ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΕΣ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΡΕΝΤΗ

Η κοινότητα του Αγίου Ιωάννη Ρέντη συστάθηκε επισήμως στις 16 Φεβρουαρίου του 1925, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο σχετικό Βασιλικό Διάταγμα το οποίο δημοσιεύτηκε στο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως υπ'αριθμόν 48. Μέχρι εκείνη την εποχή, η περιοχή άνηκε διοικητικά τόσο στο Δήμο Πειραιώς όσο και στο Δήμο Αθηνών. Άλλωστε, μέχρι και τη δεκαετία του 1920, η αραιοκατοικημένη περιοχή του Ρέντη αποτελούσε αγαπημένο προορισμό εξοχής και αναψυχής για τα λαϊκά - κυρίως - στρώματα των Αθηνών και του Πειραιά καθώς επίσης έναν από τους μεγαλύτερους χώρους καλλιέργειας και παραγωγής λαχανικών (λαχανόκηπος) της Αττικής, ο οποίος τροφοδοτούσε κυρίως την αγορά του γειτονικού Πειραιά αλλά και την αντίστοιχη λαχαναγορά της Αθήνας που έδρευε στον Ταύρο. Στις αρχές του 20ου αιώνα, στην περιοχή του Ρέντη, εκτός από τα διάσπαρτα κτίσματα που "χάνονταν" στα αχανή κτήματα και τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, τις αγροικίες των καλλιεργητών και τις αποθήκες, τους στάβλους και τα βουστάσια, υφίστατο ένας μικρός αριθμός οικοδομημάτων πέριξ της σημερινής κεντρικής πλατείας, ο πρώτος αρχικός συνοικισμός, λίγες εξοχικές επαύλεις (όπως λ.χ. η γνωστή έπαυλις του Οριγώνη) καθώς και ορισμένες διάσπαρτες βιομηχανίες. 

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την αθρόα εισροή προσφύγων, στην ευρύτερη περιοχή του Ρέντη δημιουργήθηκαν τρεις περιορισμένες σχετικά εστίες προσφυγικών οικισμών. Η μη εκτεταμένη εγκατάσταση προσφύγων στον Ρέντη οφειλόταν στο γεγονός ότι η καλλιεργήσιμη γη είχε μεγάλη παραγωγική αξία και το κράτος δεν έκρινε σκόπιμο να την απαλλοτριώσει. Με αυτό το σκεπτικό λοιπόν, όπως προείπαμε, δημιουργήθηκαν τρεις προσφυγικοί συνοικισμοί: ο συνοικισμός του Απόλλωνα, ουσιαστικά επί της λεωφόρου Αθηνών-Πειραιώς, ο συνοικισμός στο κτήμα του Σταματάκη, στο ύψος της σημερινής κεντρικής λαχαναγοράς πέρα από το φυσικό όριο του Κηφισού ποταμού καθώς και οι προσφυγικές πολυκατοικίες στην κεντρική πλατεία του Αγίου Ιωάννη. 

Στην κεντρική πλατεία του Ρέντη του 21ου αιώνα σημείο αναφοράς αποτελεί η ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Ιωάννου, πλην όμως οι γειτονικές προσφυγικές πολυκατοικίες, με τους ζωηρούς χρωματισμούς, αποσπούν το βλέμμα των περαστικών. Τέσσερις μεγάλες και ορισμένες μικρότερες διώροφες κατασκευές, οικοδομημένες σε συστοιχία, καταλαμβάνουν ένα μεγάλο οικοδομικό τετράγωνο, στο κέντρο του αρχικού συνοικισμού του Αγίου Ιωάννη Ρέντη.

Οι υπό εξέτασιν διώροφες πολυκατοικίες οικοδομήθηκαν λίγο πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την περίοδο 1934-1939, από το Υπουργείο Πρόνοιας (σσ. η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων - ΕΑΠ - είχε διαλυθεί το 1933) για τη στέγαση προσφυγικών πληθυσμών με πρωτοβουλία (χρηματοδότηση;) της οικογενείας Σαρόγλου. Οι λιθόκτιστες πολυκατοικίες αποτελούνται από διαμερίσματα σε σειρά, διατεταγμένα σε δυο ορόφους και διαθέτουν χαρακτηριστικές στέγες με κεραμίδια. Τα λιτά και μικρά διαμερίσματα, 33 ή 39 τετραγωνικών μέτρων, ακολουθούσαν το πρότυπο του σχεδιασμού όλων των προσφυγικών πολυκατοικιών της εποχής: μικρός διάδρομος, κουζίνα, λουτρό και δυο δωμάτια ενώ στον εξώστη του κάθε ορόφου υπήρχε το κοινής χρήσης πλυσταριό. Ανάμεσα στα οικοδομήματα υπήρχαν παρτέρια και μικρές πλακόστρωτες πάροδοι.

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), οι εν λόγω προσφυγικές πολυκατοικίες κατοικούνται, τόσο από Έλληνες όσο και από ξένες πληθυσμιακές ομάδες. Επί της κεντρικής πλατείας του Αγίου Ιωάννου υπάρχουν οι αφετηρίες των τρόλεϊ ενώ σε απόσταση αναπνοής καταγράφονται το 1ο Δημοτικό Σχολείο Ρέντη, το γραφείο των Υπηρεσιών Δόμησης του ενιαίου Δήμου Νίκαιας - Ρέντη (ΥΔΟΜ), το Πνευματικό Κέντρο Ρέντη αλλά και ο τοπικός Σταθμός της Αστυνομίας.

Μια βόλτα στις μικρές ανώνυμες παρόδους που σχηματίζουν μεταξύ τους οι πολυκατοικίες αποκαλύπτει τις οσμές των παρτεριών, των λουλουδιών και των δέντρων αλλά και των σπασμένων ή ελλειμματικών συστήματος αποχέτευσης. 

Η κεντρική πεζοδρομημένη οδός Κύπρου μεταξύ των ανωνύμων παρόδων:

Ακολουθούν ορισμένες ενδεικτικές ιστορικές μεταπολεμικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες οι οποίες επιχειρούν να συνδέσουν το παρόν με το παρελθόν. Στην παρακάτω φωτογραφία καταγράφεται η πλατεία του Αγίου Ιωάννη, περί τα μέσα της δεκαετίας του 1950, μετά την αναδιαμόρφωσή της, σε μια λήψη στην οποία διακρίνονται στα αριστερά οι υπό εξέτασιν προσφυγικές πολυκατοικίες:

Αρχείο Δήμου Αγίου Ιωάννη Ρέντη

Στις τρεις επόμενες ασπρόμαυρες μεταπολεμικές φωτογραφίες (της δεκαετίας του 1950), καταγράφονται κάτοικοι της περιοχής του Ρέντη επί της κεντρικής πλατείας, με φόντο τις υπό εξέτασιν προσφυγικές πολυκατοικίες:

Νεαρή Ρεντιώτισσα στην κεντρική πλατεία

Οικογένεια στην κεντρική πλατεία (Αρχείο Φωτεινιά)

Παρέα στη λιακάδα σε καφενείο στην κεντρική πλατεία

Όπως είναι εύκολα αντιληπτό, το κτίριο όπου ως άνω καταγράφεται το μικρό καφενείο με την πινακίδα της ΕΒΓΑ (σσ. η φημισμένη "ΕΒΓΑ της γειτονιάς"), δεν είναι άλλο από το κάτωθι εικονιζόμενο: 

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως μεταπολεμικά, στο Ρέντη, εκτός των προαναφερομένων τριών προπολεμικών προσφυγικών συνοικισμών οικοδομήθηκαν αρκετές προσφυγικές και εργατικές πολυκατοικίες: πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για τις εργατικές πολυκατοικίες των οδών Φλέμινγκ - Περικλέους - Μανδηλαρά που κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1950 από τον ΟΕΚ (Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας), τις τετραώροφες πολυκατοικίες επί της οδού Θηβών, Κωνσταντινουπόλεως και Αγίου Ιωάννη, Πέτρου Ράλλη και Θηβών - Θεσσαλονίκης, το συγκρότημα επί των οδών Αγίου Ιωάννη και Μπιχάκη (1967), τις εργατικές πολυκατοικίες στο συγκρότημα του ΟΣΕ (Αγίου Ιωάννη και Αθηνάς), τις αρμένικες και ρουμάνικες πολυκατοικίες επί των οδών Φλέμινγκ (πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου) και επί των οδών Φλέμινγκ και Παύλου Μελά κ.α.

Αντί επιλόγου, οι προσφυγικές πολυκατοικίες της κεντρικής πλατείας του Ρέντη όπως καταγράφονται από ψηλά: 

Πηγή: www.ploigos.gr

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Στον Αη Γιάννη το Ρέντη

Η ιστορία της ΒΙΑΜΥΛ

Στο Παλαιό Βυρσοδεψείο

Ο Σαλονικιός του Ρέντη

Στην οδό Μπιχάκη

Ένα σπίτι στο "ποτάμι"

Ο συνοικισμός του Απόλλωνα

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Άγιος Ιωάννης Ρέντη, Η ιστορική και η πολεοδομική του εξέλιξη" - Γιάννης Κανετάκης, Ελένη Μπενέκη, Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης, Δήμος Αγίου Ιωάννη Ρέντη, 2002
• Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.