Η ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΤΗΣ

Η ιστορία της πάλαι ποτέ κραταιάς Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, τότε που ο γεννηθείς στο Λονδίνο της Αγγλίας Γρηγόριος Εμπεδοκλής  (7 Οκτωβρίου 1861 – 21 Αυγούστου 1951), έχοντας εργαστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1880 για λογαριασμό της Τραπέζης Βιομηχανικής Πίστεως, της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας και του χρηματιστηριακού γραφείου του Μαρίνου Κοργιαλένιου, αποφάσισε στα μέσα της προαναφερθείσης δεκαετίας να ιδρύσει το δικό του τραπεζιτικό γραφείο με έδρα στην οδό Αριστείδου 10, πλησίον του τότε Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών.  

Περίπου δέκα χρόνια αργότερα (έτος 1896), το εν λόγω τραπεζιτικό γραφείο του Γρηγορίου Εμπεδοκλέους, με τη συνδρομή του αδελφού του τελευταίου Αντωνίου Εμπεδοκλέους ο οποίος διατηρούσε παραγγελιοδοχικό γραφείο (σαράφικο) στην Αθήνα, εξελίχθηκε στην Τράπεζα Γρηγορίου Εμπεδοκλέους Ο.Ε., με αρχικό κεφάλαιο δυο εκατομμυρίων δραχμών και έδρα πάντοτε στην οδό Αριστείδου 10. Στους δυο αρχικούς ομόρρυθμους εταίρους, ήτοι στους αδελφούς Εμπεδοκλή, σύντομα προστέθηκαν ο εκ Τεργέστης έμπορος Δημήτριος Κοντουμάς και ο Δημήτριος Πετροκόκκινος, συγγενής εξ αγχιστείας του Γρηγορίου Εμπεδοκλή. 

Το 1905 η Τράπεζα Γρηγορίου Εμπεδοκλέους μετατράπηκε από ομόρρυθμη εταιρία σε ετερόρρυθμη εταιρία διατηρώντας την έως τότε υφιστάμενη εταιρική σύνθεση, έχοντας κεφάλαιο 2,5 εκατομμυρίων δραχμών. Η ανάγκη για ολοένα περισσότερα κεφάλαια οδήγησε στην απόφαση μετατροπής της τράπεζας σε Ανώνυμη Εταιρία κατά το έτος 1907, οπότε και υιοθετήθηκε η νέα επωνυμία "Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε.". Τη Γενική Διεύθυνση της νέας τράπεζας ανέλαβε ο Γρηγόριος Εμπεδοκλής ενώ στους μεγαλομετόχους της περιλαμβάνονταν η Εθνική Τράπεζα, η Τράπεζα Αθηνών, ο τραπεζικός οίκος Ροδοκανάκη του Λονδίνου και η Τράπεζα Κοσμαδόπουλου του Βόλου. Όπως ήταν φυσικό, ακολούθησε αμέσως η εισαγωγή της εταιρίας στο Χρηματιστήριο Αξιών της Αθήνας. Έκτοτε, η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, για παραπάνω από έναν αιώνα, αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους χρηματοπιστωτικούς ομίλους της χώρας, με σημαντική συμβολή στην ελληνική οικονομία.

Η εξάπλωση των δραστηριοτήτων της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος ανά την ελληνική επικράτεια ξεκίνησε την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα με την ίδρυση των πρώτων υποκαταστημάτων σε Πειραιά και Άργος. Το πρώτο υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης στον Πειραιά λειτούργησε στη λεωφόρο Μιαούλη (σσ. η σημερινή οδό Εθνικής Αντιστάσεως) ενώ αργότερα, στα χρόνια του Μεσοπολέμου, οικοδομήθηκε το δίφατσο κτίριο επί των οδών Τσαμαδού και Ομήρου (σσ. η σημερινή πεζοδρομημένη οδός Μακράς Στοάς), δίπλα στη μεγάλη οικία Καλαμάρη και έναντι του μητροπολιτικού ναού της Αγίας Τριάδος. Στην παρακάτω αεροφωτογραφία της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα καταγράφεται το εν Πειραιεί υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος στο μέσον της εικόνας με την χαρακτηριστική πινακίδα στην οροφή αυτού η οποία ανέγραφε στα γαλλικά "Banque Commerciale de Grece":

Στην κάτωθι διαφημιστική καταχώρηση της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος από τις σελίδες Πανελληνίου Οδηγού του έτους 1912 εκτός από την Αθήνα, το Άργος και τον Πειραιά καταγράφονται υποκαταστήματα και στον Πύργο, στην Πάτρα, στην Κέρκυρα, στην Κεφαλλονιά, στην Καλαμάτα και στην Λευκάδα ενώ πρακτορεία της ιδίας τράπεζας λειτουργούσαν στο Ναύπλιο, στο Αίγιο, στη Σύρο και στην Αμαλιάδα. Ταυτόχρονα, αντιπρόσωποι υπήρχαν "εις τας κυριωτέρας πόλεις Ελλάδος και Εξωτερικού": 

Δυο χρόνια αργότερα (1914), η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος μαζί με την κραταιά Εθνική Τράπεζα χρηματοδότησαν την Εθνική Ατμοπλοΐα Ελλάδος των αδελφών Εμπειρίκου η οποία κυριάρχησε στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα στο χώρο της. Επίσης, την ίδια περίοδο, η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος δανειοδότησε την Εταιρία Ελληνικού Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου (μετέπειτα ΠΥΡ-ΚΑΛ). Το 1918 η υπό εξέτασιν Τράπεζα συμμετείχε στο μεγάλο πολεμικό δάνειο για την ενίσχυση της επικείμενης Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Το 1922, ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Commercial Bank of the Near East Ltd., με υποκαταστήματα σε Αίγυπτο (Αλεξάνδρεια αρχικά και αργότερα Κάιρο) και Κωνσταντινούπολη, ένα ίδρυμα στο οποίο συμμετείχε βεβαίως ως κύριος μέτοχος η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος.

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος Α.Ε. από το έτος 1923:

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Μέγας Οδηγός Πειραιώς του 1929-1930, το εν Πειραιεί υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος καταγραφόταν επί της οδού Ομήρου 14 (τηλ. 18), με διευθυντή τον Π.. Λιβανό, υποδιευθυντή τον Στ. Γεωργίλα και ταμία τον Π. Αποστολίδη. Παράρτημα της ιδίας τράπεζας λειτουργούσε στον αριθμό 55 της οδού Μακράς Στοάς (η σημερινή οδός Δ. Γούναρη), με τηλέφωνο 5-59. 

Εκείνα τα χρόνια, η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος είχε γιγαντωθεί κατέχοντας μαζί με την Εθνική Τράπεζα, την Τράπεζα Αθηνών και την Τράπεζα Ανατολής το 75% της εν Ελλάδι τραπεζικής αγοράς. Λίγο πριν το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (έτος 1940), η Εμπορική Τράπεζα διέθετε δίκτυο 14 υποκαταστημάτων στην Αθήνα, 4 στον Πειραιά και 36 στην υπόλοιπη χώρα. 

Ο Γρηγόριος Εμπεδοκλής μετά την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1941 κατέφυγε με την οικογένειά του στη Νότιο Αφρική. Η διοίκηση της Εμπορικής Τραπέζης ανατέθηκε στους Χρήστο Μουλάκη και Παναγιώτη Βαφειαδάκη, οι οποίοι προχώρησαν σε σημαντικές επενδυτικές κινήσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου της Κατοχής (απόκτηση ακινήτων, μετοχών άλλων εταιριών κ.ο.κ). Μετά το τέλος της Κατοχής, η Εμπορική Τράπεζα συνέχισε την απρόσκοπτη λειτουργία της αλλά ο Γρηγόριος Εμπεδοκλής ουδέποτε επαναπατρίστηκε, παραμένοντας στη Νότια Αφρική μέχρι το θάνατό του.

Ενδεικτική ολοσέλιδη διαφημιστική καταχώρηση της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος Α.Ε. από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Όπως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, στον Πειραιά καταγράφονταν τα υποκαταστήματα της οδού Ι. Δροσοπούλου (σημερινή Μακράς Στοάς), στην οδό Δημητρίου Γούναρη (πρώην Μακράς Στοάς), στην οδό Αγίου Διονυσίου (παρά τον Άγιο Διονύσιο), στη Νίκαια στην οδό Αντιοχείας και στα Καμίνια στη λεωφόρο Αθηνών - Πειραιώς:

Το 1952 η διοίκηση της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος πέρασε στα χέρια του εφοπλιστή και επιχειρηματία Ευστράτιου (Στρατή) Ανδρεάδη (1905 - 14 Φεβρουαρίου 1989). Η εποχή Ανδρεάδη στο τιμόνι της Εμπορικής Τραπέζης χαρακτηρίστηκε από εξαγορές άλλων τραπεζών αλλά και επιχειρήσεων, όπως λ.χ. της Ιονικής και Λαϊκής Τραπέζης (1957), της Ασφαλιστικής Εταιρείας Ιονική (1958), της Τράπεζας Πειραιώς (1962), της Ασφαλιστικής Εταιρείας "Γενικαί Ασφάλειαι" (1962), της Τράπεζας Αττικής (1964), της Βιομηχανίας Φωσφορικών Λιπασμάτων, Χυμών & Κονσερβών, της Ιονικής Ξενοδοχειακής, των Ναυπηγείων Ελευσίνας κ.α. ενώ ιδρύθηκαν θυγατρικές Τράπεζες σε Παρίσι και Φρανκφούρτη.

Το Δεκέμβριο του 1975, η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος όπως σχεδόν το σύνολο της επιχειρηματικής αυτοκρατορίας του Στρατή Ανδρεάδη - πλην των ναυτιλιακών επιχειρήσεων - περιήλθε στον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου, κατόπιν σχετικής απόφασης της τότε κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή. Την επόμενη χρονιά (1976), μετά από αύξηση του Μετοχικού Κεφαλαίου, την πλειοψηφία των μετοχών απέκτησαν διάφοροι δημόσιοι οργανισμοί. 

"Αποταμίευσις" με "τόκο μέχρι 9,5% αφορολόγητο", από τα μέσα της δεκαετίας του 1970:

Κατά τη δεκαετία του 1990, η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος πώλησε επτά από τις θυγατρικές της (περίοδος 1991-1992), εξαγόρασε το 51% της ασφαλιστικής εταιρίας Μetrolife (1995), μεταβίβασε την πλειοψηφία των μετοχών της Τραπέζης Αττικής (1997), πώλησε την Ιονική Τράπεζα στην Alpha Bank (1999) ενώ ιδρύθηκαν χρηματοπιστωτικές εταιρείες, και επιχειρήθηκε επέκταση στην Κύπρο όπου λειτούργησαν υποκαταστήματα. Κατά το έτος 2000, στο μετοχικό κεφάλαιο της Εμπορικής εισήλθε με ποσοστό 6,7%, η γαλλική τράπεζα Crédit Agricole, η οποία προχώρησε στην εξαγορά της τράπεζας από το ελληνικό δημόσιο το Νοέμβριο του 2006 και παρέμεινε βασικός της μέτοχος έως το τέλος Ιανουαρίου του 2013.

Την πρώτη (1η) Φεβρουαρίου του έτους 2013, το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου της Εμπορικής μεταβιβάσθηκε από την Crédit Agricole στην Alpha Bank, κατόπιν σχετικής συμφωνίας εξαγοράς της Εμπορικής Τραπέζης η οποία είχε υπογραφεί στις 16 Οκτωβρίου του 2012. Στις 28 Ιουνίου του έτους 2013 ολοκληρώθηκε η νομική συγχώνευση των δύο ιστορικών ελληνικών τραπεζών, με την πλήρη απορρόφηση της Εμπορικής Τράπεζας από την Alpha Bank (ως συνέχεια της Τράπεζας Καλαμών του Ι. Κωστόπουλου και της Τραπέζης Εμπορικής Πίστεως), δημιουργώντας έτσι μία από μεγαλύτερες ιδιωτικές τράπεζες, με δίκτυο άνω των 1.200 σημείων εξυπηρετήσεως στην Ελλάδα κι έναν από τους υψηλότερους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας στην Ευρώπη.

• Το εν Πειραιεί κεντρικό υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος

Όπως προαναφέραμε, η παρουσία της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος στον Πειραιά καταγράφεται από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. Το πρώτο εν Πειραιεί υποκατάστημα της  Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος λειτούργησε στη λεωφόρο Μιαούλη (σσ. η σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως) και ακολούθησε η μεταφορά των εργασιών στο Μέγαρο της οδού Ομήρου στα χρόνια του Μεσοπολέμου: 

Το κεντρικό υποκατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας στον Πειραιά επί της οδού Ομήρου (μεταγενέστερες ονομασίες Ι. Δροσοπούλου, Ι. Δραγούμη και νυν Μακράς Στοάς) όπως καταγράφηκε σε μια ασπρόμαυρη προπολεμική λήψη:

Μια μεταπολεμική ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή της προσόψεως του υπό εξέτασιν κτιρίου της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος επί της σημερινής οδού Μακράς Στοάς.

Το υπό εξέτασιν δίφατσο τετραώροφο κτίριο, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο κατά την δεκαετία του '80, όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ. Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στη βάση δεδομένων του ΥΠΕΚΑ, το εν λόγω κτίριο, κατασκευής μεσοπολέμου διαθέτει συμμετρικές διατάξεις στην όψη του παρουσιάζοντας αλλεπάλληλη επανάληψη μορφολογικών αξόνων ανοιγμάτων και πεσσών. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται επίσης στα τρία κεντρικά τμήματα τα οποία έχουν τρίλοβα παράθυρα, στον κεντρικό άξονα συμμετρίας του κτιρίου ο οποίος τονίζεται από την πόρτα εισόδου η οποία πλαισιώνεται από πεσσούς με επίκρανα, επιστύλιο και γείσο καθώς και στις πλαϊνές πόρτες εισόδων με τους τρίλοβους φεγγίτες. 

Διαφημιστική καταχώρηση της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 με ιδιαίτερη αναφορά στο Κατάστημα Πειραιώς, επί της οδού Μακράς Στοάς 15, στην πλατεία Αγίας Τριάδας:

Έτερη διαφημιστική καταχώρηση της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1981, στην οποία μάλιστα αξιοσημείωτο είναι ο κατάλογος των καταστημάτων που διατηρούσε η εν λόγω Τράπεζα στον Πειραιά.

Το υπό εξέτασιν κατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά τα έτη 2010 και 2011 αντιστοίχως:

Μετά την παύση της λειτουργίας του καταστήματος της Εμπορικής Τραπέζης, το διατηρητέο κτίριο εξαγοράστηκε από ιδιώτες και παρέμενε κλειστό και ανεκμετάλλευτο. 

Στις παρακάτω βραδινές καταγραφές της προσόψεως του υπό εξέτασιν διατηρητέου κτιρίου από τον πεζόδρομο Μακράς Στοάς διακρίνονται τα αρχικά της Εμπορικής Τραπέζης καθώς και ορισμένα από τα πλούσια αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του.  

Στα τέλη του έτους 2019 αποφασίστηκε στα πλαίσια των έργων για την αξιοποίηση του επί δεκαετίες ανεκμετάλλευτου Εμπορικού Πύργου - Ουρανοξύστη, η ενοικίαση του κάτωθι εικονιζόμενου κτιρίου από το Δήμο Πειραιώς για τη στέγαση του Δημοτολογίου αλλά και του Κέντρου Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ). 

Το πάλαι ποτέ Κεντρικό Υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος - νυν Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) του Δήμου Πειραιώς - όπως καταγράφηκε στα τέλη Απριλίου του έτους 2023:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Τα καταστήματα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος στον Πειραιά των αρχών της δεκαετίας του 1980

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος

Από το σαράφικο του Εμπεδοκλέους στον κολοσσό του Ανδρεάδη

ΥΠΕΚΑ

Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.