Η ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ / ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ "ΓΚΡΕΚΑ"

Η εκδοτική / διαφημιστική εταιρία "Γκρέκα" (Γκρέκα Κ.Γ. Κοτζιάς & Σία) ιδρύθηκε στην Αθήνα των μέσων της δεκαετίας του 1920, αποτελώντας ουσιαστικά μια από τις πρώτες οργανωμένες διαφημιστικές εταιρίες της χώρας. Αρχής γενομένης από το έτος 1924 και πάνω από μισόν αιώνα, η εταιρία "Γκρέκα" υπήρξε μια εκ των πλέον κραταιών και γνωστών του κλάδου της.

Ο Κωνσταντίνος (ευρύτερα γνωστός ως "Κώστας") Γεωργίου Κοτζιάς (17 Μαΐου 1892 - 8 Δεκεμβρίου 1951) υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών νομικής σε Αθήνα και Ρώμη παράλληλα με την ενασχόλησή του με τον στίβο και την ξιφασκία και την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, ο Κ.Γ. Κοτζιάς εργάστηκε αρχικά ως ανταποκριτής ελληνικών εφημερίδων στην Ιταλία (1915-1916), αργότερα στο δικηγορικό γραφείο του Παναγή Τσαλδάρη (1916-1918), ενώ κατά την περίοδο 1918-1919 βρέθηκε εξόριστος στην Κρήτη από την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου ως βασιλόφρων. Μετά την επιστροφή από την εξορία, ο Κ.Γ. Κοτζιάς ίδρυσε την εφημερίδα "Τα Χρονικά" (1921-1924) και αμέσως μετά το κλείσιμο του προαναφερόμενου εντύπου, την διαφημιστική / εκδοτική εταιρία "Γκρέκα" (έτος 1924). 

Κώστας Γ. Κοτζιάς

Η διαφημιστική / εκδοτική εταιρία "Γκρέκα", όπως μαρτυρούν τα κάτωθι αρχειακά τεκμήρια, με έδρα επί της οδού Βουλής 17, αναλάμβανε "καταχωρήσεις στον Τύπο" και "γενικές διαφημίσεις", επιδιώκοντας να γίνει ο "πλοηγός κάθε επιχείρησης". Οι ως άνω υπηρεσίες υπήρξαν πρωτοποριακές για την εποχή εκείνη όσον αφορά την Ελλάδα, καθώς ο κλάδος της διαφήμισης, ο οποίος σε παγκόσμιο επίπεδο γνώριζε πρωτόγνωρη άνθηση ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, βρισκόταν ακόμα σε πρώιμη φάση στη χώρα μας όπου ειρήσθω εν παρόδω κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου ιδρύθηκαν και λειτούργησαν - εκτός από την "Γκρέκα" του Κ. Κοτζιά - η εταιρία "Μηνύτωρ" των Αγγέλου Τρωιάνου και Τάκη Θεοφιλόπουλου, η εταιρία "ΑΛΜΑ" του Α. Βρυώνη και η εταιρία "ΔΙΤΣ" (Διαφημίσεις - Ιδέες - Τύπος - Σχέδια) του Δωροθέου Τσαντίλη. Οι διαφημίσεις με καταχωρήσεις αρχικά στις εφημερίδες και στα περιοδικά εκείνης της εποχής καθώς και σε υπαίθριους χώρους ακολουθούσαν το πρότυπο των πιο προηγμένων διαφημιστικά χωρών (λ.χ. Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ) ενώ μοιραία εμφανίστηκαν σταδιακά εταιρίες που πλέον ασχολούνταν αποκλειστικά με διαφημιστικές καμπάνιες προώθησης προϊόντων, δημιουργία σλόγκαν, χρήση δημοφιλών προσώπων ως πρωταγωνιστών σε διαφημίσεις κ.ο.κ. 

Εκτός βέβαια από την δραστηριότητά της ως διαφημιστική εταιρία, η "Γκρέκα" του Κώστα Κοτζιά διέθετε εκδοτικό τμήμα το οποίο ασχολείτο με κυκλοφορίες βιβλίων, όπως λ.χ. του πρώτου τόμου της "Ιστορίας της Θεσσαλίας" (έτος 1925) του στρατηγού Βίκτωρος Δούσμανη (1861-1949).

Η' ακόμα τα απομνημονεύματα του Πρίγκηπα της Ελλάδος και της Δανίας Νικόλαου (22.01.1872 - 08.02.1938) υπό τον τίτλο "Τα πενήντα χρόνια της ζωής μου" (έκδοση 1926):

Ή ακόμα την πρώτη μονογραφία στα χρονικά της ελληνικής αεροπορικής βιβλιογραφίας, σε σχέση με την τότε αεροπορική ιστορία της Ελλάδος η οποία μετρούσε ούτε δυο δεκαετίες ύπαρξης, με τον Δαίδαλο και τα φτερά του Ικάρου να κοσμούν το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης (έτος 1927):

Αξιοσημείωτο δίχως άλλο το γεγονός πως την ίδια χρονιά (1927), η διαφημιστική "Γκρέκα" είχε αναλάβει την προβολή της Β' Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης.

Την επόμενη χρονιά (έτος 1928), συν τοις άλλοις, το εκδοτικό τμήμα της "Γκρέκα" είχε αναλάβει την έκδοση του νέου καταλόγου των συνδρομητών τηλεφώνων "εις καλλιτεχνικόν βιβλίον". 

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να αναφέρουμε πως η γιγάντωση της "Γκρέκα" οφειλόταν εν πολλοίς στον Κώστα Κοτζιά, του οποίου η ενασχόληση με τα κοινά του τόπου εντάθηκε προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920 και τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Μεταξύ των άλλων, ο Κώστας Κοτζιάς διατέλεσε σύμβουλος του Ανωτάτου Οικονομικού Συμβουλίου (από το έτος 1928), πρόεδρος των παιδικών εξοχών του Πατριωτικού Ιδρύματος στην Βούλα, πρωτεργάτης του πρώτου Πανελληνίου Συνεδρίου για την προστασία της Μητρότητας (1932), πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών (1933-1934), πρόεδρος της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ), μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής (1935-38) κ.α.

Παραμένει άγνωστο και ατεκμηρίωτο πότε ακριβώς ο Κώστας Κοτζιάς - μάλλον προπολεμικά - παρέδωσε την "Γκρέκα" στον Αριστείδη Σ. Σκυλίτση (1908 - 20 Ιουλίου 2006), γόνο παλαιάς ιστορικής πειραϊκής οικογενείας, και υπό ποίους όρους - αν δηλαδή επρόκειτο για μια συνεργασία, πώληση της υφιστάμενης εταιρίας ή κάτι άλλο. Πάντως, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα σε σχετικό Οδηγό, η εκδοτική και διαφημιστική εταιρία "Γκρέκα" διέθετε υποκατάστημα εν Πειραιεί, στον β' όροφο του Μεγάρου Γ.Κ. Σφαέλλου, στη συμβολή των οδών Νικήτα και Μακράς Στοάς. 

Αριστείδης Σ. Σκυλίτσης

Πάντως, όσον αφορά τον Κώστα Κοτζιά, κατά τη δεκαετία του 1930 ακολούθησε η κάθοδός του στον πολιτικό στίβο και η εκλογή του ως Δήμαρχος Αθηναίων (έτος 1934) με την υποστήριξη του Λαϊκού Κόμματος του Παναγή Τσαλδάρη. Ο ίδιος παρέμεινε Δήμαρχος Αθηναίων μέχρι τον Αύγουστο του 1936 έχοντας να επιδείξει αξιοσημείωτο έργο, ενώ μετά την επικράτηση του καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά (4 Αυγούστου 1936), ανέλαβε τη θέση του Υπουργού Διοικήσεως Πρωτευούσης, την οποία διατήρησε και μετά τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά (29 Ιανουαρίου 1941), επί ημερών της βραχύβιας κυβέρνησης Αλέξανδρου Κορυζή, μέχρι την έναρξη της εισβολής των γερμανικών δυνάμεων στις 6 Απριλίου του 1941.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, η "Γκρέκα" συνέχισε απρόσκοπτα την δραστηριότητά της τόσο ως εκδοτική εταιρία (σσ. ενδεικτικά αναφέρουμε τα βιβλία του Ξενοφώντος Ζολώτα "Νομισματική σταθεροποίησις" (1929) και "Η Φορολογική Επιβάρυνση εν Ελλάδι" (1930) που εκδόθηκαν από την "Γκρέκα"), όσο και ως διαφημιστική εταιρία, όπως άλλωστε μαρτυρούν οι κάτωθι ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις των Αδελφών Λαμπρόπουλων και της πάλαι ποτέ κραταιάς βολιώτικης καπνοβιομηχανίας Ματσάγγου:

¨Έτος 1935 - Αδελφοί Λαμπρόπουλοι (Διαφημιστική: Γκρέκα)

Έτος 1940 - Σιγαρέτα Ματσάγγος (Διαφημιστική: Γκρέκα)

Μετά το πέρασμα της δύσκολης περιόδου του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής, η διαφημιστική / εκδοτική "Γκρέκα" συνέχισε την πορεία υπό τις νέες συνθήκες ανάπτυξης που διαμορφώθηκαν μετά την Απελευθέρωση. Ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις των αγρινιώτικων σιγαρέτων Ελένης Καπερνάρου και λιπάσματος (χειμερινός πολτός) της βρετανικής Shell, από το έτος 1946:

Ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις των τσιγάρων της καπνοβιομηχανίας Ματσάγγου, του κονιάκ της ιστορικής οινοποιίας / ποτοποιίας Αχαΐα Clauss αλλά και της καπνοβιομηχανίας Χατζηγεωργίου, από το έτος 1947:

Τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά, ένας εκ των ονομαστών πελατών της διαφημιστικής "Γκρέκα" υπήρξαν, μεταξύ των άλλων, οι αδελφοί Ξενοφών και Θεμιστοκλής Λαμπρόπουλου (έτος ίδρυσης εταιρίας 1901):

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η διαφημιστική "Γκρέκα" αποτέλεσε δίχως καμία αμφιβολία την κυρίαρχη εν Ελλάδι δύναμη στο χώρο της διαφήμισης, σε έναν κλάδο όπου ήδη υπήρχαν κι άλλοι αξιόλογοι ανταγωνιστές σε σχέση με τα προπολεμικά χρόνια (λ.χ. η διαφημιστική "ΙΔΑ" της Φωτεινής Κρητικού - Λεούση, η διαφημιστική "Καμπάνα" του Γ. Βούρου, ο διαφημιστικός οίκος "Μίνως", η διαφημιστική "Αλέκτωρ" του Τ. Θεοφιλόπουλου, η διαφημιστική "Άλφα" του Τ. Βρυώνη, η διαφημιστική "ΔΑΕ" του Δ. Γεωργουλόπουλου, η "Διάνα" του Κοντομηνά, "Καμπάνα" του Πάγκαλου κ.α.)

Την ίδια εποχή, ο ιδρυτής της εταιρίας Κώστας Κοτζιάς ίδρυσε το κόμμα Πολιτική Ανεξάρτητη Παράταξη μαζί με τους Θεόδωρο Τουρκοβασίλη (Κόμμα Εθνικοφρόνων) και Κωνσταντίνο Μανιαδάκη (Ελληνική Αναγέννηση), για να ακολουθήσει η εκλογή του ως Βουλευτής Αθηνών στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950. Την επόμενη χρονιά, ο Κοτζιάς αποφάσισε να διεκδικήσει εκ νέου το χρίσμα του Δημάρχου Αθηναίων στις εκλογές της 15ης Απριλίου του 1951, με τον συνδυασμό του να θριαμβεύει από την πρώτη Κυριακή με ποσοστό 63%, λίγους μήνες πριν το θάνατό του στις 8 Δεκεμβρίου 1951.

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση της τότε κυρίαρχης οδοντόκρεμας "Kolynos" (σσ. γενικοί αντιπρόσωποι της οποίας ήταν οι Αφοι Λαμπρόπουλοι) με την επιμέλεια της διαφημιστικής "Γκρέκα", μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1951.

Ενδεικτικές δημιουργίες - διαφημιστικές καταχωρήσεις της "Γκρέκα" του φημισμένου αναλγητικού "Αλγκόν" (των ονομαστών Χρωματουργείων Πειραιώς - ΧΡΩΠΕΙ), της μεγάλης αθλητικής και σατιρικής εφημερίδας "Το Γκολ", των Αδελφών Λαμπρόπουλων, της Εμπορικής Ενώσεως Αθηνών Α.Ε. και των ωρολογίων Omega, μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1952:

Διαφημιστική καταχώρηση της εταιρίας "Γκρέκα", με σλόγκαν "νέες ιδέες, νέα σχέδια", μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1953:

Από την ίδια χρονιά (έτος 1953), διαφήμιση - αναγγελία της αφίξεως στην Αθήνα του γνωστού φημισμένου τσίρκου των 4 αδελφών Medrano αλλά και της βρετανικής αεροπορικής εταιρίας British European Airways (BEA), μιας εταιρίας πρόδρομου της British Airways, η οποία λειτούργησε από το 1946 έως το 1974. 

Ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1954, της πρωινής οικονομικής και πολιτικής εφημερίδας "Ο Χρόνος" και της οδοντόκρεμας "Κολυνός":

Ενδεικτική διαφήμιση από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 σχετική με γερμανικές αγροτικές συσκευές και μηχανές:

Ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1956, του καταστήματος νεωτερισμών "Ο Φάρος" και των ραδιοφώνων Φίλιπς (Phillips):

Ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1957 των Ολλανδικών Βασιλικών Αεροπορικών Γραμμών KLM και του ιπποδρομιακού λαχείου Σουήπστεϊκ.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, διαφημιστική καταχώρηση της "Γκρέκα" με την οποία καλούσε τους καταναλωτές να αμυνθούν έναντι της αμφιβόλου ποιότητος και να προτιμούν τα είδη και τα προϊόντα που η ίδια διαφήμιζε! 

Έτος 1960

Η Ολυμπιακή Αεροπορία του Αριστοτέλη Ωνάση υπήρξε άλλος ένας ονομαστός πελάτης της "Γκρέκα", όπως αποδεικνύεται μέσα από τις ακόλουθες ενδεικτικές διαφημίσεις των τελών της δεκαετίας του 1950 και των αρχών της δεκαετίας του 1960:

Έτος 1959

Έτος 1962

Έτος 1963

Κάλεσμα της διαφημιστικής "Γκρέκα", η έδρα της οποίας βρισκόταν πλέον στην οδό Όθωνος 10, πάντοτε στην περιοχή του Συντάγματος, "προς τους νέους καλλιτέχνας", από τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Όπως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, η εταιρία "Γκρέκα" είχε υιοθετήσει τον αρχαιοελληνικό μαίανδρο ως έμβλημά της.

Κατά την περίοδο της συνταγματικής εκτροπής και της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967-1974), ο Αριστείδης Σ. Σκυλίτσης, ιδιοκτήτης της "Γκρέκα", διορίστηκε Δήμαρχος Πειραιώς. Το δε κάτωθι εικονιζόμενο έμβλημα της Χούντας ("πουλί της Χούντας" όπως πολλοί το αποκαλούν), ο φαντάρος μπροστά από τον φοίνικα που αναγεννιέται, το οποίο κατέκλυσε όλη την χώρα στα χρόνια της Επταετίας (από αφίσες κάθε μεγέθους σε δρόμους και κτίρια μέχρι στα κουτιά των σπίρτων και των παιγνιόχαρτων), φέρεται να υπήρξε δημιουργία του Αριστείδη Σ. Σκυλίτση και της "Γκρέκα": 

Αξιοσημείωτο είναι πως στα χρόνια της Δικτατορίας, στα γραφεία της "Γκρέκα" στην Αθήνα, βρήκε στέγη του Ειδικό Ταμείο Ανεγέρσεως Ιερού Ναού Σωτήρος (σσ. το περίφημο "Τάμα του Έθνους") το οποίο σύμφωνα με τις εξαγγελίες του Γεωργίου Παπαδόπουλου τον Δεκέμβριο του 1968, επρόκειτο να κατασκευαστεί στα Τουρκοβούνια. Ο δε Αριστείδης Σκυλίτσης, φέρεται να υπήρξε διαχειριστής του εν λόγω ταμείου το οποίο είχε συγκεντρώσει, σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, 230 εκατομμύρια δραχμές από δάνεια, 45 εκατομμύρια από τον κρατικό προϋπολογισμό και 180 εκατομμύρια από διάφορες εισφορές και δωρεές ανωνύμων και επωνύμων. 

Ενδεικτικό τεκμήριο εκδοτικής δραστηριότητας της "Γκρέκα" από την αρχή της δεκαετίας του 1970 (σσ. παρατηρήστε εκ νέου τον μαίανδρο ως σήμα δίπλα στην επωνυμία των εκδόσεων "Γκρέκα"): 

Απομνημονεύματα Περί της Ελληνικής Επαναστάσεως

Η διαφημιστική εταιρία "Γκρέκα" επιβίωσε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, πάντοτε υπό την ιδιοκτησία και διεύθυνση του Αριστείδη Σ. Σκυλίτση (1908 - 20 Ιουλίου 2006), έχοντας μάλιστα σχεδιάσει την καμπάνια του εθνικιστικού, φιλοβασιλικού και ακραία αντί-κομμουνιστικού πολιτικού κόμματος "Εθνική Παράταξις", του Στέφανου Στεφανόπουλου, στις εκλογές του 1977 (σσ. στις οποίες συγκέντρωσε ποσοστό 6,82%, εξασφαλίζοντας πέντε έδρες στη βουλή). 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Τύπος Εποχής

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.