IKARUS 260.22 [ΣΤΑΓΙΕΡ ΕΛΛΑΣ]

Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος μικρού ιστορικού αφιερώματος στάθηκε η κάτωθι εικονιζόμενη φωτογραφία από τους δρόμους της Νίκαιας, η οποία ελήφθη κατά το μήνα Φεβρουάριο του έτους 2013, καταγράφοντας ένα λεωφορείο Ikarus 260.22 - Στάγιερ Ελλάς με πινακίδα κυκλοφορίας ΥΑΕ 2327, το οποίο εκτελούσε ένα δρομολόγιο της Δημοτικής Συγκοινωνίας του Ενιαίου - πλέον - Δήμου Νίκαιας / Ρέντη. 

Στις αρχές του έτους 2000, ο τότε Δήμος Νικαίας διαφήμιζε τη δωρεάν δημοτική συγκοινωνία της πόλης με καταχωρήσεις όπως η κάτωθι, στην οποία καταγράφονταν λεωφορεία τύπου Ikarus:

Έτος 2000 - Δημοτική Συγκοινωνία Δήμου Νικαίας (Προσωπικό Αρχείο)

• Ιkarus 260.22 Στάγιερ Ελλάς

Τα 145 "Ίκαρους" (Ikarus) 260.22 με αριθμούς κυκλοφορίας ΥΑΕ 2301 έως 2445 , ένα εκ των οποίων είναι το εικονιζόμενο στην ως άνω αρχική φωτογραφία, συναρμολογήθηκαν / κατασκευάστηκαν από την κρατικοποιημένη εταιρία Στάγιερ Ελλάς, στις εργοστασιακές εγκαταστάσεις που η τελευταία διατηρούσε στη Σίνδο της Θεσσαλονίκης. Τα συγκεκριμένα λεωφορεία Ikarus, ουγγρικής προελεύσεως, κατέφθασαν στην Ελλάδα κατά το έτος 1984 υπό μορφή ανταλλακτικών και εξαρτημάτων, τα οποία εν συνεχεία συναρμολογήθηκαν επί ελληνικών αμαξωμάτων κατασκευής Στάγιερ Ελλάς.

Έτος 1983

Ο Τύπος εκείνης της εποχής, κατά το έτος 1983, ανακοίνωνε  σε άρθρα όπως το παραπάνω την υπογραφή της σχετικής σύμβασης μεταξύ της ΕΑΣ και της εταιρίας Στάγιερ Ελλάς, συνολικού κόστους 703 εκατομμυρίων δραχμών. Όπως αναφέρεται  στο σχετικό κείμενο, η πληρωμή των εισαγόμενων ανταλλακτικών και εξαρτημάτων από την Ουγγαρία θα γινόταν με ανταλλαγή ελληνικών προϊόντων. Βέβαια, στους ελληνικούς δρόμους ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 κυκλοφορούσαν λεωφορεία Ikarus ουγγρικής προέλευσης τα οποία είχαν κατασκευαστεί εξ'ολοκλήρου στην Ουγγαρία. Πιο συγκεκριμένα στις 2 Σεπτεμβρίου του 1978 είχαν παραληφθεί 300 λεωφορεία με αριθμούς κυκλοφορίας ΟΖ 7001 έως 7300, στις 30 Ιανουαρίου του 1980 είχαν παραληφθεί 200 λεωφορεία με αριθμούς κυκλοφορίας ΥΖ 4101 έως 4300, την 1η Απριλίου του 1981 είχαν παραληφθεί 200 οχήματα με αριθμούς κυκλοφορίας ΥΝ 6301 έως 6500 και τέλος στις 19 Απριλίου του 1983 είχαν παραληφθεί τα τελευταία 202 οχήματα με αριθμούς κυκλοφορίας ΗΕ 2001 έως 2202. Συνολικά λοιπόν η ελληνική κυβέρνηση είχε προμηθευτεί από την Ουγγαρία 902 λεωφορεία Ikarus 220.22 τα οποία είχαν δρομολογηθεί σε διάφορες γραμμές του λεκανοπεδίου Αττικής, στην Αθήνα και στον Πειραιά. 

Τα επόμενα 145 λεωφορεία Ikarus 220.22 τα οποία συναρμολογήθηκαν / κατασκευάστηκαν από την Στάγιερ Ελλάς ήταν πανομοιότυπα με τα ουγγρικής προέλευσης, με ελάχιστες μικροδιαφορές σε κάποια σημεία καθώς και κάποιες μηχανικές βελτιώσεις / τροποποιήσεις. Τα Ikarus που "βγήκαν" από το εργοστάσιο της Στάγιερ Ελλάς παραδόθηκαν στην κυκλοφορία τον Μάρτιο του 1985 και ορισμένα από αυτά παρέμειναν εν υπηρεσία μέχρι και το καλοκαίρι του 2004. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000, στους δρόμους της Αθήνας και του Πειραιά κυκλοφορούσαν αρκετά οχήματα Ikarus από τις παραλαβές του 1983 εκτός από τα Ikarus Στάγιερ Ελλάς. Τα Ikarus Στάγιερ Ελλάς, όπως προείπαμε, υπήρξαν τα τελευταία που αποσύρθηκαν σταδιακά από την κυκλοφορία μέχρι το καλοκαίρι του 2004 και εν συνεχεία πολλά πωλήθηκαν σε τρίτες χώρες (Αλβανία, Σερβία κλπ), άλλα παραχωρήθηκαν σε διάφορους κυρίως επαρχιακούς δήμους, ενώ η ΕΘΕΛ διατήρησε ένα όχημα ως μουσειακό έκθεμα (ΥΑΕ 2382) στο αμαξοστάσιο του Ρέντη.

Έτος 2000 - Δημοτική Συγκοινωνία Δήμου Νικαίας (Προσωπικό Αρχείο)

Στην Ελλάδα των τελών της δεκαετίας του 1970, όταν αποφασίστηκε η προμήθεια των ουγγρικής προέλευσης λεωφορείων Ikarus, υπήρξαν αντιδράσεις από τις εγχώριες βιομηχανίες κατασκευής οχημάτων και αμαξωμάτων οι οποίες κατέκριναν την εισαγωγή "ξένων" λεωφορείων και την μη προτίμηση των εγχώριων βιομηχανιών με κοινές ενημερωτικές ανακοινώσεις όπως η κάτωθι:

• Ikarus Busz

Τα λεωφορεία Ikarus δεν είναι βέβαια γνωστά μονάχα στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Η εταιρία κατασκευής λεωφορείων που φέρει ως επωνυμία το ελληνικής προέλευσης όνομα "Ίκαρος", με έδρα την Βουδαπέστη της Ουγγαρίας, ξεκίνησε την πορεία της στο χρόνο το 1895 υπό την επωνυμία Uhri Imre Kovács - és Kocsigyártó Üzeme. Από το 1913 και μετά επικεντρώθηκε κυρίως στην παραγωγή οχημάτων και παρουσίασε κέρδη κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Για πρώτη φορά η εν λόγω ουγγρική εταιρία έκανε αισθητή την παρουσία της σε παγκόσμιο επίπεδο κατά το έτος 1927, όταν κέρδισε έναν σχετικό διεθνή οργανισμό. Μετά το μεγάλο οικονομικό "κραχ", η παραγωγή οχημάτων "πάγωσε" ελλείψει παραγγελιών ενώ μετά το 1935 η εταιρία δραστηριοποιήθηκε εκ νέου σημειώνοντας αξιόλογες πωλήσεις κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η εταιρία "Ikarus" επισήμως υφίσταται από τις 23 Φεβρουαρίου του 1949, μετά τη συγχώνευση της αρχικής προαναφερθείσης εταιρίας με την αεροναυπηγική εταιρία Ikarus Gép és Fémgyár Rt.

Τα νέα μοντέλα του 1955 και του 1956 (Ikarus 620, 630 και 31) εκτόξευσαν τις πωλήσεις της εταιρίας σε όλες τις χώρες του λεγόμενου ανατολικού μπλοκ ενώ εξαγωγές πραγματοποιήθηκαν και σε χώρες όπως η Κίνα και η Αίγυπτος. Μέχρι το 1962, η Ikarus είχε εξάγει πάνω από 8000 οχήματα (λεωφορεία) σε τρίτες χώρες ενώ, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι πωλήσεις ολοένα αυξάνονταν. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η Ikarus εθεωρείτο η τέταρτη μεγαλύτερη κατασκευάστρια εταιρία λεωφορείων στον κόσμο αν και δεν έλειπαν τα παράπονα για καθυστερημένες παραδόσεις παραγγελιών κυρίως λόγω έλλειψης πρώτων υλών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι προ της πτώσης του τείχους του Βερολίνου και της κατάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, το κράτος της Ανατολικής Γερμανίας υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της εταιρίας. Κατά τη δεκαετία του 1980, οι εξαγωγές της εταιρίας σε λεωφορεία και ανταλλακτικά εξαπλώθηκαν και στον Καναδά. Το 1999 η Ikarus εξαγοράστηκε από το Ίταλο-γαλλικό επενδυτικό σχήμα με την επωνυμία Irisbus, ενώ το 2006, η εταιρία ξαναπέρασε σε ουγγρικά χέρια, αφού εξαγοράστηκε εκ νέου από τον όμιλο Műszertechnika. Στις μέρες μας, η υπό εξέτασιν εταιρία συνεχίζει να παράγει λεωφορεία διαφόρων τύπων τα οποία κυκλοφορούν στην Ουγγαρία, τη Ρωσία, την Κίνα αλλά και το Περού και την Κολομβία, ενώ σε αρκετές χώρες κυκλοφορούν ακόμη παλαιότερα μοντέλα, όπως λ.χ. αυτά που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα.

• Στάγιερ Ελλάς

Αναμφίβολα ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η ιστορική διαδρομή της εταιρίας Στάγιερ Ελλάς. Η Στάγιερ Ελλάς λοιπόν, προέκυψε από την σταδιακή εξαγορά των εργοστασίων της αυστριακής πολυεθνικής Steyr από το ελληνικό Δημόσιο. Το εργοστάσιο του αυστριακού ομίλου στη Σίνδο της Θεσσαλονίκης αρχικά ιδρύθηκε για την παραγωγή τρακτέρ, όμως  εν συνεχεία οι δραστηριότητές του επικεντρώθηκαν στην παραγωγή στρατιωτικού υλικού για το ελληνικό κράτος καθώς και για εξαγωγές. Το εν λόγω εργοστάσιο τέθηκε υπό κρατικό έλεγχο με την εξαγορά της πλειοψηφίας των μετοχών από την ΕΤΒΑ το 1972 (επί Δικτατορίας) και την ίδρυση της Στάγιερ Ελλάς Α.Β.Ε., ενώ η αυστριακή πολυεθνική διατήρησε αρχικά ένα ποσοστό μετοχών της τάξεως του 30%. 

Μετά την πτώση της Χούντας, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, δεν εξέλειπαν οι φωνές διαμαρτυρίας που κατηγορούσαν το ελληνικό κράτος για προνομιακή μεταχείριση της επιχείρησης καθώς και για την ύπαρξη μονοπώλιου και αποικιοκρατικών συμβάσεων:

Έτος 1976

Έτος 1976

Έτος 1978

Εκτός από τα παραπάνω, σοβαρές υπόνοιες υπήρχαν και για τις συνθήκες εργασίες στις εργοστασιακές εγκαταστάσεις της εταιρίας: 

Έτος 1980

Η γραμμή παραγωγής της εταιρίας περιελάμβανε φορτηγά οχήματα, γεωργικούς ελκυστήρες (τρακτέρ) αλλά και σταθερούς κινητήρες. Τα δε τρακτέρ της εταιρίας, τα περίφημα Steyr κατείχαν σχεδόν μονοπωλιακή θέση στις "προτιμήσεις" των αγροτών της ελληνικής υπαίθρου, ενώ ονομαστά έμειναν και τα ανάλογα στρατιωτικά φορτηγά οχήματα Steyr 680 τα οποία κατασκευάζονταν από το 1972 έως το 1984.

Παρακάτω εμφανίζεται μια διαφημιστική καταχώρηση της εταιρίας Στάγιερ Ελλάς στον τύπο της εποχής (1979):

Διαφημιστική Καταχώρηση Στάγιερ Ελλάς - Έτος 1979

Όντας βέβαια σε "ελληνικά" χέρια η εταιρία, όπως ήταν φυσικό και επόμενο, παρουσιάστηκαν φαινόμενα δωροληψίας (μίζας), όπως το περιγραφόμενο στο κάτωθι αρχειακό τεκμήριο του έτους 1983:

Κατά το έτος 1986, το ποσοστό της αυστριακής συμμετοχής μεταβιβάστηκε στο Ελληνικό Δημόσιο και η εταιρία μετονομάστηκε σε Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων Α.Β.Ε (ΕΛΒΟ Α.Β.Ε). Τον Αύγουστο του έτους 2000 κατόπιν διενέργειας διεθνούς διαγωνισμού, το 43% των μετοχών της ΕΛΒΟ Α.Β.Ε., καθώς και το management της εταίριας, πέρασαν στα χέρια του Ομίλου επιχειρήσεων Μυτιληναίου και της ΜΕΤΚΑ Α.Ε.. Τον Ιούνιο του 2010 η Μυτιληναίος Α.Ε. - Όμιλος Επιχειρήσεων αποχώρησε από την διοίκηση της εταιρίας την οποία ανέλαβε εκ νέου το Ελληνικό Δημόσιο ενώ την επόμενη χρονιά (2011), ο έλεγχος της εταιρίας επεστράφη στο Ελληνικό Κράτος έναντι συμβολικού τιμήματος ενός ευρώ! Τρία χρόνια αργότερα (έτος 2014), η ΕΛΒΟ τέθηκε σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης. Ο πρώτος διαγωνισμός για την πώληση της εταιρείας ακυρώθηκε και ο δεύτερος κρίθηκε άγονος, ενώ τον Ιούνιο του 2019, επί ημερών κυβερνήσεως ΝΔ, οι αρμοδιότητες της ΕΛΒΟ ανατέθηκαν στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Τελικά, στις 22 Σεπτεμβρίου 2020, η ΕΛΒΟ πωλήθηκε σε ποσοστό 79% στην εξ Ισραήλ κοινοπραξία Plasan και SK Group, ενώ το ελληνικό κράτησε το 21%.

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• http://en.wikipedia.org/wiki/Ikarus_Bus
• http://hu.wikipedia.org/wiki/Ikarus
• http://el.wikipedia.org/wiki/Steyr_Daimler_Puch
• http://leoforeia.gr/
• http://www.elvo.gr/
• Τύπος εποχής
• Προσωπικό Αρχείο

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.