Ο ΑΤΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ (ΑΗΣ) ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ [ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ]

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 οι αυξημένες ανάγκες ηλεκτροφωτισμού / ηλεκτροδότησης Αθηνών και Πειραιώς επέβαλαν την κατασκευή ενός νέου Ατμό-Ηλεκτρικού Σταθμού (ΑΗΣ) - εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ώστε να πλαισιώσει τον προϋπάρχοντα ατμοηλεκτρικό σταθμό (ΑΗΣ) του νέου Φαλήρου (ο οποίος λειτουργούσε ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα). Εν τω μεταξύ, η Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία (ΕΗΕ) είχε ήδη μεταβιβάσει (από το 1926) τα δικαιώματα ηλεκτροδότησης Αθηνών-Πειραιώς στην αγγλικών συμφερόντων εταιρία "Power and Traction Finance Company Ltd." (η γνωστή "Πάουερ") η οποία με τη σειρά της είχε ιδρύσει αρχικά δυο εταιρίες (την "Ηλεκτρική Εταιρία Παραγωγής" - ΗΕΠ και την "Ηλεκτρική Εταιρία Διανομής" - ΗΕΔ, οι οποίες αργότερα συγχωνεύτηκαν σε μια ενιαία εταιρία υπό την επωνυμία "Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών Πειραιώς" - ΗΕΑΠ). Κατά την περίοδο 1927-1929, η Πάουερ κατασκεύασε και έθεσε εν λειτουργία τον κάτωθι εικονιζόμενο νέο ατμό-ηλεκτρικό σταθμό στον όρμο του Αγίου Γεωργίου στο Κερατσίνι (λιμήν Ηρακλέους). Το νέο εργοστάσιο της Πάουερ στο Κερατσίνι πρώτο-λειτούργησε σε μια αρκετά τεταμένη περίοδο ως προς την ηλεκτροδότηση καθώς βρισκόταν σε εξέλιξη η εγκατάσταση του πρώτου δικτύου υψηλής τάσεως με τριφασικό ρεύμα (είχαν σημειωθεί πολλά περιστατικά θανάτων από ηλεκτροπληξίες που είχαν ξεσηκώσει μέγα κύμα διαμαρτυριών εναντίον της Πάουερ και των πρακτικών της), παράλληλα γινόταν η μετατροπή του παρεχόμενου ρεύματος από συνεχές 110V σε εναλλασσόμενο 220/380V, η κυβέρνηση βρισκόταν σε φάση αναθεώρησης αρκετών όρων των συμβάσεων που είχαν συναφθεί με την Πάουερ με αλλεπάλληλες διαπραγματεύσεις ενώ διάφοροι άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενοι και επηρεαζόμενοι από την Πάουερ και τις δραστηριότητές της κλάδοι (λ.χ. υπάλληλοι τροχιοδρόμων) προχωρούσαν σε απεργιακές κινητοποιήσεις. 

Δίχως άλλο, η επιλογή του μικρού λιμένα του Αγίου Γεωργίου στο Κερατσίνι για την κατασκευή του νέου εργοστασίου στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ελήφθη δίχως να υπολογιστεί ιδιαιτέρως το μέγα πλήθος των προσφυγικών πληθυσμών που ήδη κατοικούσαν στην ευρύτερη περιοχή Κερατσινίου, Αμφιάλης, Δραπετσώνας κ.ο.κ. και οι οποίοι αντιμετώπιζαν αρκετά προβλήματα διαβίωσης και επιβίωσης λόγω ελλείψεων υποδομών κ.α. Βέβαια, από την άλλη πλευρά, οι προσφυγικές αυτές μάζες συνιστούσαν φθηνό εργατικό δυναμικό για όλες τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις που εξαπλώθηκαν κατά μήκος των ακτών της Δραπετσώνας και του Κερατσινίου. Για τις επόμενες δεκαετίες, ο ΑΗΣ του Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου έμελλε να γίνει ευρύτερα γνωστός στους περίοικους ως ο "Δράκος" που στοίχειωνε την καθημερινότητά τους αποτελώντας μαζί με άλλα γειτνιάζοντα βιομηχανικά συγκροτήματα (λ.χ. τα Λιπάσματα της Δραπετσώνας) τις ρυπογόνες πηγές που υποβάθμιζαν συνεχώς την ποιότητα ζωής τους προκαλώντας ουκ ολίγες ασθένειες και θανάτους.

Ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1929: το αγκυροβολημένο "εν τω όρμω Αγίου Γεωργίου" υπερωκεάνιο "Θεμιστοκλής" λόγω σφοδρότατου ανέμου "επέπεσε επί του εργοστασίου της Πάουερ":

Ένα κομβικό σημείο στην ιστορική διαδρομή του Ατμό-Ηλεκτρικού Σταθμού (ΑΗΣ) του Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου υπήρξε αδιαμφισβήτητα η "Μάχη της Ηλεκτρικής" στις 13 Οκτωβρίου 1944, τότε που οι αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με την υποστήριξη ενόπλων πολιτών της περιοχής του Κερατσινίου και εργατών του εργοστασίου απέτρεψαν την ανατίναξη του Ατμό-Ηλεκτρικού Σταθμού από τους αποχωρούντες Γερμανούς κατακτητές οι οποίοι ως γνωστόν μετά την απόφαση αποχώρησής του από την Αθήνα και τον Πειραιά προκάλεσαν ουκ ολίγες δολιοφθορές και καταστροφές (λ.χ. στο λιμάνι του Πειραιά). Η πεντάωρη κρίσιμη μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι, η έκβαση της οποίας απέτρεψε το μείνει δίχως ηλεκτροδότηση όλο το Λεκανοπέδιο, άφησε πίσω της 11 νεκρούς Γερμανούς (και αρκετούς τραυματίες / αιχμαλώτους) δίχως να απουσιάζουν οι απώλειες και εκ της ελληνικής πλευράς. Ο Δήμος Κερατσινίου έχει ανεγείρει σχετικό μνημείο υπέρ των αγωνιστών στην Μάχη της Ηλεκτρικής εντός των εγκαταστάσεων του ΑΗΣ και κάθε χρόνο τιμάται η μνήμη των κάτωθι πεσόντων: Αντώνης Καλαποθάκος (γραμματέας της εργοστασιακής οργάνωσης του ΕΑΜ), Νέστορας Γεωργιάδης (εργάτης της Ηλεκτρικής), Δημήτρης Μαργαρώνης, Ιωάννης Ηλιόπουλος, Παναγιώτης Κοσμίδης, Γρηγόρης Μεγγίσογλου, Συρίγος Παπάζογλου, Γιώργος Γκιόρδας, Ανδρέας Κουνούπας, Παναγιώτης Μαυρομμάτης και Ακρίτας Τοροσιάδης.

Μεταπολεμικά, ο ΑΗΣ του Κερατσινίου συνέχισε τη δραστηριότητά του υπό την σκέπη πλέον της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (Δ.Ε.Η) η οποία ιδρύθηκε στις 7 Αυγούστου του έτους 1950.

Η κάτωθι μεταπολεμική ασπρόμαυρη φωτογραφία εκ του αρχείου της Δ.Ε.Η. καταγράφει ένα συνεργείο επισκευής rotor εναλλακτήρων εντός των εγκαταστάσεων του ΑΗΣ του Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου στις αρχές της δεκαετίας του 1950:

Από τον Τύπο του έτους 1952, με λεζάντα "ατμοστρόβιλοι εις τον σταθμόν Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου":

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη αρχειακή φωτογραφία της δεκαετίας του 1960 καταγράφεται εκ νέου τμήμα του εσωτερικού του Ατμοηλεκτρικού Σταθμού Αγίου Γεωργίου, εις Κερατσίνι Πειραιώς, "ισχύος 180.000 ΧΒ και ετήσιας παραγωγής 1.100.000 ΧΒΩ", όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η σχετική λεζάντα.

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού με θέμα τον υπό εξέτασιν σταθμό του Αγίου Γεωργίου, από τα μέσα της δεκαετίας του 1960. 

Κάπως έτσι περιγραφόταν συνοπτικά ο Ατμοηλεκτρικός Σταθμός (ΑΗΣ) του Αγίου Γεωργίου στο Κερατσίνι προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960: 

Η ύπαρξη του εργοστασίου της Δ.Ε.Η. στο Κερατσίνι σηματοδοτείται από μακρυά λόγω της παρουσίας του ευμεγέθους χαρακτηριστικού ερυθρόλευκου φουγάρου. Για τους μη κατοίκους, επισκέπτες και περαστικούς, το προαναφερομένο φουγάρο αποτελεί γεωγραφικό σημείο αναφοράς της ευρύτερης περιοχής μαζί με το μικρό γραφικό λιμανάκι των ψαράδων, τα γαριδάδικα και τα μεζεδοπωλεία, τους μύλους του Αγίου Γεωργίου και την ιχθυόσκαλα. Όμως, για τους μόνιμους κατοίκους της περιοχής το επονομαζόμενο και "φουγάρο του θανάτου" έχει υπάρξει σύμβολο προσπαθειών και αγώνων δεκαετιών για την απομάκρυνση του εργοστασίου από την περιοχή.

Κατά τη δεκαετία του 1980 οι επίμονες κινητοποιήσεις των κατοίκων του Κερατσινίου επέβαλαν την διακοπή της λειτουργίας του εργοστασίου το οποίο - τότε - μπήκε σε καθεστώς "ψυχρής εφεδρείας". Όμως, το 1996 η δημοτική αρχή του Κερατσινίου υπέγραψε συμφωνία μερικής επαναλειτουργίας του εργοστασίου με την Δ.Ε.Η. (για 3+3 χρόνια) με την προοπτική αντισταθμιστικών οφελών για τον Δήμο Κερατσινίου (μετατροπή του εργοστασίου σε Μουσείο Τεχνολογίας και Εθνικής Αντίστασης, πάρκο Πρεσσόφ, υπαίθριο θέατρο 1000 θέσεων κ.α.). Έκτοτε, η πλειοψηφία των δημοτικών παρατάξεων του δήμου Κερατσινίου (και πλέον δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας) συνεχίζουν να ζητούν (κυρίως προεκλογικά) τη διακοπή της λειτουργίας του εργοστασίου της Δ.Ε.Η. αλλά συνήθως μετεκλογικά το ξεχνούν με αποτέλεσμα το κλείσιμο της εγκατάστασης να παραπέμπεται διαρκώς στις καλένδες με διάφορα τεχνάσματα και δικαιολογίες. 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Ο Ατμοηλεκτρικός Σταθμός (ΑΗΣ) του νέου Φαλήρου (1903)

Ο Λιμήν Ηρακλέους (Άγιος Γεώργιος Κερατσινίου)

Ο συνοικισμός των Ταμπουρίων Κερατσινίου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς και Συνοικισμοί", Χάρης Κουτελάκης - Αμάντα Φώσκολου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1991
• "Γεωγραφία - Άτλας Παγκόσμιος Δημητράκου - Ελλάς", υπό Σπύρου Δ. Δημητράκου, Εκδόσεις Δέλτα, 1967
• Αρχείο Δ.Ε.Η.
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες:

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.