ΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΙΑΟΥΛΗ

Η πόλη της Ερμούπολης δημιουργήθηκε ουσιαστικά κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, από πρόσφυγες που είχαν εκδιωχθεί από την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης στη Μικρά Ασία αλλά και από τα Ψαρά και τη Χίο, μετά τις καταστροφές του 1822. Ο αρχικός οικισμός των κατοίκων του υπό εξέτασιν νησιού βρισκόταν, όπως ήταν σύνηθες εκείνα τα χρόνια, οικοδομημένος στους λόφους πάνω από το σημερινό λιμάνι, ως ένα μέτρο προστασίας από τις συχνές επιδρομές πειρατών. Μετά τη δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Ιωάννη Καποδίστρια, η Σύρα υπήρξε αδιαμφισβήτητα το πρωτεύον εμπορικό λιμάνι του ευρύτερου ελλαδικού χώρου. 

Κατά την εποχή της μεγάλης ακμής της Σύρου, περί τα μέσα του 19ου αιώνα, ξεκίνησαν οι πρώτες σκέψεις για την κατασκευή ενός δημαρχιακού μεγάρου. Η γενικότερη ανάπτυξη της Ερμούπολης σε διάφορα επίπεδα (εμπόριο, πολιτισμός, εκπαίδευση, πνευματικοί άνθρωποι) έπρεπε να αντικατοπτρίζεται σε ένα μεγαλοπρεπές δημοτικό κατάστημα. Οι συζητήσεις με τον διάσημο αρχιτέκτονα Ernst Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ) είχαν ξεκινήσει από τις αρχές της δεκαετίας του 1870, άσχετα εάν η τελική επίσημη έγκριση για την κατασκευή του έργου δόθηκε το 1873.

Η θεμέλιος λίθος του κτιρίου τέθηκε στις 11 Ιανουαρίου του 1876, παρουσία του Ερνέστου Τσίλλερ και των τοπικών αρχόντων, ενώ οι εργασίες οικοδόμησης ξεκίνησαν άμεσα και με εντατικούς ρυθμούς, σύμφωνα με τα πρωτότυπα σχέδια του Τσίλλερ, τα οποία φυλάσσονται μέχρι τις μέρες μας στο Αρχείο Νομού Κυκλάδων. Το κόστος του έργου ήταν εξ'αρχής μεγάλο και είχε προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις από τον Τύπο της εποχής. Παρ'όλες τις προστριβές και μια μικρή παύση στην πρόοδο των έργων, μετά από μια σχετική παρέμβαση του Υπουργείου των Εσωτερικών, οι εργασίες συνεχίστηκαν από τις αρχές του έτους 1880. Ένδεκα χρόνια αργότερα, κατά το έτος 1891, παρόλο που το κτίριο παρέμενε ακόμη ημιτελές, οι υπηρεσίες του Δήμου Ερμούπολης εγκαταστάθηκαν σε αυτό. Χρειάστηκαν άλλα επτά χρόνια για να περατωθεί πλήρως το νέο Δημαρχείο της Σύρου, επί της κεντρικής πλατείας Μιαούλη. Το δε συνολικό κόστος για τη δημιουργία του έργου ανήλθε σύμφωνα με τις εκτιμήσεις σε 1.300.000 δραχμές. 

Γεγονός είναι πως κατά τη διάρκεια των εργασιών ανέγερσης του κτιρίου πραγματοποιήθηκαν αρκετές αλλαγές σε σχέση με τα αρχικά σχέδια, πλην όμως όλες αυτές οι τροποποιήσεις σχεδιάστηκαν από τον ίδιο τον Τσίλλερ. Μια από τις πλέον βασικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν ήταν η μεταφορά της κεντρικής εισόδου από το ισόγειο στον πρώτο όροφο διαμέσου ενός μεγάλου μαρμάρινου κλιμακοστασίου. 

Αρχιτεκτονικά το τριώροφο κτίριο ακολουθεί τις γραμμές των κατασκευών του Τσίλλερ. Το κεντρικό μαρμάρινο πρόπυλο με το αέτωμα, ο προθάλαμος με τους τοσκανικού ρυθμού κίονες και δυο πύργοι, ένας σε κάθε άκρη του οικοδομήματος, επί των οποίων ο Τσίλλερ είχε σχεδιάσει δυο τρούλους ρωμανικού ρυθμού οι οποίοι ουδέποτε κατασκευάστηκαν. Στο εσωτερικό του κτιρίου δημιουργούνται αίθρια τα οποία καλύπτονται με γυαλί και επιτρέπουν την άπλετη είσοδο φωτός ενώ σε κάποια δωμάτια διασώζονται ακόμα οι αυθεντικές οροφογραφίες της αρχικής κατασκευής. Στην αίθουσα των συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου υπάρχουν οι προσωπογραφίες των Δημάρχων καθώς και ελαιογραφίες του βασιλιά Γεωργίου Α' και της βασίλισσας Όλγας, δια χειρός του ζωγράφου Σπυρίδωνος Προσαλέντη (Κέρκυρα, 1830 - Αθήνα, 1895).

Κάτω από το μαρμάρινο τριγωνικό αέτωμα επί της κεντρικής προσόψεως του υπό εξέτασιν κτιρίου υφίσταται μια ιστορική επιγραφή η οποία αναφέρει: "Ερμού Δήμος ταδ'είσατο δημαρχούντος Δ. Βαφιαδάκη", ήτοι "Ο Δήμος Ερμού ανήγειρε (το οικοδόμημα) επί δημαρχίας Δ. Βαφιαδάκη". Για την ιστορία, ο Δημήτριος Βαφιαδάκης (1804-1898), του οποίου σχετικός ανδριάντας υφίσταται εντός του Δημαρχείου, υπήρξε μέγας υποστηρικτής της κατασκευής του δημαρχιακού μεγάρου, σε μια εποχή που η Ερμούπολη βρισκόταν ήδη σε φάση εμπορικής / οικονομικής παρακμής. Μάλιστα η επανεκλογή του στις δημοτικές εκλογές του 1879 αποτέλεσε ουσιαστικά το λόγο της συνέχισης των εργασιών κατασκευής αν και ο Δήμος Σύρου αναγκάστηκε να δανειστεί ώστε να καλύψει το κόστος. Ο Βαφιαδάκης δεν ήταν πλέον Δήμαρχος όταν το κτίριο πρώτο-λειτούργησε ως Δημαρχείο καθώς είχε ηττηθεί στις δημοτικές εκλογές του 1887. Παρόλα ταύτα, κατάφερε να επανεκλεγεί, αν και υπέργηρος, για τελευταία φορά το 1895 και να εγκατασταθεί στο κτίριο ως Δήμαρχος. 

Η κεντρική πλατεία Μιαούλη όπου έμπροσθεν του δημαρχιακού μεγάρου δεσπόζει, από το έτος 1889, ο υπερφυσικός ανδριάντας του Ανδρέα Μιαούλη, έργο του γλύπτη Γεωργίου Μπονάνου, κατόπιν σχετικής χορηγίας του Σταμάτιου Ι. Πρώιου.

Στις μέρες μας, το ιστορικό κτίριο το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως "έργο τέχνης" βάσει της Υπουργικής Απόφασης ΥΠΠΟ/ΔΙΔΑΠ/Γ/2359/68149/14-11-80, ΦΕΚ 1226/Β/25-11-80, στεγάζει τα γραφεία του Δήμου Ερμούπολης, τα Δικαστήρια και άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου. Κατά καιρούς έχουν λάβει χώρα επεμβάσεις αποκατάστασης τμημάτων του οικοδομήματος και κυρίως των εσωτερικών χώρων (π.χ. χρωματισμοί σύμφωνα με τους αυθεντικούς, επισκευή δαπέδων, συντήρηση και αποκατάσταση κουφωμάτων, τμήματος στεγών, μόνωση δωμάτων και στεγών κ.ά.). 

• Το Δημαρχείο της Ερμούπολης και η πλατεία Μιαούλη - Παλαιές Φωτογραφίες

Μοιραία, ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, το επιβλητικό και μεγαλοπρεπές Δημαρχείο της Σύρου έγινε γρήγορα πόλος έλξης και σημείο αναφοράς για την πρωτεύουσα των Κυκλάδων. Διάφοροι φωτογράφοι εκείνων των καιρών έσπευσαν να καταγράψουν φωτογραφικά το δημαρχιακό μέγαρο και την πλατεία Μιαούλη.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως η προαναφερθείσα πλατεία Μιαούλη αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες λιθόστρωτες πλατείες της χώρας. Το πάλαι ποτέ περιβόλι με τα πηγάδια και τα παραπήγματα αγοράστηκε από το Δήμο Ερμούπολης το 1847 με σκοπό να διαμορφωθεί σε πλατεία, ενώ το 1858 αγοράστηκε το οικόπεδο επί του οποίου οικοδομήθηκε το Δημαρχείο. Τα κτίρια που περιτριγυρίζουν την πλατεία άρχισαν να οικοδομούνται στα μέσα του 19ου αιώνα, με χαρακτηριστικές στοές και θολωτά ανοίγματα, σαφέστατα επηρεασμένα από τα πρότυπα των δυτικοευρωπαϊκών και κυρίως των ιταλικών πόλεων. Το πρώτο όνομα της κεντρικής πλατείας, η οποία ισοπεδώθηκε για πρώτη φορά το 1860, υπήρξε "πλατεία Όθωνος". Μετά την έξωση του Όθωνα, η πλατεία μετονομάστηκε σε "πλατεία Λεωτσάκου", από το επώνυμο του Νικολάου Λεωτσάκου, ο οποίος στις 28 Φεβρουαρίου του 1862 τέθηκε επικεφαλής της στρατιωτικής φρουράς της Ερμουπόλεως και επιχείρησε ανεπιτυχώς να απελευθερώσει του πολιτικούς κρατούμενους στη νήσο Κύθνο, πληρώνοντας την απόπειρά του αυτή με τη ζωή του. Κατά το έτος 1863 οικοδομήθηκε η Λέσχη, ενώ το 1868 επιχειρήθηκε η πρώτη λιθόστρωση της πλατείας με μάρμαρα από την γειτονική Τήνο. Τέλος κατά το έτος 1889, η εν λόγω πλατεία μετονομάστηκε εκ νέου σε "πλατεία Μιαούλη" ενώ έλαβαν χώρα τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Ανδρέα Μιαούλη.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, (έτος 1907) κατασκευάστηκε η Παγκάλεια εξέδρα της μουσικής με τις ανάγλυφες παραστάσεις των Μουσών και του θεού Απόλλωνος. Η πλατεία Μιαούλη έχει συνδεθεί με αρκετά από τα κυρίαρχα γεγονότα της νέο-ελληνικής ιστορίας: ως κεντρικό σημείο αναφοράς του νησιού, αφού εκεί συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι για να πληροφορηθούν σημαντικά γεγονότα όπως λ.χ. την έξωση του Όθωνα ή την αρχή και το τέλος των διαφόρων πολέμων ή για να υποδεχθούν πολιτικά πρόσωπα και μονάρχες που επισκέπτονταν το νησί.

Ακολουθούν ορισμένες ακόμη επεξεργασμένες φωτογραφίες εποχής και καρτ-ποστάλ (επιστολικά δελτάρια) όπου καταγράφονται το υπό εξέτασιν Δημαρχείο της Ερμούπολης και η πλατεία Μιαούλη:

• Η οδός Ερμού (οδός Ελευθερίου Βενιζέλου)

Η εμπορική και πολυσύχναστη πάλαι ποτέ οδός Ερμού, η οποία πλέον έχει μετονομαστεί ως "οδός Ελευθερίου Βενιζέλου", είναι εκείνη που οδηγεί τον επισκέπτη από τις προκυμαίες του λιμένος προς την πλατεία Μιαούλη και το Δημαρχιακό Μέγαρο της πόλης.

Στις μέρες μας, στην αρχή της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου επί της ακτής Πέτρου Ράλλη, υφίσταται το κάτωθι εικονιζόμενο αφιερωματικό Μνημείο στην Εθνική Αντίσταση με το άγαλμα της Νίκης, πίσω από το οποίο καταγράφεται το περικαλλές δημαρχιακό μέγαρο της πόλεως.

Δείτε εδώ το πρώτο μέρος του ημερησίου φωτογραφικού μου οδοιπορικού με τίτλο "Ερμούπολης Χρώματα".

Δείτε εδώ το δεύτερο μέρος του φωτογραφικού μου οδοιπορικού με τίτλο "Ερμούπολης Χρώματα".

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Δήμος Σύρου - Ερμούπολης - Επίσημη Ιστοσελίδα
• Ερνστ Τσίλλερ 1827-1923: Η τέχνη του κλασικού, Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα.

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες έχουν επεξεργαστεί από τον γράφοντα το ιστολόγιο και παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.