Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΛΑΧΑΝΑΓΟΡΑ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑ

Η συνοικία της Λεύκας στον Πειραιά, μια από τις παλαιότερες συνοικίες της πόλης μεταξύ της συνοικίας των Καμινίων και του λόφου του Καραβά, αναπτύχθηκε κυρίως γύρω από τα εργοστάσια / μηχανοστάσια των Σιδηροδρόμων του Ελληνικού Κράτους (ΣΕΚ) και των Σιδηροδρόμων Αθηνών-Πειραιώς-Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ) καθώς και πέριξ των μεγάλων εργοστασιακών μονάδων που υπήρχαν στην περιοχή, όπως λ.χ. η κλωστοϋφαντουργία Ρετσίνα, η κεραμοποιία / πλακοποιία Δηλαβέρη, το εργοστάσιο της Πειραϊκής - Πατραϊκής, το εργοστάσιο των αδερφών Κυπριώτη στην οδό Υμηττού και άλλες βιομηχανικές / βιοτεχνικές επιχειρήσεις οι οποίες δικαίως προσέδωσαν στην περιοχή τον χαρακτηρισμό "εργατοσυνοικία". 

Στην οδό Θεόδωρου Ρετσίνα 45-47 βρίσκεται ένα μεγάλο οικόπεδο μετά κτιριακών εγκαταστάσεων που εδώ και μερικές δεκαετίες στεγάζει τον Δημοτικό Σταθμό Αυτοκινήτων του Δήμου Πειραιά. Το οικόπεδο, το οποίο αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του Δήμου Πειραιώς από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα (από τις 12.07.1906 με βάση το σχετικό πωλητήριο - συμφωνητικό), έχει συνολικό εμβαδόν περί τα 10 στρέμματα (10.517,20 τ.μ.για την ακρίβεια) και καταλαμβάνει το σύνολο της έκτασης του Οικοδομικού Τετραγώνου (Ο.Τ.) 208 καθώς και μεγάλο μέρος του Ο.Τ. 209. Ως γνωστόν, το εν λόγω οικόπεδο περιλαμβάνεται στον κατάλογο των περιουσιακών στοιχείων του Δήμου που προσφέρονται προς αξιοποίηση διαμέσου του σχετικού διαγωνισμού που ανακοινώθηκε το έτος 2012.

Επί της σύγχρονης οδού Ρετσίνα 45-47, όπως μπορεί κανείς εύκολα να παρατηρήσει, υφίσταται ένας κεντρικός όγκος (κτίριο) και δυο βοηθητικά (συνολικά τρία κτίρια) τα οποία χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα βάσει σχετικής αποφάσεως από το έτος 2001 και χρονολογούνται ως κατασκευές των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα με χρήση βιομηχανική - όπως προκύπτει από τα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά. Το εν κάτωθι εικονιζόμενο κτίριο, το οποίο ειρήσθω εν παρόδω βρίσκεται απέναντι από το πάλαι ποτέ ένδοξο εργοστάσιο των αδελφών Ρετσίνα, αγοράστηκε από το Δήμο Πειραιώς επί δημαρχίας Στέλιου Λογοθέτη.

Σε ορισμένες πηγές, το ως άνω εικονιζόμενο κτίριο καταγράφεται ως το νηματουργείο ιδιοκτησίας Κυριάκου Λυγίνου κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Αργότερα, κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, πέρασε στην ιδιοκτησία της Πειραϊκής - Πατραϊκής. Μεταπολεμικά δε, καταγράφεται η χρήση του εν λόγω κτιρίου από την εταιρία Agip Gaz. 

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), το μεγαλύτερο τμήμα του ισογείου ορόφου του εν λόγω κτιρίου χρησιμοποιείται για τις διάφορες ανάγκες των δημοτικών οχημάτων (χώρος στάθμευσης και συντήρησης απορριμματοφόρων και ορισμένων ακόμη δημοτικής χρήσης οχημάτων) ενώ, μέχρι πρότινος, στο τμήμα του ισογείου με μέτωπο προς την οδό Ρετσίνα, λειτουργούσαν ορισμένα καταστήματα (καφενείο, συνεργεία, εμπορικά καταστήματα κλπ) τα οποία πλέον έχουν κλείσει.

Ο άνω όροφος του διατηρητέου κτιρίου, μια μεγάλη ουσιαστικά ενιαία και αδιαίρετη επιφάνεια με χαρακτηριστικά μεγάλα ανοίγματα, παραμένει ανεκμετάλλευτος και εγκαταλειμμένος. Γενικότερα η κατάσταση του κτιρίου είναι κακή και η έλλειψη συντήρησης εμφανής τόσο στο εξωτερικό του οικοδομήματος (πρόσοψη) όσο και στο εσωτερικό του.

Όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει στην ως άνω εικονιζόμενη επιγραφή η οποία διασώζεται στην κεντρική είσοδο του οικοπέδου επί της οδού Ρετσίνα 45, στο υπό εξέταση χώρο στεγάστηκε, τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά, για τρεις περίπου δεκαετίες, η δημοτική λαχαναγορά (χονδρικής) Πειραιώς, γνωστή και ως η Λαχαναγορά της Λεύκας.

• Ο Γεώργιος Ανδριανόπουλος (1903-1980)

Η υφιστάμενη λαχαναγορά της Λεύκας, όπως καταγράφεται στην ως άνω επιγραφή, αναδιαμορφώθηκε επί δημαρχίας Γεωργίου Ανδριανόπουλου, στα πολύ δύσκολα πρώτα χρόνια μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή. 

Ο Γιώργος Ανδριανόπουλος, δεύτερο ηλικιακά μέλος της θρυλικής πεντάδας των Ανδριανόπουλων, γεννήθηκε στον Πειραιά το 1903 και υπήρξε κορυφαία προσωπικότητα της πόλης του Πειραιά. Διακρίθηκε αρχικά με την πρώτη ομάδα του Ολυμπιακού Πειραιώς αλλά και με την Εθνική Ομάδα (πρώτος αρχηγός της Εθνικής Ομάδας μετά την ίδρυση της Ελληνική Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας - ΕΠΟ), της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος, πραγματοποιώντας μεγάλη καριέρα ως κεντρικός επιθετικός και έμεινε στην ιστορία ως "Ποδάρας" λόγω του μεγάλου του χαρακτηριστικού διασκελισμού. Μετά το 1931, οπότε και αποσύρθηκε από το ποδόσφαιρο, ασχολήθηκε με τη δικηγορία (όντας απόφοιτος της νομικής από το Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1927) και με την πολιτική.

Πιο συγκεκριμένα, ο Γιώργος Ανδριανόπουλος εξελέγη έξι φορές βουλευτής Πειραιά, υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος μεταπολεμικός Δήμαρχος Πειραιά (1951-1955) ενώ αργότερα διατέλεσε πρόεδρος του Ο.Λ.Π, Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας αλλά και πρόεδρος του Ο.ΣΦ.Π. κατά την περίοδο 1954-1967.

Όντας Δήμαρχος Πειραιώς - αλλά και αργότερα ως Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας - ο Γιώργος Ανδριανόπουλος - παρότι δεν επανεξελέγη Δήμαρχος για δεύτερη φορά - προσπάθησε να αναδιοργανώσει και να "σουλουπώσει" πολλά από τα "κακώς κείμενα" της πόλης του Πειραιά, μιας πόλης η οποία είχε "βγει" βαθύτατα ζημιωμένη από τον Πόλεμο, τους βομβαρδισμούς και την Κατοχή. Επί δημαρχίας Γ. Ανδριανόπουλου πραγματοποιήθηκαν πολλά έργα (αποχέτευσης, ηλεκτροφωτισμού, αντιπλημμυρικά, οδοποιίας κ.α.), κυρίως σε περιοχές και συνοικίες του Πειραιά που θεωρούνταν κατ'εξοχήν παραμελημένες (Παλαιά Κοκκινιά, Αγία Σοφία, Λεύκα, Καμίνια, Χατζηκυριάκειο, Καλλίπολη κλπ).

• Οι αγορές του Πειραιά

Ως γνωστόν, η πρώτη - άτυπη - υπαίθρια αγορά της πόλης του Πειραιά "σχηματίστηκε" πέριξ της πλατείας Καραΐσκάκη, στο κεντρικό λιμάνι του Πειραιά, στα Λεμονάδικα.

Τον Ιανουάριο του 1929, μια μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε ολοσχερώς τα υπόστεγα, τα καταστήματα αλλά και τις προσφυγικές παράγκες της πλατείας Καραΐσκάκη. Στους "εκδιωχθέντες" εμπόρους προσφέρθηκαν το υπό εξέτασιν δημοτικό οικόπεδο στη Λεύκα - όπου δημιουργήθηκε και λειτούργησε η Δημοτική Λαχαναγορά - όπως και ανάλογη έκταση στα όρια των Καμινίων, νέου Φαλήρου και Πειραιώς, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται και το νέο κτίριο της Ραλλείου Σχολής Θηλέων (Οικοδομικό Τετράγωνο Αθηνών-Πειραιώς - Σαρανταπόρου - Φωκαίας - Επονιτών, παλαιότερη ονομασία "Σούδας") - όπου λειτούργησε ταυτόχρονα η "Ωποραγορά Πειραιώς".

Βέβαια, η πόλη του Πειραιώς, διέθετε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1860 τη Κεντρική Δημοτική Αγορά πλησίον του Δημαρχείου (Ρολόι), τα καταστήματα της δημοτικής αγοράς του Αγίου Νικολάου και αργότερα την αγορά της πλατείας Θεμιστοκλέους. Στην κάτωθι ασπρόμαυρη φωτογραφία καταγράφεται η Κεντρική Δημοτική Αγορά Πειραιώς με την όψη που παρουσίαζε μετά την τελευταία διαρρύθμιση του 1895-1896. Ως γνωστόν η Κεντρική Δημοτική Αγορά Πειραιώς κατεδαφίστηκε επί δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση στις αρχές του έτους 1969 και στο οικόπεδο οικοδομήθηκε ο Εμπορικός Πύργος (Ουρανοξύστης) του Πειραιά.

Η Κεντρική Δημοτική Αγορά Πειραιώς

Η λαχαναγορά της Λεύκας, όπως και τα εκ μεταφοράς "Λεμονάδικα" στα όρια Καμινίων και νέου Φαλήρου ("Ωποραγορά Πειραιώς", οδός Αθηνών 51-59), λειτούργησαν μέχρι την δεκαετία του 1960. Οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες των καιρών οδήγησαν στην απόφαση για τη δημιουργία της Κεντρικής Λαχαναγοράς Αθηνών - Πειραιώς στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Ρέντη, σε νέες εγκαταστάσεις οι οποίες εγκαινιάστηκαν στις 15 Μαρτίου του 1965. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η ανάγκη δημιουργίας μιας νέας κεντρικής λαχαναγοράς για την Αθήνα και τον Πειραιά υπήρξε αντικείμενο μελέτης και διαβουλεύσεων καθ'όλη τη δεκαετία του 1950. 

Απόκομμα Εφημερίδας Εποχής - 1957

Πάντως, μετά την κατεδάφιση της Κεντρικής Δημοτικής Αγοράς του Πειραιώς στις αρχές του έτους 1969, οι παλαιές εγκαταστάσεις της Λαχαναγοράς στη Λεύκα είχαν προταθεί για την προσωρινή στέγαση των καταστηματαρχών του Πειραιά οι οποίοι είχαν υποχρεωθεί να εγκαταλείψουν τα πόστα τους και να εκκενώσουν το κτίριο της Αγοράς.

Άξιο μνείας είναι επίσης το γεγονός πως τόσο στη Λεύκα μεταπολεμικά, όσο και στα "Λεμονάδικα" της λεωφόρου Αθηνών-Πειραιώς, κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και πριν το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, συγκεντρώνονταν λαχανικά και οπώρες (φρούτα) κυρίως από τα περιβόλια του Ρέντη, τα οποία αποτελούσαν κύριο τροφοδότη της πειραϊκής αγοράς και όχι μόνο.

Άξιο μνείας είναι επίσης το γεγονός πως στη Δημοτική Λαχαναγορά της Λεύκας, όπως και σε όλες τις δημοτικές αγορές εκείνων των καιρών, εφαρμοζόταν το ζύγισμα με το καντάρι (εκ της αραβοτουρκικής λέξεως kantar) και χρέη Κανταρτζή ή Κανταριτζή εκτελούσε κάποιος δημοτικός υπάλληλος, ο οποίος ουσιαστικά υπολόγιζε την προμήθεια που παρακρατούσε ο εκάστοτε Δήμος  Βέβαια, οι κανταρτζήδες συνήθως έκλεβαν στο ζύγισμα των εμπορευμάτων, ενώ συχνά καρπώνονταν και οι ίδιοι μέρος των προμηθειών που προορίζονταν για τον Δήμο. 

• Ο Μιχάλης Γενιτσάρης στη Λαχαναγορά της Λεύκας

Στη Λαχαναγορά της Λεύκας καταγράφεται μεταπολεμικά και η παρουσία του ρεμπέτη συνθέτη και τραγουδιστή Μιχάλη Γενίτσάρη ή Γεννήτσαρη (1917-2005). Ο Γενιτσάρης, γέννημα-θρέμμα από την Αγιά Σοφιά, γνώρισε τις πρώτες επιτυχίες του στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεργάστηκε με μεγάλα ονόματα του λαϊκού τραγουδιού όπως το Μάρκο Βαμβακάρη, τον Στράτο Παγιουμτζή, το Βασίλη Τσιτσάνη, τον Στέλιο Κηρομύτη, τον Ανέστη Δελιά και πολλούς άλλους.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και πιο συγκεκριμένα το 1952, ο γνωστός και ως "ο τελευταίος ρεμπέτης" αποχώρησε μετά από δική του επιθυμία και για προσωπικούς λόγους για σχεδόν 20 χρόνια από τα λαϊκά πάλκα και τη δημοσιότητα και διατηρούσε κατάστημα (πόστο) στη Δημοτική Λαχαναγορά της Λεύκα. Εκεί συνήθως τον συναντούσε ένας άλλος θρύλος του ρεμπέτικου τραγουδιού, ο στενός του φίλος Γιάννης Παπαϊωάννου και έπιναν μαζί σαλέπι.

Έτος 1952 - Ο Μιχάλης Γενιτσάρης (αριστερά) στην Λαχαναγορά της Λεύκας

Διαβάστε εδώ ένα ξεχωριστό ιστορικό αφιέρωμα στον Μιχάλη Γενίτσαρη βασισμένο στην αυτοβιογραφία του με τίτλο "Μάγκας από μικράκι". 

Αντί επιλόγου, ένα τελευταίο πανοραμικό "κάδρο" του υπό εξέτασιν κτιρίου / οικοπέδου επί της οδού Ρετσίνα 45-47 όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2011:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Η κεντρική Δημοτική Αγορά του Πειραιά

Η Δημοτική Αγορά του Αγίου Νικολάου

Η κλωστοϋφαντουργία των αδελφών Ρετσίνα

Η πλινθοκεραμοποιία Δηλαβέρη

Οδός Ρετσίνα 49

Οδοιπορικό στην οδό Θεόδωρου Ρετσίνα

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς 
• "Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010 
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεων
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο - ΕΛΙΑ 
• ΥΠΕΚΑ

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.