Ο ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ [1886]

Η πόλη του Πειραιώς στα χρόνια του αθρόου εποικισμού της δέχθηκε κατοίκους από πάμπολλα διαφορετικά μέρη της ελεύθερης Ελλάδας αλλά και του υπόδουλου ελληνισμού. Μέσα στα αυτά τα πλαίσια, στον Πειραιά του 19ου αιώνα κατέφθασαν, συν τοις άλλοις, πολλοί Ηπειρώτες, προερχόμενοι από τον πολύπαθο τόπο καταγωγής τους ο οποίος έγινε μέρος του ελεύθερου ελληνικού κράτους μόλις μετά τους Βαλκανικούς και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο (Νότια Ήπειρος). Ειρήσθω εν παρόδω, η Ήπειρος ανέκαθεν υπήρξε μια περιοχή με υψηλό δείκτη μετανάστευσης κυρίως λόγω των ιδιαιτεροτήτων του γεωγραφικού τοπίου που δεν επαρκούσε για την συντήρηση των ντόπιων πληθυσμών, με αποτέλεσμα πολλοί Ηπειρώτες να καταφεύγουν διαχρονικά κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, στις παραδουνάβιες περιοχές, στην Αίγυπτο και στην ελεύθερη Ελλάδα προς εξασφάλιση μιας καλύτερης ποιότητας ζωής. 

Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι εν Πειραιεί Ηπειρώτες αποφάσισαν να οργανωθούν περαιτέρω με την σύσταση της "Φιλανθρωπικής Αδελφότητος των εν Πειραιεί Ηπειρωτών" (3 Ιουνίου 1886), έχοντας ως σκοπό την διατήρηση της συνείδησης της κοινής καταγωγής, την ενίσχυση της εκπαίδευσης στην τότε υπόδουλη Ήπειρο και την στήριξη κάθε προσπάθειας για την απελευθέρωση των πατρώων εδαφών. Δώδεκα χρόνια αργότερα (3 Ιουνίου 1899), η ως άνω Αδελφότητα μετονομάστηκε σε "Ηπειρωτικό Σύνδεσμο εν Πειραιεί", ο οποίος ανέπτυξε σχετική δράση έως το έτος 1923. Παρά την μετονομασία του 1899 πάντως, η παλαιότερη ονομασία ως "Φιλανθρωπική Αδελφότης των εν Πειραιεί Ηπειρωτών" συνέχισε να χρησιμοποιείται για ορισμένα χρόνια, όπως λ.χ. στην κάτωθι πρόσκληση σε Γενική Συνέλευση των μελών της Αδελφότητος, μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1903:

Παρομοίως, στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού του Πειραιώς του 1906-1907, η Ηπειρωτική Αδελφότης (σσ. με την παλαιά ονομασία δηλαδή) καταγραφόταν υπό την προεδρία του Γεωργίου Δάκ(κ)α, με αντιπρόεδρο τον Β. Πανταζή και γραμματέα τον Π. Γκόϊα. 

Έτερο αρχειακό τεκμήριο μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1910 με αναφορά στην εορτή της Ηπειρωτικής Αδελφότητος "επί τη επετείω της συστάσεως της", η οποία έλαβε χώρα στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδος Πειραιώς.

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο από το έτος 1917 με τον Ηπειρωτικό Σύνδεσμο Πειραιώς να καταγράφεται με γραφεία επί της λεωφόρου Κωνσταντίνου του διαδόχου στον αριθμό "23":

Κατόπιν μιας διετίας σχετικής αδράνειας κατά την περίοδο της δικτατορίας του Πάγκαλου (1925-1926), οι εν Πειραιεί Ηπειρώτες επανήλθαν με κύριο στόχο την οικοδόμηση Ηπειρώτικου Μεγάρου και Ηπειρώτικης Λέσχης για την στέγαση του Συνδέσμου. 

Έτος 1926 - Ψήφισμα Ηπειρωτικού Συνδέσμου Πειραιώς σχετικά με την κατάλυση του παγκαλικού καθεστώτος

Στις αρχές Δεκεμβρίου του 1928, ο Ηπειρωτικός Σύνδεσμος Πειραιώς αποφάσισε να προχωρήσει στην οικοδόμηση της Ηπειρώτικης Λέσχης, σε ιδιόκτητο οικόπεδο, επί της οδού Φίλωνος. Για την εξυπηρέτηση του εν λόγω σκοπού, κατόπιν αποφάσεως του "επί της Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως υπουργού", συγκροτήθηκε ερανική επιτροπή υπό την προεδρία του εξ Ιωαννίνων Ηπείρου, τότε τιτουλάριου Επισκόπου Βρεσθένης, Βοηθού Επισκόπου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών με έδρα τον Πειραιά Ανθίμου (κατά κόσμον Άνθιμος Τσάτσος, 1881 - 1950), με αντιπρόεδρο τον εκ Ζαγορίου ιατρό και πολιτευτή με το Λαϊκό Κόμμα Γεώργιο Κ. Ματσόπουλο (1893 - 1940) και γενικό γραμματέα τον δικηγόρο Γεώργιο Ποταμιάνο. 

Ταυτόχρονα, ο Ηπειρωτικός Σύνδεσμος του Πειραιώς συνέχιζε την μορφωτική / πολιτιστική / ψυχαγωγική προσφορά και δράση του, όπως μαρτυρά το κάτωθι ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1929 με αναφορά σε θεατρική παράσταση ("Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας" του Δημητρίου Κορομηλά) την οποία διοργάνωσε την ημέρα Παρασκευή, 10η Μαΐου του 1929, ο εν λόγω Σύνδεσμος στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς:

Η οικοδόμηση της νέας λέσχης του Ηπειρωτικού Συνδέσμου ολοκληρώθηκε στις αρχές του έτους 1932 και, στις 17 Απριλίου του ιδίου έτους, έλαβαν χώρα με εξαιρετική επισημότητα και μεγαλοπρέπεια τα εγκαίνια παρουσία των βουλευτών και των γερουσιαστών της Ηπείρου, του τότε αρχηγού του Λαϊκού Κόμματος και αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Παναγή Τσαλδάρη, του βουλευτή Πειραιώς Πριμίδου, των τοπικών αρχών και του συνόλου του εν Πειραιεί Ηπειρωτικού στοιχείου. Τον Αγιασμό του νέου κτιρίου τέλεσε ο προαναφερθείς πρόεδρος της ερανικής επιτροπής - ο οποίος εν τω μεταξύ είχε εκλεγεί από τον Φεβρουάριο του 1931 Μητροπολίτης Θήρας - Άνθιμος, ο οποίος συν τοις άλλοις ανέπτυξε συνοπτικά την αποστολή της εγκαινιασθείσης λέσχης. Μετά τον Αγιασμό, τον λόγο έλαβε ο πρόεδρος του Ηπειρωτικού Συνδέσμου Γεώργιος Ματσόπουλος, ο οποίος αφού ομίλησε για την ζωτικότητα της ηπειρωτικής φυλής κατέληξε ως εξής: 

Τέλος, τον λόγο πήρε ο επίσης εξ Ηπείρου δικηγόρος και συγγραφέας Δημήτριος Ζώτος ο οποίος εξήρε σε μια συγκινητική ομιλία την αποστολή των πατριωτικών οργανώσεων και στην σημασία της εγκαινιασθείσης Λέσχης. Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο τον πανηγυρικό λόγο του Δημητρίου Ζώτου εδώ.

Το περικαλλές μέγαρο του Ηπειρωτικού Συνδέσμου, επί της οδού Φίλωνος, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 17 Απριλίου του 1932, είναι ένα κτίριο με σαφή μεσοπολεμικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα με στοιχεία Art Nouveau, Art Deco και baroque. Στην πρόσοψη του μεγάρου, αναγράφεται τιμητικά το ονοματεπώνυμο του Γεωργίου Ματσόπουλου, ο οποίος υπήρξε ο πρωτεργάτης του εγχειρήματος οικοδόμησης του κτιρίου. 

Ενδεικτική καταχώρηση από τον Τύπο του έτους 1933 σχετικά με την εκμετάλλευση επί ενοικίω του ισογείου καταστήματος της Ηπειρωτικής Λέσχης, στον αριθμό "14" της οδού Φίλωνος σύμφωνα με την τότε ισχύουσα αρίθμηση, καθώς και της πολυτελούς αιθούσης εκδηλώσεων για γάμους, βαπτίσεις, χορούς, γενικές συνελεύσεις συλλόγων κτλ. 

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, το κάτωθι εικονιζόμενο κτίριο της Λέσχης του Ηπειρωτικού Συνδέσμου Πειραιώς κηρύχθηκε διατηρητέο. Μάλιστα, στη σελίδα του ΥΠΕΚΑ υφίσταται η ακόλουθη συνοπτική περιγραφή: "Κτίριο μεσοπολεμικό ενδεικτικό αρχιτεκτονικών τάσεων της εποχής με απόκλιση προς Art Nouveau όπως μαρτυρεί το σχήμα των ανοιγμάτων του ισογείου. Art Deco όπως μαρτυρούν τα κιγκλιδώματα των εξωστών και η εκφορικά διαμορφούμενη βάση του τοξωτού έρκερ. Μνήμες μπαρόκ στη στέψη στους εκφυλισμένους ψευσογεισίποδες του γείσου στη διακόσμηση και τις κεντρικές τοξοτές εξάρσεις του συμπαγούς στηθαίου."

Ο ισχυρός σεισμός της 7ης Σεπτεμβρίου του 1999 επέφερε αξιοσημείωτες ζημίες στο προαναφερθέν διατηρητέο. Ο Ηπειρωτικός Σύνδεσμος Πειραιώς διέθεσε όλα τα διαθέσιμα χρηματικά αποθέματα στα οποία προστέθηκαν δωρεές / προσφορές Ηπειρωτών και μη, ιδιωτών και επιχειρηματιών, για τη διάσωση και ανακατασκευή του "πληγωμένου" κτιρίου. Τα εγκαίνια του αποκαταστημένου διατηρητέου έλαβαν χώρα στις 18 Ιουνίου του 2006, συμπίπτοντας με την συμπλήρωση των 120 χρόνων από την ίδρυση του Συνδέσμου. 

Η Λέσχη του Ηπειρωτικού Συνδέσμου Πειραιώς, επί της οδού Φίλωνος 11, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2016.

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), η Λέσχη της οδού Φίλωνος παραμένει, όπως συνέβαινε από τα πρώτα κιόλας χρόνια της λειτουργίας της, όχι μονάχα η επίσημη έδρα του Συνδέσμου, αλλά τόπος συνάντησης των Ηπειρωτών και σημείο ποικίλων δραστηριοτήτων (εκδηλώσεις, διαλέξεις, βραβεύσεις, πολιτιστικά δρώμενα, εορτές, χώρος φιλοξενίας άλλων ηπειρωτικών συλλόγων κ.α.). Ο Ηπειρωτικός Σύνδεσμος Πειραιώς, εκτός από τις διάφορες εκδηλώσεις μορφωτικού και ψυχαγωγικού ενδιαφέροντος, πραγματοποιεί συχνά εκδρομές / επισκέψεις στην Ήπειρο και σε άλλα μέρη της Ελλάδος. Παράλληλα, ο Σύνδεσμος συμμετέχει πάντοτε στους εορτασμούς των Εθνικών Επετείων (παρέλαση, κατάθεση στεφάνων σε Πειραιά και Ήπειρο) ενώ με ιδιαίτερη λαμπρότητα εορτάζεται σε ετήσια βάση η επέτειος της απελευθέρωσης της πόλεως των Ιωαννίνων με δοξολογία, καταθέσεις στεφάνων και εκδηλώσεις. 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Ιστοσελίδα Ηπειρωτικού Συνδέσμου Πειραιώς

"Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010

ΥΠΕΚΑ

Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.