Ο Πειραιάς της εποχής του Μεσοπολέμου "ξεδιπλώνεται" μπροστά στα μάτια μας μέσα από τις πτυχές ενός συλλεκτικού τοπογραφικού χάρτη της Γεωγραφική Υπηρεσίας Στρατού από το έτος 1927. Ο εν λόγω χάρτης αγοράστηκε και ψηφιοποιήθηκε από τον γράφοντα το ιστολόγιο και παρουσιάζεται αναλυτικά στο παρόν αφιέρωμα:
Παρόλο που ο προαναφερόμενος τοπογραφικός χάρτης καλύπτει μια ευρύτερη του Πειραιώς περιοχή, στη σημερινή παρουσίαση θα "επιμείνουμε" κυρίως στο τμήμα αυτού που αφορά τον Πειραιά. Αξίζει να παρατηρήσουμε στο κάτω μέρος του χάρτη τις πληροφορίες, τα σχετικά υπομνήματα και διευκρινήσεις συμβόλων που χρησιμοποιούνται σε αυτόν.
Το 1927 λοιπόν, στον εν λόγω τοπογραφικό χάρτη μπορούσε κάποιος να "συναντήσει" καλύβια, μεταλλεία, ανεμόμυλους και υδρόμυλους, δάση και αμπελώνες, οδούς πρώτης, δεύτερης και τρίτης τάξεως, πεπατημένες οδούς αλλά και εύβατες / δύσβατες ημιονικές οδούς - κοινώς για μουλάρια.
Επίσης κρήνες και ιαματικά λουτρά, ξύλινες γέφυρες, καλάμωνες και άλλα πολλά που στις μέρες μας έχουν εκλείψει, όχι μονάχα στον Πειραιά, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή που αποτυπώνεται στον εν λόγω χάρτη.
Ολόκληρος ο ψηφιοποιημένος τοπογραφικός χάρτης του 1927 ο οποίος σαρώθηκε σε τμήματα και ενώθηκε σε ένα ενιαίο αρχείο:
Ευθύς αμέσως ακολουθεί μια τμηματική ανάλυση επιλεγμένων σημείων του χάρτη τα οποία παρουσιάζονται σε μεγέθυνση. Πρώτη στάση στην Πειραϊκή Χερσόνησο, ένα μεγάλο τμήμα της οποίας παρέμενε ακόμη ακατοίκητο όπως είναι εύκολα αντιληπτό. Τα Μακρά Τείχη σημειώνονται επί του χάρτη όπως επίσης και ο ιερός ναός του Αγίου Βασιλείου, η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και το "Νοσοκομείον" το οποίο λειτουργούσε εντός των εγκαταστάσεων του Ορφανοτροφείου Θηλέων του Χατζηκυριάκου. Ο κλειστός φυσικός λιμήν της Ζέας (Πασσαλιμάνι με χρήση δυο "σ") καταγράφεται όπως επίσης και το Νοσοκομείο του Πολεμικού Ναυτικού (πρώην Ρώσικο Νοσοκομείο). Αξιοσημείωτη είναι και η καταγραφή των τροχιοδρομικών γραμμών εκείνης της εποχής: στο παρακάτω τμήμα μπορεί κάποιος να παρατηρήσει τόσο την επέκταση του κόκκινου τροχιόδρομου της παραλίας έναντι του Αγίου Νικολάου και προς την ακτή Ξαβερίου, το τραμ του Αγίου Βασιλείου περί το μέσον της εικόνας στη διαδρομή του προς το Παλαιό Τέρμα στην οδό Σαχτούρη και το τραμ της Φρεαττύδος που τερμάτιζε στο ύψος του Αγίου Βασιλείου και της επαύλεως Σκουλούδη επί της παραλίας στην Τερψιχόρη.
Συνέχεια με τον λόφο της Καστέλας επί του οποίου καταγράφεται ο Προφήτης Ηλίας. Το Τουρκολίμανο στους παραθαλάσσιους πρόποδες του λόφου της Καστέλλας, τμήμα της σημερινής ακτής Ναυάρχου Κουντουριώτου - τότε λεωφόρος Φαλήρου, η ακτή Πρωτοψάλτη προς το νέο Φάληρο και η γραμμή του τροχιόδρομου που έκανε ουσιαστικά το δρομολόγιο που πραγματοποιεί εδώ και δεκαετίες το ιστορικό τρόλεϊ "20" της Καστέλας.
Επόμενη στάση στο πάλαι ποτέ κοσμικό προάστιο του νέου Φαλήρου το οποίο ήδη βρισκόταν σε φθίνουσα φάση σε σχέση με το ένδοξο παρελθόν του. Το μεγαλοπρεπές Ξενοδοχείο "Ακταίον Παλάς" καταγράφεται στον τοπογραφικό χάρτη όπως επίσης το Ποδηλατοδρόμιο, το Μνημείο του Γεωργίου Καραΐσκάκη αλλά και το Γαλλικό Νεκροταφείο. Αξιομνημόνευτο το γεγονός πως σχηματικά στον τοπογραφικό χάρτη καταγράφονται τόσο η εξέδρα του νέου Φαλήρου επί της παραλίας όσο και οι εγκαταστάσεις των θαλασσίων λουτρών.
Στις δυο επόμενες ψηφιοποιημένες επιλογές του τοπογραφικού χάρτη, καταγράφονται στην μεν πρώτη τμήμα της Δραπετσώνας και του κεντρικού λιμένος Πειραιώς στο ύψος της Ηετιώνειας ακτής με τις μόνιμες Δεξαμενές και τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Λαρίσης ενώ στο μεν δεύτερο τμήμα διακρίνεται ο λιμήν των Αλών, η εκκλησία του Αγίου Διονυσίου (με σύμβολο - άνευ αναφοράς), ο σιδηροδρομικός σταθμός των ΣΠΑΠ (σήμερα σταθμός Προαστειακού) και ο υπό ανέγερση εκείνα τα χρόνια Σταθμός του Ηλεκτρικού (ΣΠΑ).
Άνωθεν του λιμένος των Αλών, η συνοικία των Εργοστασίων και προς τον ακόμη ακατοίκητο Καραβά, η συνοικία της Αγίας Σοφίας, τα Μανιάτικα και πιο δεξιά η Λεύκα.
Βορειότερα ακόμη, τα ερημικά Τουρκοβούνια και η προσφυγική Νέα Κοκκινιά.
Προς τα δυτικά του χάρτη, στο μέσον μιας σχεδόν ακατοίκητης περιοχής, το Νεκροταφείο της Αναστάσεως:
Ο υπό εξέταση χάρτης διαθέτει πολλές μικρές και μεγάλες λεπτομέρειες εκτός Πειραιώς που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω αναλύσεων. Ενδεικτικά επιλέγω να παρουσιάσω δυο τμήματα του χάρτη που αφορούν το Παλαιό Φάληρο. Στο πρώτο καταγράφεται το τμήμα του Δέλτα Φαλήρου με το Εργοστάσιο Αεροπλάνων, το Αεροδρόμιο των υδροπλάνων και το Εργοστάσιο της Ούλεν (υπάρχει ομώνυμη στάση επί της παραλιακής λεωφόρου μέχρι και σήμερα) έναντι της οικίας Κουλουρά.
Στο δεύτερο τμήμα που καταγράφει το τμήμα του Παλαιού Φαλήρου προς το Καλαμάκι, καταγράφεται ο Βουρλοπόταμος (γνωστός και ως Ξηροτάγαρος από το όνομα του φερόμενου ως πρώτου οικιστή της περιοχής Σπύρου Ξηροτάγαρου) αλλά και το ρέμα της Πικροδάφνης.
Διαβάστε σχετικά θέματα:
Ο Πειραιάς μέσα από έναν χάρτη των τελών του 19ου αιώνα
Πηγές - Κείμενο:
- Το κείμενο που συνοδεύει τις εικόνες είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας και εργασίας
- Ο Τοπογραφικός Χάρτης του 1927 προέρχεται από προσωπικό αρχείο.
- Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
- Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου