MLP Blo-G-Spot: Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΟΡΙΓΩΝΗ

Η πρώην οικία Οριγώνη, με είσοδο επί της οδού Καραγεώργη Σερβίας 8, οικοδομημένη σε ένα άκρως προνομιακό σημείο σε μια πλαγιά του λόφου της Καστέλλας, πάνω από την παραλία της Καστέλλας (γνωστή στη σύγχρονη εποχή ως πλαζ "Βοτσαλάκια") και της νήσου Κουμουνδούρου, εντυπωσιάζει ακόμη και στις μέρες μας (21ος αιώνας) τον κάθε επισκέπτη, τόσο με την ιδιότυπη αρχιτεκτονική της όσο και με τη ξεχωριστή τοποθεσία στην οποία βρίσκεται.

Μοιραία, λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής του κτιρίου αλλά κυρίως λόγω της μοναδικής θέσεώς της στους πρόποδες του λόφου της Καστέλλας, η συγκεκριμένη έπαυλις ή πύργος - όπως αναφέρεται σε αρκετές πηγές - η οποία φέρεται να κατασκευάστηκε περί τα μέσα προς τέλη του 19ου αιώνα, έχει αποτυπωθεί σε λήψεις διαφόρων χρονολογιών από αρκετούς φωτογράφους ή/και επισκέπτες της πόλης του Πειραιώς (επώνυμους και μη).

Ενδεικτικό παράδειγμα, ο διάσημος Γαλλοελβετός φιλέλληνας φωτογράφος Frederic Boissonas, ο οποίος φωτογράφισε την ευρύτερη περιοχή του Πειραιώς σε ένα από τα αρκετά ταξίδια του στην Ελλάδα των αρχών του 20ου αιώνα. Στην κάτωθι εικονιζόμενη φωτογραφία του Boissonas, διακρίνουμε στα αριστερά, διάφορες από τις αριστοκρατικές επαύλεις (λ.χ. Παπατέστα) επί της παραλιακής ακτής (πρόκειται για τη σημερινή ακτή Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη) και στο βάθος την υπό εξέτασιν έπαυλη Οριγώνη, την γειτονική έπαυλη Μαυρομιχάλη κ.ο.κ.

Φωτογράφος: Frederic Boissonas

Στο παρακάτω δίγλωσσο επιχρωματίσμενο επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα το οποίο τιτλοφορείται "Πειραιεύς: Άποψις της Καστέλλας" (Pirée. Vue de Kastella), διακρίνουμε μεταξύ των άλλων στο βάθος την υπό εξέτασιν έπαυλη Οριγώνη:

Η Οικογένεια Οριγώνη στον Πειραιά

Το λατινογενές επώνυμο Origoni απαντάται με αρκετά μεγάλη συχνότητα σε διάφορες τοποθεσίες τόσο της νότιας Γαλλίας όσο και της Ιταλίας. Ο Δομήνικος Οριγώνης (Dominique Origoni), με καταγωγή από το Αιάκειο (Ajaccio) της Κορσικής, σύμφωνα με κάποιες πηγές, φέρεται να υπήρξε αξιωματικός του Γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού στην εποχή του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Κατά το έτος 1814, ο Origoni βρέθηκε με τις φρεγάτες της μοίρας του στο Ναύπλιο, όπου εν τέλει εγκαταστάθηκε μόνιμα νυμφευόμενος την Φρατζέσκα Αγαπίου, αδελφή φαρμακοποιού και εξαδέλφη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, με την οποία απέκτησε δυο παιδιά, τον Παύλο και την Σάντρα. Αργότερα, η οικογένεια Origoni μετ-εγκαταστάθηκε από το Ναύπλιο στην νέα πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους Αθήνα, όπου αγόρασε μεγάλες εκτάσεις στη σημερινή συνοικία της Κυψέλης, στον Πειραιά, όπως επίσης και μια οικία στη συνοικία του Ψυρρή.

Στον Τύπο της εποχής, το επώνυμο του Origoni, λόγω της ξενικής προέλευσής του, αναγράφεται άλλοτε ως "Οριγώνης", άλλοτε ως "Ωριγώνης" και άλλοτε ως "Οριγκώνι". Ο υιός του προαναφερθέντος Δομήνικου Οριγώνη, Παύλος σπούδασε ιατρική, ενώ η κόρη του, Σάντρα, νυμφεύτηκε κατά το έτος 1831 τον φιλέλληνα ιατρό Ερρίκο Τράϊμπερ (γερμ. Heinrich Treiber, 1797 - 1882) με τον οποίο απέκτησαν 6 παιδιά. Ο δε Παύλος Οριγώνης, ο οποίος εγκαταστάθηκε στον Πειραιά, κληρονόμησε μεγάλες εκτάσεις σε διάφορα σημεία της πόλης, όπως λ.χ. στη Φρεαττύδα, στην έρημη Πειραϊκή Χερσόνησο αλλά και στον Ρέντη και στα Καμίνια - τοποθεσία η οποία συναντάται και με τα τοπωνύμια Βάρη, Περιβόλια, Λιβάδι κτλ., όπου ως γνωστόν είχαν επενδύσει σε αντίστοιχες αγορές μεγάλων εκτάσεων διάφοροι άλλοι οικονομικά ισχυροί παράγοντες της εποχής όπως ο Σκουζές, οι αδερφοί Ζερβού, οι Κοντζιάδες κ.α.

Ο επίατρος Παύλος Οριγώνης, ο οποίος απέκτησε με τη σύζυγό του Βαρβάρα πέντε τέκνα (την Ιουλία, την Μαρία, τον Πέτρο, τον Βίκτωρα και την Αλβερτίνα) απεβίωσε κατά το έτος 1875 στην Κωνσταντινούπολη και η οικογένειά του, η οποία κατοικούσε στον Πειραιά, τέλεσε το μνημόσυνο στον καθολικό ναό του Αγίου Παύλου. Σύμφωνα με τον Οδηγό της Πόλης του ιδίου έτους (1875), το ιατρείο του Παύλου Ορυγένη (όπως χαρακτηριστικά τον αναφέρει) βρισκόταν στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και Κολοκοτρώνη.

Μνημόσυνο Παύλου Οριγώνη

Ο μεγαλύτερος άρρεν υιός του Παύλου Οριγώνη, ο Πέτρος Οριγώνης (γεννηθείς 1850), εξελίχθηκε μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της πόλης του Πειραιά από τα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι την περίοδο του Μεσοπολέμου. Κατά το έτος 1873, ο κτηματίας - όπως χαρακτηριστικά αναφερόταν στους εκλογικούς καταλόγους - Πέτρος Οριγώνης ίδρυσε ένα έμπορο-ναυτιλιακό γραφείο στον Πειραιά, σε μια εποχή που η ανερχόμενη και διαρκώς αναπτυσσόμενη πόλη ανθούσε σε βιομηχανικό / εμπορικό και ναυτιλιακό επίπεδο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, το πρακτορείο του Πέτρου Π. Οριγώνη καταγραφόταν στην οδό Φίλωνος ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1890 επί της κεντρικής λεωφόρου Σωκράτους. Ο ίδιος, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι προερχόταν από μια γνωστή και λίαν εύπορη οικογένεια, διαθέτοντας εξαιρετικές γνωριμίες, κοινωνικό κύρος, οικονομική επιφάνεια και δημόσιες σχέσεις, εκτός από Πρόξενος διαφόρων χωρών (Πορτογαλίας, Βασιλείου Σερβίας, Κροατίας και Σλοβενίας), ανέλαβε τη γενική εκπροσώπηση της Βασιλικής Ολλανδικής Ατμοπλοϊκής Εταιρίας (Koninklijke Nederlandsche Stoomboot Maatschappij (KNSM), σσ. αργότερα ο ίδιος διετέλεσε και Επίτιμος Πρόξενος της Ολλανδίας) το κεντρικό πρακτορείο της οποίας βρισκόταν επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, παραπλεύρως του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς. Προς επιβεβαίωση των παραπάνω, στις αρχές της δεκαετίας του 1910, ο Πέτρος Οριγώνης καταγραφόταν ως Πρόξενος της Ολλανδίας και ως Πρόξενος της Σερβίας, με αμφότερα προξενεία να εδρεύουν στα ιδιόκτητά του γραφεία επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου 8.

Pieter Origoni - Πέτρος Οριγώνης

Στην κάτωθι λεπτομέρεια από μια ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή των αρχών του 20ου αιώνα, παρατηρήστε στο αριστερό άκρο την επιγραφή του γραφείου του Πέτρου (Πίτερ) Οριγώνη, στο ομώνυμο Μέγαρο Οριγώνη, που βρισκόταν επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου:

Ο έτερος υιός του Παύλου Οριγώνη, ο Βίκτωρ Π. Οριγώνης (γεννηθείς 1853), ακολούθησε τα χνάρια του πατέρα του και έγινε ιατρός. Στις αρχές της δεκαετίας του 1890, το ιατρείο του Βίκτωρος Π. Οριγώνη καταγραφόταν επί της οδού Φίλωνος.

1895 - Επιμελητής στο Νοσοκομείο ο Βίκτωρ Οριγώνης

Αξιοσημείωτο είναι δίχως άλλο το γεγονός πως στα τέλη του 19ου αιώνα, οι κληρονόμοι του Παύλου Οριγώνη στράφηκαν εναντίον του Δήμου Πειραιώς και του Λιμενικού Ταμείου κατηγορώντας τους για καταπάτηση γαιών που ανήκαν στην οικογένειά τους κατά την κατασκευή του κρηπιδώματος από την πλατεία Αλεξάνδρας μέχρι την Φρεαττύδα. Μάλιστα, η αποζημίωση που αξίωνε η οικογένεια Οριγώνη ανερχόταν περί τις 3.150.000 δραχμές!

Η πολυποίκιλη δράση του Πέτρου Π. Οριγώνη αποδεικνύεται από αρκετά δημοσιεύματα στον Τύπο της εποχής στα οποία αναφέρεται το ονοματεπώνυμό του, είτε ως πρόξενος κάποιας εκ των προαναφερομένων χωρών, είτε για τις κοινωνικές του επαφές, είτε για την φιλανθρωπική του δράση:

1899 - Τηλεγράφημα του Υπ.Εξ της Σερβίας προς τον Πέτρον Οριγώνην

1908 - Ο εν Πειραιεί Πρόξενος της Ολλανδίας κ. Π. Οριγώνης

1914 - Ο εν Πειραιεί Πρόξενος της Πορτογαλίας κ. Π. Οριγώνης

1914 - "Παραπλεύρως του Πρωθυπουργού ο κ. Οριγώνης"

Απρίλιος 1917 - Γεύμα με τον αντιβασιλέα της Σερβίας Αλέξανδρο

1903 - Πρωτομαγιά για τα ορφανά του Ζαννείου Ορφανοτροφείου στο κτήμα Οριγώνη στου Ρέντη

1912 - Αναφορά του Π. Οριγώνη σε έρανο υπέρ των εφέδρων

1903 - Αι Απόκρεω εις τον Πειραιά - Η ιδιωτική άμαξα Οριγώνη

1915 - Τρόφιμοι του Ορφανοτροφείου στο κτήμα Οριγώνη στου Ρέντη

Η έπαυλις (πύργος) του Πέτρου Π. Οριγώνη στην Καστέλλα υπήρξε σημείο αναφοράς τόσο για τις κοσμικές εκδηλώσεις που λάμβαναν χώρα εκεί, όσο και για τον ανθισμένο και προσεγμένο κήπο που διέθετε. Μάλιστα, χρυσάνθεμα από τον κήπο της επαύλεως Οριγώνη συμμετείχαν σε σχετικές εκθέσεις, όπως επιβεβαιώνεται από το κάτωθι αρχειακό τεκμήριο του έτους 1900.

1900 - Συμμετοχή σε Έκθεση χρυσανθέμων

Διάλεξις καθηγητού Θεολογίας στην "ρομαντικωτάτην παρά τους προς τον Φαληρικόν ορμίσκον πρόποδας της Καστέλλας έπαυλιν του κ. Πέτρου Οριγώνη":

Στο πέρασμα των χρόνων δεν έλειψαν βέβαια κάποια δυσάρεστα συμβάντα, όπως λ.χ. η διάρρηξη της επαύλεως Οριγώνη κατά το έτος 1926:

1926 - Διάρρηξη της επαύλεως Οριγώνη

Ο Πέτρος Οριγώνης, συν τοις άλλοις, μνημονεύεται συχνά για το γεγονός ότι, κατά την περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όντας επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Σερβίας, προσέφερε φιλοξενία και κατάλυμα, στην υπό εξέτασιν έπαυλή του στην Καστέλλα, στον βασιλέα της Σερβίας Πέτρο τον Α' του βασιλικού οίκου των Καραγεώργεβιτς (Петар I Карађорђевић, Petar I Karadjordjević - 29 Ιουνίου 1844 – 16 Αυγούστου 1921). Ο Πέτρος Καραγεώργεβιτς υπήρξε ο τελευταίος βασιλέας της Σερβίας, από το 1903 έως το 1918 και ακολούθως έγινε ο πρώτος μονάρχης του Βασιλείου Σερβίας, Κροατίας και Σλοβενίας μέχρι το θάνατό του, το 1921. Ο δυτικό-αναθρεμμένος μονάρχης της Σερβίας, θεωρείται από πολλούς ως μέγας αναμορφωτής του σερβικού κράτους - μάλιστα η περίοδος 1903-1918 ονομάζεται από πολλούς ως η "χρυσή εποχή της Σερβίας" - καθώς προσπάθησε να στρέψει την Σερβία προς τη Δύση, προχώρησε σε γενναία αναθεώρηση του Συντάγματος μετά την στέψη του το 1903, προώθησε δημοκρατικές διαδικασίες εκλογής κυβερνήσεων, ενθάρρυνε την ελευθεροτυπία, την πολιτιστική ανάπτυξη κ.α. Μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους που διπλασίασαν την έκταση του κράτους της Σερβίας, η φήμη του και η δημοτικότητά του έφθασαν σε κορυφαία επίπεδα.

Όμως, τα ατυχή γεγονότα της άνοιξης του 1914 οδήγησαν τον Πέτρο Α' στην προσωρινή παραίτηση από τον θρόνο για λόγους υγείας, αφήνοντας ως διάδοχο τον δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο, τον Ιούνιο του ιδίου έτους. Κατά τον πρώτο χρόνο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Πέτρος Α' παρέμεινε αδρανής και μακρυά από τις εξελίξεις διαμένοντας σε διάφορες λουτρόπολεις της Σερβίας αλλά και στον Πειραιά, όπου, όπως προαναφέραμε, φιλοξενήθηκε μεταξύ των άλλων και στην έπαυλη του Οριγώνη στην Καστέλλα. Όπως ήταν φυσικό, οι όποιες διαμονές του μονάρχη στον Πειραιά παρέμεναν μυστικές και μακρυά από τα φώτα της δημοσιότητας. Αργότερα, κατά το έτος 1918, ο ίδιος κατέφυγε στην Κέρκυρα, όπου έδρευε η εξόριστη κυβέρνηση της Σερβίας. Στις μέρες μας (21ος αιώνας), μια μικρή κάθετη οδός η οποία επίσης καταλήγει στην πρώην έπαυλη Οριγώνη προερχόμενη από τη λεωφόρο Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου), ονομάζεται τιμητικά οδός Πέτρου Σερβίας.

Πέτρος Α' Καραγεώργεβιτς (Πηγή: Wikipedia)

Η οικία Οριγώνη αργότερα πέρασε στην ιδιοκτησία της οικογενείας του Μιχαήλ Νικ. Μουτούση (1885 – 16 Μαρτίου 1956) πρωτοπόρου αεροπόρου, αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού και μετέπειτα της Αεροπορίας, ο οποίος κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) εκτέλεσε με επιτυχία αποστολές αναγνώρισης και βομβαρδισμού εναντίον τουρκικών θέσεων στο Μακεδονικό μέτωπο. Ο Μιχαήλ Μουτούσης νυμφεύθηκε κατά το έτος 1914 την Μαργαρίτα Οριγώνη, θυγατέρα του προαναφερόμενου Πέτρου Οριγώνη.

Τόσο οι αρραβώνες όσο και ο γάμος του ζευγαριού, υπήρξαν αξιοσημείωτα κοσμικά γεγονότα εκείνης της χρονιάς. Σε αρκετές μεταγενέστερες καταχωρήσεις στον Τύπο της εποχής, ο πύργος της Καστέλλας καταγραφόταν πλέον ως έπαυλις ή οικία της κυρίας Οριγώνη-Μουτούση. Αναλόγως πάντως αξιοσημείωτο και επεισοδιακό υπήρξε το διαζύγιο της Μαργαρίτας Οριγώνη και του Μιχαήλ Μουτούση - κατά τη δεκαετία του 1930 - οι οποίοι είχαν αποκτήσει δυο παιδιά, την Σοφία και τον Πέτρο, τα οποία έγιναν αντικείμενο δικαστικής διαμάχης ως προς την επιμέλεια.

Έτος 1914

Έτος 1924

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη φωτογραφία εποχής Μεσοπολέμου, με τα προσφυγικά παραπήγματα να διακρίνονται στα πέριξ της θέσεως Τσοκαρόπουλου (συνοικία του Τσοκαρόπουλου εκ του ομώνυμου ζυθοποιείου / ζυθοπωλείου του Στυλιανού Τζοκαρόπουλου / Τσοκαρόπουλου που λειτουργούσε επί της λεωφόρου Φαλήρου), διακρίνουμε στο βάθος τον πύργο της οικογενείας Οριγώνη:

Η οικία Οριγώνη και η ευρύτερη περιοχή άνωθεν της παραλίας της Καστέλλας, λίγο πριν την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή του έτους 1939, μετά τα έργα διαμόρφωσης που έλαβαν χώρα στην περιοχή επί δημαρχίας Μιχαήλ Μανούσκου:

Η οικία Οριγώνη, στα αριστερά, με την παραλία του Παρασκευά (Βοτσαλάκια) και τη νήσο του Κουμουνδούρου (Σταλίδα) όπως προβάλλονταν στην Εικονογραφημένη Έκδοση Πειραϊκής Προβολής "Πειραιεύς 1966":

Έχοντας ως βάση την παραπάνω ασπρόμαυρη φωτογραφία των μέσων της δεκαετίας του 1960 παρουσιάζουμε την ακόλουθη σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", στα πλαίσια του πρωτότυπου προσωπικού project Πειραιάς Retronaut:

ΠΑΡΑΛΙΑ ΚΑΣΤΕΛΛΑΣ - ΝΗΣΟΣ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ - ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΠΑΡΟΝ

Ο πύργος της οικογενείας Οριγώνη, αποτυπώθηκε πλήρως στην παρακάτω σειρά φωτογραφιών που τοποθετούνται χρονολογικά επίσης περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, δια χειρός Γεωργίου Σαματούρα (Συλλογή ΕΛΙΑ):