Υ/Κ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ

Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος ιστορικού αφιερώματος υπήρξε η εύρεση στο διαδίκτυο της κάτωθι ασπρόμαυρης φωτογραφίας του γνωστού Υπερωκεάνειου (Υ/Κ) Βασίλισσα Φρειδερίκη από το κεντρικό λιμάνι του Πειραιά. Η εν λόγω ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή, γυρνάει το ωρολόγιο του χρόνου πίσω σε εκείνες τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, τότε που οι δύσκολες συνθήκες ζωής στην μετά-κατοχική Ελλάδα οδήγησαν σε μια έξαρση του ήδη εντόνου προπολεμικά μεταναστευτικού ρεύματος κυρίως προς τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία.

Για την ιστορία, προπολεμικά, η εξυπηρέτηση της γραμμής Πειραιάς-Νέα Υόρκη κατόπιν σχετικού διαγωνισμού είχε κατοχυρωθεί από το έτος 1939 στην εταιρία των αδελφών Γουλανδρή Greek Line,  της οποίας ένα πλοίο-σημείο αναφοράς το οποίο μετέφερε χιλιάδες Έλληνες μετανάστες προς αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης στο εξωτερικό υπήρξε το "Νέα Ελλάς" (ex Tuscania). 

Μετά τον Πόλεμο, στις αρχές της δεκαετίας του 1950 η Greek Line αντικατέστησε το "Νέα Ελλάς" με το νεότευκτο Υ/Κ "Ολυμπία", το οποίο δρομολογήθηκε αρχικά στη γραμμή του Βορείου Ατλαντικού (1953) και αργότερα στη γραμμή Πειραιώς-Νέας Υόρκης. Μετά τη λήξη της προπολεμικής σύμβασης μεταξύ ελληνικού κράτους και της Greek Line, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε νέα συμφωνία - η οποία υπεγράφη τον Δεκέμβριο του έτους 1953 - με τον εφοπλιστή Ευγένιο Ευγενίδη (Διδυμότειχο, 22 Δεκεμβρίου 1882 - Μοντρέ Ελβετίας, 21 Απριλίου 1954), πρόεδρο της εταιρίας Home Lines (Χομ Λάϊνς), για τη δρομολόγηση του Υ/Κ "Atlantic" στη γραμμή Πειραιώς-Νέας Υόρκης.

Το SS Atlantic της Home Lines του Ευγενίδη προτού μετονομαστεί σε "Βασίλισσα Φρειδερίκη"

Το Υπερωκεάνιο "Βασίλισσα Φρειδερίκη" ναυπηγήθηκε το 1926 αρχικά ως SS Malolo από τους W.Cramp & Sons για λογαριασμό της Matson Line. Την εποχή του παρθενικού ταξιδιού από το San Francisco στη Honolulu εθεωρείτο το μεγαλύτερο και πλέον προηγμένο από τεχνολογικής απόψεως υπερωκεάνιο των ΗΠΑ και ίσως το πιο πολυτελές που έπλεε στα ύδατα αυτής. Το 1938, το πλοίο μετονομάστηκε σε SS Matsonia μετά από εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης. Το 1941 επιτάχθηκε από τις ΗΠΑ για τις ανάγκες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και χρησιμοποιήθηκε ως οπλιταγωγό. Μεταπολεμικά, τον Απρίλη του 1948, το SS Matsonia πωλήθηκε στην εταιρία Ηome Lines του Ευγένιου Ευγενίδη και μετονομάστηκε σε SS Atlantic υπό σημαία Παναμά. Μετά από αρκετές εργασίες ανακαίνισης που έγιναν στα ιστορικά ναυπηγεία της Ansaldo στη Γένοβα της Ιταλίας, το SS Atlantic ξεκίνησε στις 14 Μαΐου του 1949 τα δρομολόγια από τη Γένοβα προς την Νέα Υόρκη - μέσω Νάπολη και Βαρκελώνης - για λογαριασμό της Home Lines. Το Δεκέμβριο του 1954 και μετά τη σύναψη της προαναφερθείσας συμφωνίας μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και της εταιρίας του Ευγένιου Ευγενίδη, το SS Atlantic κατέπλευσε στην Ελλάδα όπου μετονομάστηκε σε Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" (RHMS Queen Frederica) - προς τιμήν της τότε Βασίλισσας των Ελλήνων - και δρομολογήθηκε στη γραμμή Πειραιάς - Νέα Υόρκη. 

Μερικούς μήνες αργότερα, αρχής γενομένης από την 29η Ιανουαρίου του 1955, το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" αναχωρούσε από Πειραιά για Νέα Υόρκη με ενδιάμεσους σταθμούς στην Νάπολη, το Παλέρμο και το Χάλιφαξ. Το δρομολόγιο του πλοίου τροποποιήθηκε ξανά κατά το μήνα Δεκέμβριο του 1958, όταν το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" ξεκίνησε ταξίδια προς την Αυστραλία (Πέρθ, Μελβούρνη και Σίδνεϊ) με λιμάνι εκκίνησης τη Νάπολη της Ιταλίας και τελικό λιμάνι προορισμού - επιστρέφοντας από την Αυστραλία - τον Πειραιά. 

Ιανουάριος 1955 - Το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" στην αποβάθρα της Τρούμπας

Διαφημιστική Καταχώρηση του Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" (πρώην Ατλάντικ)

Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1950, ο μεγάλος και σκληρός ανταγωνισμός ανάμεσα στο Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" και το Υ/Κ "Ολυμπία" κορυφώθηκε. Αμφότερα πλοία πραγματοποιούσαν περίπου εννέα με έντεκα κυκλικά ταξίδια το χρόνο συν κάποια έκτακτα δρομολόγια ενώ η κόντρα των δυο εταιριών, του Ευγενίδη και των Αφών Γουλανδρή, γινόταν αισθητή ακόμη και μέσα από ολοσέλιδες ανακοινώσεις - καταχωρήσεις στον Ημερήσιο Τύπο της εποχής. 

Δρομολόγια του Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" κατά το β' μισό του έτους 1956

Επί της ουσίας, τα πλοία αυτά αποτέλεσαν το μεταφορικό μέσο εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων αλλά και άλλων Ευρωπαίων προς το όνειρο μιας καλύτερης ζωής στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και στον Καναδά. 

Hellenic American Line - S.S. Queen Frederica

Εκτός των προαναφερομένων, αξιοσημείωτο είναι δίχως άλλο το γεγονός πως, σύμφωνα με σχετικές καταγγελίες και έρευνες που έχουν γίνει σε πολλά επίπεδα αλλά και πραγματικές ιστορίες, το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" υπήρξε ένα από τα πλοία που χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά χιλιάδων ορφανών παιδιών ή παιδιών απόρων προερχόμενων από τις παιδουπόλεις που είχε ιδρύσει η Βασίλισσα Φρειδερίκη σε όλη την Ελλάδα, παιδιά τα οποία δόθηκαν για υιοθεσία στην άλλη άκρη του Ατλαντικού Ωκεανού μέσα από συχνά αδιαφανείς και ύποπτες διαδικασίες. 

Ειρήσθω εν παρόδω, υπήρχε αρκετός κόσμος που ταξίδευε με το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" για λόγους αναψυχής ή/και διέθετε την οικονομική επιφάνεια για να υποστηρίξει έναν ναύλο στην Α' Θέση. Στο κάτωθι ιστορικό / συλλεκτικό τεκμήριο, τα προτεινόμενα από τον αρχιμάγειρα του πλοίου πιάτα και το υπόλοιπο μενού της Α' Θέσεως, τον Σεπτέμβριο του έτους 1959:

Ακολουθούν ορισμένες διαφημιστικές καταχωρήσεις με αναγγελίες αναχωρήσεως του Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 προς Καναδά (Μόντρεαλ - Κεμπέκ) και ΗΠΑ (Νέα Υόρκη).

Έτος 1960 - Έκτακτη Αναχώρηση για Καναδά

Έτος 1961 - Καταχώρηση της Εθνικής Ελληνικής Γραμμής Αμερικής για Καναδά - Νέα Υόρκη

Την περίοδο 1960-1961, το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" υπέστη εκ νέου εκτεταμένες επισκευές στη Γένοβα αυξάνοντας την ολική χωρητικότητα του πλοίου καθώς και την μεταφορική ικανότητά. 

Την ίδια εποχή, η Home Lines προχωρούσε στην παραγγελία ενός νέου υπερωκεανίου 30.000 τόνων, ενώ σχεδιαζόταν η αντικατάσταση του Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" με το Υ/Κ "Ομηρικός". 

Έτος 1961

Ο εβραϊκής καταγωγής Αυστριακός φωτογράφος και πρωτοπόρος φωτορεπόρτερ Harry Weber κατέγραψε φωτογραφικά το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" (κατά πάσα πιθανότατα) το καλοκαίρι του έτους 1964 στην αποβάθρα της Τρούμπας:

Τον Δεκέμβριο του 1964 η δεκαετής σύμβαση μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και της εταιρίας του Ευγένιου Ευγενίδη (σσ. ο οποίος είχε αποβιώσει το 1954) έληξε και δεν ανανεώθηκε. Η παρακάτω ολοσέλιδη καταχώρηση του "πλωτού ανακτόρου" Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" - εκ του περιοδικού του Ο.Λ.Π με τίτλο "Ο Λιμήν του Πειραιώς κατά το 1964" - αποτελεί μια εκ των τελευταίων διαφημίσεων προ της λήξεως της συμβάσεως μεταξύ κράτους και Ευγενίδη.

Τον επόμενο χρόνο (1965) η Εθνική Γραμμή Βόρειας Αμερικής πωλήθηκε στον Όμιλο Χανδρή, υπό τα σινιάλα του οποίου το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη", διατηρώντας αυτό το όνομα, δρομολογήθηκε στη γραμμή της Νέας Υόρκης (μέχρι το 1967) πραγματοποιώντας και έκτακτα ταξίδια στην Αυστραλία. 

Αργότερα, το Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" χρονοναυλώθηκε από την Sovereigh Cruises για κρουαζιέρες στη Μεσόγειο (1968), παροπλίστηκε το 1971, χρησιμοποιήθηκε ξανά για εποχιακές κρουαζιέρες το 1973 και εν τέλει διαλύθηκε στην Ελευσίνα το 1977-1978. 

• Η ύψωση της ελληνικής σημαίας στο Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη"

Μετά την άφιξη του πλοίου στον Πειραιά, στις 23 Δεκεμβρίου του 1954, έλαβε χώρα στο κεντρικό λιμάνι του Πειραιά, στην αποβάθρα έναντι του Τελωνείου και του Αγίου Νικολάου, παρουσία της Βασιλικής οικογενείας και άλλων επισήμων, η μετονομασία του Υπερωκεανίου σε Υ/Κ "Βασίλισσα Φρειδερίκη" και η ύψωση της ελληνικής σημαίας.  

Στο πλοίο επιβιβάστηκαν διαδοχικά ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σπυρίδων, ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εθνικής Αμύνης Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Πρέσβης των ΗΠΑ Cavendish Cannon και ο Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπάγος, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Μαρία Παπάγου, τον Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας Γεώργιο Βογιατζή και τον Διευθυντή του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού Αλέστα. Ακολούθησε η άφιξη του Βασιλιά Παύλου, της Βασίλισσας Φρειδερίκης, του Διαδόχου Κωνσταντίνου και των Πριγκιπισσών Σοφίας και Ειρήνης. Μετά τον αγιασμό και τις ομιλίες, οι Βασιλείς ξεναγήθηκαν στο σκάφος και στο τέλος η Βασίλισσα Φρειδερίκη ύψωσε την ελληνική σημαία στην πρύμνη. Τα μέλη της βασιλικής οικογένειας αποχώρησαν από το λιμάνι συνοδευόμενα από τον Γενικό Διευθυντή των Εθνικών Γραμμών Αμερικής Βερνίκο και ακολούθησε το πρωθυπουργικό ζεύγος.

Ακολουθούν στιγμιότυπα από το αρχείο του Εθνικού Οπτικοακουστικού Αρχείου:

Η άφιξη των επισήμων και της Βασιλικής οικογενείας με φόντο την χαρακτηριστική εκκλησία του Αγίου Νικολάου:

• Το Υ/Κ Βασίλισσα Φρειδερίκη μέσα από φωτογραφίες προσωπικών αρχείων

Αντί επιλόγου, αξίζει να αναφέρουμε πως μοιραία, το υπό εξέτασιν Υ/Κ Βασίλισσα Φρειδερίκη, έχει αποτυπωθεί φωτογραφικά σε πολλές από τις αναμνηστικές μεταπολεμικές οικογενειακές φωτογραφίες, όπως λ.χ. η παρακάτω, τις οποίες τραβούσαν οι πλανόδιοι φωτογράφοι της ακτής Μιαούλη, συνήθως λίγο πριν την ώρα του αποχωρισμού, επί της προκυμαίας του κεντρικού λιμένος Πειραιώς.

Επίσης, το υπό εξέτασιν υπερωκεάνιο έχει καταγραφεί στα πλάνα αρκετών παλαιών ελληνικών ταινιών, όπως λ.χ. στην κινηματογραφική επιτυχία του 1958 "Μια ζωή την έχουμε". 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• SS Maritime
• Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο (ΕΟΑ)
• Naval Historical Center
• Nautilia.gr - Forum
• Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας, Τριμηνιαία Έκδοση Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Τεύχος 79, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2012
• Τύπος Εποχής

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.