ΟΜΙΛΟΣ ΕΡΕΤΩΝ [1885]

Ο εν Πειραιεί Όμιλος Ερετών αποτελεί στις ημέρες μας το αρχαιότερο εν δράσει αθλητικό σωματείο στην Ελλάδα και τη βαλκανική χερσόνησο όντας, ταυτόχρονα, ένα από τα αρχαιότερα υφιστάμενα αθλητικά σωματεία της Ευρώπης.

Το εν Πειραιεί αναγειρόμενον κατάστημα του Ομίλου Ερετών

• Ιστορική Αναδρομή:

Ο Όμιλος Ερετών (εκ της λέξεως "ερέτης" που σημαίνει "κωπηλάτης") ιδρύθηκε στις 15 Ιουνίου 1885, με βάση το σχετικό Βασιλικό Διάταγμα, από μια πολυπληθή ομάδα πενήντα δυο επιφανών πολιτών του κοινωνικού και επαγγελματικού βίου της πόλης του Πειραιά και των Αθηνών, με κύριο εμπνευστή τον Παύλο Δαμαλά, μετέπειτα Δήμαρχο Πειραιά κατά την περίοδο 1903-1907. 

Αναλυτικά οι υπόλοιποι συνιδρυτές του Ομίλου Ερετών υπήρξαν οι παρακάτω: Ι. Μελετόπουλος, Γ. Κρίνος, Γ. Ζελός, Θ. Μελετόπουλος, Γ. Καλλιγάς, Δ. Λάμπρος, Ι. Καμπούρογλου, Γ. Βαλακάκης, Φ. Παρασκευαΐδης,, Π. Οριγώνης, Δ. Τσάτσος, Φ. Σερπιέρης, Γ. Κατσιμπίλης, Λ. Βάφας, Α. Φεράλδης, Γ. Χατζηανέστης, Κ. Δαμιανός, Ι. Τζουράς, Κ. Σταμπόπουλος, Π. Νεγροπόντες, Γ. Κουντουριώτης, Ν. Θών, Κ. Ρότσιλδ, Ν. Αξελός, Ε. Πίσας, Αλέξ. Ζαΐμης, Α. Τσαμαδός, Π. Βάδεν, Α. Δεμερτζής, Μ. Καμάρας, Ε. Ουατμπλέδ, Δ. Ομηρίδης, Δ. Μπουντούρης, Γ. Σκουζές, Θεόδ. Γ. Ρετσίνας, Ι. Σκουζές, Π. Βασιλόπουλος, Ρ. Τούρ, Ν. Μπαλάνος, Ν. Φιλάρετος, Αθ. Θ. Ρετσίνας, Α. Μαλαμίδης, Α. Ρωμανός, Γ. Θ. Ρετσίνας, Α. Μαντζαβίνος, Π. Δορσαμέτ, Σ. Καπράνος, Κ. Βασιλειάδης, Β. Στάης, Γ. Γκινάκας, Ι. Θεοφιλάς.

Εκτός από τα πολλά γνωστά ονόματα οικογενειών της παλαιάς πειραϊκής κοινωνίας, δημάρχων, εμπόρων, βιομηχάνων κλπ., αξιοσημείωτη είναι η συμμετοχή του αργότερα Προέδρου της Δημοκρατίας Αλέξανδρου Ζαΐμη και του αρχιστράτηγου της Μικράς Ασίας Γ. Χατζηανέστη.

Λογικά, η απόφαση για την δημιουργία του Ομίλου Ερετών καθώς και η πρώτη ιδρυτική συνέλευση πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα 1884-1885. Στους μήνες που μεσολάβησαν μέχρι τον Ιούνιο του 1885, ψηφίστηκε το Καταστατικό του Ομίλου, υποβλήθηκε επισήμως στις αρχές και διαβιβάστηκε στον Υπουργό των Εσωτερικών και στα Ανάκτορα προς έγκριση. Οι πρώτες εγκαταστάσεις του Ομίλου έγιναν στην τότε ακτή του Φαληρικού Όρμου στην Καστέλλα, ήτοι στη σημερινή ακτή Αθηνάς Δηλαβέρη (πρώην ακτή Πρωτοψάλτη). Μάλιστα ο χώρος του πρώτου εκείνου νεώσοικου ταυτίζεται με τον χώρο της ταβέρνας "Λάμψις της Σελήνης", το κτίριο της οποίας υφίσταται μέχρι τις ημέρες μας. Μάλιστα στο εν λόγω σημείο, στις 12 Ιουλίου 1885, με συμβόλαιο του Συμβολαιογράφου Αθηνών Διογένους Διογενίδου, η ιδιοκτήτρια Σταυρούλα Πιερράκου παραχώρησε το προς την παραλία μέρος του γηπέδου της στον Όμιλο Ερετών Φαλήρου, για να το χρησιμοποιήσει χωρίς ενοίκιο επί 12 έτη για τους σκοπούς του και με την επιστροφή του η ιδιοκτήτρια θα έπαιρνε δωρεάν την κυριότητα των κτισμάτων.

Οι νεώσοικοι του Ομίλου Ερετών στην ακτή Πρωτοψάλτη μετά την μετασκευή τους σε ταβέρνα (τέλη δεκαετίας '20)

Αμέσως μετά την ίδρυση του, ο Όμιλος Ερετών, αν και δίχως ιδιαίτερη πείρα, εγκαταστάσεις, λέμβους και χρήματα, διοργάνωσε τους πρώτους επίσημους αγώνες λεμβοδρομίας στις 8 Ιουνίου 1886 με τη συμμετοχή των αθλητών του και των πληρωμάτων των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού "Ελλάς" και "Βασίλισσα Όλγα". 

Έτος 1886

Με απόφαση της ιδρυτικής συνελεύσεως, την 1η Ιουλίου 1888, αποφασίστηκε η μεταφορά των εγκαταστάσεων από την φαληρική ακτή στο Πασαλιμάνι (λιμένας Ζέας), καθώς η ανοικτή θάλασσα και η μεγάλη απόσταση από το κέντρο του Πειραιά αποτελούσαν τροχοπέδη για την ομαλή λειτουργία του Ομίλου. Το Υπουργείο Οικονομικών παραχώρησε στον λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι) δωρεάν χώρο προς εγκατάσταση και οι ιδρυτές του Ομίλου Ερετών οικοδόμησαν, με δικά τους έξοδα, τον νεώσοικο ο οποίος υφίσταται μέχρι και σήμερα - με κάποιες επεκτάσεις/μετατροπές και πολλές βελτιώσεις - στον όρμο Κανάρη. 

Μερικούς μήνες μετά την εγκατάσταση του Ομίλου στον Πειραιά, ο Όμιλος Ερετών ο οποίος ήδη αριθμούσε 280 τακτικά μέλη, διοργάνωσε με επιτυχία τους πρώτους διεθνείς αγώνες λεμβοδρομίας με τη συμμετοχή πληρωμάτων ξένων ελλιμενισμένων πλοίων στις 30 Οκτωβρίου 1888.

Αντίστοιχα, στις 5 Ιουνίου 1894 ο Όμιλος Ερετών διοργάνωσε τους πρώτους δια-συλλογικούς αγώνες κωπηλασίας υπέρ του Γηροκομείου Πειραιώς με τη συμμετοχή του νεοσύστατου Ομίλου Ερετών Ερμουπόλεως (1893) και του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου (1891). Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, μέλη του Ομίλου Ερετών συμμετείχαν στην Κεντρική Οργανωτική Επιτροπή καθώς και στην Εθνική Επιτροπή Ναυτικών Αγωνισμάτων ενώ ο Παύλος Δαμαλάς διορίστηκε γραμματέας της τελευταίας, υπό την προεδρία του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου. 

4 Ιανουαρίου 1896 - Σχεδιαγράμματα Ξύλινων Παραπηγμάτων (Πηγή: Όμιλος Ερετών) 

4 Ιανουαρίου 1896 - Σχεδιαγράμματα Ξύλινων Παραπηγμάτων (Πηγή: Όμιλος Ερετών) 

Ο Όμιλος Ερετών στην μακροχρόνια πορεία του "σημαδεύτηκε" από τρεις κυρίως προσωπικότητες: τον εμπνευστή και ιδρυτή του Ομίλου Παύλο Δαμαλά (1885-1905), τον Νίκο Παπακώστα, αθλητή του Ομίλου από το 1899, ο οποίος πήρε τη σκυτάλη από τον Δαμαλά με 60 χρόνια συνεχούς παρουσίας (από το 1906 έως τον θάνατό του το 1959) και τον Ιάκωβο Διακουμάκο, επίσης πρώην αθλητή, ο οποίος ανέλαβε την καθημερινή ευθύνη του Ομίλου ως Γενικός Έφορος το 1959, θέση την οποία κράτησε έως το 1995.

Παύλος Δαμαλάς

Αναφορά στους ετήσιους ναυτικούς αγώνες του Ομίλου των Ερετών από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1910:

Στα πάνω από 100 χρόνια πορείας στο χώρο του αθλητισμού, ο Όμιλος Ερετών έχει αναδείξει πρωταθλητές, σε εθνικό, βαλκανικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο, όπως επίσης και σε Ολυμπιακούς Αγώνες. 

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο - αντίγραφο διπλώματος χρυσού μεταλλίου από το καλοκαίρι του έτους 1940:

• Όμιλος Ερετών - Παλιές Φωτογραφίες

Ο Όμιλος Ερετών κατά τις αρχές του 20ου αιώνα με φόντο τα παραδοσιακά αρχοντικά του λιμένος της Ζέας (Πασαλιμάνι):

Όμιλος Ερετών - Πασαλιμάνι

Ο Όρμος Κανάρη (λιμήν Ζέας ή Πασαλιμάνι) κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου (πιθανότατα δεκαετία 1930) με τα αρχοντικά γνωστών οικογενειών επί της ακτής Τρύφωνος Μουτζόπουλου και τον Όμιλο Ερετών στα αριστερά της εικόνας:

Με βάση την παραπάνω ιστορική φωτογραφία της εποχής του Μεσοπολέμου αποτυπώνουμε την όψη του ιδίου σημείου "χθες και σήμερα": 

Αθλητές του Ομίλου Ερετών Πειραιώς παρελαύνουν συνοδεία των κουπιών τους στα τέλη της δεκαετίας του 1930:

Το καλοκαίρι του 1960, η Αμερικανίδα Elva Hunting, φωτογράφισε τον λιμένα της Ζέας και μοιραία κατέγραψε και τον Όμιλο Ερετών:

Η σύγχρονη όψη του ιδίου σημείου του λιμένα της Ζέας του 21ου αιώνα δίδεται μέσα από την σχετική κάτωθι σύνθεση/αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project αντιπαραβολής παλαιών και νέων φωτογραφιών του Πειραιά υπό τον τίτλο "Πειραιάς Retronaut":

Ο Όμιλος Ερετών (δεξιά στην επόμενη φωτογραφία) περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960:

Αξιομνημόνευτο το γεγονός πως κατά την περίοδο της Δικτατορίας, στις αρχές του έτους 1969, ο τότε διορισμένος δήμαρχος Πειραιώς Αριστείδης Σκυλίτσης, είχε εκλεγεί Πρόεδρος του Ομίλου Ερετών καθώς και Επίτιμος Πρόεδρος του Ν.Ο.Π.

Αναφορά στους εορτασμούς των 90 χρόνων από την ίδρυση του Ομίλου Ερετών μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1976:

• Όμιλος Ερετών - Σύγχρονες Φωτογραφίες

Το ιστορικό κτίριο της Ζέας έχει ανακηρυχθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως διατηρητέο μνημείο (1994) με βάση την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1513/26937/9-6-1994 - ΦΕΚ 470/Β/22-6-1994 και εκεί στεγάζεται πέραν της έδρας του Ομίλου Ερετών και το Μουσείο Κωπηλασίας, το μοναδικό σε όλη την Ελλάδα.

Για την ακρίβεια το κείμενο της προαναφερόμενης αποφάσεως έχει ως εξής: "Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/1950, το κτίριο του Ομίλου Ερετών στο Λιμάνι Κανάρη στον Πειραιά, με ζώνη προστασίας όπως ορίζεται στο συνημμένο τοπογραφικό διάγραμμα με στοιχεία ΑΒΓΔΕΖΗΘΙΚΑ, διότι στεγάζει το πρώτο Ελληνικό Ναυταθλητικό Σωματείο και είναι από τα ελάχιστα κτίρια που σώζονται μέχρι σήμερα με τέτοια λειτουργία."

 

Ο Όμιλος Ερετών στο Πασαλιμάνι όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στις αρχές της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα (Ιανουάριος 2020):

Σεπτέμβριος της ιδίας χρονιάς (2020), έξω από τον Όμιλο Ερετών στο Πασαλιμάνι, με το πρώτο φως της ημέρας:

Το λεμβαρχείο του Ομίλου Ερετών στο Πασαλιμάνι όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το Δεκέμβριο του έτους 2020:

Η έδρα του ιστορικού Ομίλου Ερετών όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στα τέλη Δεκεμβρίου του έτους 2021:

Ένα ζεστό πρωινό του Ιουνίου του έτους 2022 έξω από τον Όμιλο Ερετών στο Πασαλιμάνι.

Οι εγκαταστάσεις του Ομίλου Ερετών στον λιμένα της Ζέας, όπως καταγράφηκαν τον Δεκέμβριο του έτους 2023:

 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Όμιλος Ερετών
• "Τα κτίρια του Πειραιά κατά τον 19ο αιώνα - Δημόσια Κτίρια και Κατοικία", Νικόλας Σ. Ντόριζας, Εταιρία Φίλων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, 1997
• ΕΛΙΑ - Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο
• "Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.