετικό Οδηγό και σχετικό χάρτη των τελών της δεκαετίας του '60, στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Τσακάλωφ καταγραφόταν το προαναφερθέν φαρμακείο του Ι. Στασινόπουλου.

Κατά τον μήνα Δεκέμβριο του έτους 1968, επί ημερών Δικτατορίας των Συνταγματαρχών και δημαρχίας Πειραιώς υπό του Αριστείδη Σ. Σκυλίτση, στα πλαίσια της αναμόρφωσης της περιοχής του νέου Φαλήρου αποφασίστηκε και πραγματοποιήθηκε η κατεδάφιση μεγάλου τμήματος του Αμαξοστασίου της ΗΕΜ στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Δ.Ο. Σκυλίτση (πρώην Τροχιοδρόμων). 

Δυο χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του έτους 1970, στον Τύπο εκείνων των καιρών, αναγγελλόταν η κατεδάφιση των κτισμάτων του Εργοστασίου Ρετσίνα επί των οδών Τζαβέλλα, Πυθαγόρα και Μεγάλου Αλεξάνδρου υπό του Οργανισμού Ανεγέρσεως Σχολικών Κτιρίων για την ανέγερση σχολικών διδακτηρίων.

Με την κατεδάφιση των εγκαταστάσεων του εργοστασίου Ρετσίνα, του Αμαξοστασίου της ΗΕΜ καθώς και αρκετών παλαιών κτισμάτων που αντικαταστάθηκαν από πολυκατοικίες, η όψη της οδού Τζαβέλλα άλλαξε άρδην από τις αρχές της δεκαετίας του '70 και μετά.

Σε σχετικό Οδηγό του έτους 1972, η αρχή της οδού Τζαβέλλα καταγραφόταν από το ύψος της συμβολής με την οδό Πύλης 50 και την οδό Ζέας 38. Την ίδια εποχή, εν λειτουργία καταγραφόταν το καφενείο του Κ. Καραθεοδώρου επί της οδού Τζαβέλλα 63 (σσ. χρησίμευε και ως εκλογικό κέντρο).

Ενδεικτική αρχειακή διαφημιστική καταχώρηση του καταστήματος πώλησης γουναρικών Καστοριάς του Μ. Καραμπατσαρίδη, επί της οδού Τζαβέλλα 8-10, μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1980

Σε έτερο Οδηγό του έτους 1983, η αρχή της οδού Τζαβέλλα καταγραφόταν πλέον από το ύψος της οδού Δ.Ο. Σκυλίτση 78.

• Στην οδό Τζαβέλλα του 21ου αιώνα

Η σύγχρονη οδός Τζαβέλλα, στα βόρεια του λόφου της Καστέλλας, στα όρια της συνοικίας της Ευαγγελίστριας με την συνοικία του Γαλλικού Μνημείου, άρχεται από το σημείο συμβολής των οδών Πύλης και Δεληγιώργη και αφού συναντήσει τις οδούς Ζέας, Θεάτρου, Νεωρίων, Μιλτιάδου, Γενναδίου, Τσακάλωφ, Βάμβα, Αλεξάνδρου, Αλέξανδρου Παπαναστασίου (Βασιλέως Παύλου), Οδυσσέως, Φιλίππου (Πυθαγόρα), Πινδάρου, Δυοβουνιώτη, Πανουργιά, Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση και Ματρώζου ενσωματώνεται στην σύγχρονη λεωφόρο Ποσειδώνος, πλησίον του ιερού ναού της Παναγίας Μυρτιδίωτισσας και νέου Φαλήρου.

Το σημείο από όπου άρχεται η σύγχρονη οδός Τζαβέλλα, στη συμβολή με την οδό Δεληγιώργη. Το εικονιζόμενο κτίριο, στη συμβολή των οδών Πύλης και Δεληγιώργη 50, στέγαζε κάποτε το Γ' Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς. 

Στην συμβολή της οδού Τζαβέλλα με την οδό Ζέας 41, υφίσταται μια ισόγεια εγκαταλειμμένη κατασκευή της οποίας τελευταία χρήση υπήρξε κουτούκι με ζωντανή μουσική. Ακριβώς απέναντι, σε πολυώροφη πολυκατοικία με ισόγεια μαγαζιά επί χρόνια το σουπερμάρκετ Ατλαντίς (μετέπειτα Κρητικός, οδός Τζαβέλλα 4 και Ζέας 38-40) και στην επόμενη γωνία το γραφείο τελετών "Το Περιστέρι" (οδός Τζαβέλλα 6). Εκτός από τις πολυώροφες πολυκατοικίες με τα ισόγεια καταστήματα, σε αυτό το ύψος της οδού Τζαβέλλα υφίστανται επίσης παλιές μονοκατοικίες (λ.χ. Τζαβέλλα 1 και Τζαβέλλα 7) αλλά και άδεια οικόπεδα. 

Παλαιά ισόγεια κεραμοσκεπής κατασκευή, επί χρόνια εγκαταλειμμένη, στη συμβολή της οδού Τζαβέλλα με τα σκαλάκια της οδού Θεάτρου. 

Ένα όχημα τρόλεϊ κατέρχεται την οδό Τζαβέλλα, ευρισκόμενο στο ύψος της οδού Θεάτρου, με κατεύθυνση προς το Αμαξοστάσιο. 

Ακριβώς απέναντι από το προαναφερθέν σημείο υφίσταται ανεκμετάλλευτο οικόπεδο φερόμενης ιδιοκτησίας του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ), το οποίο ορίζεται από τις οδούς Τζαβέλλα, Θεάτρου, Ευαγγελιστρίας και Νεωρίων. Το εν λόγω αναξιοποίητο οικόπεδο μετατράπηκε σε παιδική χαρά από τον Δήμο Πειραιώς επί ημερών δημαρχίας Βασιλείου Μιχαλολιάκου η οποία όμως αργότερα έκλεισε λόγω επικινδυνότητας του γειτονικού εγκαταλειμμένου κτιρίου που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ευαγγελιστρίας και Νεωρίων. 

Η όψη της οδού Τζαβέλλα στο ύψος της οδού Νεωρίων:

Ανάμεσα στην πληθώρα μεταπολεμικών πολυώροφων κατασκευών που κτίστηκαν στα χρόνια της άκρατης αντιπαροχής, στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα 26 και Μιλτιάδου διασώζεται το κάτωθι εικονιζόμενο, διατηρητέο κτίριο:

Το προαναφερθέν εγκαταλειμμένο διατηρητέο κτίριο, όπως καταγράφηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2010:

Η οδός Τζαβέλλα, λίγα μέτρα προ της συμβολής της με την οδό Γενναδίου. Στο ισόγειο μιας διώροφης κατασκευής στη γωνία Τζαβέλλα 34 και Γενναδίου, λειτούργησε επί πολλά χρόνια γαλακτοπωλείο / κατάστημα ψιλικών.

Επόμενη φωτογραφική στάση στον αριθμό "37" της οδού Τζαβέλλα, εκεί όπου μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2020 υφίστατο το κάτωθι εικονιζόμενο διώροφο εγκαταλειμμένο κτίριο, με νεοκλασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, το οποίο βέβαια ουδέποτε είχε χαρακτηριστεί ως διατηρητέο. Στις αρχές της δεκαετίας του 2020, το εικονιζόμενο κτίριο μαζί με την παρακείμενη ισόγεια κατασκευή επί της οδού Τζαβέλλα 39 και Αλεξάνδρου (τελευταία χρήση "Συρματοτεχνική" Γ. Μασέλος), κατεδαφίστηκαν.

Η οδός Τζαβέλλα, στο ύψος του σχολικού συγκροτήματος (2ο Λύκειο Πειραιώς, Ράλλεια Πειραματικά Σχολεία) όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του έτους 2011:

Παρόμοιες φωτογραφικές καταγραφές της οδού Τζαβέλλα, στο ύψος της οδού Οδυσσέως, από το φθινόπωρο του έτους 2024:

Στη διασταύρωση της οδού Τζαβέλλα με την οδό Δυοβουνιώτου, υφίστανται τα δυο κάτωθι εικονιζόμενα κτίρια, χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το διατηρητέο κτίριο στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και  Δυοβουνιώτου 14, όπου παλαιότερα όπως προαναφέραμε λειτούργησε επί δεκαετίες το Παράρτημα Πειραιώς του Εθνικού Ωδείου, βρίσκεται εν χρήση, παρά τις εκτεταμένες αλλοιώσεις που έχει υποστεί στο ισόγειο τμήμα του. Αντίθετα, το έτερο διατηρητέο κτίριο, επί της οδού Δυοβουνιώτου 12, έχει αφεθεί στο έλεος των διαθέσεων του χρόνου, πλήρως εγκαταλειμμένο. 

Η οδός Τζαβέλλα, πλησιάζοντας τη συμβολή με την οδό Πανουργιά.

Στο ισόγειο της πολυκατοικίας στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Πανουργιά 2 λειτούργησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2010 το εικονιζόμενο "Καφενείον των Φιλάθλων":

   

Στην απέναντι συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση 78, διασώζεται το εικονιζόμενο τριώροφο αρχοντικό με το ισόγειο κατάστημα το οποίο κατά περίεργο τρόπο δεν καταγράφεται ως διατηρητέο!

Αφήνοντας πίσω μας το πρατήριο καυσίμων της BP, μετά την συμβολή με την οδό Ματρώζου, υφίστανται τα τρία τελευταία κτίρια της σύγχρονης οδού Τζαβέλλα (Τζαβέλλα 102 και Ματρώζου 1, Τζαβέλλα 104 και Τζαβέλλα 106).

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Οδός Τζαβέλλα 26 | Οδός Μιλτιάδου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

ΥΠΕΚΑ
Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Τύπος Εποχής

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.