ΣΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΤΩΝ ΚΛΩΣΤΗΡΙΩΝ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ ΤΑ ΝΕΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Το επί δεκαετίες εκκρεμές ζήτημα της μεταστέγασης των Δικαστηρίων Πειραιώς σε ένα σύγχρονο και ασφαλές κτίριο φαίνεται πως τελικά οδεύει προς επίλυση καθώς κατά τον μήνα Μάρτιο του έτους 2023, κατόπιν ομόφωνης αποφάσεως του Ταμείου Χρηματοδότησης Δικαστικών Κτιρίων (ΤΑΧΔΙΚ), κατακυρώθηκε σχετικός δημόσιος μειοδοτικός διαγωνισμός για την κατασκευή του νέου Δικαστικού Μεγάρου Πειραιώς στην εταιρεία "Hub 204" (σσ. ελεγχόμενη από την εταιρία Dimand), αντί του ποσού της προσφοράς της, ήτοι 80.900.000 ευρώ. Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα, το νέο Δικαστικό Μέγαρο Πειραιώς, συνολικής επιφάνειας 30.000 τ.μ., αναμένεται να περατωθεί και να παραδοθεί προς χρήση μέχρι το έτος 2025, στο οικόπεδο (Ο.Τ. 204) το οποίο ορίζεται από τις οδούς Παπαστράτου, Χαϊδαρίου, Μεθώνης και Φωκίωνος, στην Ε' Δημοτική Κοινότητα Πειραιώς, στην πάλαι ποτέ συνοικία των Εργοστασίων. Η χρηματοδότηση του έργου θα προέλθει ταυτόχρονα από το Ταμείο Ανάκαμψης (63,810 εκ. Ευρώ) και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (17,144 εκ. Ευρώ).

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στον ίδιο διαγωνισμό είχε επίσης καταθέσει προσφορά η εταιρία Golden Horizon Athens Investment I.K.E., ισραηλινών συμφερόντων, σύμφωνα με την πρόταση της οποίας προβλεπόταν αξιοποίηση του εγκαταλειμμένου και ανενεργού επί δεκαετίες κτιρίου της πάλαι ποτέ κραταιάς καπνοβιομηχανίας Γ.Α. Κεράνη. 

Στον Τύπο (ηλεκτρονικό και μη), το προαναφερθέν οικόπεδο (Οικοδομικό Τετράγωνο υπ'αριθμόν 204), έκτασης 17 στρεμμάτων, καταγράφηκε ως οικόπεδο Δασκαλάκη ή ακίνητο Δασκαλάκη, καθώς πράγματι, από τις αρχές του 20ου αιώνα, στην συγκεκριμένη τοποθεσία, βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις του Κλωστηρίου / Υφαντηρίου του Δημητρίου Γ. Δασκαλάκη:

Ο Έλλην βιομήχανος, εφοπλιστής και πολιτικός Δημήτριος Γ. Δασκαλάκης (1860 - 1939) γεννήθηκε στα Σφακιά της Κρήτης. Σε μικρή ηλικία, η οικογένειά του μετοίκησε από την Κρήτη στη νήσο των Σπετσών λόγω των διωγμών των Τούρκων. Ο Δημήτριος Δασκαλάκης δραστηριοποιήθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα τον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, έχοντας ιδιόκτητα εργοστάσια τόσο στον Πειραιά όσο και αργότερα στις Σπέτσες.

Ειδικότερα όσον αφορά την εν Πειραιεί βιομηχανική δραστηριότητά του, κατά το έτος 1900 ο Δημήτριος Δασκαλάκης μαζί με τον συνέταιρό του Ανδρέα Κορολόγο, εμφανίζονταν να διατηρούν εν λειτουργία κλωστοϋφαντουργική μονάδα η οποία απασχολούσε 80 άτομα προσωπικό, με μηχανικό εξοπλισμό συνολικής δύναμης 20 ίππων και 100.000 δραχμές εταιρικό κεφάλαιο. Στον Οδηγό του Γ. Βώκου του έτους 1902, υφίσταται αναφορά στο Υφαντήριο Δ.Γ. Δασκαλάκη, με έδρα επί της οδού Πλούτωνος. Στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού του Πειραιώς της περιόδου 1906-1907, το ονοματεπώνυμο του Δ. Δασκαλάκη καταγράφεται στον κατάλογο με τα Υφαντήρια της πόλεως του Πειραιώς εκείνων των καιρών.

Στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, το Κλωστήριον και Υφαντήριον Μετά Βαφείου "Η Πηνελόπη", ιδιοκτησίας Δημητρίου Γ. Δασκαλάκη, καταγραφόταν ήδη στην οδό Κερατσινίου (σσ. προγενέστερη ονομασία της οδού Παπαστράτου). Αντίστοιχα, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, η βιομηχανική μονάδα του Δ.Γ. Δασκαλάκη, η οποία παρήγαγε βαμβακερά νήματα και υφάσματα, καταγραφόταν στην οδό Κερατσινίου στον αριθμό "68". 

Εν Πειραιεί Κλωστήριον και Υφαντήριον Μετά Βαφείου "Η Πηνελόπη" Δημ. Γ. Δασκαλάκη

Ο Δημήτριος Δασκαλάκης, ο οποίος εκτός από την επιχειρηματική ενασχόλησή του με τον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας διατηρούσε επίσης ιδιόκτητη εταιρία ατμόπλοιων, εξελέγη βουλευτής Σπετσών με το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου στις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923. 

Οι συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια Δασκαλάκη δε διέφεραν ιδιαίτερα από τις συνθήκες που επικρατούσαν στην πλειοψηφία των εργοστασίων του κλάδου, τα οποία χαρακτηρίζονταν από πολύωρη απασχόληση, ανισότητα στις πληρωμές ανδρών και γυναικών, εκμετάλλευση μικρών παιδιών (η παιδική εργασία επιτρεπόταν εκείνα τα χρόνια), κλίμα τρομοκρατίας και επιβολή προστίμων. Το παρακάτω ιστορικό τεκμήριο από τις σελίδες του Τύπου στα μέσα της δεκαετίας του 1930 είναι ενδεικτικό: 

Τόσο η εν Πειραιεί μονάδα κλωστοϋφαντουργίας Δασκαλάκη όσο και το αντίστοιχο εργοστάσιο των Σπετσών βρίσκονταν εν λειτουργία όταν αποβίωσε ο Δ.Γ. Δασκαλάκης, κατά το έτος 1939. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο Δ.Γ. Δασκαλάκης είχε αποκτήσει τέσσερα τέκνα με τη σύζυγό του Φιλίτσα Λυγίνου, θυγατέρα του επίσης βιομηχάνου Κυριάκου Λυγίνου του οποίου, ειρήσθω εν παρόδω, το εργοστάσιο νηματουργίας βρισκόταν στον Πειραιά επί της οδού Θηβών, σε απόσταση αναπνοής από τις εγκαταστάσεις του Δασκαλάκη.

Μετά το τέλος του Πολέμου και της Κατοχής, κατά το έτος 1947, το εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας της οδού Κερατσινίου 68 στον Πειραιά καταγραφόταν ως ιδιοκτησία των Κληρονόμων Δασκαλάκη. Στα μέσα του 20ου αιώνα, σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από μελέτη σχετικού χάρτη (βλέπε πρώτη εικόνα του παρόντος αφιερώματος), τμήμα του οικοπέδου όπου βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις του Κλωστηρίου Δασκαλάκη είχε παραχωρηθεί στους Μύλους Αττικής.

Αρκετά χρόνια αργότερα, προς το τέλος της δεκαετίας του 1960, σε σχετικό Οδηγό, στη διασταύρωση των οδών Χαϊδαρίου και Μεθώνης καταγράφονται μονάχα οι εγκαταστάσεις των Μύλων Αττικής. 

Στις μέρες μας, στο υπό εξέτασιν εν Πειραιεί οικόπεδο δεν έχουν απομείνει εγκαταστάσεις που να σχετίζονται με τα κλωστήρια / υφαντήρια Δασκαλάκη, πλην ενός διατηρητέου κτιρίου, στη νοτιοδυτική άκρη του οικοπέδου, στη συμβολή των οδών Παπαστράτου και Χαϊδαρίου, όπου κάποτε στεγάζονταν τα γραφεία της επιχείρησης Δασκαλάκη. 

Το οικόπεδο Δασκαλάκη όπως καταγράφηκε από τη συμβολή των οδών Μεθώνης και Χαϊδαρίου:

 

Απομεινάρια παλαιότερων εγκαταστάσεων επί της οδού Μεθώνης:

 

Το οικόπεδο Δασκαλάκη όπως καταγράφηκε από τη συμβολή των οδών Μεθώνης και Φωκίωνος:

 

Το οικόπεδο Δασκαλάκη όπως καταγράφηκε από τη συμβολή των οδών Φωκίωνος και Παπαστράτου:

 

Το οικόπεδο Δασκαλάκη όπως καταγράφηκε από την οδό Παπαστράτου:

Το οικόπεδο Δασκαλάκη όπως καταγράφηκε από την οδό Χαϊδαρίου:

Η σύγχρονη εικόνα του περιφραγμένου με μαντρότοιχο οικοπέδου στο οποίο αναμένεται να κατασκευαστεί το νέο Δικαστικό Μέγαρο Πειραιώς εντός του οποίου, όπου εκτός από το προαναφερθέν διατηρητέο κτίριο στη συμβολή των οδών Παπαστράτου και Χαϊδαρίου, υφίστανται αποθηκευτικοί χώροι, πρόσφατης σχετικά μεταλλικής κατασκευής. 

Ακολουθούν δυο εικόνες από τα σχέδια της μακέτας του νέου Δικαστικού Μεγάρου Πειραιώς όπως κυκλοφόρησαν ευρύτατα στον Τύπο. Στην πρώτη εικόνα, διακρίνεται το Δικαστικό Μέγαρο Πειραιώς από την οδό Παπαστράτου - στα αριστερά, στη συμβολή με την οδό Χαϊδαρίου, το προαναφερθέν διατηρητέο κτίριο το οποίο θα αποκατασταθεί και θα ενταχθεί στο συγκρότημα:

Έτερη άποψη του νέου Δικαστικού Μεγάρου Πειραιώς στην οποία αποκαλύπτεται η πρόσοψη του κτιρίου που θα βρίσκεται επί της οδού Φωκίωνος- η έτερη πρόσοψη θα βρίσκεται επί της οδού Μεθώνης. 

Το διατηρητέο πάλαι ποτέ κτίριο γραφείων της κλωστοϋφαντουργίας Δασκαλάκη, στη συμβολή των οδών Παπαστράτου 10 και Χαϊδαρίου, όπως καταγράφηκε σε ανύποπτη στιγμή κατά το έτος 2014:

 

Σύμφωνα με τις σχετικές επίσημες πηγές, το εν λόγω διώροφο γωνιακό διατηρητέο κτίριο γραφείων, νεοκλασικού ρυθμού, το οποίο διαθέτει αρκετά ενδιαφέροντα μορφολογικά στοιχεία (όπως λ.χ. διπλό εξώστη στη μία όψη με φουρούσια, κορνιζώματα και τραβηχτά στα παράθυρα του ορόφου και στηθαίο με πεσσούς στη στέψη), αποτελεί κατασκευή των τελών της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. Δυστυχώς, η πλειοψηφία των μορφολογικών στοιχείων του διατηρητέου έχουν καταστραφεί ή αφαιρεθεί στο πέρασμα των χρόνων ενώ το ισόγειο τμήμα, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη, χώρος συνεργείου και άλλων συναφών επιχειρήσεων, έχει εξόχως αλλοιωθεί από παρεμβάσεις. 

 

Το ίδιο διατηρητέο κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά την άνοιξη του έτους 2023:

 

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε έστω και επιγραμματικά στο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας Δασκαλάκη το οποίο λειτούργησε στις Σπέτσες. Σε αντίθεση λοιπόν με τις εν Πειραιεί εργοστασιακές εγκαταστάσεις Δασκαλάκη οι οποίες έχουν κατεδαφιστεί εδώ και χρόνια, στις Σπέτσες, το κτιριακό συγκρότημα του εργοστασίου κλωστοϋφαντουργίας Δασκαλάκη, διασώζεται μέχρι τις μέρες μας (21ος αιώνας) έχοντας μετατραπεί πλέον σε τουριστικό κατάλυμα. 

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή, το παραθαλάσσιο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας του Δ.Γ. Δασκαλάκη στη νήσο των Σπετσών, το οποίο λειτούργησε μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Στην εικόνα διακρίνεται η προκυμαία έναντι του εργοστασίου όπου έδεναν τα πλοία που μετέφεραν το βαμβάκι. 

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως το κάτωθι εικονιζόμενο εργοστάσιο Δασκαλάκη χρησιμοποιήθηκε ως μονάδα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας που διανεμόταν στα σπίτια των Σπετσών μέχρι τη δεκαετία του 1950-1960 και την έλευση της ΔΕΗ, καθώς και σαν εργοστάσιο παραγωγής πάγου (παγοποιείο). 

Μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης, το παλαιό και ερειπωμένο εργοστάσιο, το οποίο είχε χαρακτηριστεί επίσημα κατά το έτος 1985 ως διατηρητέο μνημείο της βιομηχανικής και αρχιτεκτονικής Ελληνικής παράδοσης, όντας τότε ιδιοκτησία της Τράπεζας Επαγγελματικής Πίστης, αγοράστηκε λίγα χρόνια αργότερα (1989) από τον Ανδριώτη πλοιοκτήτη Ανδρέα Α. Κυρτάτα (1929-2009), αναπαλαιώθηκε και ενσωματώθηκε στο τεσσάρων αστέρων τουριστικό συγκρότημα "Νησιά". 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Τύπος Εποχής

Wikipedia

Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο

Παραδοσιακές Κατοικίες "Νησιά" - Σπέτσες

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.