ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΦΑΓΕΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, το κτίριο των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς σχεδιάστηκε από τον υδραϊκής καταγωγής δημοτικό αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμο (1849 - 1912) στις αρχές της δεκαετίας του 1880 (έτος 1881), επί οικοπέδου επιφάνειας 10 στρεμμάτων στην περιοχή της Δραπετσώνας και αποπερατώθηκε δυο χρόνια αργότερα (έτος 1883) επί ημερών δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου. Ο Π. Καμπούρογλου αναφέρει σχετικά στο έργο του "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους": "Εις την θέσιν Τραπετζόνα, ωκοδομήθη προ ολίγου πρωτοβουλία του Δημάρχου ωραίον Σφαγείον εις το οποίον δαπανήθηκαν ως έγγιστα 50.000 δραχμών". 

Αξίζει βέβαια στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως ήδη από τα χρόνια του Όθωνα και το πρώτο Σχέδιο Πόλης του Πειραιώς υπήρχε πρόβλεψη για τη δημιουργία Δημοτικών Σφαγείων, αρχικά στη δεξιά παραλία της Μουνιχίας - σσ. τότε ως Μουνυχία κατέγραφαν λανθασμένα τον λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι) - σχέδιο το οποίο ουδέποτε πραγματοποιήθηκε (τον Οκτώβριο του έτους 1842 βάσει σχετικού ΦΕΚ υπήρξε απόφαση μετάθεσης της θέσης των Σφαγείων "εις άλλον επίσης κατάλληλον μέρος"). 

Το αρχικό κτίριο των Σφαγείων του Πειραιώς στα Δραπετσώνα λοιπόν, καταγράφεται ως μια απλή οικοδομή με ορθογωνική κάτοψη στο κέντρο της οποίας υπήρχε ένας επιμήκης διάδρομος μήκους 12 μέτρων με οχετό. Η επιλογή της ερημικής, απομακρυσμένης από το κέντρο του Πειραιώς του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα και εν μέρει "προβληματικής" περιοχής της Δραπετσώνας για την στέγαση του σφαγείου δεν ήταν τυχαία καθώς στην συγκεκριμένη περιοχή ο Δήμος Πειραιώς "εξόριζε" τρόπον τινά τις θεωρούμενες "ανεπιθύμητες" υπηρεσίες που "χαλούσαν" την εικόνα της πόλεως (λ.χ. λοιμοκαθαρτήριο, σφαγείο, βιομηχανίες, αργότερα το κοιμητήριο της πόλεως στην Ανάσταση κ.ο.κ.)

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το οικόπεδο επί του οποίου κατασκευάστηκαν τα Δημοτικά Σφαγεία Πειραιώς ήταν ιδιοκτησίας της οικογενείας μεγαλοκτηματιών Μελετόπουλου, προτού αγοραστεί από τον Δήμο Πειραιώς. Στο ίδιο σημείο, κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα καταγράφονταν οι στάβλοι του Λούκου. 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, σύμφωνα με ιστορικό τεκμήριο το οποίο βρίσκεται στη διάθεση του παρόντος ιστολογίου, η Δημαρχία Πειραιώς ενοικίαζε για έναν χρόνο, κατόπιν σχετικής δημοπρασίας, "το κατά την θέσιν Τσερατσίνη δημοτικόν κατάστημα των Σφαγείων".

Μια δεκαετία μετά την αποπεράτωση της αρχικής κατασκευής, το κτίριο των Δημοτικών Σφαγείων επισκευάστηκε επί ημερών δημαρχίας Θεόδωρου Ρετσίνα (έτος 1892), περίοδο κατά την οποία κατασκευάστηκε η οδός Σφαγείων, ενώ ταυτόχρονα συζητήθηκε η προοπτική του περαιτέρω εκσυγχρονισμού των εγκαταστάσεων και της εκχώρησης αυτών σε ιδιώτη (σσ. "Σύμβασις περί παραχωρήσεως και καρπώσεως των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς"), πρόταση η οποία δεν τελεσφόρησε. 

Κατά το έτος 1896, χρονιά τέλεσης των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, ο Φ.Ι. Βιρβίλης σε σχετική αναφορά του για την πόλη του Πειραιώς κατέγραφε πως η εν λόγω πόλη "[...] έχει και το τελειότερον εν Ελλάδι σφαγείον παρά την Δραπετζώναν εις απόστασιν 20 λεπτών εκ της πόλης προς την θάλασσαν της Σαλαμίνος"

Στις αρχές του 20ου αιώνα, το κτίριο των Δημοτικών Σφαγείων σύμφωνα με διαθέσιμες πληροφορίες (βλέπε Μαλικούτη) μετασκευάστηκε ενώ προστέθηκε μια νέα πτέρυγα. 

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1907 με αναφορά σε επιθεώρηση των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς παρουσία του Δημάρχου της πόλεως Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση:

Έτερο ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1910 με αναφορά στο αίτημα επιτροπής κρεοπωλών του Πειραιώς για μεταφορά των Δημοτικών Σφαγείων σε άλλη τοποθεσία. 

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε έστω και επιγραμματικά πως το φθινόπωρο του έτους 1910 ολοκληρώθηκε η κατασκευή της παραθαλάσσιας βιομηχανικής μονάδας της Ανωνύμου Ελληνικής Εταιρίας Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων (Α.Ε.Ε.Χ.Π.Λ., τα γνωστά σε όλους "Λιπάσματα" της Δραπετσώνας). Λίγα χρόνια αργότερα, πάντοτε κατά τη δεκαετία του 1910, ξεκίνησε η οικοδόμηση του συνοικισμού των υπαλλήλων / εργαζομένων των Λιπασμάτων στην περιοχή άνωθεν του όρμου των Σφαγείων. Η επέκταση του εν λόγω συνοικισμού των εργαζομένων συνεχίστηκε σταδιακά μέχρι και τη δεκαετία του 1930 με αποτέλεσμα το κτίριο των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς να "εγκλωβιστεί" μεταξύ των βιομηχανικών μονάδων των Λιπασμάτων και του Συνοικισμού. Άλλωστε, μετά την Καταστροφή του '22, η αθρόα έλευση προσφύγων από τη Μικρά Ασία εκτόξευσε τον πληθυσμό της άλλοτε ακατοίκητης και ερημικής Δραπετσώνας. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως κατά τη δεκαετία του 1920, στα Δημοτικά Σφαγεία Πειραιώς εργάστηκε ως εκδορέας ("εκδορεύς") για λογαριασμό διαφόρων χασάπηδων της Κεντρικής Δημοτικής Αγοράς του Πειραιώς ο Μάρκος Βαμβακάρης (σσ. αφού πρώτα είχε εργαστεί για κάποια χρόνια στις γαιανθραποθήκες (καρβουνιάρικα) της ακτής Βασιλειάδη και ως φορτοεκφορτωτής (χαμάλης) για λογαριασμό εκτελωνιστών). Ο ίδιος ο Μάρκος Βαμβακάρης, στην αυτοβιογραφία του, αναφέρεται αναλυτικά στα χρόνια που εργάστηκε στα Σφαγεία του Πειραιώς (σσ. από το 1923 έως το 1929-1930) και στην συνέχεια στα Σφαγεία Αθηνών (από το 1930 μέχρι το το 1935) αφιερώνοντας ομολογουμένως αρκετές σελίδες με πολλές λεπτομέρειες σχετικά με το είδος της εργασίας που έκανε και τις συνθήκες που επικρατούσαν στην καθημερινότητά του ως εργαζόμενος στα Σφαγεία.

Σε τοπογραφικό χάρτη του έτους 1927 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, η θέση των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς καταγράφεται ως εξής:

Η Στ. Μαλικούτη στο έργο της "Πειραιάς 1834-1912" (βλέπε Πηγές) αναφέρει πως νέες προσθήκες στο κτίριο των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς καταγράφηκαν κατά το έτος 1933. 

Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, όπως χαρακτηριστικά καταγράφεται σε σχετικό Οδηγό των τελών της δεκαετίας του 1940, τα "Δημοτικά" (Σφαγεία) Πειραιώς λειτουργούσαν στο τέρμα της ομώνυμης οδού Σφαγείων (η οποία αρχικά μετονομάστηκε σε οδό Νικολάου Κανελλόπουλου και αργότερα σε οδό Εθνικής Αντιστάσεως).

Ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1949 με αναφορά στην εμφάνιση και καταδίωξη τεραστίου σκυλόψαρου "εις της προ των Δημοτικών Σφαγείων του Πειραιώς ακτήν της Δραπετσώνας". Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως από τις προπολεμικές κιόλας δεκαετίες, η παρουσία και λειτουργία των Σφαγείων στη Δραπετσώνα και κυρίως η αποβολή/απόρριψη των ακαθάρτων υδάτων / λυμάτων από τις εργασίες των Σφαγείων στον ομώνυμο όρμο προκαλούσαν πολύ συχνά την έλευση καρχαριών και άλλων συναφών θαλασσίων ζώων ενώ είχαν αναφερθεί τραυματισμοί ή/και θάνατοι λουόμενων τόσο στις ακτές της Δραπετσώνας όσο και του Κερατσινίου από σχετικές επιθέσεις. 

Περισσότερα στοιχεία για την μεταπολεμική ιστορική πορεία των Σφαγείων του Πειραιώς και το τέλος της δραστηριότητάς τους βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως δεν θα κοινοποιηθούν στο παρόν άρθρο ως μια μικρή ένδειξη χλεύης και περιφρόνησης προς τους πάσης φύσεως επώνυμους "ερευνητές", "ιστορικούς", "μελετητές", "ιστοριοδίφες", "καθηγητές ανωτάτων ιδρυμάτων", "καταγραφείς", "συγγραφείς" και λοιπούς αισχρούς πολλάκις αποδεδειγμένα ασεβείς κλέφτες της πρωτότυπης πνευματικής μου εργασίας, την οποία από ατομική επιλογή ανώνυμα παρουσιάζω στο παρόν ιστολόγιο.

• Το εγκαταλειμμένο των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς κατά τον 21ο αιώνα

Ακολουθούν μια σειρά από σύγχρονες φωτογραφίες του εγκαταλειμμένου κτιρίου των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς όπως αυτό καταγράφηκε από τον Πολυχώρο των Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα.

 

Ο όρμος των Φωρών (ή κοινώς "των Σφαγείων") με το εγκαταλειμμένο κτίριο των Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς το οποίο βρίσκεται περικυκλωμένο από προστατευτικές λαμαρίνες οι οποίες - θεωρητικά - εμποδίζουν την πρόσβαση στο εσωτερικό αυτού:

 

 

 

Παρατηρώντας τη δυτική πρόσοψη υπό εξέτασιν κτιρίου, εμφανής είναι η λαξευτή λιθοδομή της κατασκευής:

 

Ορισμένες ενδεικτικές εικόνες από το εσωτερικό του κτιρίου:

 

 

 

Εμφανής η ύπαρξη μεταγενέστερων επεκτάσεων του αρχικού κτιρίου:

 

Η ανατολική πρόσοψη των παλαιών Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς:

 

Η δίρριχτη στέγη των παλαιών δημοτικών σφαγείων του Πειραιώς, η οποία στηρίζεται σε ισαπέχουσες κολώνες, έχει καταρρεύσει σε πολλά σημεία:

 

Λεπτομέρεια πολυκαιρισμένης μαρμάρινης (;) επιγραφής επί της ανατολικής προσόψεως του υπό εξέτασιν κτιρίου στην οποία δυστυχώς δεν διακρίνονται στοιχεία και πληροφορίες. Ομολογουμένως πάντως, η συγκεκριμένη επιγραφή ομοιάζει ως προς το μέγεθος και τον τρόπο στήριξης με άλλες παρόμοιες επιγραφές δημοσίων κτιρίων από τα χρόνια της δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου.

 

Οι εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις των πρώην Δημοτικών Σφαγείων Πειραιώς και ο ομώνυμος όρμος όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά στα μέσα Δεκεμβρίου του έτους 2021:

Οι υπό εξέτασιν εγκαταστάσεις όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά στις αρχές του έτους 2022:

Ο όρμος των Σφαγείων και οι εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις όπως καταγράφηκαν στα τέλη Δεκεμβρίου του έτους 2023:

 

Αντί επιλόγου, δυο νυχτερινές φωτογραφικές καταγραφές του υπό εξέτασιν κτιρίου από το έτος 2018 και το έτος 2022:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Στα Λιπάσματα της Δραπετσώνας - Φωτογραφικό Οδοιπορικό (2015)

Το Ινστιτούτο Χημείας και Γεωργίας "Ν. Κανελλόπουλος"

Ο εργατικός οικισμός της Εταιρείας των Λιπασμάτων

Μια βραδιά στον Πολυχώρο Λιπασμάτων (2019)

Ένα απόγευμα στον Πολυχώρο Λιπασμάτων

Παραμονή Πρωτοχρονιάς στον Πολυχώρο Λιπασμάτων Δραπετσώνας

Ο ταινιόδρομος του Κράκαρη

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" υπό Παντολέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.