ΤΡΥΦΩΝ ΜΟΥΤΖΟΠΟΥΛΟΣ: Ο ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

"Ο πρώτος Δήμαρχος του Κράτους. Ο σοφός πρεσβύτης όστις σκοπόν του βίου του έθετο το μεγαλείον του Πειραιώς, ο μεγαλοϊδεάτης πολιτικός του οποίου ο βίος αποτελεί μίαν μεγάλην σειράν έργων προδιδόντων τον υπέροχον αυτού νουν, την μεγάλην αυτού πρακτικότητα, την αγάπην ην αισθάνεται δια την πόλιν ήτις υπό την διοίκησιν αυτού αλματικώς προς την πρόοδον βαίνουσα, πάντοτε περιέβαλε αυτόν δια του σεβασμού και της εκτιμήσεως ήτις αρμόζει εις τοιούτους άνδρας. 

Πνεύμα δημιουργικόν, χαρακτήρ εξ εκείνων οίτινες προ ουδενός υποχωρούν προκειμένου δια την επιτέλεσιν μεγάλων και επωφελών έργων, ιδιοφυΐα σπανίως απαντημένη, ευγενών συναισθημάτων ανήρ και ως άτομον και ως Δήμαρχος πρός πάντας περέχει πασαιναιουμένην ηθικήν αρωγήν ανεξαρτήτως πολιτικής αποχρώσεως, την δε αγαθοεργίαν όλως αθορύβως ενασκεί επισύρων τας ευλογίας τόσων υπάρξεων αίτινες συντηρούνται παρ'αυτού ως ούσαι πράγματι άξιαι περιθάλψεως και προστασίας."

Με τα παραπάνω άκρως εγκωμιαστικά λόγια περιέγραφε στις αρχές του 20ου αιώνα τον Τρύφωνα Μουτζόπουλο ο Ηρακλής Ν. Παπαμανώλης στο "Φιλολογικόν, Επιστημονικόν, Χρονογραφικόν και Ευθυμογραφικόν Λεύκωμα του Έτους 1901".

Ο Τρύφων Μουτζόπουλος "γεννηθείς εν Στεμνίτση της Γορτυνίας το 1818", μετοίκησε σε νεαρή ηλικία στον Πειραιά κατά τη δεκαετία του 1830 με τον αδελφό του Δημήτριο, όντας εκ των πρώτων οικιστών της υπό ανασύσταση πόλεως, και, πολύ γρήγορα συγκέντρωσε την εκτίμηση των συμπολιτών του προς το πρόσωπό του αποτελώντας μέχρι και σήμερα τον μακροβιότερο Δήμαρχο στην ιστορία της πόλης με δεκαεπτά (17) έτη συνολικής θητείας. 

Ο Τρύφων Μουτζόπουλος (1818-1906), του οποίου το επώνυμο έχει κακώς "μετατραπεί" από το ορθόν "Μου(ν)τζόπουλος" σε "Μουτσόπουλος", διατέλεσε δημοτικός σύμβουλος από το 1858 έως το 1874 επί δημαρχίας Λουκά Ράλλη καθώς και επί δημαρχίας του αδελφού του Δημητρίου Μουτζόπουλου τον οποίον διαδέχθηκε ως Δήμαρχος Πειραιώς κατά το έτος 1874, παραμένοντας στο δημαρχικό θώκο μέχρι το 1883, οπότε και έχασε στις εκλογές από τον Θεόδωρο Ρετσίνα. 

Έτος 1877

Όμως, δώδεκα χρόνια αργότερα και παρ'όλη την σχετικά προχωρημένη ηλικία του, ο Τρύφων Μουτζόπουλος διεκδίκησε ξανά το χρίσμα του Δημάρχου της πόλεως εκλεγόμενος τελικά Δήμαρχος Πειραιώς το έτος 1895, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι και το έτος 1903. Αξιοσημείωτο δίχως άλλο το γεγονός πως στις δημοτικές εκλογές του 1895, οι δυο αντίπαλοι Τρύφων Μουτζόπουλος και Θεόδωρος Ρετσίνας σχεδόν ισοψήφησαν ενώ κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας έλαβαν χώρα πολλά και ευτράπελα.

Δημοτικές Εκλογές 1895

Εκτός όμως από μακροβιότερος Δήμαρχος στην ιστορία της πόλεως του Πειραιώς, ο Τρύφων Μουτζόπουλος υπήρξε ίσως ο αποδοτικότερος Δήμαρχος ως προς τα έργα κοινής ωφελείας που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των δημαρχιακών θητειών του.

Τρύφων Μουτζόπουλος

Ενδεικτικά αναφέρουμε πως επί των ημερών δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου το "Σχέδιο Πόλεως" επεκτάθηκε προς απομακρυσμένες περιοχές όπως η Φρεαττύδα, η συνοικία των Εργοστασίων και η Πειραϊκή Χερσόνησος. Ιδιαίτερη μνεία δόθηκε στην κατασκευή πολλών σχολικών κτιρίων όπως λ.χ. το κτίριο του πρώτου δημοσίου Γυμνασίου της πόλης στην πλατεία Κοραή, τα σχολεία της πλατείας Δεξαμενής (Πηγάδα) και το Παρθεναγωγείο στην υδραίικη συνοικία της πόλης, το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου Αρρένων στην πλατεία Δηλιγιάννη ("Αστυκόν"), το σχολείο της οδού Πλούτωνος κ.α.

Το Γυμνάσιο στην πλατεία Κοραή το οποίο κατεδαφίστηκε μεταπολεμικά για να οικοδομηθεί το κτίριο του Πνευματικού Κέντρου - το οποίο εν τέλει κατέληξε να χρησιμοποιείται ως Δημαρχιακό Μέγαρο Πειραιώς: 

Το Γυμνάσιο στην πλατεία Κοραή

Τα δυο σχολεία της υδρέικης συνοικίας στην πλατεία Δεξαμενής (Πηγάδας) τα οποία κατασκευάστηκαν επί δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου:

Τα δυο σχολεία της πλατείας Δεξαμένης (Πηγάδας) στις αρχές του 209ου αιώνα

Εκ των δυο προαναφερθέντων σχολικών κτιρίων της πλατείας Πηγάδας το ένα έχει κατεδαφιστεί. Στο διασωθέν κτίριο, κάτω από το τριγωνικό αέτωμα διακρίνουμε χαρακτηριστική μαρμάρινη επιγραφή η οποία αναγράφει το έτος κατασκευής (1897) επί δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου:

Το ίδιο ισχύει και για το "Αστυκόν" στην πλατεία Δηλιγιάννη. Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης υπήρξε πολιτικός φίλος του Τρύφωνα Μουτζόπουλου και μάλιστα είχε φροντίσει για τη ρύθμιση αρκετών θεμάτων που αφορούσαν γαίες και ιδιοκτησίες του Δημοσίου στον Πειραιά επί ημερών δημαρχίας του Μουτζόπουλου.

Λεπτομέρεια από την πρόσοψη του ως άνω διατηρητέου σχολικού κτιρίου όπου υφίσταται η κάτωθι χαρακτηριστική επιγραφή η οποία αναφέρει "Ωκοδομήται δαπάναις Δήμου Πειραιώς εν έτει 1897 επί Δημάρχου Τρυφ. Μουτζόπουλου":

Το διτάξιο δημοτικό σχολείο στην οδό Πλούτωνος, στη συνοικία της Νεαπόλεως στις αρχές του 20ου αιώνα:

Το ίδιο κτίριο όπως διασώζεται σήμερα στη συμβολή των οδών Μαυρομιχάλη και Σαλαμίνος στη συνοικία της Αγίας Σοφίας:

Φωτογραφική λεπτομέρεια από την χαρακτηριστική μαρμάρινη επιγραφή που υφίσταται επί του ως άνω σχολικού κτιρίου: 

Εκτός από σχολικά κτίρια, επί δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου θεμελιώθηκαν ή/και αποπερατώθηκαν αρκετοί ιεροί ναοί της πόλης όπως λ.χ. ο ιερός ναός των ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης στο κέντρο της πόλης, η εκκλησία της Ευαγγελιστρίας, ο ιερός ναός της Αγίας Σοφίας (ο οποίος μάλιστα σύμφωνα με κάποιες πηγές αφιερώθηκε στην Αγία Σοφία λόγω του ονόματος της συζύγου του Τρύφωνος Μουτζοπούλου) ενώ εκτενείς εργασίες έλαβαν χώρα τον μητροπολιτικό ιερό ναό της Αγίας Τριάδος.

Λεπτομέρεια μαρμάρινης επιγραφής στον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου "ανεγερθείς και εγκαινιασθείς επί δημάρχου Πειραιώς Τρύφωνος Μουτσόπουλου 1879-1883": 

Το 1881, ο Τρύφων Μουτζόπουλος έθεσε τις βάσεις για την κατασκευή του Δημοτικού Θεάτρου της πόλης εγκρίνοντας το σχετικό κονδύλι το οποίο καταγράφεται προς "ανέγερσιν θεάτρου". 

Ο Τρύφων Μουτζόπουλος συνέβαλε επίσης αποφασιστικά στην ίδρυση και λειτουργία τριών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων τα οποία συνεχίζουν την ιστορική τους διαδρομή μέχρι και τις ημέρες μας (21ος αιώνας), με καίριες παρεμβάσεις ώστε οι δωρεές και τα κληροδοτήματα των ευεργετών να μπορέσουν να μετουσιωθούν σε κάτι χρήσιμο για τον τόπο: το Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων πρώτο-λειτούργησε το 1875, κατά τα πρώτα έτη δημαρχίας του Τρύφωνος Μουτζόπουλου, χάρις στο σχετικό κληροδότημα της Ελένης Ζαννή. 

Το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων (1889-1904) επίσης εγκαινιάστηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας θητείας του Τρύφωνος Μουτζόπουλου ο οποίος μάλιστα διατέλεσε και πρώτος πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου ενώ χαρακτηριστικό της ιδιαίτερης εκτίμησης που έτρεφε προς το πρόσωπό του ο Ιωάννης Χατζηκυριάκος, ας επισημάνουμε ότι ο ευεργέτης είχε αποκλείσει με τη διαθήκη από τη διαχείριση του ιδρύματος κάθε πολίτη που ασχολείτο με τα "κοινά" πλην του Τρύφωνος Μουτζόπουλου!

Τέλος, ο Τρύφων Μουτζόπουλος συνέβαλε αποφασιστικά στη δημιουργία του Γηροκομείου Πειραιώς όπως αυτό προέκυψε από την συνένωση του αρχικού αντίστοιχου ιδρύματος που είχε συσταθεί (το 1877) με δωρεά του αρχιμανδρίτη Νικοφόρου Ρωμανίδη και του Ασύλου Πενήτων (1891) του πρωθιερέα Βασιλείου Αθανασίου. Όπως είναι φυσικό, ο Τρύφων Μουτζόπουλος αναγράφεται στον κατάλογο με τους μεγάλους ευεργέτες του φιλανθρωπικού αυτού ιδρύματος. 

Κατά την πρώτη δημαρχιακή περίοδο του Τρύφωνος Μουτζόπουλου ξεκίνησε ο ηλεκτροφωτισμός της πόλης με χρήση φωταερίου (1875-1878) ενώ προς το τέλος της τέταρτης και τελευταίας θητείας του, στα τέλη του 19ου αιώνα και στην αυγή του 20ου αιώνα, ξεκίνησαν τα έργα ηλεκτροφωτισμού της πόλης του Πειραιώς (1898-1903).

Έτος 1898 - Το ηλεκτρικόν φως εν Πειραιεί

Εκτός από τα παραπάνω, επί ημερών δημαρχίας Τρύφωνος Μουτζόπουλου επετεύχθη η παραχώρηση οικοπέδων από το Δημόσιο στο Δήμο Πειραιώς, εγκαινιάστηκε το νέο Ταχυδρομικό Μέγαρο (1900), εκτελέστηκαν διάφορα έργα στο κεντρικό λιμάνι της πόλης (κρηπιδώματα, εκβαθύνσεις) και κατασκευάστηκαν οι μόνιμες δεξαμενές, πραγματοποιήθηκαν διάφορα έργα ρυμοτομίας, διαμορφώθηκαν οι κήποι της Τερψιθέας, έλαβαν χώρα μελέτες και επιπρόσθετα υδραυλικά έργα για την αντιμετώπιση του έντονου προβλήματος της λειψυδρίας κ.α.

Έτος 1898 - Αι δεξαμεναί Πειραιώς

Έτος 1899 - Τηλεγράφημα προς το Υπουργείο των Εσωτερικών

Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Τρύφων Μουτζόπουλος, αν και σε προχωρημένη ηλικία, οραματιζόταν νέα έργα, την ανέγερση δημαρχιακού μεγάρου και ενός νέου μητροπολιτικού ναού, την κατασκευή δημοσίων λουτρών, τη μεταστέγαση του Τελωνείου στην Ηετιώνεια Ακτή, τη λειτουργία Ασύλου Αστέγων καθώς και την πραγματοποίηση νέων εξωραϊστικών έργων στην πόλη.

Αναφορές σε σχέδια / έργα επί δημαρχίας Τρυφ. Μουτζόπουλου - Περίοδος 1900-1902

Μετά την αποχώρησή του από το δημαρχιακό θώκο της πόλης του Πειραιώς, ο Τρύφων Μουτζόπουλος συνέχισε να αποτελεί μια εκ των πλέον πρεσβύτερων και σεβαστών προσωπικοτήτων της πόλης του Πειραιώς. Τον Μάιο του 1906, μια αναφορά στον Τρύφωνα Μουτζόπουλο τον χαρακτηρίζει ως "ο παλιός πρεσβύτης, ο σεβαστός πρώην Δήμαρχος Πειραιώς": 

Ο Τρύφων Μουτζόπουλος, εκτός από την ενασχόλησή του με την πολιτική, διακρινόταν για την έντονη κοινωνική του ενασχόληση όντας μέλος διαφόρων τοπικών επιτροπών και συλλόγων, για την αγάπη του για τις τέχνες και το θέατρο, ενώ ανέπτυξε και έντονη φιλανθρωπική δράση με το ονοματεπώνυμό του να εμφανίζεται συχνά σε πολλές δωρεές και εράνους πάσης φύσεως. Αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός ότι συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο με τα ιδρυτικά μέλη του "Συλλόγου προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων" (ΣΩΒ) ο οποίος ιδρύθηκε από τον Δημήτριο Βικέλα το 1899.

• Οι αδελφοί Μουτζόπουλοι

Οι αδελφοί Τρύφων και Δημήτριος Μουτζόπουλος ασχολήθηκαν αρχικά με το εμπόριο και με την αγορά εκτάσεων ενώ αργότερα στράφηκαν στον τομέα της βιομηχανίας αλλά και στην ναυτιλία συμμετέχοντας σε ακτοπλοϊκή εταιρία ενώ ίδρυσαν τραπεζικό οίκο. Το 1875, οι αδελφοί Μουτζόπουλοι, με έδρα στη συμβολή των οδών Ομήρου (νυν οδός Μακράς Στοάς) και Φίλωνος, καταγράφονται ως τραπεζίτες και ως έμποροι εν γένει. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880 η νεόδμητος οικία του κ. Τρύφωνος Μουτζοπούλου, στην οποία κατοικούσε ο επίσης βιομήχανος Μιλτιάδης Βωλανάκης, προσφερόταν προς ενοικίαση:

Η προαναφερόμενη οικία του Τρύφωνος Μουτζοπούλου στη διασταύρωση της οδού Ομήρου (σημερινός πεζόδρομος Μακράς Στοάς) με την οδό Φίλωνος:

Η οδός Φίλωνος και η γωνιακή οικία Μουτζόπουλου

Μια μικρή ενδεικτική απόδειξη της οικονομικής ευρωστίας και της μεγάλης περιουσίας των αδελφών Μουτζόπουλων  αποτελεί το παρακάτω δημοσίευμα του έτους 1900 σύμφωνα με το οποίο, τα δυο αδέλφια είχαν δηλώσει "εν τη θέσει Κοκκινιά, μεταξύ του Κορυδαλού και του χωριού Μελετόπουλου" μια μεγάλη έκταση γης στην οποία υπήρχε ένα επί δεκαετίες ανεκμετάλλευτο μεταλλείο σιδηρόλιθου.

Θα ήταν παράλειψη να μην τονιστεί το γεγονός πως ο Δημήτριος Μουτζόπουλος (1812 ή 1814 - 1890), αδελφός του Τρύφωνος, διατέλεσε επίσης Δήμαρχος Πειραιώς κατά την περίοδο 1866-1874, έχοντας να επιδείξει εξίσου αξιοζήλευτο έργο, αποτελώντας τον άνθρωπο ο οποίος ουσιαστικά "άνοιξε το δρόμο" για τον Τρύφωνα Μουτζόπουλο.

Δημήτριος Μουτζόπουλος

Ο Δημήτριος Μουτζόπουλος, ο οποίος έφερε το παρατσούκλι "Τσελεπίτσαρης", όπως ήδη αναφέραμε φέρεται να εγκαταστάθηκε στον Πειραιά περί το έτος 1834 μαζί με τον αδελφό του Τρύφωνα, επιδιδόμενος αρχικά με το εμπόριο και αργότερα με τη βιομηχανία, ιδρύοντας τους αλευρόμυλους των Αδελφών Μουτζόπουλων. Ο Δημήτριος Μουτζόπουλος, κατά την περίοδο 1848-1852, διατέλεσε δημοτικός σύμβουλος και το 1866 εκλέχθηκε Δήμαρχος Πειραιώς. Κατά τη διάρκεια της δημαρχιακής θητείας του Δημητρίου Μουτζόπουλου κατασκευάστηκε το πρώτο υδραγωγείο της πόλης, οικοδομήθηκε το Δημοτικό Νοσοκομείο (Τζάνειο), οικοδομήθηκαν οι ιεροί ναοί του πολιούχου Αγίου Σπυρίδωνα και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Αγία Σωτήρα) στην Παλαιά Κοκκινιά ενώ αποπερατώθηκε το ιστορικό κτίριο του Χρηματιστηρίου (Ρολόι) - μάλιστα το Ωρολόγιον το οποίο είχε τοποθετηθεί στον πυργίσκο του ιστορικού κτιρίου ήταν δωρεά του Δημητρίου Μουτζόπουλου. 

Επίσης επί των ημερών δημαρχίας Δημητρίου Μουτζόπουλου καταγράφεται η σιδηροδρομική σύνδεση Πειραιώς - Αθηνών (1869), η ίδρυση η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς ενώ πραγματοποιήθηκαν πολλά λιμενικά και ρυμοτομικά έργα.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας (21ος αιώνας), ένας κεντρικός δρόμος της συνοικίας των Καμινίων φέρει το ονοματεπώνυμο του Δημητρίου Μουτζόπουλου.

• Η Οδός / Λεωφόρος Τρύφωνος Μουτζοπούλου: 

Στις 5 Δεκεμβρίου του 1903, το νέο Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιώς επί δημαρχίας του υπηρεσιακού δημάρχου Πειραιώς Δημητρίου Μπινιάρη (περίοδος δημαρχίας από 01.12.1903 έως 21.12.1903 προτού αναλάβει ο Παύλος Δαμαλάς στις 22.12.1903) αποφάσισε να τιμήσει τον εν ζωή Τρύφωνα Μουτζόπουλο μετονομάζοντας την παραλιακή λεωφόρο από την οικία του Κ. Βασιλειάδη στην πλατεία Αλεξάνδρας μέχρι την έπαυλη του Σκουλούδη άνωθεν της Φρεαττύδος. 

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), η ως άνω παραλιακή λεωφόρος διατηρεί την ίδια ονομασία, πλην όμως αλλοιωμένη ως "ακτή Τρυφ. Μουτσόπουλου". Ο σύγχρονος μέσος κάτοικος του Πειραιώς, ο οποίος κατά πάσα πιθανότατα αγνοεί ποιος υπήρξε ο Τρύφων Μουτζόπουλος, σαφώς αδυνατεί να γνωρίζει την ορθή ορθογραφία του επωνύμου της ιστορικής αυτής προσωπικότητας της πόλεως. Η ορθή ορθογραφία του επωνύμου είναι "Μουτζόπουλος" (καταγράφεται και ως "Μουντζόπουλος" σε ορισμένες πηγές) και αργότερα μετασχηματίστηκε σε "Μουτσόπουλος".

Στην κάτωθι επιστολή του Δημάρχου Πειραιώς από την 21η Σεπτεμβρίου του 1896 παρατηρήστε την ορθογραφία της ιδιόχειρης υπογραφής του Τρύφωνος Μουτζόπουλου:

Έτερο ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο (Ληξιαρχική Πράξη Γεννήσεως), από τα τέλη του 19ου αιώνα, με ιδιόχειρη υπογραφή του Τρύφωνος Μουτζόπουλου:

• Ο θάνατος και η κηδεία του Τρύφωνος Μουτζόπουλου:

Ο Τρύφων Μουτζόπουλος απεβίωσε στις 19 Ιουλίου του 1906  σε ηλικία 88 ετών:

Κηδεία Τρύφωνος Μουτζόπουλου

Η σωρός του εκλιπόντος πρώην Δημάρχου Πειραιώς ετέθη σε δημόσιο προσκύνημα στο Δημαρχείο (Ωρολόγιον) και ακολούθησε η κηδεία την επόμενη ημέρα. Στις 20 Ιουλίου του 1906, στις 3 το μεσημέρι, ο χώρος γύρω από το Δημαρχείο και τον Μητροπολιτικό ναό της Αγίας Τριάδας είχε κατακλυστεί από χιλιάδες κόσμου συμπεριλαμβανομένων βουλευτών (Πεσματζόγλου, Γουναράκης, Λεβίδης κ.α.), υπουργών (Σκουζές, Τρικούπης κ.α.), της δημοτικής αρχής του Πειραιώς, του Δημάρχου Αθηνών κ. Μερκούρη και κορυφαίων εκπροσώπων του πειραϊκού εμπορίου και της πειραϊκής βιομηχανίας, τα στεφάνια των οποίων συναγωνίζονταν το ένα το άλλο σε φιλοτεχνία. 

Η νεκρώσιμος πομπή δια των οδών λεωφόρων Σωκράτους (σσ. η σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου), Αιγέως (σσ. η σημερινή Δευτέρας Μεραρχίας), Κολοκοτρώνη και εκ νέου δια των οδών Αθηνάς (σσ. η σημερινή Βασιλέως Γεωργίου Α') και Φίλωνος κατέληξε στην Αγία Τριάδα όπου εψάλη η νεκρώσιμος ακολουθία από τον Μητροπολίτη και τρεις αρχιερείς. Μετά την νεκρώσιμο ακολουθία ο διαπρεπής λόγιος Ι. Καλοστύπης εκφώνησε επικήδειο λόγο εξήρωντας τη δράση του Τρύφωνος Μουτζόπουλου. Εν συνεχεία η πομπή κατέληξε στο νέο νεκροταφείο της Αναστάσεως όπου ο Τρύφων Μουτζόπουλος ετάφη στο οικογενειακό μαυσωλείο. Στο κοιμητήριο της Αναστάσεως, επιτάφιο απήγγειλε ο Ανάργυρος Φαρδούλης. 

Τρύφων Μουτζόπουλος

Το ταφικό μνημείο του οίκου του Τρύφωνος Μουτζόπουλου στο νεκροταφείο της Αναστάσεως: 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• "Οδωνυμικά του Πειραιά", Μάρω Βουγιούκα / Βασίλης Μεγαρίδης, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1996
• Φιλολογικόν, Επιστημονικόν, Χρονογραφικόν και Ευθυμογραφικόν Λεύκωμα του Έτους 1901, Ηρακλής Ν. Παπαμανώλη, Τυπολιθογραφείο "Σφαίρας"
• Τύπος Εποχής

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.