Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ 1903

Ο φακός ενός Γάλλου φωτογράφου ονόματι Petit μας "ταξιδεύει" στον Πειραιά των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Η τότε πόλη του Πειραιώς, στην ανατολή ενός νέου αιώνα, άκμαζε και αναπτυσσόταν ραγδαία με άρμα τη βιομηχανία, το εμπόριο και τη ναυτιλία. Στην τοπική δημόσια ζωή, κυρίαρχο ρόλο έπαιζε η ισχυρή σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο εμποροβιομηχανική τάξη ενώ η πολυπληθέστατη εργατική τάξη μοχθούσε, συχνά κάτω από αντίξοες συνθήκες, για την επιβίωση.

Στις αρχές του 20ου αιωνα η ακμή του Πειραιώς εκφραζόταν και με έργα: το 1901 αποπερατώθηκε το κτίριο του Ταχυδρομικού Μεγάρου (νυν Δημοτική Πινακοθήκη) ενώ δυο χρόνια αργότερα, κατά το έτος 1903, ολοκληρώθηκε η κατασκευή του λαμπρού ξενοδοχείου "Ακταίον Παλάς" στο νέο Φάληρο καθώς και το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων το οποίο θα λειτουργήσει την επόμενη χρονιά (1904). Ταυτόχρονα ο ηλεκτρισμός "πιάνει λιμάνι" καθώς αρχίζει σταδιακά ο ηλεκτροφωτισμός των δρόμων (οι πρώτοι φανοί τοποθετούνται στο κεντρικό λιμάνι της πόλης) ενώ κατά το έτος 1904 θα ηλεκτροδοτηθεί μεταξύ των άλλων και ο Σιδηρόδρομος Αθηνών-Πειραιώς που έκτοτε έγινε "Ηλεκτρικός".

Σημείο αναφοράς της πόλης του Πειραιώς δίχως άλλο το πολύβουο λιμάνι και ιδιαίτερα η περιβόητη Τρούμπα. Κεφαλόσκαλο της Τρούμπας, η διασταύρωση της ακτής Μιαούλη με τη σημερινή λεωφόρο Δευτέρας Μεραρχίας. Στις αποβάθρες του λιμανιού, ντόπιοι και ξένοι εκ των οποίων καθημερινά εκατοντάδες ταξιδεύουν, ναυτικοί αλλά και μετανάστες. 

Ο φωτογράφος Petit απαθανατίζει ορισμένα ιστιοφόρα και ψαράδικα του λιμανιού "δεμένα" στο λιμάνι του Πειραιά (Bateaux voiliers-barques et bateaux de pêche amarrés au port): 

Φωτογράφος Petit (Πηγή: Ministère de la Culture - France)

Ως γνωστόν, ο Πειραιάς εκείνων των καιρών υπήρξε κέντρο τόσο εξωτερικής μετανάστευσης για όσους έφευγαν για υπερπόντιες κυρίως χώρες (Αμερική, Αυστραλία κλπ) αλλά και επίκεντρο εσωτερικής μετανάστευσης, μιας μετανάστευσης που τροφοδοτούσε τα αστικά κέντρα και προσέφερε εργατικά χέρια στις βιομηχανίες. 

"Δια του χθες, 16 Απριλίου 1901, εκπλεύσαντος εντεύθεν δια Μασσαλίαν ατμόπλοιου της εταιρίας Μεσσαζερή, ανεχώρησαν έτεροι 120 μετανάσται εκ της επαρχίας Γορτυνίας, μεταβαίνοντες εις Αμερικήν"

"Καθ' εκάστην φθάνουσιν ενταύθα αθρόοι Έλληνες μετανάσται εξ όλων των μερών της Πελοποννήσου και των νήσων του Αιγαίου, οι πλείστοι όμως εκ της επαρχίας της Σπάρτης."

Εκεί που τελείωνε η Τρούμπα, στο ύψος του ιερού ναού του Αγίου Σπυρίδωνα, δέσποζαν το Δημαρχείο (Ωρολόγιον), ο Τινάνειος Κήπος, ο πρώτος ναός της Αγίας Τριάδας, ξενοδοχεία, τράπεζες, γραφεία, καταστήματα, Μέγαρα καθώς και η Δημοτική Αγορά του Πειραιά. Στην επόμενη φωτογραφία η οποία τιτλοφορείται "Vue générale du port : bateaux, barques" (Γενική άποψη του λιμένα: πλοία και βάρκες) παρατηρήστε εκτός από το Ρολόι, την Αγία Τριάδα, τον Άγιο Σπυρίδωνα και τον Τινάνειο Κήπο, στο άκρο δεξιά, ανάμεσα στις μαούνες και τα ιστιοφόρα, το ιστορικό Ξενοδοχείο Μελετόπουλου ("Πειραιεύς") στη γωνία της ακτής Μιαούλη με την οδό Μπουμπουλίνας. 

Φωτογράφος Petit (Πηγή: Ministère de la Culture - France)

Από την άλλη πλευρά, προς τον Άγιο Νικόλαο, στην περιοχή του Τελωνείου, "απλώνονταν" τα παλιά Καρβουνιάρικα και οι παράγκες που σιγά-σιγά αναπτύσσονταν στην έρημη ακτή προς το σημερινό Χατζηκυριάκειο και την συνοικία του Ξαβέρη. Τα Καρβουνιάρικα, με το κάρβουνο να αποτελεί ακόμη κύρια ύλη κίνησης, αποτελούσαν νευραλγικό κομμάτι της ναυτιλιακής και οικονομικής ζωής του τόπου.

Φωτογράφος Petit (Πηγή: Ministère de la Culture - France)

Γύρω από την πλατεία Καραϊσκάκη, ήδη από την εποχή της ανασυγκρότησης της πόλης, είχε συγκεντρωθεί μεγάλο τμήμα της εμπορικής ζωής του τόπου. Στη φωτογραφία του 1903, φουστανελοφόροι άνδρες (τίτλος φωτογραφίας: Groupe d'hommes en fustanelle dans la rue), επί της σημερινής ακτής Τζελέπη με φόντο το Μέγαρο ιδιοκτησίας του Τζανείου Νοσοκομείου όπου το γνωστό ξενοδοχείο "Κοντινένταλ", στη συμβολή των τότε εμπορικών οδών Πλούτωνος (σσ. ακτή Καλλιμασιώτη) και Μακράς Στοάς (σσ. Δημητρίου Γούναρη).

Φωτογράφος Petit (Πηγή: Ministère de la Culture - France)

Στις αποβάθρες των Λεμονάδικων, παραπλεύρως της πλατείας Καραϊσκάκη, αλλά και όχι μόνο εκεί ανθούσε το εμπόριο. Στάρι, παστά κρέατα, φρούτα και λαχανικά, πατάτες, ρύζι, ζάχαρη, δέρματα και άλλα πολλά αγαθά φορτώνονταν, ξεφορτώνονταν ή διατίθενται προς πώληση. Στην επόμενη φωτογραφία εποχής του Petit με τίτλο "Port : hommes débarquant de grands paniers de pastèques", κάποιοι άνδρες ξεφορτώνουν μεγάλα πανέρια με καρπούζια σε μια από τις πολυσύχναστες αποβάθρες της παραλιακής ακτής του λιμένος Πειραιά.

Φωτογράφος Petit (Πηγή: Ministère de la Culture - France)

Ο Γάλλος φωτογράφος πέρασε και από το κοσμικό προάστιο του νέου Φαλήρου. Στην παρακάτω φωτογραφία με τίτλο "Kiosque et embarcadère vus de la jetée" αναφέρεται η παρουσία του περιπτέρου (κιόσκι) και της περίφημης εξέδρας του νέου Φαλήρου. Βέβαια, στα αριστερά της φωτογραφίας, διακρίνουμε τμήμα του Ξενοδοχείου του νέου Φαλήρου (Grand Hotel) ενώ στο βάθος το επίσης πολυτελές Ακταίον Παλάς.

Φωτογράφος Petit (Πηγή: Ministère de la Culture - France)

Την προσοχή του φωτογράφου αποσπά ένας ακόμη άνδρας με την παραδοσιακή φουστανέλα (Homme en costume traditionnel sur la plage) ο οποίος βαδίζει επί της παραλίας του νέου Φαλήρου.

Φωτογράφος Petit (Πηγή: Ministère de la Culture - France)

Για όσους τυχόν ενδιαφέρονται, ένα σχετικό μουσικό video:

Πηγές: 

Το κείμενο που συνοδεύει τις ιστορικές φωτογραφίες είναι πρωτότυπο. 

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τα εξής: 

• "Πειραιάς Θρύλος και Πραγματικότητα", Δημήτριος Φερούσης, Εκδόσεις Αστερος
• Το χρονικό μιας πολιτείας - Πειραιάς 1835-2005, Γιάννης Χατζημανωλάκης, Πειραιάς, 2005 
• Τύπος Εποχής

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος προέρχονται από το αρχείο του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού και παρατίθενται στο παρόν αφιέρωμα αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.