ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΔΩΝΥΜΙΚΑ

Το νέο Φάληρο καθορίστηκε για πρώτη φορά ως συνοικισμός κατά το έτος 1876. Μετά από αρκετές άκαρπες προσπάθειες και ατυχείς αναθέσεις κατά τη δεκαετία του 1860, η Ανώνυμη Εταιρία του Σιδηροδρόμου Απ'Αθηνών εις Πειραιά (Ε.Σ.Α.Π. ή Σ.Α.Π.) δρομολόγησε τις εξελίξεις για τη δημιουργία του πρώτου σιδηροδρομικού σταθμού του νέου Φαλήρου (πρώτη δοκιμαστική διαδρομή στις 27 Φεβρουαρίου του 1869 - πρώτη πλήρης ολοκληρωμένη αποβάθρα στο νέο Φάληρο το 1882). Η ίδια Εταιρία έχοντας υπογράψει τη σχετική σύμβαση αποκλειστικής εκμετάλλευσης ανακαίνισε το προϋπάρχον μικρό Ξενοδοχείο του Σταθμού (Μέγα Ξενοδοχείο του νέου Φαλήρου ή/και Grand Hotel du Phalere), διαρρύθμισε αναλόγως το χώρο των θαλασσίων λουτρών, αργότερα εγκατέστησε την ιστορική παραλιακή εξέδρα (1891) στα πρότυπα πολλών ευρωπαϊκών παραθαλάσσιων πόλεων, οικοδόμησε το Θέατρο του Φαλήρου και δημιούργησε το ποδηλατοδρόμιο του Φαλήρου (1895) για τις ανάγκες των πρώτων συγχρόνων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896.

Πανοραμική άποψη νέου Φαλήρου από την Καστέλλα (circa 1880)

Κατ'αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε ένα προάστιο το οποίο το έτος 1883 καταγράφεται από τον Π. Καμπούρογλου στην "Ιστορία Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" ως εξής: "Το Φάληρον προάστειον του Πειραιώς και τερπνοτάτη εξοχή της Αττικής κείται εις την δεξιάν πλευράν της Πειραϊκής Χερσονήσου, έχει εκατό οικίας περίπου, αι δε ωραιότεραι εισίν αι του κ.κ. Κεχαγιά, Γιαννόπουλου, Αντωνιάδου, Αξελού και η νεόδμητος Μελά. Εν Φαλήρω λειτουργούσι δυο σπουδαία βιομηχανικά εργοστάσια, το Χαρτοποιείον Βαρουξάκη και το Υφαντήριον και Κλωστήριον Νικολέση. Εν τω προάστειω τούτω, μόλις απέχοντι εκ του σιδηροδρόμου εξ Αθηνών δέκα λεπτά και εκ Πειραιώς πέντε, υπάρχει Θέατρον εις ο παριστάνονται ως επί το πλείστον καθ'όλην την διάρκειαν του θέρους γαλλικά μελοδράματα (vaudeville). [...] Η αθηναϊκή και πειραϊκή κοινωνία και προ πάντων τα ανώτερα στρώματα αυτής κατά τοσούτον εισί καταγοητευμένα εκ του Φαλήρου ώστε κατά τας θερινάς εσπέρας κατά χιλιάδας αριθμούνται οι φοιτώντες εκεί. Οι μεν όπως αναπνεύσωσι την καθαράν αύραν της θαλάσσης, άλλοι όπως βυθισθώσιν εις τα αφρώδη κύματα και ουκ ολίγοι όπως ρεμβάσωσιν ανέτως. Ότε δε η εκτεταμένη εκείνη παραλία φωτίζεται δι'ηλεκτρικού φωτός, η ότε η πανσέληνος χρυσόνει την θάλασσαν, το θέαμα καθίσταται μαγευτικόν, απεριγράπτου καλλονής και δεν δύναταιν α παραβληθηή ή μόνον με τας ακτάς του Βοσπόρου!"

Στην ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφία εποχής, η οποία τοποθετείται χρονικά κατά τη δεκαετία του 1880, μπορεί κάποιος να παρατηρήσει το προαναφερθέν Ξενοδοχείο του Σταθμού προ της ανέγερσης του επιπρόσθετου τρίτου ορόφου με τα δυο ξύλινα περίπτερα εκατέρωθεν αυτού καθώς επίσης το (δεύτερο) θέατρο του Φαλήρου και οι εγκαταστάσεις των θαλασσίων λουτρών.

Το Ξενοδοχείο του Σταθμού και τα λουτρά του Φαλήρου (circa 1880)

Επί της παραλιακής λεωφόρου, πλην της προαναφερθείσης οικίας του φερόμενου ως πρώτου οικιστή του νέου Φαλήρου Κωνσταντίνου Γιαννόπουλου, καταγράφονταν συν τοις άλλοις οι επαύλεις του Ευθυμίου Κεχαγιά, του Κοκκοτάκη, της οικογενείας Χαροκόπου και της οικογενείας Μεταξά, όπως επίσης το εστιατόριο του Τσελεμεντέ και η λαοφιλής εξέδρα. Το νέο Φάληρο στα 1880 διέθετε έναν αξιοσημείωτο αριθμό οικιών και παραθεριστικών κατοικιών ενώ, όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς στο βάθος της φωτογραφίας, το υπόλοιπο φαληρικό πεδίο, τόσο προς τον Ρέντη, όσο και προς το Μοσχάτο και τις Τζιτζιφιές αποτελείτο από απέραντα βοσκοτόπια και κάμπους, με ελαιώνες και περιβόλια.

Οικίες του νέου Φαλήρου (circa 1880)

Το νέο Φάληρο στα τέλη του 19ου αιώνα προ της οικοδομήσεως του ξενοδοχείου "Ακταίον Παλάς" όπως αποτυπώνεται μέσα από ένα δίγλωσσο επιχρωματισμένο επιστολικό δελτάριο εποχής.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, η φυσιογνωμία της λουτρόπολης του νέου Φαλήρου άλλαξε μετά την ανοικοδόμηση του μεγαλοπρεπούς Ξενοδοχείου "Ακταίον Παλάς", το οποίο εγκαινιάστηκε και πρώτο-λειτούργησε το καλοκαίρι του 1903:

Νέο Φάληρο - Αρχές 20ου αιώνα

Κατά το έτος 1925, το νέο Φάληρο αποσπάστηκε από τον Δήμο Πειραιώς και αποτέλεσε ανεξάρτητη κοινότητα με πρώτο εκλεγμένο Πρόεδρο τον Αλέξανδρο Σκαρδιάκο. 

Φάληρον - Άποψις εκ της θαλάσσης (Μεσοπόλεμος)

Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, κατά το έτος 1946, η κοινότητα μετατράπηκε σε Δήμο με πρώτο Δήμαρχο νέου Φαλήρου τον Χρήστο Πιτσούλη. 

Κατά το έτος 1968, επί Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, αποφασίστηκε η εκ νέου "προσάρτηση" του νέου Φαλήρου στο Δήμο Πειραιώς.

Μεταπολεμική άποψη του νέου Φαλήρου

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τα όρια του πάλαι ποτέ ανεξάρτητου Δήμου νέου Φαλήρου υπήρξαν: ο Κηφισός ποταμός, η λεωφόρος Αθηνών-Πειραιώς μέχρι τις γραμμές του Ηλεκτρικού και την οδό Μικράς Ασίας, η εκκλησία της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας και βεβαίως η θάλασσα του φαληρικού όρμου. 

Οι σημερινοί / σύγχρονοι δρόμοι του νέου Φαλήρου του 21ου αιώνα φέρουν ονόματα τα οποία μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: 

Ονόματα λογίων, λογοτεχνών, ποιητών, καλλιτεχνών κ.α. που έζησαν στο νέο Φάληρο ή συνδέθηκαν με αυτό κατά την εποχή της ακμής του.

Ονόματα εξεχόντων στρατιωτικών προσωπικοτήτων

Ονόματα που συνδέονται με μνήμες από τις "χαμένες πατρίδες" της Μικράς Ασίας (Σμύρνης, Νέας Ιωνίας, Φωκαίας, Μικράς Ασίας)

Ονόματα ηρώων του 1821, κυρίως συμπολεμιστών του Γεωργίου Καραΐσκάκη

Ονόματα κατοίκων της περιοχής που "έπεσαν" κατά τον Έλληνο-ιταλικό Πόλεμο ή κατά τον Εμφύλιο.

Ονόματα βιομηχάνων οι οποίοι ίδρυσαν τα εργοστάσιά τους στην περιοχή του νέου Φαλήρου.

Ακολουθεί μια αναλυτική παρουσίαση των οδωνυμικών του νέου Φαλήρου:

• (Οδός) Αγίου Δημητρίου

Η οδός ονομάστηκε έτσι από τον παρακείμενο ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου. Η οδός Αγίου Δημητρίου ξεκινά από τις γραμμές του ΗΣΑΠ και την οδό Δαβάκη-Πίνδου στο ύψος της ομώνυμης εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου νέου Φαλήρου και καταλήγει στην οδό Καραολή-Δημητρίου στο ύψος των οικοπέδων ΧΡΩ.ΠΕΙ.

• (Οδός) Αινίτου και πάροδος Αινίτου

Το επώνυμο Αινίτης αναφέρεται σε δυο αγωνιστές του 1821: Ο Ιωάννης Αινίτης, πλοίαρχος, με καταγωγή από τον Πόντο και ο Μανώλης Αινίτης από τη Θράκη, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη του Χαϊδαρίου, στο διάστημα μεταξύ 6ης και 8ης Αυγούστου του 1826. Στη μάχη του Χαϊδαρίου, οι ελληνικές δυνάμεις ηγούνταν από τον Καραΐσκάκη και τον Φαβιέρο. 

• (Οδός) Αγίου Νεκταρίου

Το μικρό αδιέξοδο δρομάκι ονομάστηκε κατ'αυτόν τον τρόπο αυθαίρετα από τους περίοικους δίχως να υπάρχει ομώνυμος ναός. Ο Νεκτάριος ο Κεφαλάς - κατά κόσμον Αναστάσιος Κεφαλάς - (1846-1920) υπήρξε μοναχός και αργότερα Μητροπολίτης, ο οποίος ίδρυσε στη νήσο της Αίγινας, κατά το έτος 1904, το γυναικείο Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας. 

• (Οδός) Βενιζέλου Ελευθέριου

Η παλαιότερη ονομασία της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, που φέρει το ονοματεπώνυμο του μεγάλου Έλληνα πολιτικού ήταν οδός Κεχαγιά, από το επώνυμο του τραπεζίτη και πολιτικού Ευθυμίου Κεχαγιά. Στην αρχή άλλωστε της προαναφερθείσας οδού, παραπλεύρως της οικίας Κωνσταντίνου Γιαννόπουλου και αργότερα του Ξενοδοχείου "Ακταίον Παλάς", βρισκόταν και η έπαυλις του Ευθυμίου Κεχαγιά στα τέλη του 19ου αιώνα.

Δείτε εδώ ένα αναλυτικό ιστορικό φωτογραφικό οδοιπορικό στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου.

• (Οδός) Βεΐκου

Ο Λάμπρος Βεΐκος (ή Μπέκιος), γιος του Βεΐκου Ζορμπά, υπήρξε Σουλιώτης οπλαρχηγός και αγωνιστής του 1821. Μετά την κατάληψη του Σουλίου από τον Αλή Πασά, ο Βεϊκος έδρασε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας (Επτάνησα, Πελοπόννησος, Μεσολόγγι, Ύδρα). Πολέμησε στην Αττική στο πλευρό του Γεωργίου Καραϊσκάκη και του Κίτσου Τζαβέλλα και σκοτώθηκε στη μάχη του Αναλάτου. 

Λάμπρος Βεϊκος

Ενδεικτική άποψη της σύγχρονης οδού Βεΐκου, στο νέο Φάληρο του 21ου αιώνα:

• (Οδός) Γιαννόπουλου 

Ο επιχειρηματίας Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος αναφέρεται σε διάφορες ιστορικές πηγές ως ο πρώτος οικιστής του νέου Φαλήρου. Κατά το έτος 1875, ο Γιαννόπουλος οικοδόμησε την αστική του κατοικία, σε ένα μεγάλο οικόπεδο το οποίο βρισκόταν στη συμβολή των σημερινών οδών Γιαννοπούλου και Ειρήνης. Μάλιστα, στην οικία Γιαννόπουλου υπήρχε εντοιχισμένη μια επιγραφή η οποία ανέφερε σχετικά: "Η πρώτη εν Νέω Φαλήρω κτησθείσα οικία εν έτει 1875". Στο οικόπεδο του Γιαννόπουλου υπήρχε μια εκ των πολλών αρτεσιανών πηγών που κάποτε υφίσταντο στο νέο Φάληρο - η οποία πολυμεταλλική σιδηρούχα ιαματική πηγή, το 1887 παρήγαγε 49,5 κυβικά μέτρα νερο το 24ωρο με σταθερή θερμοκρασία 18,8 βαθμών της κλίμακας Κελσίου ανεξαρτήτου εποχής. Η οικία Γιαννόπουλου κατεδαφίστηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και αποτέλεσε τμήμα του οικοπέδου επί του οποίου οικοδομήθηκε το Ξενοδοχείο "Ακταίον Παλάς", το οποίο πρώτο-λειτούργησε κατά το έτος 1903 και έγινε σημείο αναφοράς του νέου Φαλήρου.

Οικία Κ. Γιαννόπουλου | Οικία Ε. Κεχαγιά - Νέο Φάληρο

Σε έτερη γωνία των οδών Ειρήνης (τότε Πεσμαζόγλου) και Γιαννοπούλου, υπήρχε το επίσης κατεδαφισμένο αρχοντικό της οικογενείας Τριανταφύλλου, γόνος της οποίας ο γνωστός καλλιτέχνης Αττίκ.

• (Οδός) Γρίβα Αλέξη

Ο Αλέξιος Γρίβας ή Γαρδικιώτης (1803-1855), με καταγωγή από την Ήπειρο, υπήρξε ένας στρατηγός αγωνιστής του 1821. Ο πατέρας του, Δημήτριος (Δράκος) Γρίβας, της γνωστής οικογενείας των Γριβαίων, υπήρξε επίσης αρματολός όπως και ο αδερφός του, Θεόδωρος (Θεοδωράκης) Γρίβας. Ο Γαρδικιώτης Γρίβας έλαβε μέρος στον ένοπλο αγώνα από νεαρή ηλικία και διακρίθηκε. Συμμετείχε στη μάχη στην Αράχοβα κατά το έτος 1826 καθώς και σε όλες τις αξιοσημείωτες επιχειρήσεις που έλαβαν χώρα στον ευρύτερο Πειραιά (Μάχη Κερατσινίου, Μετόχι Αγίου Σπυρίδωνα κ.α). Μετά την απελευθέρωση παρέμεινε στο στρατό με το βαθμό του στρατηγού και έγινε υπασπιστής του πρώτου βασιλέα της Ελλάδας, Όθωνα, στον οποίο παρέμεινε πιστός μέχρι και τον θάνατό του το 1855.

• (Οδός) Δαβάκη-Πίνδου

Η οδός Δαβάκη - Πίνδου ονομάστηκε κατ'αυτόν τον τρόπο για να τιμήσει τον συνταγματάρχη του Ελληνικού Στρατού Κωνσταντίνο Δαβάκη, διοικητή του μικτού Αποσπάσματος Πίνδου, κατά τις πρώτες ημέρες του Έλληνο-Ιταλικού Πολέμου του 1940-1941.

Δείτε ένα εκτενές ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα - οδοιπορικό στην οδό Δαβάκη-Πίνδου εδώ.

• (Οδός) Δημητρίου Φαληρέως

Ο Δημήτριος ο Φαληρεύς (350 - 283 π.Χ) υπήρξε Αθηναίος πολιτικός, ρήτορας, φιλόσοφος και συγγραφέας. 

Δείτε ένα αναλυτικό ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα - οδοιπορικό στην οδό Δημητρίου Φαληρέως εδώ.

• (Οδός) Διαμάντη

Ο Κωνσταντίνος Διαμάντης υπήρξε αγωνιστής της Επανάστασης του 1821 με καταγωγή από το Σούλι. Πήρε μέρος σε πάρα πολλές πολεμικές επιχειρήσεις στην Στερεά Ελλάδα και σκοτώθηκε το 1823.

Μεταπολεμικά, στην οδό Διαμαντή, έναντι του γηπέδου Γ. Καραϊσκάκη, βρισκόταν η κοσμική ταβέρνα του ποδοσφαιριστή του ΟΣΦΠ Μιλτιάδου Κουμαριά:

• (Οδός) Δράκου

Η οδός Δράκου μπορεί να αναφέρεται: 

Στον Ιωάννη Δράκο, εκ των πρώτων κατοίκων του Πειραιά, ο οποίος μάλιστα διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος επί δημαρχίας του πρώτου Δημάρχου της πόλης Κυριάκου Σερφιώτη (1835-1838) και υπεύθυνος της αγορανομίας.

Στον Γεωργάκη Δράκο, αγωνιστή του 1821 με καταγωγή από το Σούλι ο οποίος αφού έλαβε μέρος στην υπεράσπιση του Σουλίου, μετά την καταστροφή της πόλης, κατέβηκε στην Πελοπόννησο και στην Στερεά Ελλάδα όπου έφτασε να γίνει αξιωματικός του Γεωργίου Καραΐσκάκη.  Ο Γεωργάκης Δράκος θανατώθηκε από τους Τούρκους (κατ'άλλους αυτοκτόνησε όταν πιάστηκε αιχμάλωτος) το 1827. 

• (Οδός) Ειρήνης

Η οδός Ειρήνης στο νέο Φάληρο τιμά με την ονομασία της ένα από τα σπουδαιότερα - ίσως το πλέον αξιόλογο - αγαθό των σύγχρονων κοινωνιών, την ειρήνη. Οι παλαιότερες ονομασίες της οδού αυτής, στην αρχή της οποίας κάποτε δέσποζε το Ξενοδοχείο "Ακταίον Παλάς" - ένα από τα πλέον λαμπρά σύμβολα του νέου Φαλήρου του παρελθόντος - ήταν οδός Ιωάννου Πεσμαζόγλου και αργότερα οδός Βασιλίσσης Φρειδερίκης. 

Όπως προαναφέραμε, στη συμβολή των οδών Ειρήνης (τότε Πεσμαζόγλου) και Γιαννοπούλου βρισκόταν και το πατρικό του Αττίκ (Κλέων Τριανταφύλλου).

Δείτε ένα αναλυτικό ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα - οδοιπορικό στην οδό Ειρήνης εδώ.

• (Οδός) Εθνάρχου Μακαρίου

Η κάποτε παραθαλάσσια λεωφόρος Ποσειδώνος στο ύψος του νέου Φαλήρου ονομάζεται εδώ και αρκετά χρόνια λεωφόρος Εθνάρχου Μακαρίου. Ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ' (1913-1977) υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γεννήθηκε στην Άνω Παναγιά Πάφου και το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Μούσκος. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ελλάδα (Πανεπιστήμιο Αθηνών - Θεολογία και Νομικά) και στις Η.Π.Α. (Κοινωνιολογία) και στη συνέχεια υπηρέτησε ως διάκονος στην Αθήνα την περίοδο της Κατοχής (1941) και ως αρχιμανδρίτης στην ενορία Αγίας Παρασκευής Καλλιπόλεως το 1946. Το 1948 εκλέχθηκε Μητροπολίτης Κιτίου Κύπρου και το 1950 Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης Κύπρου. Από εκείνο το σημείο και μετά, ο Μακάριος διαδραμάτισε κύριο και πρωτεύοντα ρόλο στο Κυπριακό Ζήτημα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ο Μακάριος εμφανιζόταν υπέρμαχος της αυτοδιάθεσης της Κύπρου και της ενώσεώς της - κατόπιν δημοψηφίσματος - με την Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό, ο Μακάριος προσέφυγε 5 φορές στον ΟΗΕ στο διάστημα 1954-1959.

Το 1959, ο Μακάριος, ο οποίος είχε εξοριστεί από τους Άγγλους στις Σεϊχέλες του 1956, ανακηρύχθηκε πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο ακριβής ρόλος του Μακάριου και οι πραγματικές ευθύνες του στα γεγονότα της δεκαετίας του 1960-1970 επιδέχονται πολλών ερμηνειών: απομακρύνθηκε από το αίτημα της ενώσεως Κύπρου και Ελλάδας, συγκρούστηκε με τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα - Διγενή και οι σχέσεις του Μακαρίου με τη στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα την περίοδο 1967-1974 οδήγησαν στο Πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 και στην εισβολή των Τούρκων στο νησί της Κύπρου και την κατάληψη του 38% της επιφανείας του. Ο Μακάριος απεβίωσε στις 3 Αυγούστου του 1977, μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου, σε ηλικία 63 ετών.

Μια σύγχρονη πανοραμική άποψη της λεωφόρου Εθνάρχου Μακαρίου, στο νέο Φάληρο:

Η λεωφόρος Εθνάρχου Μακαρίου, προ του ποταμού Κηφισού και της ομωνύμου οδού / λεωφόρου, καταληκτικό όριο του νέου Φαλήρου και του Πειραιά.

• (Οδός) Εμμανουηλίδη

Ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης (1867-1939 ή 1943) υπήρξε ένας αξιόλογος δικηγόρος και πολιτικός από την Καισάρεια της Μικράς Ασίας. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πήγε στη Σμύρνη όπου εργάστηκε ως δικηγόρος, όντας μια εξέχουσα φυσιογνωμία του τόπου, εκλεγόμενος Δημογέροντας Σμύρνης επί πολλά έτη ενώ κατά το διάστημα 1911-1918 εκπροσωπούσε ως βουλευτής Σμύρνης - Αϊδινίου το ελληνικό στοιχείο στην Οθωμανική Βουλή. Λόγω της δράσης του στη Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη υπέρ των δικαίων του Ελληνισμού είχε δεχθεί απειλές για τη ζωή του και, έχοντας ειδοποιηθεί από τον Αρχηγό της τότε Ελληνικής Στρατιωτικής Αποστολής Κωνσταντινούπολης Στρατηγό Γεώργιο Κατεχάκη, αναχώρησε κρυφά ατμοπλοϊκώς και κατόρθωσε να φθάσει στον Πειραιά προ της Μικρασιατικής Καταστροφής. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εκλέχθηκε Νομάρχης Ροδόπης (1920), Διοικητής Δυτικής Μακεδονίας (Κοζάνη - 1922) ενώ στη Δ' Εθνοσυνέλευση του 1924 εκλέχθηκε πληρεξούσιος - αντιπρόσωπος των μικρασιατών προσφύγων Αθηνών και Πειραιώς. 

Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης

Ο Εμμανουηλίδης κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες για την στέγαση και την αποκατάσταση των προσφύγων από την Μικρά Ασία σε Αθήνα και επαρχία, καθώς και για την απονομή οικοπέδων και εκτάσεων στην περιοχή του νέου Φαλήρου. Μάλιστα το διάστημα 1928-1930, ο Εμμανουηλίδης, ο οποίος εκλεγόταν Βουλευτής Αθηνών με το κόμμα των Φιλελευθέρων, χρημάτισε Υπουργός Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως στην κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Μεταξύ των πολλών και αξιόλογων έργων ξεχωρίζει το σύγγραμμα του με τίτλο "Τα τελευταία έτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας" (1924).

Η σημερινή οδός Εμμανουηλίδη ξεκινά από τη λεωφόρο Αθηνών-Πειραιώς, παραπλεύρως της παλαιάς οινοπνευματοποιίας "Ήβη - Φινόπουλου" και καταλήγει στην οδό Σοφιανοπούλου, όπισθεν του ποδοσφαιρικού γηπέδου "Γεώργιος Καραϊσκάκης".

• (Οδός) Επονιτών

Η οδός Επονιτών τιμά την μνήμη των μελών της Αντιστασιακής Οργάνωσης Ε.Π.Ο.Ν (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων) η οποία ιδρύθηκε στις 23 Φεβρουαρίου του 1943 από την συγχώνευση πολλών αντιστασιακών οργανώσεων νέων. Η Ε.Π.Ο.Ν έδρασε κυρίως κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-1944) στα πλαίσια του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), οπότε και αριθμούσε περί τα 700.000 μέλη αλλά και στις αρχές του Εμφυλίου. Μεγάλος αριθμός Επονιτών συμμετείχαν μαζικά σε διαδηλώσεις κατά των στρατευμάτων κατοχής και σε άλλες αντιστασιακές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα τον θάνατο αρκετών εξ'αυτών. Ηγετικά στελέχη της Ε.Π.Ο.Ν Πειραιά υπήρξαν οι Στ. Κασιμάτης, Δ. Καρδάσης, Φ. Κωνσταντινίδης, Γ. Οικονομου, Κ. Βουδούρη, Τ. Μπένας, Β. Βασιλάτος, Δ. Μουρατίδης, Π. Ελευθερίου και άλλοι πολλοί.

Η οδός Επονιτών στο νέο Φάληρο ονομαζόταν παλαιότερα οδός Δημητρίου Αλιμπράντη. Ο οικονομολόγος Δημήτριος Αλιμπράντης διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Δήμου Πειραιώς (1947-1950), Βουλευτής Πειραιώς (από το 1950) και αργότερα Υπουργός. Η ονοματοδοσία της οδού είχε πραγματοποιηθεί ενώ ο Αλιμπράντης βρισκόταν ακόμη εν ζωή, λόγω του ενδιαφέροντος που είχε δείξει ο ίδιος για την πόλη του Πειραιά εγκρίνοντας σχετικές πιστώσεις για την αναδιαμόρφωση της πόλης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

• (Οδός) Ζαΐμη Θρασύβουλου

Ο Θρασύβουλος Ζαΐμης (1825-1880), γιος του αγωνιστή του 1821 Ανδρέα Ζαΐμη, υπήρξε μια εξέχουσα φυσιογνωμία της ελληνικής πολιτικής σκηνής μετά την απελευθέρωση. Χρημάτισε πολλές φορές υπουργός και δυο φορές πρωθυπουργός. Όπως αρκετές προσωπικότητες του καιρού εκείνου, διέθετε και εκείνος θερινή κατοικία στο νέο Φάληρο. Δείτε ένα εκτενές φωτογραφικό / ιστορικό οδοιπορικό στην οδό Θρασύβουλου Ζαίμη εδώ.

Η οδός Θρασύβουλου Ζαΐμη στη συμβολή με την οδό Γιαννοπούλου δίπλα στις γραμμές των ΗΣΑΠ:

Στον αριθμό "18" της οδού Θρασύβουλου Ζαΐμη υφίσταται εγκαταλειμμένη η παλαιά έπαυλις του μεγάλου Έλληνα σατιρικού ποιητή Γεωργίου Σουρή. Δείτε εδώ ένα ξεχωριστό ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα στην Οικία Σουρή.

• (Οδός) Ζερβού

Ο Σπυρίδων Ζερβός υπήρξε κάτοικος νέου Φαλήρου και μάλιστα η οικία του βρισκόταν επί της ομωνύμου οδού, η οποία σήμερα ξεκινά παραπλεύρως της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου και φθάνει έως την παραλιακή λεωφόρο Εθνάρχου Μακαρίου. Η παλαιότερη ονομασία του εν λόγω δρόμου που κάποτε έφθανε ουσιαστικά μέχρι τη θάλασσα ήταν οδός Νυμφών. Ο Σπυρίδωνας Ζερβός, ιδιοκτήτης ενός εργοστασίου σαπωνοποιίας επί της λεωφόρου Θηβών, υπήρξε από τους μεγαλύτερους δωρητές του ναού του Αγίου Δημητρίου νέου Φαλήρου και ενεργό μέλος της Ερανικής Επιτροπής που είχε συσταθεί για την ανοικοδόμηση της εκκλησίας. Η σύζυγός του Μάρθα Ζερβού, το γένος Πλατσιούτα, επέδειξε επίσης εξέχουσα κοινωνική προσφορά. Ο Ζερβός πρωτοστάτησε και στην ίδρυση της Νυχτερινής Σχολής νέου Φαλήρου το 1926 και διατέλεσε πρόεδρος αυτής για 20 συναπτά χρόνια. 

Η πλατεία Πνεύματος και Τέχνης στη συμβολή των οδών Ζερβού και Γιαννοπούλου:

Διαβάστε σχετικά με την πλατεία Πνεύματος και Τέχνης εδώ.

• (Οδός) Καλλέργη

Ο Δημήτριος Καλλέργης (1803-1867) υπήρξε στρατιωτικός και πολιτικός, γεννημένος στην Κρήτη αλλά με καταγωγή από εύπορη και αριστοκρατική βυζαντινή οικογένεια. Στάλθηκε σε μικρή ηλικία στην Πετρούπολη για σπουδές και αργότερα στη Βιέννη. Εγκατέλειψε τις σπουδές του με την έναρξη της Επανάστασης του 1821 για να λάβει μέρος στον ένοπλο αγώνα. Διακρίθηκε ιδιαιτέρως στην εκστρατεία του Καραΐσκάκη στη Ρούμελη, στη μάχη της Αράχωβας αλλά στην κατάληψη του φρουρίου της Γραμβούσας στην Κρήτη. Τραυματίστηκε στη μάχη του Φαλήρου ενώ κατά τη μάχη του Αναλάτου (1827) συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Τούρκους, οι οποίοι του έκοψαν το ένα αυτί, προτού απελευθερωθεί από τους συγγενείς του οι οποίοι κατέβαλαν 70.000 γρόσια. Μετά την απελευθέρωση υπηρέτησε ως αξιωματικός του ιππικού.

Δημήτριος Καλλέργης

Διατέλεσε υπασπιστής του Φαβιέρου, του Καποδίστρια, του Όθωνα και του Γεωργίου Α'. Το 1843 πήρε μέρος στην Επανάσταση της Τρίτης Σεπτεμβρίου εναντίον του Όθωνα. Το 1845, ύστερα από αυλικές ραδιουργίες παύθηκε από τον στρατό και αποχώρησε στην Κέρκυρα και από εκεί στο Λονδίνο, όπου απέκτησε φιλικές σχέσεις με τον Λουδοβίκο Ναπολέοντα (ανιψιό του Μεγάλου Ναπολέοντα και μεταγενέστερο αυτοκράτορα των Γάλλων Ναπολέοντα Γ') και έκτοτε μεταβλήθηκε σε οπαδό της γαλλικής πολιτικής. Το 1854 κατά την περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου χρημάτισε υπουργός Εξωτερικών αλλά και Στρατιωτικών στην διορισμένη κυβέρνηση Μαυροκορδάτου υπό τον έλεγχο των Αγγλογάλλων. Αργότερα, το 1861 διορίστηκε πρέσβης της Ελλάδος στο Παρίσι.

• (Οδός) Καββαδία

Ο Νίκος Καββαδίας (1910-1975) υπήρξε ένας σπουδαίος σύγχρονος ποιητής, ο οποίος συνδέθηκε έντονα με τους ναυτικούς και με το στοιχείο της θάλασσας - άλλωστε και ο ίδιος ήταν ασυρματιστής - και αγαπήθηκε από την πλειοψηφία των Ελλήνων. Γεννήθηκε στο Νίκολσκι Ουσουρίσκι, μια επαρχιακή πόλη της περιοχής του Χαρμπίν στη Μαντζουρία, από γονείς Κεφαλλονίτες - το Χαρίλαο Καββαδία και τη Δωροθέα Αγγελάτου της γνωστής οικογένειας εφοπλιστών της Κεφαλλονιάς - λόγω του γεγονότος ότι ο πατέρας του διατηρούσε γραφείο γενικού εμπορίου διακινώντας μεγάλες ποσότητες εμπορευμάτων με κύριο πελάτη τον τσαρικό στρατό.

Νίκος Καββαδίας

Μετά το 1914 η οικογένεια Καββαδία καταφεύγει αρχικά στο Αργοστόλι ενώ εν τέλει, ο πατέρας του Καββαδία, οικονομικά κατεστραμμένος από τα επακόλουθα της Οκτωβριανής Επανάστασης άνοιξε ένα μπακάλικο στο Πασαλιμάνι, περιοχή όπου μεγάλωσε ο Νίκος Καββαδίας. Ο Καββαδίας έγραψε ποιητικές συλλογές - αρκετά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από Έλληνες μουσουργούς - αλλά και πεζογραφήματα.

• (Οδός) Καραΐσκάκη

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης (1782-1827) υπήρξε κορυφαίος στρατηγός και αγωνιστής του 1821 του οποίου τα ανδραγαθήματα είναι αδύνατον να συνοψιστούν σε λίγες γραμμές. Ο θανάσιμος τραυματισμός του Καραΐσκάκη στο νέο Φάληρο έγινε αφορμή για να συνδεθεί η σπουδαία αυτή μορφή της Επανάστασης με την περιοχή. Εκτός από την ομώνυμη οδό, το στάδιο το οποίο "αντικατέστησε" το Ποδηλατοδρόμιο του νέου Φαλήρου πήρε την ονομασία "Γεώργιος Καραϊσκάκης", την οποία διατηρεί και μετά την πρόσφατη ανακατασκευή του σε αμιγώς ποδοσφαιρικό γήπεδο. Η πλατεία έναντι του σταθμού των ΗΣΑΠ του νέου Φαλήρου επίσης φέρει την ονομασία πλατεία Καραΐσκάκη, όπως και η αντίστοιχη στα Λεμονάδικα - στο κεντρικό λιμάνι - του Πειραιά όπου υφίσταται και έφιππος ανδριάντας του ήρωα.

Επί της πλατείας Καραΐσκάκη στο νέο Φάληρο υφίσταται το μνημείο οστεοφυλάκιο του Γεωργίου Καραΐσκάκη, ίσως το πλέον ιστορικό μνημείο του σύγχρονου Πειραιά το οποίο κατασκευάστηκε επί βασιλείας Όθωνα καθώς και ένας τύμβος με έναν μεγάλο πέτρινο σταυρό υπέρ των πεσόντων συντρόφων του Καραΐσκάκη.

Το προαναφερόμενο μνημείο του Καραΐσκάκη προ της ανακατασκευής του σταδίου Καραΐσκάκη της δεκαετίας του 1960 βρισκόταν όπισθεν του αθλητικού χώρου, στη διασταύρωση των σημερινών οδών Καραολή-Δημητρίου και Διαμάντη. 

• (Οδός) Κανελλόπουλου

Ο Νικόλαος Κανελλόπουλος (1864 - 1936) υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες βιομηχάνους των τελών του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα. Γεννημένος στο Ζευγολατιό Αιγίου, γιος του σταφιδέμπορου και δημάρχου Αιγίου Κωνσταντίνου Κανελλόπουλου, ο Νικόλαος φοίτησε ανεπιτυχώς στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εν συνεχεία σπούδασε Χημεία στην Ελβετία (Ζυρίχη) και θα αποτελέσει μέλος του ονομαστού "κύκλου της Ζυρίχης". Το 1892, συνεργάζεται με τον Λύσανδρο Χαρίλαο και εξελίσσει την ελαιουργεία "Χαρίλαος και Ράλλης" στην "Ελαιουργία και Σωπονοποιία Χαρίλαος και Κανελλόπουλος". Το 1898 ιδρύει μια ποτοποιία η οποία θα εξελιχθεί στην "Εταιρία Οίνων και Οινοπνευμάτων". 

Το 1902, μαζί με τους Αλέξανδρο Ζαχαρίου, Λεόντιο Οικονομίδη και Ανδρέα Χατζηκυριάκο ιδρύει την "Εταιρία Παραγωγής Τσιμέντων Χατζηκυριάκος, Ζαχαρίου και Σια", μετεξέλιξη της οποίας αποτελεί η σημερινή τσιμεντοβιομηχανία "Τιτάν". Το 1909, με τον Λεόντιο Οικονομίδη ιδρύει την "Ανώνυμον Ελληνικήν Εταιρίαν Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων" (τα γνωστά σε όλους "Λιπάσματα") στη Δραπετσώνα. Το 1912 ο ίδιος ίδρυσε την Αγγειοπλαστική Εταιρία "Κεραμεικός" ενώ το 1919, μαζί με τον αδερφό του Άγγελο Κανελλόπουλο ανέλαβε την Κλωστοϋφαντουργική Επιχείρηση Βερμίου στην Νάουσα. Ο Νικόλαος Κανελλόπουλος συνεργάστηκε με τους ισχυρότερους οικονομικούς παράγοντες της εποχής του και αποτέλεσε ιδρυτή, συνιδρυτή, σύμβουλο, μέλος Δ.Σ. πολλών επιχειρήσεων, βιομηχανιών, τραπεζών κλπ. 

• (Οδός) Καραολή & Δημητρίου

Ο Μιχαλάκης Καραολής (1934-1956) και ο Ανδρέας Δημητρίου (1934-1956) υπήρξαν μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. και απαγχονίστηκαν στις 10 Μαΐου 1956, κατηγορούμενοι ο μεν Καραολής για τον φόνο του αστυνομικού Ηροδότου Πουλλή, ο δε Δημητρίου για την εκτέλεση ενός Άγγλου στην Αμμόχωστο, στα πλαίσια του Απελευθερωτικού Αγώνα. Η παλαιότερη ονομασία της οδού Καραολή-Δημητρίου στο νέο Φάληρο ήταν οδός Ελευθερίας και η αρχική της ονομασία οδός Καραΐσκάκη.

Ενδεικτική άποψη της σύγχρονης οδού Καραολή - Δημητρίου, στη συμβολή με την λεωφόρο Αθηνών - Πειραιώς.

• (Οδός) Καρδάση

Ο Νικόλαος Καρδάσης υπήρξε κάτοικος του νέου Φαλήρου ο οποίος όντας στρατιώτης του τακτικού ελληνικού στρατού σκοτώθηκε το 1949 κατά τις συρράξεις του Εμφυλίου Πολέμου.

• (Οδός) Κατσουλάκου

Ο Νικόλαος Κατσουλάκος (1889 - 1970), νησιωτικής καταγωγής, διατέλεσε επί 17 χρόνια δήμαρχος νέου Φαλήρου. Ο Κατσουλάκος, εκ των πρώτων Ελλήνων αεροπόρων και αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας, επανεξελέγη επανειλημμένως Δήμαρχος του ανεξάρτητου Δήμου νέου Φαλήρου από το 1952 έως και το 1968, έτος κατά το οποίο όπως προαναφέραμε το νέο Φάληρο "προσαρτήθηκε" στο Δήμο Πειραιώς (επί δικτατορίας). Το έργο του Νικολάου Κατσουλάκου υπήρξε σημαντικό και πολύπλευρο: αναδιαμόρφωσε το χώρο του παλαιού Γαλλικού Νεκροταφείου του νέου Φαλήρου, εξυγίανε την συνοικία της Σούδας, πραγματοποίησε οδοστρώσεις, δενδροφυτεύσεις, έργα ηλεκτροφωτισμού όπως επίσης πνευματικής και πολιτιστικής φύσεως παρεμβάσεις.

Η σημερινή οδός Κατσουλάκου - όνομα το οποίο δώθηκε ενώ ο Νικόλαος Κατσουλάκος βρισκόταν ακόμη εν ζωή - ξεκινά από τη λεωφόρο Αθηνών-Πειραιώς, στο ύψος των Χρωματουργείων Πειραιώς (ΧΡΩ.ΠΕΙ) και καταλήγει στη συνοικία της Σούδας κοντά στο σταθμό των ΗΣΑΠ, εκεί όπου βρίσκεται το εγκαταλειμμένο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας "Γαβριήλ".

• (Οδός) Κηφισού

Ο Κηφισός είναι ένας ποταμό-χείμαρρος του λεκανοπεδίου Αττικής, γνωστός από την αρχαιότητα, ο οποίος πηγάζει από την Πεντέλη και εκβάλει στον Φαληρικό Όρμο. Η λεωφόρος Κηφισού, δρόμος γνωστός και ως "ποτάμι" επί του μπαζωμένου σε πολλά σημεία Κηφισού (ή Κηφισσού), ακολουθεί την κοίτη του ποταμού και στα τελευταία της τμήματα διατρέχει τους δήμους Αγίου Ιωάννη Ρέντη, Μοσχάτου και Πειραιώς στο ύψος του νέου Φαλήρου. Ο Δήμος νέου Φαλήρου κατά το παρελθόν προσπάθησε ανεπιτυχώς να μετονομάσει το τμήμα της λεωφόρου Κηφισού που βρίσκεται εντός της δικαιοδοσίας του νέου Φαλήρου σε λεωφόρο Αττίκ, προς τιμήν του γνωστού νεοφαληριώτη μουσικοσυνθέτη και στιχουργού Κλέωνα Τριανταφύλλου (1885-1944).

• (Οδός) Μήτσα

Ο Ιωάννης Μήτσας (Καστρίτης) υπήρξε οπλαρχηγός και αγωνιστής του 1821 με καταγωγή από το Κρανίδι της Ερμιονίδας. Πήρε μέρος σε πάρα πολλές πολεμικές επιχειρήσεις από την αρχή της Επανάστασης (πολιορκία Τριπολιτσάς, πολιορκία Ναυπλίου) καθώς και στις συγκρούσεις με το στρατό του Δράμαλη. Τον Ιανουάριο του 1827 ήρθε στην Αττική. Σκοτώθηκε τη νύχτα της 17ης Μαρτίου του 1827 στο νέο Φάληρο.

• (Οδός) Μοσχολέα

Ο Νικόλαος Μοσχολεάς (1915 - 1941) υπήρξε νέο Φαληριώτης δεκανέας, με καταγωγή από τα Βαρούσια Μεσσηνίας. Υπηρέτησε τον ελληνικό τακτικό στρατό και σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων του Ελληνο-ιταλικού Πολέμου, κοντά στην Κλεισούρα, στις 27 Φεβρουαρίου του 1941. Στον κατάλογο των πεσόντων της περιόδου 1940-1945 που εκδόθηκε από τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του Γ.Ε.Σ., ο δεκανέας Μοσχολέας αναγράφεται ως Μοσχουλέας. 

• (Οδός) Μοσχόπουλου

Ο Κωνσταντίνος Μοσχόπουλος (1854-1942) υπήρξε ένας Έλληνας αντιστράτηγος, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων από την οποία εξήλθε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού πυροβολικού (έτος 1877). Μετείχε στον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 ως αξιωματικός πυροβολικού στη Θεσσαλία ενώ αργότερα διατέλεσε διοικητής του σχολείου βολής του Πυροβολικού, φρούραρχος Αθηνών, αρχηγός Χωροφυλακής και διοικητής συντάγματος Πυροβολικού.

Κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων της περιόδου 1912-1913, υπήρξε Διοικητής της Τετάρτης Μεραρχίας η οποία η οποία διακρίθηκε στις επιχειρήσεις στη Μακεδονία και στην Ήπειρο και κατέλαβε την πόλη των Ιωαννίνων. Στις τελευταίες φάσεις του Β' Βαλκανικού Πολέμου διοίκησε ως υποστράτηγος ενώ μετά τους Βαλκανικούς ανέλαβε διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού με έδρα τη Θεσσαλονίκη και το 1916 αρχηγός της επιτελικής υπηρεσίας του στρατού του Υπουργείου των Στρατιωτικών. Την επόμενη χρονιά (1917), ο Κωνσταντίνος Μοσχόπουλος διατέλεσε στρατιωτικός διοικητής της Ηπείρου και της Κέρκυρας. Αποστρατεύτηκε κατά το έτος 1920 και το 1922 διορίσθηκε γενικός διοικητής της Θεσσαλονίκης. 

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως αν και σφόδρα υποστηρικτής του Κωνσταντίνου Α', ο Μοσχόπουλος υπήρξε από τους ελάχιστους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς που παρέμειναν στο στράτευμα μετά την άνοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου στην εξουσία. 

Ο Βασιλέας Κωνσταντίνος Α' και ο Στρατηγός Μοσχόπουλος (Ήπειρος 1912-1913) - Αρχείο Μουσείου Μπενάκη

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως στον αριθμό "10" της οδού Μοσχοπούλου γεννήθηκε και έζησε ο "γέννημα-θρέμμα" νεοφαληριώτης Θανάσης Βέγγος (30.05.1927 - 03.05.2011), στο σπίτι της Μαριγούλας Μωραΐτου. 

• (Οδός) Μουράτη Ανδρέα

Ο Ανδρέας Μουράτης (29/11/1925 ή 1926 - 10/12/2000) υπήρξε Έλληνας διεθνής ποδοσφαιριστής. Γεννημένος στη συνοικία της Σούδας του νέου Φαλήρου, από προσφυγική οικογένεια, ο Ανδρέας Μουράτης ξεκίνησε την ποδοσφαιρική του καριέρα από τον Απόλλωνα Νέου Φαλήρου κατά το έτος 1943. Την επόμενη χρονιά (1944) πήγε στα τσικό του Ολυμπιακού, όπου ο Τάκης Κτενάς του έβγαλε δελτίο. Στα χρόνια της Κατοχής πήγε στην Προοδευτική για να ξαναγυρίσει στον Ολυμπιακό Πειραιώς με το τέλος του Πολέμου. Ο Ανδρέας Μουράτης έπαιξε ποδόσφαιρο ως αριστερό μπακ στον Ολυμπιακό μέχρι το 1955, χρονιά κατά την οποία πήγε στον Αργοναύτη, για να σταματήσει το ποδόσφαιρο το 1961. Από τότε, μέχρι το 2000 που αποβίωσε, έμεινε κοντά στον Ολυμπιακό, βοηθώντας σε διάφορα πόστα, από προπονητής στα τμήματα υποδομής μέχρι φροντιστής. 

Ανδρέας Μουράτης

Το παρατσούκλι του Ανδρέα Μουράτη υπήρξε "Μιζούρι", λόγω του ομώνυμου αμερικανικού θωρηκτού USS Missouri (BB-63) το οποίο στάθμευε στα ανοιχτά του φαληρικού όρμου στα χρόνια του Έκτου Στόλου. Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως μετά από αγώνα της Εθνικής Ομάδος ποδοσφαίρου στην Κωνσταντινούπολη, οι Τούρκοι τον αποκάλεσαν Μουράτ Ασλάν (ήτοι Μουράτης το Λιοντάρι). Στην Εθνική Ελλάδος ο Ανδρέας Μουράτης αγωνίστηκε μόλις 16 φορές και πέτυχε ένα γκολ, ενώ διατέλεσε και αρχηγός της. Εγκατέλειψε την Εθνική όταν σαν αρχηγός της ζήτησε από την Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία την καταβολή οδοιπορικών για τους διεθνείς παίκτες. Τότε, η ΕΠΟ τον τιμώρησε με διετή αποκλεισμό, αλλά μετά από 10 μήνες ανακάλεσε την απόφασή της. 

Η οδός Ανδρέα Μουράτη στη συνοικία της Σούδας πίσω από τις κεντρικές εγκαταστάσεις των Χρωματουργείων Πειραιώς (ΧΡΩ.ΠΕΙ) ονομαζόταν, προ του έτους 2002, οδός Παναγιώτη Οικονομίδου.

• (Οδός) Νικολόπουλου

Ο λοχαγός Γεώργιος Νικολόπουλος (1904-1947), κάτοικος νέου Φαλήρου, από το Πανοπέρι Πυλίας του νομού Μεσσηνίας, υπηρέτησε στην 71η Ταξιαρχία και σκοτώθηκε (πιθανότατα εκτελέστηκε) στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Γραβιάς, στις 12 Ιανουαρίου του 1947, κατά τις αρχές του Εμφυλίου Πολέμου.

• (Οδός) Νιρβάνα Παύλου

Ο Παύλος Νιρβάνας (1866-1937), του οποίου το πραγματικό όνομα υπήρξε Πέτρος Αποστολίδης, υπήρξε γιατρός, λογοτέχνης και ακαδημαϊκός, ο οποίος διακρίθηκε κυρίως ως χρονογράφος με μια ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ. Γεννήθηκε στη Μαριούπολη της πρώην ΕΣΣΔ (σήμερα Ουκρανία), μεγάλωσε στον Πειραιά, σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αργότερα κατατάχθηκε στο Βασιλικό Ναυτικό (1890) από όπου παραιτήθηκε το 1922 με το βαθμό του γενικού αρχιάτρου. 

Κατά την περίοδο 1925-1932, ο Παύλος Νιρβάνας διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος Πειραιώς, όντας ο ίδιος μόνιμος κάτοικος νέου Φαλήρου. Πιο συγκεκριμένα, η οικία Παύλου Νιρβάνα στο νέο Φάληρο βρισκόταν στη συμβολή των οδών Ειρήνης και Καραΐσκάκη.

Οικία Παύλου Νιρβάνα - οδός Ειρήνης (νέο Φάληρο)

Ο Παύλος Νιρβάνας βραβεύτηκε για το λογοτεχνικό του έργο με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών (έτος 1923), ενώ το 1928 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1931, ο Δήμος Πειραιώς του απένειμε το Βραβείο της Πόλεως για το έργο του και την προσφορά του. Εκτός από τα πάμπολλα χρονογραφήματα τα οποία δημοσιεύονταν στις εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόταν, ο Παύλος Νιρβάνας εξέδωσε ποιητικές συλλογές, έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, κριτικές κ.α. Αποβίωσε από βρογχοπνευμονία στο Μαρούσι το 1937.

Η προτομή του Παύλου Νιρβάνα στη συμβολή της ακτής Τρύφωνος Μουτζοπούλου και της λεωφόρου Χαριλάου Τρικούπη, στο Πασαλιμάνι:

• (Οδός) Ξαγοράρη

Ο Ιωάννης Ξαγοράρης γεννήθηκε κατά το έτος 1913 στο νέο Φάληρο όπου μεγάλωσε και αργότερα έπιασε δουλειά στην επιχείρηση επίπλων που διατηρούσε ο πατέρας του επί της οδού Βασιλίσσης Φρειδερίκης (σσ. σημερινή οδός Ειρήνης). Με την έναρξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου του 1940-1941 επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε στο 34ο Σύνταγμα Πεζικού. Ο Ιωάννης Ξαγοράρης υπήρξε ο πρώτος καταγεγραμμένος νεκρός του πολέμου προερχόμενος από το νέο Φάληρο καθώς σκοτώθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του 1940, κοντά στο Τεπελένι της Αλβανίας. Ο ίδιος κατοικούσε επί της μικρής οδού που σήμερα φέρει τιμητικά το όνομά του, ανάμεσα στις οδούς Καλλέργη και Σουρή.

• (Οδός) Ομήρου

Η οδός Ομήρου φέρει το όνομα του μεγαλυτέρου από τους επικούς ποιητές της αρχαίας Ελλάδος, δημιουργού των δυο μεγάλων επών, της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. 

• (Οδός) Π. Οικονομίδου

Η οδός Οικονομίδου, πρώτη παράλληλος της λεωφόρου Αθηνών-Πειραιώς προς το νέο Φάληρο, σχετίζεται σαφέστατα με την ομώνυμη οικογένεια χημικών και βιομηχάνων, η οποία ταύτισε το επώνυμό της με την ύπαρξη των ΧΡΩ.ΠΕΙ. Το 1883 λοιπόν, ο Σπήλιος Οικονομίδης, χημικός, ίδρυσε τα Χρωματουργεία Πειραιώς (ΧΡΩ.ΠΕΙ). Πλέον στενός του συνεργάτης υπήρξε ο αδερφός του, Λεόντιος ή Λόντος Οικονομίδης. Ο Παναγιώτης Οικονομίδης, γιος του Σπήλιου, γεννήθηκε στον Πειραιά το 1894, σπούδασε χημεία (όπως ο πατέρας του) στο Μονάχο και επιστρέφοντας στην Ελλάδα ασχολήθηκε με την ανάπτυξη της χημικής βιομηχανίας. Δυστυχώς ο Παναγιώτης Οικονομίδης αποβίωσε σε ηλικία μόλις 28 ετών κατά το έτος 1922, χρονιά κατά την οποία αποβίωσε και ο θείος του, Λεόντιος Οικονομίδης. Στην περίπτωσή μας, η υπό εξέτασιν οδός Οικονομίδου αναφερόταν στον προαναφερόμενο Παναγιώτη Οικονομίδη. Ο τρίτος αδελφός και μεταγενέστερος πρόεδρος των ΧΡΩ.ΠΕΙ Κλεομένης Οικονομίδης, υπήρξε απόφοιτος της Ριζαρείου σχολής ενώ παράλληλα διετέλεσε τιμής ένεκεν και επί σειρά ετών πρόεδρος του Χατζηκυριακείου Ορφανοτροφείου Πειραιά. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η δεύτερη γενιά της οικογενείας Οικονομίδη ηγήθηκε των ΧΡΩ.ΠΕΙ μέχρι την μεταβίβαση της διοικήσεως στην οικογένεια Σοφιανόπουλου. 

Η οδός Παναγιώτη Οικονομίδου μετονομάστηκε, επί ημερών δημαρχίας Χρήστου Αγραπίδη, σε οδό Ανδρέα Μουράτη.

Δείτε ένα φωτογραφικό / ιστορικό οδοιπορικό στις εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις των ιστορικών Χρωματουργείων Πειραιώς (ΧΡΩ.ΠΕΙ) εδώ.

Διαβάστε επίσης το ξεχωριστό ιστορικό αφιέρωμα "Οι άνθρωποι πίσω από τα ΧΡΩ.ΠΕΙ"

• (Οδός) Ρίζου

Ο Νικόλαος Ρίζος, γόνος της μικρασιατικής οικογενείας Ρίζου από την Σινασό της Καππαδοκίας, γεννήθηκε στο νέο Φάληρο το 1911. Ο πατέρας του Νικολάου Ρίζου, Κωστής καθώς και οι θείοι του, Σεραφείμ και Ρίζος Ρίζου, υπήρξαν μέλη της Επιτροπής Ανταλλαγής πληθυσμών στη Σινασό το 1924. Ο Κωστής Ρίζος συνόδευσε την πρώτη αποστολή 200 προσφύγων από την Σινασό στην Μερσίνα και από εκεί με πλοίο στον Πειραιά - απ'όπου η πλειοψηφία αυτών εγκαταστάθηκε στην βόρεια Εύβοια όπου ιδρύθηκε η Νέα Σινασός. Ο Νικόλαος Ρίζος, μοναδικός γιος του προαναφερόμενου Κωστή Ρίζου, επιστρατεύτηκε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρετώντας το 18ο Σύνταγμα Πεζικού και σκοτώθηκε στο Μάλι Σεβράνι (κατ'άλλους Μάλι Σπαντάριτ), ανατολικά της Κλεισούρας στις 8 Ιανουαρίου του 1941.

Το 2011 υπήρξε σχετική πρόταση για μετονομασία της οδού Νικολάου Ρίζου σε οδό Στάθη Μανταλόζη, εκ μέρους της διοίκησης του αθλητικού συλλόγου του Εθνικού Πειραιώς, ώστε να τιμηθεί η μνήμη του διεθνούς τερματοφύλακα. Ο Δήμος Πειραιά απέρριψε την πρόταση (βλέπε σχετικά εδώ).

• (Οδός) Ραγκαβή

Ο καθηγητής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ποιητής, συγγραφέας και διπλωμάτης Αλέξανδρος Ραγκαβής Ρίζος (27 Δεκεμβρίου 1809 - 16 Ιανουαρίου 1892) γεννήθηκε στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης και το γενεαλογικό δέντρο του καταλήγει στο Βυζάντιο και τον αυτοκράτορα Μιχαήλ του Ραγκαβέ. Ο ίδιος έζησε μέχρι το 1829 - οπότε και εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο - στο Βουκουρέστι και στην Στεφανούπολη της Ρουμανίας, στην Οδησσό της Ρωσίας, στη Μαύρη Θάλασσα και στο Μόναχο όπου φοίτησε στην Στρατιωτική Σχολή. Στην Ελλάδα, μετά το 1829, αρχικά κατετάγη στον στρατό ως ανθυπολοχαγός πυροβολικού και εν συνεχεία - αφού παραιτήθηκε από το στράτευμα - σταδιοδρόμησε σε διάφορες κυβερνητικές και διοικητικές θέσεις. Παράλληλα εξέχουσα υπήρξε και η πνευματική του συνεισφορά ως ποιητής, λογοτέχνης, συγγραφέας πολυάριθμων επιστημονικών πονημάτων και εκδότης περιοδικών. 

Το 1856-1859 διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών ενώ αργότερα παραιτούμενος από την ακαδημαϊκή του θέση, αφοσιώθηκε στο διπλωματικό του έργο υπηρετώντας ως πρώτος πρεσβευτής της Ελλάδας στις ΗΠΑ, στο Παρίσι και στο Βερολίνο. Συν τοις άλλοις, ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, ασχολήθηκε με την αρχαία ιστορία και την αρχαιολογία (ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τον Πειραιά), πραγματοποίησε ανασκαφές, εξέδωσε αρχαιολογικά συγγράμματα ενώ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανέγερση του Ζαππείου Μεγάρου, της Ακαδημίας Αθηνών, του Αστεροσκοπείου κ.α.

• (Οδός) Σαρανταπόρου

Η Μάχη του Σαρανταπόρου ή μάχη των στενών της Πέτρας αποτελεί την πρώτη πολεμική επιχείριση της Ελλάδας στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Η σύγκρουση ελληνικών και τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων έλαβε χώρα στις 9 Οκτωβρίου του 1912 στα Στενά του Σαραντάπορου και η υποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων σηματοδότησε μια σημαντική νίκη η οποία άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.

• (Οδός) Σμολένσκυ

Ο Κωνσταντίνος Σμολένσκυ ή Σμολένσκης (1843-1915), πολωνικής καταγωγής, υπήρξε ένας δημοφιλής Έλληνας στρατιωτικός και πολιτικός των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, έχοντας διατελέσει Συνταγματάρχης πυροβολικού και αργότερα δις Υπουργός των Στρατιωτικών. 

Διαβάστε εδώ ένα ιστορικό / φωτογραφικό οδοιπορικό στην οδό Σμολένσκυ, όπου μεταξύ των άλλων υπήρχε η κάτωθι εικονιζόμενη οικία του Κωνσταντίνου Σμολένσκυ.

• (Οδός) Σοφιανόπουλου

Η οικογένεια Σοφιανόπουλου, με καταγωγή από τα Καλάβρυτα, διαθέτει μια μακρά ιστορική διαδρομή καθώς πολλά μέλη της διακρίθηκαν στον Αγώνα του 1821 - εκ των οποίων γνωστότεροι όλων οι αδερφοί Παναγιώτης και Νικόλαος Σοφιανόπουλος. Από τα νεώτερα μέλη της οικογενείας, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον βιομήχανο Αριστοτέλη Σοφιανόπουλο (1884-1966), ο οποίος διακρίθηκε κατά τους Α' Βαλκανικούς Πολέμους. Ο "Στρατηγός", όπως ήταν το παρατσούκλι του, μαζί με τα υπόλοιπα αδέρφια του ανέλαβαν τη διοίκηση των Χρωματουργείων Πειραιώς (ΧΡΩ.ΠΕΙ) μετά τον θάνατο των ιδρυτών της εταιρίας, του Σπήλιου και του Λεόντιου Οικονομίδη, με τους οποίους η οικογένεια Σοφιανόπουλου συνδεόταν συγγενικά εξ'αγχιστείας. 

• (Οδός) Σουλτάνη

Ο Γιαννούλης ή Γιαννάκης Σουλτάνης (1790-1826), με καταγωγή από την Ακαρνανία, υπήρξε οπλαρχηγός της εποχής της Επανάστασης του 1821. Συμμετείχε σε πολλές συγκρούσεις και επιχειρήσεις της Δυτικής και Στερεάς Ελλάδας, στην Έξοδο του Μεσολογγίου και στη συνέχεια εντάχθηκε στο σώμα του Γεωργίου Καραΐσκάκη. Σκοτώθηκε στη μάχη της Δομβραίνας το 1826 και το όνομά του αναγράφεται στο ταφικό μνημείο που βρίσκεται στην πλατεία Γ. Καραΐσκάκη στο νέο Φάληρο. 

Η σύγχρονη οδός Σουλτάνη βρίσκεται όπισθεν και παραπλεύρως των εγκαταλειμμένων εγκαταστάσεων των ΧΡΩ.ΠΕΙ (Χρωματουργεία Πειραιώς).

• (Οδός) Σουρή

Ο Γεώργιος Σουρής (1853-1919) υπήρξε ένας λαοφιλής σατιρικός ποιητής, με καταγωγή από την Σύρο, εκδότης της έμμετρης σατιρικής εφημερίδας "Ρωμηός" (1883-1915), ο οποίος έμεινε ξακουστός για την εύστοχη και καυστική του σάτιρα.

Ο Γεώργιος Σουρής, όπως πολλοί Αθηναίοι αστοί των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, παραθέριζε συστηματικά στο παραθαλάσσιο θέρετρο του νέου Φαλήρου. Μάλιστα, αρχής γενομένης από το έτος 1892, ο Σουρής απέκτησε ιδιόκτητη θερινή οικία επί της οδού Θρασυβούλου Ζαΐμη 18, η οποία υφίσταται - πλήρως εγκαταλειμμένη και ετοιμόρροπη - μέχρι τις ημέρες μας. 

Δείτε το φωτογραφικό / ιστορικό οδοιπορικό στην οικία Σουρή εδώ.
Διαβάστε εδώ σχετικά με το σαλόνι του Σουρή

Επί της οδού Σουρή, προπολεμικά, βρισκόταν και η οικία της Κορίνας Τριανταφύλλου Ομελτσέγκο ή Ομελτένκο, αδελφής του μεγάλου καλλιτέχνη Αττίκ, στο ισόγειο της οποίας λειτούργησε το "Κοτέτσι", ένας ιδιαίτερος χώρος συνάθροισης ανθρώπων του θεάτρου, της ποίησης, της μουσικής, των γραμμάτων και των τεχνών.

• (Οδός) Σολωμού

Ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός (1798-1857) γεννήθηκε στη Ζάκυνθο και σπούδασε στην Ιταλία. Θεωρείται ως κατεξοχήν μορφή της Επτανησιακής Σχολής ποίησης αλλά και θεμελιωτής της νέας ελληνικής ποιήσεως. Ένα από το ποιήματά του, ο "Ύμνος προς την Ελευθερίαν" μελοποιήθηκε από τον Νικόλαο Μάντζαρο και έγινε ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας. 

• (Οδός) Τζιρόπουλου

Ο Δημήτριος Τζιρόπουλος (1923-1948) υπήρξε ένας νέο-Φαληριώτης έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού. Μετά το Γυμνάσιο εργαζόταν στο Καλλιτεχνικό Τυπογραφείο του πατέρα του. Σκοτώθηκε στις 20 Ιουλίου του 1948, κατά την διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, στο Κιλκίς. 

• (Οδός) Φραγκισκάτου

Ο ιατρός και δικηγόρος Γεράσιμος Φραγκισκάτος (1873-1931), με καταγωγή από την Κεφαλλονιά, υπήρξε ένας ιδιαίτερα γνωστός και δραστήριος κάτοικος του νέου Φαλήρου. Ασχολήθηκε ενεργά με τα κοινοτικά ζητήματα του νέου Φαλήρου και, μαζί με τον Αλέξανδρο Σκαρδιάκο, πάλεψε για την απόσπαση του νέου Φαλήρου από τον Πειραιά όντας από τους πρωτεργάτες της ανεξάρτητης κοινότητας που δημιουργήθηκε το 1925. Στη συνέχεια εκλέχθηκε για πολλά χρόνια Κοινοτικός Σύμβουλος, ενώ διετέλεσε και Πρόεδρος της Κοινότητας νέου Φαλήρου μετά τον Αλέξανδρο Σκαρδιάκο. Επίσης, ο Γεράσιμος Φραγκισκάτος αποτέλεσε μέλος της Ερανικής Επιτροπής υπέρ της ανεγέρσεως της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου. 

Ο ιός του, Κώστας Φραγκισκάτος, υπήρξε λόγιος και ποιητής.

• (Οδός) Χριστοφή

Ο Χριστοφής Χριστοφής (1873-1936) υπήρξε ένας εκ των παλαιοτέρων κατοίκων του νέου Φαλήρου. Στη συμβολή της οδού που φέρει το όνομά του με την οδό Δαβάκη - Πίνδου διασώζεται μέχρι τις ημέρες μας η περικαλλής έπαυλις του Χρ. Χριστοφή, ο σχεδιασμός της οποίας αποδίδεται στον Ερνέστο Τσίλλερ. 

Διαβάστε ένα ξεχωριστό αφιέρωμα σχετικά με την αποκαταστημένη διατηρητέα οικία Χριστοφή εδώ.

• (Οδός) Χρυσοστόμου Σμύρνης

Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (1868-1922 - κοσμικό επώνυμο Καλαφάτης) υπήρξε ιεράρχης και εθνομάρτυρας με καταγωγή από τη Βιθυνία της Προποντίδας  με πλούσια εθνικό-θρησκευτική δράση, ο οποίος βρήκε τραγικό θάνατο -  αφού κατακρεουργήθηκε από τον όχλο - κατά την κατάληψη της Σμύρνης από τις τουρκικές δυνάμεις το 1922. Ανακηρύχθηκε Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας το 1993 παρά τις διάφορες "κατηγορίες" που υπήρξαν προς το πρόσωπό του σχετικά με την εμπλοκή του σε μασονικούς κύκλους και την αποδοχή αιρέσεων.

Πηγή: Wikipedia

Διαβάστε σχετικά με το νέο Φάληρο θέματα:

Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός του νέου Φαλήρου

Ακταίον Palace Hotel

Το Μέγα Ξενοδοχείο του Φαλήρου (Grand Hotel du Phalere)

Η εξέδρα του νέου Φαλήρου

Η Ταραντέλλα του νέου Φαλήρου

Ένας Τσελεμεντές στο νέο Φάληρο

Το Περίπτερο του Ναυτικού Ομίλου νέου Φαλήρου

Η Σούδα του νέου Φαλήρου

Ο "Διεθνής" Σταθμάρχης του νέου Φαλήρου

Οι εκκλησίες του νέου Φαλήρου

Οι αλιείς του νέου Φαλήρου - Τζιτζιφιών

Η Αύρα του Φαλήρου (La Brise du Phalere)

Στο νέο Φάληρο στα 1880

Το "αυτόνομο" νέο Φάληρο

Ο Ατμό-Ηλεκτρικός Σταθμός (ΑΗΣ) του νέου Φαλήρου

Το Μνήμα του Γάλλου (Μέρος Α')

Το Μνήμα του Γάλλου (Μέρος Β')

Ο νεοφαληριώτης Αττίκ

Τα Λουτρά του νέου Φαλήρου

"Αι πρωιναί ώραι εις τα φαληρικά ύδατα"

Το Θέατρο του νέου Φαλήρου

Η Έπαυλις του Ευθυμίου Κεχαγιά

Το Αστυνομικό Τμήμα του νέου Φαλήρου

Φωτογραφικό Οδοιπορικό στην οδό Σμολένσκυ (Νέο Φάληρο).

Φωτογραφικό Οδοιπορικό στην οδό Δαβάκη-Πίνδου (Νέο Φάληρο).

Φωτογραφικό Οδοιπορικό στην οδό Δημητρίου Φαληρέως (Νέο Φάληρο).

Φωτογραφικό Οδοιπορικό στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου (πρώην Κεχαγιά) (Νέο Φάληρο).

Φωτογραφικό Οδοιπορικό στην οδό Θρασύβουλου Ζαΐμη (Νέο Φάληρο).

Η εξοχική οικία του Γεωργίου Σουρή στο νέο Φάληρο

Η οικία Χρ. Χριστοφή στο νέο Φάληρο

Η οικία του στρατηγού Σμολένσκυ στο νέο Φάληρο

Τα ξενοδοχεία του νέου Φαλήρου στα 70s και στα 80s

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Οδωνυμικά του Πειραιά", Μάρω Βουγιούκα / Βασίλης Μεγαρίδης, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1996
• "Η Ιστορία του νέου Φαλήρου μέσα από τους δρόμους του", Βάννα Πανδή-Αγαθοκλή, Εκδόσεις Όμβρος, Βιβλιοθήκη Μελετών και Δοκιμίων, ΧΕΝ Νέου Φαλήρου.
• "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" υπό Παντολέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Χάρτες

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.