ΟΙ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ

Στην αρχή της οδού Παπαστράτου, πλησίον της οδού Θ. Ρετσίνα, των εγκαταλειμμένων εγκαταστάσεων της ομώνυμης ιστορικής κλωστοϋφαντουργίας και των γραμμών του Προαστιακού Σιδηροδρόμου, ο φωτογραφικός φακός καταγράφει το κάτωθι εικονιζόμενο αναξιοποίητο κτίριο, το οποίο εκτείνεται επί των οδών Παπαστράτου, Δαφνίου, Γραβιάς και Αγίου Φιλίππου (γραμμές). 

Πρόκειται βεβαίως για το κεντρικό κτίριο της παλαιάς εν Πειραιεί Γενικής Αποθήκης Μονοπωλίων, όπως άλλωστε μαρτυρά η σχετική επιγραφή που διακρίνεται ανάγλυφη επί της προσόψεώς του. 

Στην Ελλάδα, κρατικά μονοπώλια εμπορικού χαρακτήρα ξεκίνησαν να υπάρχουν από τα χρόνια της σύστασης του πρώτου ελεύθερου και ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (λ.χ. επί κυβερνήσεως Σπυρίδωνος Τρικούπη και Ιωάννου Κωλέττη, κατά τα έτη 1833 και 1834, υπήρξε διάταγμα "περί Εθνικών Αλυκών" (11.04.1833) και αργότερα σχηματισμός του πρώτου ιδιαιτέρου τμήματος της Γραμματείας επί των Εσωτερικών, του "Γραφείου Δημοσίου Οικονομίας", το οποίο ήταν υπεύθυνο για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, ήτοι των εθνικών γαιών, των αλυκών, των μεταλλείων κ.α.). Κατά τις επόμενες δεκαετίες, το κράτος με διάφορες νομοθετικές διατάξεις όπως λ.χ. τον Νόμο ΑΡΞΗ/27.03.1884 προέβλεπε και κατοχύρωνε το αποκλειστικό δικαίωμα "κατασκευής, εισαγωγής και πωλήσεως χημικών πυρείων (φωσφόρων)" όπως επίσης το αποκλειστικό δικαίωμα "κατασκευής, εισαγωγής και πωλήσεως χημικών παιγνιόχαρτων". Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στο πέρασμα των δεκαετιών, υπήρξαν διάφοροι επιπρόσθετοι νόμοι, διατάγματα κ.α. (σσ. μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια) τα οποία όριζαν ή/και τροποποιούσαν τις συνθήκες λειτουργίας των κρατικών μονοπωλίων.

Κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, οι αποτυχημένες οικονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων, ο αλόγιστος εξωτερικός δανεισμός, η πρώτη πτώχευση επί ημερών Χαρίλαου Τρικούπη ("Δυστυχώς Επτωχεύσαμεν", στις 10.12.1893), οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 και ο "ατυχής" ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 ("Μαύρο '97") με αφορμή το Κρητικό ζήτημα που έληξε με ήττα της Ελλάδος και την υποχρέωση καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, υπήρξαν ορισμένα από τα γεγονότα που οδήγησαν τη χώρα στην αποδοχή ενός Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) τον οποίον επέβαλαν οι Ευρωπαϊκές χώρες που είχαν δανείσει την Ελλάδα το φθινόπωρο του 1897 - σσ. ενώ αυτή είχε ήδη χρεοκοπήσει πριν από τέσσερα χρόνια - με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της (σσ. το ελληνικό κράτος χρωστούσε ακόμη τα δάνεια του 1833!). Τον εν λόγω έλεγχο ασκούσε μια εξαμελής επιτροπή, υπό την ονομασία Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (Commission Internationale Financière de la Grèce), η οποία εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα, από το έτος 1897 έως και το έτος 1978! Για την εξόφληση του σχετικού δημοσίου χρέους, αποφασίστηκε τότε συν τοις άλλοις να εκχωρηθούν στην Επιτροπή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου τα μονοπώλια άλατος, φωτιστικού πετρελαίου, πυρείων (σπίρτων), παιγνιοχάρτων, τσιγαρόχαρτου, σμύριδας Νάξου, ο φόρος κατανάλωσης καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου καθώς και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιώς! 

Ενδεικτική φωτογραφία τραπουλόχαρτων (παιγνιόχαρτων) ήμι-πολυτελείας με σήμανση των Ελληνικών Μονοπωλίων:

Επιστρέφοντας στον Πειραιά των αρχών του 20ου αιώνα, οι τότε Αποθήκες του Μονοπωλίου βρίσκονταν αρχικά στην οδό Λεωχάρους 5. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, η Γενική Αποθήκη Μονοπωλίων, υπό τη διεύθυνση του Παν. Μαυρογεώργη, καταγραφόταν στην οδό Κάστορος 3. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, σχετική αποθήκη καταγραφόταν επίσης στη συμβολή των οδών Φιλελλήνων και Φίλωνος.

Αμέσως μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, στα μέσα της δεκαετίας του 1940, η Γενική Αποθήκη Μονοπωλίων καταγραφόταν στο υπό εξέτασιν κτίριο στην οδό Παπαστράτου 3 ενώ ταυτόχρονα υφίσταντο Αποθήκη Κινίνης στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου με την οδό Σωτήρος, έτερη Αποθήκη Κινίνης και Σακχαρίνης επί της οδού Φιλελλήνων 6 και επίσης Αποθήκη Πυρείων - Πετρελαίου - Άλατος στην οδό Αριστείδου 2. Σε σχετικό ημικτηματολογικό χάρτη του Πειραιώς από τα μέσα του 20ου αιώνα, οι υπό εξέτασιν αποθήκες καταγράφονταν σταθερά στην αρχή της οδού Παπαστράτου, πλησίον της οδού Θ. Ρετσίνα και των γραμμών των τότε Σιδηροδρόμων Πειραιώς - Αθηνών - Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ), σε απόσταση αναπνοής από το χυτήριο του Τζώνη, τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου Φωταερίου, τη Δημοτική Λαχαναγορά, τα Κλωστήρια Δασκαλάκη και από τις λοιπές πολυπληθείς εγκαταστάσεις αποθηκών και εργοστασιακών μονάδων της συνοικίας.

Στις αρχές της δεκαετίας του '80, η Α' Αποθήκη Μονοπωλίων Πειραιώς, εντός της οποίας λειτουργούσε και η Γενική Αποθήκη Πυρείων, καταγραφόταν επί της οδού Παπαστράτου 5. Την ίδια εποχή, η Β' Αποθήκη Μονοπωλίων Πειραιώς έδρευε στην οδό Δραγατσανίου 36, η αντίστοιχη Γ' Αποθήκη στη συμβολή των οδών Πλάτωνος και Αθανασίου Μιαούλη στο Κερατσίνι ενώ η Δ' Αποθήκη βρισκόταν στην οδό Σαλαμινομάχων 34. Τέλος, η Διαμετακομιστική Αποθήκη Άλατος βρισκόταν επί της οδού Κεφαλληνίας 51 στα Καμίνια, ενώ η σχετική Αποθήκη Μονοπωλίων του Περάματος επί της οδού Βασιλέως Γεωργίου 232. 

Για την ιστορία, τα διάφορα εν Ελλάδι κρατικά μονοπώλια εμπορικού χαρακτήρα καταργήθηκαν λόγω της προσχώρησης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.), βάσει του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος υπ'αριθμόν 604, το οποίο δημοσιεύτηκε στο Α' Τεύχος του ΦΕΚ 215 της 20ης Δεκεμβρίου του 1985.

Το εγκαταλειμμένο και αναξιοποίητο κτίριο των πάλαι ποτέ Γενικών Αποθηκών Κρατικών Μονοπωλίων στην οδό Παπαστράτου 1-3, όπως καταγράφηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2010:

 

Το ίδιο κτίριο όπως καταγράφηκε κατά το έτος 2016:

 

Το υπό εξέτασιν κτίριο όπως καταγράφηκε από τη συμβολή των οδών Παπαστράτου και Δαφνίου την άνοιξη του έτους 2023:

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Προφορικές Μαρτυρίες

Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος της Ελλάδας 1898

Από την πτώχευση του 1893 στο Γουδί

Μουσείο Σπίρτων

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.