ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΜΕΤΣ

Μια συνοικία στο κέντρο ουσιαστικά της Αθήνας η οποία δικαιώνει - εν μέρει - το χαρακτηρισμό "γραφική" είναι το Μετς. Η συνοικία Μετς λοιπόν, επί του λόφου Λογγίνου ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά συνέχεια του λόφου Αρδηττού, οφείλει την ονομασία της στον Βαυαρό ιδρυτή της ζυθοποιίας Φιξ, τον Johann Ludwig Fuchs (εξελληνισμένο ονοματεπώνυμο Ιωάννης Φιξ).

Ο Ιωάννης Φιξ λοιπόν, υπήρξε το δεύτερο μέλος της οικογενείας Φιξ που εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα κατά τελευταία χρόνια της βασιλείας Όθωνα, ιδρύοντας το πρώτο ζυθοποιείο της Ελλάδας κάπου στο σημερινό Ηράκλειο Αττικής, έχοντας βέβαια εξασφαλίσει το πλήρες μονοπώλιο ζύθου (μπύρας) για έναν αιώνα (!) με τις ευλογίες των Ανακτόρων. Προ του Ιωάννη Φιξ, στην Ελλάδα των πρώτων χρόνων της οθωνικής περιόδου, είχε εγκατασταθεί ο πατέρας του, Γεώργιος Φιξ, μεταλλειολόγος το επάγγελμα. Αργότερα, το 1864, το εργοστάσιο ζυθοποιίας της οικογενείας Φιξ μεταστεγάστηκε στο Κολωνάκι για να βρίσκεται πιο κοντά στο κέντρο των Αθηνών, ενώ κατά τις επόμενες δεκαετίες, η οικογένεια Φιξ φρόντισε να ανοίξει πρατήρια πώλησης ζύθου σε αρκετά σημεία των Αθηνών και του Πειραιά με σκοπό την ευρύτερη διάδοση του προϊόντος. Κατ'αυτόν τον τρόπο, στις αρχές της δεκαετίας του 1870, οι Φιξ άνοιξαν ένα εξοχικό κέντρο / μπυραρία στις έρημες - τότε - πλαγιές του Αρδηττού. Ως επωνυμία αυτής της μπυραρίας επιλέχθηκε το όνομα της γαλλικής πόλης "Metz" (Μετς), προς τιμήν της μεγάλης στρατιωτικής νίκης που είχαν πετύχει οι στρατιωτικές δυνάμεις της Πρωσίας κατά τη διάρκεια των Γάλλο-πρωσικών πολέμων το 1870 κυριεύοντας την πόλη Metz. Η μπυραρία αυτή λοιπόν, με το ξενόφερτο όνομα, η οποία αποτέλεσε σημείο αναφοράς της απόμακρης και σχεδόν έρημης τότε περιοχής γύρω από το λόφο του Αρδηττού, έμελλε να μείνει στην ιστορία ως το όνομα μιας ολόκληρης συνοικίας η οποία αναπτύχθηκε με τον καιρό εκεί.

Διαβάστε εδώ ένα ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα στην οικογένεια Φιξ και τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες στην Ελλάδα συνοδεία πολλών φωτογραφιών εποχής και ντοκουμέντων.

Στην παρακάτω ανθρακοτυπία του William James Stillman του έτους 1869 διακρίνεται όλη η περιοχή από τις πλαγιές του Αρδηττού μέχρι την Ακρόπολη. Στα δεξιά της εικόνας καταγράφεται το Ολύμπιειον (Ναός Ολυμπίου Διός) ενώ το επιβλητικό κέντρο στο μέσο είναι το Στρατιωτικό Νοσοκομείο (1836) - σήμερα Κέντρο Μελετών Ακροπόλεως - ενώ στα δεξιά αυτού διακρίνεται η οικία του Ιωάννη Μακρυγιάννη στη γραμμή της σημερινής λεωφόρου Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

Ο χαρακτηριστικός ανεμόμυλος που διακρίνεται στα αριστερά της εικόνας αποτελούσε σημείο αναφοράς στην περιοχή του Α' Νεκροταφείου: 

Η φωτογραφική περιήγηση τους δρόμους της συνοικίας Μετς ξεκινά από την οδό Αναπαύσεως και το προαναφερθέν Α' Νεκροταφείο Αθηνών, το οποίο είναι το παλαιότερο κοιμητήριο της πόλης των Αθηνών καθώς δημιουργήθηκε με σχετικό Βασιλικό Διάταγμα το 1834. 

Από την πεζοδρομημένη οδό Λογγίνου υπάρχει πρόσβαση στο ομώνυμο άλσος Λογγίνου το οποίο αποτελεί έναν πνεύμονα "πρασίνου" μεν, αλλά βρίσκεται σε μια μάλλον παραμελημένη κατάσταση δε (έτος 2013). 

Η οδός που φέρει το όνομα ενός εκ των σημαντικότερων λόγιων της εποχής της Αναγέννησης, του Μάρκου Μουσούρου, αποτελεί μια κεντρική οδική αρτηρία της συνοικίας Μετς. Στην οδό Μάρκου Μουσούρου, η οποία σχεδιάστηκε ως λεωφόρος διέλευσης τροχοφόρων την εποχή όπου ακόμη ο ποταμός Ιλισός διέσχιζε την Αθήνα στο ύψος της σημερινής οδού Αρδηττού, υπήρχαν μερικά από τα πλέον ονομαστά κέντρα διασκέδασης, μεζεδοπωλεία, ταβερνεία και ζυθεστιατόρια των Αθηνών.

Ανηφορίζοντας την οδό Αρχιμήδους στο ύψος του άλσους (λόφου) Λογγίνου και στρίβουμε αριστερά στο γραφικό κατηφορικό στενάκι της οδού Ιωάννη Δόμπολη. 

Η οδός Κλειτομάχου, προέκταση ουσιαστικά της οδού Τριβωνιανού, "σκαρφαλώνει" στον λόφο του Αρδηττού. Επί Τουρκοκρατίας, στα υψηλότερα σημεία του ακατοίκητου λόφου του Αρδηττού υπήρχαν οι ανεμόμυλοι - αλευρόμυλοι του Γιωργάκη, ο τελευταίος των οποίων κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1980.

Κατεβαίνοντας τα "σκαλάκια" της Κλειτομάχου, καταλήγουμε εκ νέου στην οδό Αρχιμήδους, στην "πλάτη" ουσιαστικά του Καλλιμάρμαρου (Παναθηναϊκό Στάδιο).

Μια είσοδος στις εγκαταστάσεις του Καλλιμάρμαρου είναι επιβεβλημένη. Μια πανοραμική φωτογραφία από το πλέον υψηλότερο σημείο - άνω διάζωμα - του ιστορικού αυτού σταδίου όπου κατά την αρχαιότητα λάμβαναν χώρα τα αγωνίσματα των Παναθηναίων προς τιμήν της θεάς Αθηνάς. 

Ακολουθώντας την ίδια διαδρομή προς τα πίσω καταλήγουμε εκ νέου στην Μάρκου Μουσούρου με τα αρκετά παραδοσιακά κτίσματα, τα γραφικά καφενεία αλλά και επιχειρήσεις όπως το γωνιακό "οποροπαντοπωλείον" στη συμβολή με την οδό Ευγενίου Βουλγάρεως. Όπως προείπαμε, στην ευρύτερη περιοχή του Αρδηττού, στην οδό Αναπαύσεως, στην οδό Βουλγάρεως, στην οδό Αρχιμήδους, στην οδό Αρδηττού υπήρχαν πολλά και ονομαστά ταβερνάκια κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Κάποια από τα κέντρα διασκέδασης που δημιουργήθηκαν δεν υπήρξαν και τόσο "οικογενειακά", τα επονομαζόμενα "παντρεμενάδικα". Από την ύπαρξη αυτών λοιπόν των κέντρων, η περιοχή των "παριλισσίων" κέντρων (δλδ τα κέντρα παρά τον ποταμό Ιλισό) ονομαζόταν και "Παντρεμενάδικα" προτού επικρατήσει το τοπωνύμιο Μετς. 

Κατηφορίζοντας την οδό Ευγενίου Βουλγάρεως "συναντούμε" νοητά ορισμένες retro εικόνες από περασμένες δεκαετίες όπως η παρακάτω: 

Με σκοπό να επιστρέψουμε στην κεντρική οδό Αρδηττού, περπατάμε την οδό Σορβόλου με τα γραφικά σκαλάκια: 

Σε κάποια εξώπορτα, δυο γατιά, το ένα εκ των οποίων με μια χαρακτηριστική διχρωμία στα μάτια!

Φθάνοντας στην κεντρική οδό Αρδηττού, στους πρόποδες ουσιαστικά του ομώνυμου λόφου του Αρδηττού, επισκεπτόμαστε τα ερείπια ενός πολύ σημαντικού αρχαίου ναού ο οποίος ήταν αφιερωμένος στην θεά Αρτέμιδα την Αγροτέρα. 

Η περιοχή αυτή, στις ανατολικές όχθες του ποταμού Ιλισού, ονομαζόταν κατά την αρχαιότητα "Αγραί" και εκεί είχε οικοδομηθεί, περί τον 5ο π.Χ. αιώνα, ένας μικρός ιωνικός ναός με πολλές ομοιότητες με την Ναό της Αθηνάς Νίκης που υφίσταται στο λόφο της Ακροπόλεως. Δέκα αιώνες μετά την ανέγερση του εν λόγω ναού η κατασκευή του οποίου αποδίδεται στον Καλλικράτη, περί τον 5ο μ.Χ. αιώνα, ο αρχαιοελληνικός ναός μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία, η οποία μάλιστα αναφέρεται σε αρκετούς χάρτες της εποχής ως "Παναγία στην Πέτρα". Δυο Άγγλοι αρχιτέκτονες, ζωγράφοι και περιηγητές, οι James Stuart και Nicholas Revett αποτύπωσαν στο παρακάτω σχέδιο κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στην Αθήνα, το διάστημα 1751-1754 (επί Τουρκοκρατίας δηλαδή) και συμπεριέλαβαν στο έργο τους "The Antiquities of Athens" την εγκαταλειμμένη εκκλησία:

James Stuart & Nicholas Revett - 1751

Τρεις δεκαετίες αργότερα, ο Οθωμανός βοεβόδας (αγάς) των Αθηνών Χατζή Αλί Χασέκι (Αλή Χασέκης) κατεδάφισε ότι είχε απομείνει από το μνημείο και χρησιμοποίησε το υλικό του στο τείχος το οποίο οικοδόμησε, κατά την προσφιλή τακτική της εποχής εκείνης. Σήμερα στο σημείο δεν έχουν απομείνει παρά κάποιοι λίθοι και μια ταπεινή βεβηλωμένη πινακίδα που αναφέρεται στην ύπαρξη του εν λόγω αρχαιοελληνικού ναού:

Πίσω από τις λαμαρίνες που περιφράζουν το οικόπεδο που ορίζεται από τις οδούς Θωμοπούλου, Κέφαλου, Κούτουλα και Μελετίου Πήγα υφίσταται ένας υπό ανασκαφή αρχαιολογικός χώρος με σκοπό την ανάδειξη των όποιων υπολειμμάτων του σπουδαίου αυτού αρχαιοελληνικού ναού. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι σχετικές προσπάθειες ανάδειξης είχαν ξεκινήσει από τα τέλη του 19ου αιώνα. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν πραγματοποιηθεί απαλλοτριώσεις και κατεδαφίσεις κτιρίων που είχαν οικοδομηθεί στο σημείο από τις αρχές του περασμένου (20ου) αιώνα:

Σε αυτό περίπου το σημείο, στη σημερινή οδό Αρδηττού με θέα τον λόφο της Ακρόπολης, τον Παρθενώνα και τον αρχαιοελληνικό ναό του Ολυμπίου Διός, ο ποταμός Ιλισσός - προ του "μπαζώματος" της κοίτης του - χωριζόταν στα δυο και δημιουργούσε μια μικρή νησίδα στεριάς, το γνωστό "Βατραχονήσι", όπου κατοικούσαν πλήθος βατράχων. Σήμερα, στην "αντίπερα όχθη" της οδού Αρδηττού, περιτριγυρισμένο από αρκετά δέντρα, βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής.

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι κατά βάση πρωτότυπο. Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και πληροφορίες από τις κάτωθι πηγές: 

• Wikipedia
• Η αναζήτηση της Αγροτέρας Αρτέμιδος
• http://www.greekarchitects.gr/
• http://mikros-romios.gr
• Αθήνα 1839-1900, Φωτογραφικές Μαρτυρίες, Μουσείο Μπενάκη

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.